Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 sierpnia 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. ustalił, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne dla ubezpieczonej P. M. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek A. D. stanowi kwota odpowiadająca ½ minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. 2.121,00 zł.

W uzasadnieniu decyzji ZUS zakwestionował wysokość ustalonego przez ubezpieczoną i płatnika składek wynagrodzenia w kwocie 8.500 zł brutto. ZUS wskazał, że pomiędzy ubezpieczoną P. M. a płatnikiem składek A. D. została 1 lutego 2017r. zawarta umowa o pracę na czas określony od 3 lutego do 31 lipca 2017r., następnie 29 sierpnia 2017r. umowa o pracę na czas określony od 1 września 2017r. do
31 sierpnia 2019r., zaś 26 sierpnia 2019r. umowa o pracę na czas nieokreślony od 1 września 2019r. Strony ustaliły rodzaj umówionej pracy jako florysta-sprzedawca, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w wysokości odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu. Następnie aneksem do umowy o pracę z 1 stycznia 2023r. zmienione zostały od 1 stycznia 2023r. warunki zatrudnienia w zakresie wymiaru czasu pracy na 1/2 etatu, z kolei od 1 maja 2024r. zmienione zostały warunki zatrudnienia w zakresie stanowiska pracy: kierownik kwiaciarni oraz wymiaru czasu pracy na 1/1 etatu a także wynagrodzenia zasadniczego
w miesięcznej kwocie brutto 8.500 zł. Już od 3 czerwca 2024r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą. Organ rentowy zakwestionował wysokość podstawy wymiaru składek, która w znacznym stopniu odbiega od jej dotychczasowego wynagrodzenia oraz przewyższa wynagrodzenia drugiego pracownika zatrudnionego u płatnika składek.
W ocenie ZUS, w toku postępowania wyjaśniającego strony nie wykazały, że wynagrodzenie ubezpieczonej na poziomie 8.500 zł miesięcznie zostało ustalone w sposób adekwatny do zakresu jej obowiązków, umiejętności, wykształcenia i potrzeb pracodawcy. ZUS wskazał, iż podstawę wymiaru składki ubezpieczonej będącej pracownikiem może stanowić wyłącznie wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności względem pracy. Podniósł jednocześnie, że umowa
o pracę wywołuje skutek nie tylko bezpośredni, ustalający wzajemne stosunki między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalszy, gdyż umówione wynagrodzenie za pracę kształtuje również stosunek ubezpieczenia społecznego: określa wysokość składki ubezpieczeniowej i w konsekwencji prowadzi do uzyskania prawa do świadczeń na odpowiednim poziomie. W ocenie ZUS wynagrodzenie ubezpieczonej ustalone w umowie
o pracę nie jest wynagrodzeniem godziwym lecz wynagrodzeniem ustalonym ponad miarę, bez uwzględnienia rodzaju faktycznie wykonywanej pracy oraz ilości i jakości wykonywanej pracy. W ocenie ZUS pracodawca z góry przyjął, że ubezpieczona w krótkim okresie czasu będzie ubiegać się o świadczenie chorobowe z tytułu niezdolności do pracy (zatrudnienie
w ciąży) a podpisany aneks do umowy o pracę a w szczególności przyznane wysokie wynagrodzenie miało jedynie na celu uzyskanie wysokich świadczeń (zasiłku chorobowego,
a następnie zasiłku macierzyńskiego) z ubezpieczenia społecznego, co jest sprzeczne z ustawą lub mające na celu obejście ustawy i w konsekwencji powoduje, że umowa o pracę jest nieważna w części dotyczącej ustalenia wynagrodzenia. Powyższe odbywa się kosztem innych uczestników systemu ubezpieczeń społecznych, gdyż system ten oparty jest na zasadzie solidaryzmu.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik składek, tj. A. D. domagając się jej zmiany i uznania, że podstawa wymiaru składek z tytułu zatrudnienia od
1 maja 2024r. wynosi 8.500 zł. Wniosła również o zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania wskazała, że aneks do umowy o pracę ubezpieczonej, zwiększający jej wymiar etatu i równocześnie wysokość wynagrodzenia podyktowane było rozwojem prowadzonej przez odwołującą firmy oraz potrzebą powierzenia większej ilości obowiązków oraz odpowiedzialności za kwiaciarnię w Centrum (...) w B., podczas gdy sama zmuszona była zwrócić większą uwagę na kwiaciarnię w Centrum Plejada, która funkcjonowała dopiero od połowy roku i była w stadium stabilizowania ilości zamówień. Wskazała, że ubezpieczona posiadała stosowne doświadczenie do pełnienia takiej funkcji, gdyż była zatrudniona jako florystka w kwiaciarni w której została kierowniczką, z uwagi zaś na otwarcie kolejnego punktu, odwołująca nie miała czasu na kierowanie kwiaciarnią w M1. Przyczyną zawarcia aneksu do umowy o pracę z wyższym wynagrodzeniem była potrzeba pracodawcy związana z koniecznością zatrudnienia zaufanego pracownika na stanowisku menedżerskim który pozwoli płatnikowi składek zająć się w pełni kwiaciarnią będącą na etapie stabilizacji ilości klientów. Argumentowała również, że zawarcie przedmiotowego aneksu nastąpiło od 1 maja 2024r., gdyż od tej daty zwolniła się inna pracownica
i ubezpieczona mogła niejako przejąć również jej wynagrodzenie. Odwołująca podniosła, że stronom umowy o pracę, na podstawie której faktycznie były wykonywane obowiązki i prawa wynikające z tej umowy nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 83 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 300 Kodeksu pracy). Odwołująca zarzuciła nadto naruszenie przez ZUS art. 7 oraz art. 77 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego, wskazując iż nie dokonał on wszechstronnego wyjaśnienia stanu faktycznego i nie dokonał wszechstronnej oceny okoliczności konkretnego przypadku na podstawie analizy całego materiału dowodowego, co doprowadziło do wydania krzywdzącej dla ubezpieczonej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Wniósł również o zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powołując się na orzecznictwo sądowe ZUS wskazał, że ustalenie nadmiernego wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne może być kwestionowane przez organ rentowy, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art.58 k.c.), ZUS zaś ma prawo do kontroli wysokości wynagrodzenia, które kształtuje bezpośrednio stosunek ubezpieczenia społecznego, wysokość składki i prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Zainteresowana P. M. poparła odwołanie.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona P. M., urodzona (...) ma wykształcenie wyższe (Filologia Słowiańska – tłumacz języka serbsko - chorwackiego).

