Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	Sędzia SO Jolanta Łanowy - Klimek
Protokolant	Małgorzata Skirło

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2020 r. w Gliwicach

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania K. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 28 sierpnia 2019 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż stwierdza, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe ubezpieczonego K. K., podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi 1.558,59 zł (jeden tysiąc pięćset pięćdziesiąt osiem złotych 59/100).

(-) SSO Jolanta Łanowy - Klimek

Sygn. akt VIII U 1941/19

(...)

Decyzją z 28 sierpnia 2019 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia K. K. podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi: na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe za okres od stycznia do marca 2019 r. 2859 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że K. K. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej zgłosił się od 1 stycznia 2019 r. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osoby, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu. W takiej sytuacji powinien – zgodnie z przepisami – złożyć deklarację rozliczeniową za styczeń 2019 r. oraz deklarację rozliczeniową cz. II dla osoby fizycznej wykonującej działalność gospodarczą na mniejszą skalę, która korzysta z obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne i opłaca składki wyłącznie za siebie - w terminie do 11 lutego 2019 r. K. K. złożył dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA cz. II 8 maja 2019 r., a ZUS DRA od stycznia do kwietnia 2019 r. w dniu 10 maja 2019 r. Z uwagi na niezłożenie w obowiązującym terminie dokumentów rozliczeniowych od stycznia do kwietnia 2019 r., dokumenty te zostały przypisane z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 2859 zł. Przyjęto, że K. K. deklaruje podstawę wymiaru składek w wysokości odpowiadającej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Dokumenty rozliczeniowe zostały złożone odpowiednio 8 i 10 maja 2019 r., zatem za kwiecień 2019 r. zostały złożone w obowiązującym terminie.

K. K. wniósł odwołanie od ww. decyzji, domagając się jej zmiany i ustalenia podstawy wymiaru składek zgodnych ze złożonymi deklaracjami DRA za sporne okresy, tj. w wysokości 1558,59 zł. Odwołujący podniósł, że 8 stycznia 2019 r. dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osoby, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu, ustalił wysokość podstawy wymiaru składek na 1558,59 zł oraz opłacił za miesiące styczeń – marzec 2019 r. w wymaganym terminie składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości 873,66 zł. Odwołujący wskazał, że deklaracje DRA za miesiące styczeń – marzec 2019 r. zostały złożone dopiero w maju 2019 r. w związku z wypadkiem samochodowym z 25 stycznia 2019 r. pracownika biura rachunkowego odpowiedzialnego za rozliczanie firmy (...), który przebywał na zwolnieniu do 17 marca 2019 r. K. K. wskazał, że nie miał wiedzy o niezłożeniu w terminie deklaracji rozliczeniowych, a dowiedział się o tym dopiero od organu rentowego w związku z prowadzonym postępowaniem. Jednocześnie odwołujący, powołując się na orzecznictwo, podkreślił że mimo złożenia deklaracji po terminie, ZUS nie może nadal przyjmować, że obowiązuje podstawa składek w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej, a nie zadeklarowana kwota podstawy wymiaru, jeśli składki od nowo zadeklarowanej podstawy zostały opłacone na czas.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w skarżonej decyzji, a nadto o zasądzenie od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Odwołujący K. K. od 23 października 2015 r. prowadził na ternie G. jednoosobową działalność gospodarczą, która z dniem 1 lipca 2019 r. została zawieszona. Przedmiotem prowadzonej działalności było wykonywanie instalacji elektrycznych.

W dniu 8 stycznia 2019 r. odwołujący dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osoby, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu.

Odwołujący obliczył wysokość podstawy wymiaru składek na kwotę 1558,59 zł i za miesiące styczeń – marzec 2019 r. w wymaganym terminie (11 lutego 2019 r. za styczeń 2019 r., 11 marca 2019 r. za luty 2019 r. i 10 kwietnia 2019 r. za marzec 2019 r.) opłacił składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości po 873,66 zł.

Odwołujący nie złożył w organie rentowym w wymaganym terminie – tj. do 11 lutego 2019 r. – deklaracji rozliczeniowej za styczeń 2019 r. (ZUS DRA) i deklaracji rozliczeniowej dla osoby fizycznej wykonującej działalność gospodarczą na mniejszą skalę, która korzysta z obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne i opłaca składki wyłącznie za siebie (ZUS DRA cz. II).

W dniu 8 maja 2019 r. odwołujący złożył deklarację rozliczeniową ZUS DRA cz. II, a 10 maja 2019 r. dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA za miesiące od stycznia do kwietnia 2019 r. W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA cz. II odwołujący określił przychód za 2018 r. w wysokości 37 306,32 zł oraz zadeklarował najniższą podstawę wymiary składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości 1558,59 zł.

