Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 09 października 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. zobowiązał E. L. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01 listopada 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r. w kwocie 14.930,68 zł z tytułu emerytury. Organ rentowy w uzasadnieniu decyzji podał, że w przypadku wstąpienia do służby prze 02.01.1999 i pobieraniem emerytury policyjnej – nie przysługuje wypłata drugiej emerytury.

W odwołaniu E. L. wnosi o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że odwołujący nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia zgodnie z treścią decyzji. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, iż decyzją z dnia 15 grudnia 2023 r. otrzymał prawo do emerytury, następnie dnia 01 marca 2024 r. otrzymał decyzję o waloryzacji emerytury. Wskazał, że pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie przedłożonych dokumentów, wiedzieli o posiadanym przez odwołującego statusie emeryta służb mundurowych – pomimo tego wydawali kolejne decyzje o przyznaniu świadczenia. Nadto, odwołujący wskazał, iż w powyżej wskazanych decyzjach nie został pouczony o treści art. 95 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach o rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – dopiero zostało to wskazane w decyzji z dnia 09 października 2024 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 03 listopada 2023 r. odwołujący E. L. złożył wniosek o emeryturę, w którym wskazał, iż otrzymuje emeryturę z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA. Na tej podstawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzją z dnia 15 grudnia 2023 r. przyznał odwołującemu emeryturę od listopada 2023 r. w kwocie 1.225,83 zł.

Następnie wobec weryfikacji wniosku o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego z dnia 13 sierpnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty świadczenia dnia 10 września 2023 r. z uwagi na zbieg kilku świadczeń oraz wszczął postępowanie wyjaśniające.

W konsekwencji organ rentowy wydał decyzję zaskarżoną omówioną na wstępie, którą zobowiązał odwołującego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01 listopada 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r. w kwocie 14.930,68 zł.

Odwołujący nie kwestionował decyzji organu rentowego, na mocy której organ ten uznał, że świadczenie mu się nie należy. We wniosku o przyznanie emerytury z dnia 03 listopada 2023 r. odwołujący powiadomił organ rentowy o fakcie pobierania emerytury z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA jednocześnie wypełniając dokumentację postępował zgodnie z przepisami.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego oraz przesłuchania odwołującego (k.30-31).

Zeznaniom odwołującego Sąd dał wiarę, gdyż były one rzeczowe, logiczne, przekonujące, korespondujące z treścią zgromadzonej w sprawie dokumentacji.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. L. zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia czy organ rentowy prawidłowo zobowiązał odwołującego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01 listopada 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r. w kwocie 14.930,68 zł z tytułu emerytury.

W rozpoznawanej sprawie nie było sporne, że prawo do emerytury z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie przysługuje odwołującemu z uwagi na zbieg świadczeń z prawem do emerytury policyjnej wypłacanej przez Zakład Emerytalno- Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (art. 98 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Kwestie dotyczące zwrotu nienależnie pobranych świadczeń reguluje art. 138 ust.1 i ust.2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz.U. z 2024r., poz.1631 ).

Zgodnie z ustępem 1 tego przepisu osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

W myśl art.138 ust.2 z ustawy emerytalnej za nienależnie pobrane świadczenia
w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie
lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości
lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa
do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia;