W okresie od 18 lipca 2016r. do 17 stycznia 2017r. ubezpieczona była zatrudniona
u odwołującej w ramach umowy o staż, gdzie została skierowana przez Powiatowy Urząd Pracy. Następnie w okresie od 3 lutego 2017r. do 31 lipca 2017r. ubezpieczona była zatrudniona u odwołującej na podstawie umowy o pracę na czas określony, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem miesięcznym 2.000,00 zł brutto na stanowisku florysta – sprzedawca. W dalszej kolejności od 1 września 2017r. do 31 sierpnia 2019r. ubezpieczona była zatrudniona u odwołującej na podstawie umowy o pracę na czas określony, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem miesięcznym 2.000,00 zł brutto na stanowisku florysta – sprzedawca. Jej wynagrodzenie zostało podniesione aneksem z 29 grudnia 2017r. do kwoty 2.100,00 zł. Z dniem 26 sierpnia 2019r., strony zawarły od
1 września 2019r., umowę o pracę na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem odpowiadającym minimalnemu wynagrodzeniu, na stanowisku florysta – sprzedawca. Na podstawie aneksu z 1 stycznia 2023r., odwołująca zmieniła ubezpieczonej wymiar czasu pracy do ½ pełnego etatu, za wynagrodzeniem odpowiadającym ½ minimalnego wynagrodzenia. W aneksie tym przewidziano termin jego obowiązywania do 31 marca 2023r. Z kolei spornym aneksem z 1 maja 2024r., od tej samej daty, odwołująca zwiększyła ubezpieczonej wymiar czasu pracy do pełnego etatu i ustaliła wynagrodzenie miesięczne na poziomie 8.500,00 zł i powierzyła stanowisko kierownika kwiaciarni.