Pismem z 4 czerwca 2019 r. (...) Oddział w Z. wezwał odwołującego do złożenia korekty deklaracji za miesiące styczeń – kwiecień 2019 r., naliczając składki od podstawy wymiaru składek wynoszącej 2859 zł, ponieważ bezzasadnie zostały złożone w dniach 8 i 11 maja 2019 r. korekty deklaracji rozliczeniowych za ww. miesiące z podstawą wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w wysokości 1558,59 zł.

Pismem z 17 lipca 2019 r. organ rentowy zawiadomił płatnika składek o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia podstaw wymiaru składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W dniu 2 sierpnia 2019 r. odwołujący złożył do organu rentowego wniosek o wydanie decyzji z zakresu ubezpieczeń i składek za okres od stycznia do kwietnia 2019 r. We wniosku wyjaśnił, że deklaracje rozliczeniowe za styczeń – kwiecień 2019 r. zostały złożone dopiero w maju 2019 r. w związku z wypadkiem samochodowym z 25 stycznia 2019 r. pracownika biura rachunkowego odpowiedzialnego za rozliczanie firmy (...), który przebywał na zwolnieniu do 17 marca 2019 r. W tym czasie obowiązki tego pracownika przejął inny pracownik biura rachunkowego, który nie złożył w terminie deklaracji rozliczeniowych odwołującego. Dopiero w maju 2019 r. w biurze rachunkowym obsługującym firmę odwołującego zorientowano się, że nie wysłano wymaganych dokumentów i niezwłocznie uzupełniono i przesłano deklaracje DRA za okres od stycznia do kwietnia 2019 r.

Zaskarżoną decyzją z 28 sierpnia 2019 r. (...) Oddział w Z. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia K. K. podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe za okres od stycznia do marca 2019 r. 2859 zł miesięcznie. W treści uzasadnienia organ rentowy wskazał, że dokumenty rozliczeniowe zostały złożone odpowiednio 8 i 10 maja 2019 r., zatem za kwiecień 2019 r. zostały złożone w obowiązującym terminie.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego jako okoliczności jednoznacznie wynikające z tych dowodów, nie kwestionowane przez strony.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Kwestia sporna w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do ustalenia czy prawidłowo w zaskarżonej decyzji z 28 sierpnia 2019 r. organ rentowy stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia odwołującego K. K. podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi: na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe za okres od stycznia do marca 2019 r. 2859 zł miesięcznie.

Odwołujący 8 stycznia 2019 r. zgłosił się do ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osoby, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu.

W związku z powyższym – zgodnie z art. 41 ust. 1 i ust. 4a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 266) – odwołujący był zobowiązany do przekazywania informacji o rocznym przychodzie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanym w 2018 r. oraz o najniższej podstawie wymiaru składek ustalonej na 2019 r.

Z kolei jak wynika z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej płatnik składek opłacający składkę wyłącznie za siebie przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż do 10 dnia następnego miesiąca.

Zgodnie zaś z art. 47 ust. 2a pkt 1 ustawy systemowej osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imiennym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne - kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność.

W myśl przepisów art. 18 ust. 8, art. 20 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 50% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Jak wynika natomiast z art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania zaskarżonej decyzji – podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2).

W przedmiotowej sprawie ocena prawidłowości zaskarżonej decyzji sprowadza się w istocie do prawidłowego zastosowania art. 48 ustawy systemowej, tak w zakresie przesłanek prawa, jak i jego interpretacji. Przepis ten przewiduje dokonanie z urzędu wymiaru składek i stanowi:

Jeżeli płatnik składek nie złoży w terminie deklaracji rozliczeniowej, nie będąc z tego obowiązku zwolniony, Zakład dokonuje wymiaru składek z urzędu w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zawiadamiając o tym płatnika (ust. 1). Jeżeli po wymierzeniu składek z urzędu płatnik składek złoży deklarację rozliczeniową, Zakład koryguje wymiar składek do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji rozliczeniowej, z uwzględnieniem wykazanych w deklaracji zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych (ust. 2).

W przedmiotowej sprawie Sąd podziela ugruntowane stanowisko orzecznictwa, na które powoływał się odwołujący, a z którego wynika, że dla ustalenia podstawy wymiaru składek większe znaczenie ma wysokość zapłaconej składki niż termin złożenia deklaracji ZUS.