W ust. 4 tego przepisu wskazano, że nie można żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo
to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach – za okres dłuższy
niż 3 lata z zastrzeżeniem ust.5.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym problematyki zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na tle art.138 ust.1 ustawy emerytalnej (a także analogicznego do niego art.84 ust.1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) zgodnie przyjmuje się, że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jedynie wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy przede wszystkim osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina (zła wola) świadczeniobiorcy, nie uzasadnia natomiast powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 września 2007 r., I UK 90/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz.301). Również w doktrynie podkreśla się, że zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być podniesiony tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bezpodstawnie, i to tylko wówczas, gdy osoba ta miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy (por. B. Gudowska: Zwrot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych - cześć 1, PiZS 2011 nr 7, s.18, cześć 2, PiZS 2011 nr 8, s.28). Chodzi w tym przypadku o świadomość osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania prawa do świadczenia w całości albo w części od początku albo w następstwie mających później miejsce zdarzeń. Gdy więc przyznanie świadczenia lub ustalenie jego wymiaru nastąpiło na skutek błędu organu rentowego niewywołanego przez ubezpieczonego lub w następstwie okoliczności niezwiązanych ze świadczeniobiorcą, świadczenie nie może zostać uznane za nienależnie pobrane. Elementem decydującym o zakwalifikowaniu świadczenia jako nienależnie pobranego jest świadomość osoby pobierającej świadczenie co do braku prawa do tego świadczenia (por. np. K. Brzozowska, E. Dawidowska – Myszka: Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z zabezpieczenia społecznego, Przegląd Sądowy 2015 nr 7-8, s.103). Stąd w judykaturze Sądu Najwyższego wskazuje się, że nie można żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, gdy doszło do wypłaty świadczenia nienależnego wskutek błędnego wyliczenia przez organ rentowy wysokości świadczenia w decyzji o jego przyznaniu (por. uchwała Sądu Najwyższego z 21 maja 1984 r., III UZP 20/84, OSNCP 1985 Nr 1, poz.3; Palestra 1986 nr 9, s.86 z glosą S. Płażka); gdy organ rentowy wypłacał emeryturę wyższą
od przysługującej na skutek ( swojego ) błędu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 czerwca 1985 r., II URN 98/85, OSNCP 1986 Nr 4, poz.59). Zatem organ rentowy może domagać
się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Ubezpieczony natomiast, który otrzymuje świadczenie w wysokości zgodnej z aktualną decyzją organu rentowego - chociaż zawyżone, nie ma obowiązku zawiadamiania o tym organu rentowego ani nie można na niego nałożyć obowiązku zwrotu świadczenia zawyżonego z wyłącznej winy ZUS (z przyczyn leżących po stronie organu rentowego).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznania niniejszej sprawy, w ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, że odwołującemu nie można przypisać złej woli w pobieraniu emerytury, w okresie od 01 listopada 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r. Odwołujący działał bowiem w zaufaniu do organu rentowego, który przyznał mu to świadczenia, a którego obowiązkiem było (a nie odwołującego) zweryfikowanie w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, prawa odwołującego do ww. świadczenia. Odwołujący nie miał świadomości, że pobiera nienależne świadczenia, skoro pobierał świadczenia przyznane mu na mocy decyzji organu rentowego. To obowiązkiem organu rentowego było wydanie prawidłowej decyzji w sytuacji, gdy odwołujący złożył wszystkie wymagane dokumenty. Wydanie zaś decyzji stwierdzającej prawo odwołującego do emerytury nastąpiło na skutek okoliczności leżących wyłącznie po stronie organu rentowego. Okoliczność ta nie może natomiast obciążać odwołującego.

Reasumując, Sąd uznał, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi sytuacja opisana zarówno w art. 138 ust.2 pkt 1 ustawy emerytalnej, jak i w pkt 2 tego przepisu, w tym ostatnim przypadku, gdy bezsprzecznie odwołujący nie złożył w organie rentowym fałszywych zeznań, czy też dokumentów, ani w inny sposób nie wprowadził organu rentowego w błąd, bo jak wskazano wcześniej przyznanie wymienionych świadczeń było efektem błędnej weryfikacji uprawnień odwołującego przez organ rentowy. Skutkuje to brakiem możliwości żądania od odwołującego zwrotu świadczeń z tytułu emerytury za okres jak w decyzji zaskarżonej.

W konsekwencji Sąd z mocy art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż odwołujący nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01 listopada 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r. w kwocie 14.930,68 zł z tytułu emerytury.

(-) Sędzia del. Magdalena Kimel