W trakcie zatrudnienia u odwołującej, ubezpieczona wyszła za mąż za syna odwołującej. Pierwsze dziecko ubezpieczona urodziła 12 grudnia 2021r. i po wykorzystaniu świadczeń związanych z macierzyństwem, wróciła do pracy u odwołującej w połowie pełnego wymiaru czasu pracy, co było związane z koniecznością sprawowania przez nią opieki nad dzieckiem. Miała jednak zamiar po upływie około 1 roku, tj. gdy dziecko podrośnie, wrócić do zatrudnienia na pełny etat. W trakcie pracy w kwiaciarni, ubezpieczona odbyła szereg kursów w zakresie pogłębienia kwalifikacji florysty. W praktyce zaś jej praca polegała na obsłudze klientów i układaniu kompozycji kwiatowych.

Sąd ustalił, iż A. D. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie kwiaciarni. Początkowo był to 1 punkt w centrum handlowym M1 w B.. W grudniu 2023r., odwołująca uruchomiła drugi punkt w centrum handlowym (...) w B..
W tym czasie w punkcie w centrum handlowym M1 w B. odwołująca zatrudniała 2 florystki, tj. ubezpieczoną w połowie wymiaru czasu pracy i O. K. w pełnym wymiarze czasu pracy z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. W związku z otwarciem nowej kwiaciarni, odwołująca skupiła się na jej obsłudze i dodatkowo zajmowała się sprawami biurowymi w dotychczasowej kwiaciarni. W związku z czasowym obowiązywaniem aneksu do umowy, zmniejszającego ubezpieczonej wymiar czasu pracy do ½ etatu, odwołująca z początkiem roku 2024, zamierzała zwiększyć ponownie wymiar czasu pracy ubezpieczonej do pełnego etatu, a dodatkowo przekazać jej samodzielne kierowanie kwiaciarnią w centrum handlowym M1 w B. i w konsekwencji zwiększyć również jej wynagrodzenie. Ostatecznie dokonała tego spornym aneksem do umowy o pracę, od 1 maja 2024r., tj. od czasu gdy pracę zakończyła O. K..

Następnie od 3 czerwca 2024r., ubezpieczona stała się niezdolna do pracy w związku z kolejną ciążą, która zakończyła się porodem w grudniu tego samego roku. Odwołująca
w tym czasie zmuszona była na powrót zająć się obiema kwiaciarniami równocześnie,
a w dalszej kolejności do przyjęcia kolejnego pracownika na staż, a w dalszej perspektywie jego zatrudnienia.

Zawierając z ubezpieczoną kolejne umowy o pracę oraz aneksy do tych umów strony każdorazowo ustalały wynagrodzenie w minimalnej wysokości. Natomiast w aneksie obowiązującym do 31 grudnia 2023r., strony przewidziały wynagrodzenie ubezpieczonej
w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jedynie w spornym aneksie z maja 2024r., odwołująca zaproponowała ubezpieczonej wynagrodzenie w wysokości 8.500 zł brutto. Innych umów o pracę nie przedstawiono.

W okresie korzystania przez ubezpieczoną ze zwolnienia lekarskiego pracodawca zatrudnił innego pracownika na jej miejsce, przy czym zatrudniony on został z minimalnym wynagrodzeniem za pracę.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego ubezpieczona zamierza powrócić do pracy
u odwołującej.

Sąd ustalił ponadto, iż w roku 2023 A. D. osiągnęła dochód
z prowadzonej działalności w wysokości 24.808,38 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: akt organu rentowego, Pit-37 ubezpieczonej za 2015r. (k.37-39), zeznania PIT – 36, PIT/B A. D. (plik k.40), zeznań świadka K. N. (k.33), przesłuchania odwołującej A. D. (k.34-35) oraz przesłuchania zainteresowanej (k.46-48).