Należy podkreślić za Sądem Najwyższym (wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2015 r., sygn. I UK 535/14), że skoro ustawodawca w art. 48 ustawy systemowej przewidział wyłącznie sankcje "dyscyplinujące" dla płatników składek zobowiązanych do składania deklaracji rozliczeniowych, to nie sposób przyjąć, aby wyłączył możliwość korygowania wymiaru składek dla osób, które w terminie opłaciły składki od nowo zadeklarowanej podstawy wymiaru, jeśli wcześniej opłacały składki ustalone od minimalnej podstawy wymiaru, a deklaracje rozliczeniowe złożyły po terminie. Obligatoryjne wymierzenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych składek w wysokości przyjętej w deklaracji rozliczeniowej ostatnio złożonej przez płatnika stanowi swoistą sankcję, której stosowanie ma na celu zdyscyplinowanie płatników i nakłonienie ich do terminowego rozliczania składek za ubezpieczonych. Zaniechanie płatnika, który w pierwszej kolejności powinien dokonać rozliczenia przez sporządzenie deklaracji rozliczeniowej wywołuje podjęcie przez Zakład wyłącznie działań porządkujących, które w efekcie pozwalają ostatecznie na wymierzenie składek zgodnie ze złożoną deklaracją rozliczeniową. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że „złożenie przez skarżącą deklaracji rozliczeniowej z przekroczeniem terminu opisanego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej, przy jednoczesnym opłaceniu składki w terminie od nowo zadeklarowanej kwoty podstawy wymiaru, upoważniało organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za grudzień 2012 r. oraz styczeń 2013 r. w minimalnej wysokości, o której mowa w art. 18 ust. 8 tej ustawy”.

W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 10 grudnia 2018 r. (sygn. III AUa 284/18), wskazując że w art. 48 ustawy systemowej przewidziano rozwiązanie na wypadek niewywiązania się płatnika składek z obowiązku złożenia deklaracji rozliczeniowej w terminie. W takiej sytuacji - w celu ochrony interesów ubezpieczonych - ZUS powinien dokonać z urzędu wymiaru składek należnych od płatnika w wysokości, jaką płatnik określił w ostatniej deklaracji rozliczeniowej złożonej przez siebie w ZUS. Wysokość składek Zakład ustala w trybie "awaryjnym". Regulacja dotyczy zarówno sytuacji, w której płatnik składek nie złożył w ZUS jakichkolwiek dokumentów rozliczeniowych, (mimo że był do tego zobowiązany z mocy prawa), jak również wtedy, gdy płatnik wprawdzie złożył niektóre dokumenty (np. imienne raporty miesięczne), lecz nie przekazał deklaracji rozliczeniowej. Dokonanie przez ZUS z urzędu wymiaru składek wchodzi w rachubę także wtedy, gdy płatnik, co prawda opłacił należne składki w terminie, ale nie złożył w ZUS dokumentów rozliczeniowych. Rozliczenie należnych składek może, bowiem nastąpić dopiero w oparciu o informacje zamieszczone w deklaracji rozliczeniowej, która z kolei jest sporządzana w oparciu o dane przedstawione w imiennych raportach miesięcznych. Dopóki ZUS nie będzie dysponował kompletną dokumentacją rozliczeniową (deklaracją rozliczeniową, imiennymi raportami miesięcznymi, dowodami opłacenia składek), nie będzie mógł rzetelnie ustalić, czy kwota faktycznie uiszczona przez płatnika tytułem składek jest prawidłowa. Wyjaśniono też, że obligatoryjne wymierzenie przez ZUS składek w wysokości przyjętej w deklaracji rozliczeniowej ostatnio złożonej przez płatnika stanowi swoistą sankcję, która ma na celu zdyscyplinowanie opieszałych/nierzetelnych płatników i nakłonienie ich do terminowego rozliczania składek za ubezpieczonych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący nie złożył w wymaganym terminie – tj. do 11 lutego 2019 r. – deklaracji rozliczeniowej za styczeń 2019 r. (ZUS DRA) i deklaracji rozliczeniowej dla osoby fizycznej wykonującej działalność gospodarczą na mniejszą skalę, która korzysta z obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne i opłaca składki wyłącznie za siebie (ZUS DRA cz. II). Złożył je dopiero 8 i 10 maja 2019 r.

Niezależnie od powyższego, należy podkreślić, że odwołujący terminowo opłacił składki od nowo zadeklarowanej kwoty podstawy wymiaru za miesiące styczeń – marzec 2019 r. W związku z powyższym, mimo złożenia przez odwołującego deklaracji rozliczeniowych po terminie, organ rentowy winien przyjąć w spornych okresach podstawę wymiaru składek określoną w tych deklaracjach.

Biorąc pod uwagę przytoczone wyżej orzecznictwo, w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego określająca podstawę wymiaru składek odwołującego na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe za okres od stycznia do marca 2019 r. w wysokości 2859 zł miesięcznie, jest nieprawidłowa.

W konsekwencji powyższego Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe ubezpieczonego K. K., podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi 1558,59 zł.

(-) sędzia Jolanta Łanowy – Klimek