Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

Sygn. akt VIII U 1555/24

U Z A S A D N I E N I E dot. pkt 1 wyroku z 19.08.2025r.

Decyzją z 2 sierpnia 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z., odmówił ubezpieczonemu A. G. prawa do naliczenia i wypłaty odsetek za zwłokę w wypłacie rekompensaty, ponieważ organ odwoławczy w wyroku z 9 kwietnia 2024r. przyznającym prawo do rekompensaty nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a tym samym brak jest podstaw do naliczenia i wypłaty odsetek.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się przyznania odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie rekompensaty w kwocie łącznej 5050,54 zł naliczonych od 30 maja 2022r. do 30 maja 2024r. wraz z odsetkami od 20 lipca 2024r. do dnia zapłaty, gdyż wyrok przyznający prawo do świadczenia wydany został na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach organu bez konieczności dokonywania nowych ustaleń, a co za tym idzie organ na podstawie posiadanej dokumentacji mógł ustalić prawo do świadczenia w dacie wydania decyzji odmawiającej prawa do rekompensaty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołując się na treść art. 118 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podtrzymał stanowisko z zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gliwicach ustalił:

Ubezpieczony A. G. urodzony (...), wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury wraz z rekompensatą z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 30 maja 2022r. przyznano odwołującemu emeryturę z wieku powszechnego.

Decyzją z tego samego dnia odmówiono odwołującemu prawa do rekompensaty z powodu nieudokumentowania wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Decyzją z 27 października 2022r. ponownie odmówiono odwołującemu prawa do rekompensaty.

Po rozpoznaniu odwołania od powyższych decyzji odmownych, wyrokiem z 29 listopada 2022r. w sprawie sygn. akt VIII U 788/22, Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołania.

Od powyższego wyroku odwołujący wniósł apelację, która okazała się uzasadniona i skutkowała wydaniem przez Sąd Apelacyjny w Katowicach wyroku reformatoryjnego z 9 kwietnia 2024r. w sprawie o sygn. akt III AUa 354/23. Przedmiotowy wyrok wpłynął do organu rentowego w dniu 17 kwietnia 2024r.

Na podstawie decyzji z 14 czerwca 2024r. o ponownym obliczeniu emerytury w związku z wyrokiem Sądu Apelacyjnego, na konto odwołującego świadczenie wpłynęło 28 czerwca 2024r. W tym samym dniu ubezpieczony zwrócił się do ZUS z wnioskiem o wypłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Zaskarżoną decyzją z 2 sierpnia 2024r. organ rentowy odmówił prawa do naliczenia i wypłaty odsetek, gdyż sąd odwoławczy w wyroku przyznającym ubezpieczonemu prawo do rekompensaty nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a tym samym brak jest podstaw do naliczenia i wypłaty odsetek.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego oraz akt sprawy tut. Sądu o sygn. VIII U 788/22, uznając materiał dowodowy za kompletny
i mogący stanowić podstawę wyrokowania.

Stan faktyczny przedmiotowej sprawy nie był sporny.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługuje jedynie w nieznacznej części na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było prawo ubezpieczonego do odsetek za opóźnienie w przyznaniu i wypłacie emerytury wraz z rekompensatą ustalonej przez organ rentowy decyzją z 14 czerwca 2024r. w wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 kwietnia 2024r., sygn. akt III AUa 354/23.

Kwestie wydawania decyzji i wypłaty świadczenia reguluje art. 118 ustawy
z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023r., poz. 1251, ze zm.).

Zgodnie z treścią ust. 1 tego przepisu, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

Natomiast w myśl art. 118 ust 1a w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2009r. a ustalonym ustawą z dnia 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 42, poz. 338), w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Według ust. 2, jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym
w ust. 1.

Po myśli ust. 3, jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy, albo datę przedstawienia tych dowodów.

W myśl ust. 4 przepisy powyższe stosuje się także przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość,
z zastrzeżeniem ust. 5.

Zgodnie z ust. 5 wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Z kolei podstawę prawną do wypłaty odsetek przez ZUS zawiera art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U.
z 2024r., poz. 497). Przepis ten stanowi, że jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Jak ustalono w przedmiotowej sprawie, prawo ubezpieczonego do rekompensaty zostało przyznane prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 kwietnia 2024r. sygn. III AUa 354/23.