Sąd ocenił zgromadzony materiał dowodowy jako kompletny i wiarygodny, a przez to mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Przedstawione w sprawie dokumenty nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności, w szczególności nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie A. D. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd zwraca uwagę, iż bez znaczenia dla oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji są zarzuty odwołującej dotyczące naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Rolą Sądu orzekającego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest bowiem badanie prawidłowości trybu postępowania przed organem rentowym. Sąd bada bowiem prawidłowość zaskarżonej decyzji i jej zgodność z prawem.
W wyroku z 9 lutego 2010r. (I UK 151/09, LEX nr 585708) Sąd Najwyższy wskazał, że postępowanie sądowe, w tym w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania.

Zgodnie z treścią art. 6 ust.1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2025r., poz. 350, ze zm.), zwanej ustawą systemową, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8
i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami,
z wyłączeniem prokuratorów.

Po myśli art. 11 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12, zaś według art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy systemowej, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Za pracownika natomiast – w myśl art. 8 ust 1 – uważa się osobę pozostającą
w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

W myśl art. 46 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Natomiast po myśli art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ubezpieczenie chorobowe oraz wypadkowe
z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy stanowi przychód w rozumieniu przepisów
o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wreszcie, art. 83 ust. 1 ustawy systemowej przyznaje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencje do wydawania decyzji w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności między innymi: zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W rozpoznawanej sprawie nie był przedmiotem sporu fakt podlegania przez ubezpieczoną P. M. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracownika zatrudnionego w firmie (...). Fakt zatrudnienia oraz rzeczywiste świadczenie pracy przez ubezpieczoną nie były bowiem negowane przez organ rentowy. Przedmiotem sporu była natomiast wysokość podstawy wymiaru składek ustalona przez strony umowy o pracę, na mocy aneksu z 1 maja 2024r., tj. wynagrodzenia zasadniczego ubezpieczonej w wysokości 8.500 zł brutto miesięcznie.

Organ rentowy uznał, że ustalenie stosunkowo wysokiego wynagrodzenia, miało na celu jedynie zapewnienie ubezpieczonej możliwości skorzystania z wyższych świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego. Argumentami przemawiającymi za takim stanowiskiem były w ocenie ZUS ciąża ubezpieczonej w chwili podpisywania przedmiotowego aneksu do umowy o pracę, stosunkowo szybki okres w jakim ubezpieczona zaczęła korzystać z zasiłku chorobowego w związku z ciążą a także fakt uprzedniego zatrudnienia ubezpieczonej
u płatnika składek za wynagrodzeniem minimalnym.

W ocenie ZUS, w okolicznościach niniejszego przypadku, ustalenie wynagrodzenia na poziomie 8.500 zł jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem nieważnością objęta jest część umowy dotycząca wysokości wynagrodzenia (art. 58 § 2), które ZUS ustalił na poziomie wynagrodzenia minimalnego.

Rolą Sądu pozostaje zatem zbadanie, czy ustalenie przez strony w umowie o pracę wynagrodzenia w wysokości 8.500 zł nie było czynnością prawną sprzeczną z ustawą lub mającą na celu obejście ustawy, lub czynnością sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, prowadzącą do uznania jej za czynność nieważną.

Organ rentowy uznał, że ustalenie stosunkowo wysokiego wynagrodzenia, miało na celu jedynie zapewnienie ubezpieczonej możliwości skorzystania z wyższych świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego. Argumentami przemawiającymi za takim stanowiskiem były: ciąża ubezpieczonej w chwili podpisywania przedmiotowego aneksu, uprzednia zmiana wymiaru czasu pracy umożliwiająca wyliczenie wysokości zasiłku chorobowego z krótszego okresu i w oparciu o wyższe zarobki oraz skorzystanie przez ubezpieczoną ze zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą już po niespełna miesiącu od zawarcia spornego aneksu.

W treści zaskarżonej decyzji ZUS powołał się na pozorność porozumień zawartych przez ubezpieczoną i płatnika składek w dniu 1 maja 2024r., z kolei w odpowiedzi na odwołanie, pośrednio powołał się na niezgodność zapisów aneksu z 1 maja 2024r., z zasadami współżycia społecznego, wskazując tym samym na ich nieważność.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek,
w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W myśl § 2 nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Z kolei zgodnie z § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

W teorii prawa cywilnego uważa się, że czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność wprawdzie nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym w postaci zasiłków z tego ubezpieczenia nie może być uznane za obejście przepisów prawa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że samo zawarcie umowy o pracę nawet w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem (vide wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2006r., III UK 156/05, LEX nr 272549, wyrok Sądu Najwyższego
z 4 sierpnia 2005r., II UK 320/04, OSNP 2006/7-8/122).

Natomiast ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne, jako dokonane
z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p.) (vide wyrok Sądu Najwyższego
z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13, LEX nr 1503234, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192). Każdorazowo jednak należy badać okoliczności konkretnego przypadku.

Dopuszczalna jest ocena ważności treści umów o pracę wg reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c., w zw. z art. 300 k.p., w tym ocena wysokości umówionego przez strony wynagrodzenia dokonywana zarówno na gruncie prawa pracy jak i na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych. Nadto przyjmuje się, że kontrola wynagrodzenia za pracę
w aspekcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego – zarówno w zakresie zgodności
z prawem, jak i zasadami współżycia społecznego – może być prowadzona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (vide uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338).

Zgodnie z art. 78 kodeksu pracy, wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy.

Przyjmuje się, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe
i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku,
a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (vide uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338). Zdaniem Sądu Najwyższego do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzeń za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i realia życia gospodarczego. W wyroku z 23 stycznia 2014r. (I UK 302/13, LEX nr 1503234) Sąd Najwyższy wskazał, że wzorzec godziwego wynagrodzenia, który czyni zadość ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanych przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych będzie uwzględniał między innymi takie czynniki, jak: siatka wynagrodzeń obowiązująca w zakładzie pracy; średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter świadczonej pracy w danej branży; wykształcenie; zakres obowiązków; odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność.

Na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych wysokość osiąganego wynagrodzenia ma doniosłe skutki, gdyż wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru składek na poszczególne ubezpieczenia a zatem ma przełożenie na wysokość pobieranych świadczeń. Niesie to za sobą skutki zarówno w sferze interesu ubezpieczonego jak i interesu społecznego. Ustalenie nadmiernie wygórowanego wynagrodzenia prowadzącego – w okolicznościach konkretnej sprawy – do pobierania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nieadekwatnych do odprowadzonych wcześniej składek pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, do których na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych należy zaliczyć m. in. zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i niepokrzywdzenia innych ubezpieczonych, zasadę nieuprawnionego nieuszczuplania środków FUS.

Nie budzą wątpliwości Sądu okoliczności zawarcia z płatnikiem składek umów
o pracę w tym aneksu z 1 maja 2024r. Niewątpliwie mając na względzie wykształcenie ubezpieczonej oraz doświadczenie na stanowisku florystki, zatrudnienie ubezpieczonej
w kwiaciarni odwołującej było uzasadnione. ZUS nadto nie podważa istnienia stosunku pracy.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd podzielił natomiast wątpliwości organu rentowego co do wysokości ustalonego przez strony wynagrodzenia. W ocenie Sądu wysokość ustalonego przez strony wynagrodzenia w kwocie 8.500 zł miesięcznie została zawyżona. Nie można podzielić jednak stanowiska ZUS, że wynagrodzeniem adekwatnym do pracy wykonywanej przez odwołująca w spornym okresie jest kwota odpowiadająca połowy wynagrodzenia minimalnego tj. 2.121 zł.