Wyrok ten nie zawiera orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego, co nie zamyka ubezpieczonemu drogi do dochodzenia odsetek, jednak warunkiem zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności świadczenia jest ustalenie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. (por. postanowienie SN z 10 stycznia 2024r. sygn. akt II USK 295/22)

W ocenie Sądu Okręgowego, w toku postępowania przed organem, a następnie w toku czynności przed Sądem Apelacyjnym do dnia wydania wyroku nie doszło do wykazania okoliczności, które pozwoliłyby przyjąć, że organ rentowy pozostawał w zwłoce w wyjaśnieniu okoliczności niezbędnych do przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty.

Zwłoka w spełnieniu świadczenia, zwana także opóźnieniem kwalifikowanym ma miejsce, gdy zobowiązany, mimo istniejącego obowiązku, nie spełnia świadczenia w terminie, przy czym niedotrzymanie terminu jest następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność. Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem, a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego. W takim przypadku późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych przyznającego świadczenie i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki. Przez wyjaśnienie "ostatniej niezbędnej okoliczności" trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 maja 2024 r. sygn. akt I USK 460/23)

W niniejszej sprawie decyzje odmawiające prawa do rekompensaty przeszły przez dwie instancje. Przed sądem I instancji istniały wątpliwości, co do treści przedłożonych w sprawie dowodów tj., co do stanowiska pracy i zakresu obowiązków odwołującego. Te wątpliwości zostały wyjaśnione w toku postępowania przed sądem I instancji, który oceniając materiał dowodowy i przesłanki do przyznania rekompensaty - odwołania ostatecznie oddalił.

Wyjaśnieniem ostatniej okoliczności okazał się dopiero wyrok sądu II instancji, który został doręczony pełnomocnikowi ZUS - 17 kwietnia 2024r. Wyrok ten w zakresie rozstrzygnięcia merytorycznego stał się prawomocny z datą wydania (art. 363§1 kpc).

A zatem w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał datę doręczenia prawomocnego wyroku za rozpoczynającą 30-dniowy bieg terminu do wydania nowej decyzji przez organ rentowy. Zdaniem Sądu Okręgowego termin 30 dni należało liczyć dopiero od daty doręczenia orzeczenia, gdyż wydane zostało ono na posiedzeniu niejawnym. Stąd termin ten upływał 17 maja 2025r.

Z akt organu wynikało, że termin wypłaty świadczenia odwołującemu ustalony był na pierwszy dzień miesiąca, a według §2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U.1999.12.104) „okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń emerytalnych lub rentowych, zleconych Zakładowi do wypłaty na mocy odrębnych przepisów, liczy się od dnia następującego po najbliższym terminie płatności tych świadczeń, przypadającym po upływie 30 dni od wpływu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzji zlecającej wypłatę świadczenia”. Wynika stąd, że wypłata rekompensaty winna była nastąpić wraz z świadczeniem odwołującego w dniu 1 czerwca 2024r. Stąd odsetki ustawowe za opóźnienie należą się odwołującemu od daty 2 czerwca 2024r. do dnia wykonania decyzji z 14 czerwca 2024r. gdyż zgodnie z §2 ust. 6 cyt. rozporządzenia „jeżeli świadczenie jest wypłacane osobie uprawnionej za pośrednictwem poczty lub na rachunek bankowy, za dzień wypłaty świadczeń uważa się dzień przekazania należności na pocztę lub do banku”.

A zatem w niniejszej sprawie należało uznać, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za okres od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji ( którą jest prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach) i pozostawał w zwłoce w wyrównaniu świadczenia od 2 czerwca 2024r. do dnia przekazania należności ustalonych decyzją z 14 czerwca 2024r. na pocztę lub do banku przez organ.

Z tych względów – na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. Sąd w punkcie pierwszym zmienił zaskarżoną decyzję przyznając ubezpieczonemu prawo do odsetek od należnej rekompensaty za okres od 2 czerwca 2024 do dnia wykonania decyzji z 14 czerwca 2024r.

(-) SSO Gabriela Sobczyk