Wprawdzie na mocy aneksu z 1 stycznia 2023r., strony umowy o pracę uzgodniły wymiar czasu pracy ubezpieczonej na ½ i odpowiednio jej wynagrodzenie na połowę minimalnego wynagrodzenia. Nie uszło jednak uwadze Sądu, że z zapisów tego aneksu wynika, że okres jego obowiązywania kończy się 31 marca 2023r. Równocześnie zaś strony niniejszego postępowania nie przedłożyły innego dokumentu zmieniającego warunki zatrudnienia ubezpieczonej u odwołującej, w okresie do 1 maja 2024r. W związku z czym Sąd uznał, że porozumienie ustalające dla ubezpieczonej wynagrodzenie na połowę minimalnego wynagrodzenia, przestała faktycznie wiązać strony od 1 kwietnia 2023r., pod warunkiem jednak faktycznego zwiększenia wymiaru jej pracy do pełnego etatu.
Z niekwestionowanego przez strony materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczona dopiero od 1 maja 2024r., faktycznie podjęła zatrudnienie u odwołującej w pełnym wymiarze czasu pracy, zatem dopiero od tej daty możliwe było zwiększenie jej wynagrodzenia do minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nadto w zakresie daty początkowej wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej, Sąd był związany treścią zaskarżonej decyzji.

Równocześnie Sąd uznał zapisy aneksu z 1 maja 2024r., w przedmiocie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej za pozorne, a tym samym nieważne. W ocenie Sądu jednak ustalenie wynagrodzenia na poziomie 8.500 zł nie było uzasadnione. Sąd orzekający nie neguje przy tym prawa stron do swobodnego ustalenia wysokości wynagrodzenia ani nie kwestionuje posiadanych przez ubezpieczoną kompetencji, nie można jednak zapominać, że w okresie spornym firma odwołującej dopiero rozpoczynała funkcjonowanie drugiej kwiaciarni i w tym czasie wymagała zwiększonych nakładów, co w praktyce przełożyło się na nieznaczny dochód, zaś stałe zyski z obu kwiaciarni były dopiero przewidziane na przyszłość. Zatem w ocenie Sądu, kwota 8.500 zł miesięcznego wynagrodzenia, które w żaden sposób nie zostało uzależnione od efektów pracy ani powiązane z możliwościami finansowymi odwołującej, jest znacznie wygórowana. Sąd zwraca uwagę, że wykazany przez płatnika składek w 2015r. dochód wyniósł 24.808,38 zł tj. niewiele ponad 2.000 zł miesięcznie. Taki dochód wskazuje, że odwołująca nie była realnie w stanie zapłacić ubezpieczonej ustalonego wynagrodzenia. Niewątpliwie wynagrodzenie ubezpieczonej stanowiło koszty uzyskania przychodu, jednak mając na uwadze faktyczny dochód odwołującej w stosunku do dochodu jaki miało zapewnić sporne wynagrodzenia ubezpieczonej, Sąd uznał jako niewiarygodne z punktu widzenia racjonalnego prowadzenia działalności gospodarczej przez odwołującą.

W ocenie Sądu, w okolicznościach niniejszej sprawy, wynagrodzeniem adekwatnym dla wykonywanej przez ubezpieczoną pracy jest kwota określona w umowie o pracę
z 26 sierpnia 2019r., tj. kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pacę, obowiązującemu w danym okresie, czyli 4.242,00 zł. Natomiast ustalone w umowie o pracę zapisy określające wysokość wynagrodzenia ponad kwotę 4.242,00 zł – w opisanych wyżej okolicznościach niniejszej sprawy – są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i miały na celu umożliwienie pobierania odwołującej wyższego zasiłku chorobowego. A zatem mając na uwadze treść art. 58 kodeksu cywilnego postanowienia te należało uznać za nieważne.

W konsekwencji Sąd – na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. – zmienił zaskarżoną decyzję
w ten sposób, iż stwierdził, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla P. M. z tytułu zatrudnienia u płatnika A. D. od 1 maja 2024r. stanowi kwota 4.242,00 zł, odpowiednio pomniejszona w miesiącach, w których praca nie była wykonywana przez cały miesiąc.

Mając na uwadze, że w okolicznościach niniejszej sprawy wyższa kwota wynagrodzenia nie znajduje uzasadnienia, Sąd w punkcie 2 wyroku – na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. – oddalił odwołanie w pozostałej części.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. uznając, że każda ze stron wygrała proces w połowie.

(-) Sędzia Gabriela Sobczyk