Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 25 kwietnia 2024r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. zobowiązał odwołującą D. S. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 3103,52 zł wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości
1065,63 zł, naliczonymi na dzień wydania decyzji.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odwołująca nienależnie pobrała świadczenie postojowe, ponieważ wniosek pierwszorazowy (...) powinien złożyć w imieniu odwołującej zleceniodawca.

W odwołaniu od decyzji odwołująca D. S. domagała się ponownego rozpatrzenia sprawy.

Odwołująca podniosła, że przed rozprzestrzenieniem się (...) 19 pracowała dorywczo na ½ etatu, a następnie w trakcie pandemii zachorowała i przebywała na chorobowym dość długo
( 14-15 dni ), w tym czasie dostała telefon od kierowniczki poradni, żeby po chorobowym została
w domu, gdyż należy do osób zwiększonego ryzyka. Po wypełnieniu wniosku na stronie internetowej w ciągu paru dni otrzymała pozytywną odpowiedź. Nagle po czterech latach organ rentowy zażądał zwrotu przyznanego świadczenia wraz z odsetkami. Odwołująca czuje
się rozgoryczona. Odwołująca wskazała, że nie ma z czego pokryć żądanej kwoty z niskiej emerytury. Wskazała, że jest sama i ma tylko jeden dochód na opłaty, życie, lekarstwa.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy wniósł także o zasądzenie od odwołującej kosztów zastępstwa procesowego wskazując, iż wartość przedmiotu sporu wynosi 3104 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 12 czerwca 2020r. odwołująca D. S. złożyła za pośrednictwem platformy ZUS wniosek (...) – C o przyznanie świadczenia postojowego dla zleceniobiorcy,
w którym wskazała kwotę przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku w wysokości 0,00 zł, miesięczny przychód wynikający z umowy zlecenia - 443,36 zł oraz podała okres trwania umowy zlecenia od 1 stycznia 2020r. do 31 grudnia 2020r.

Na podstawie tego wniosku organ rentowy wypłacił odwołującej świadczenie postojowe w dniu 16 czerwca 2020r. w wysokości 443,36 zł.

Następnie odwołująca złożyła wnioski o kolejne świadczenia postojowe:

- wniosek (...) w dniu 4 lipca 2020r. – wypłata świadczenia postojowego w dniu 7 lipca 2020r.
w wysokości 443,36 zł,

- wniosek (...) w dniu 4 lipca 2020r. – wypłata świadczenia postojowego w dniu 7 lipca 2020r.
w wysokości 443,36 zł,

- wniosek (...) w dniu 4 lipca 2020r. – wypłata świadczenia postojowego w dniu 7 lipca 2020r.
w kwocie 443,36 zł,

- wniosek (...) w dniu 5 sierpnia 2020r. – wypłata świadczenia postojowego w dniu 6 sierpnia 2020r. w kwocie 1330,08 zł.

Odwołująca od 60 roku życia jest na emeryturze, na którą przeszła z renty. Obecnie emerytura wynosi około 1 800 zł. Od września 2019r. pracowała na podstawie umowy zlecenia zawartej ze (...) Sp. z o.o. w B.. Pierwsza umowa zlecenia została zawarta w dniu 3 września 2019r. na okres od 3 września 2019r. do 31 grudnia 2019r. i następna w dniu 31 grudnia 2019r. na okres od 1 stycznia 2020r. do 31 grudnia 2020r. Przedmiotem umowy były prace: w zakresie utrzymania czystości, sprzątania, uzupełnienia dozowników na mydło, ręczniki i papier, żelu USG, odbioru odpadów medycznych i komunalnych z jednoczesnym przygotowaniem worków z odpadami w wyznaczonym miejscu do utylizacji. W umowie z 31 grudnia 2019r. wskazano, że wynagrodzenie będzie wynosić 17,00 zł za jedną godzinę pracy.

Na podstawie umowy zlecenia odwołująca wykonywała usługi sprzątania. Pracowała dziennie przez 4-5 godzin przez 5 dni w tygodniu. Odwołująca faktycznie pracę wykonywała
do połowy marca 2020r., a potem zachorowała i nie kontynuowała pracy. W czasie zachorowania odwołująca porozumiewała się z kadrową, która powiedziała odwołującej, że skoro odwołująca jest w grupie ryzyka, to powinna sobie zrobić przerwę w pracy.

Odwołująca w tym czasie nigdzie indziej nie pracowała i do chwili obecnej nie pracuje.

W dniu 11 września 2020r. odwołująca złożyła wypowiedzenie umowy zlecenia zawartej 31 grudnia 2019r. wskazując w nim, że przyczyną wypowiedzenia jest sześciomiesięczne postojowe i wiek, który kwalifikuje odwołującą do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania oraz choroby współistniejące.

W złożonych wnioskach o świadczenie postojowe odwołująca podała kwotę przychodu wynikającą z przepracowanych godzin.

(...) Sp. z o.o. w B. w piśmie z 23 kwietnia 2025r. wskazała, że w okresie 2020r. przychodnia nie była zamknięta, natomiast był wówczas spadek przychodów oraz z racji sytuacji covidowej był mniejszy dostęp osobisty do przychodni, dużo świadczeń zostało udzielanych w postaci teleporady. Przychodnia wskazała także, że faktyczny okres trwania umowy zlecenia odwołującej był od 3 września 2019r. do 11 września 2020r., a ostatnim miesiącem, w którym odwołująca wykonywała swoje zadania był marzec 2020r.

Wcześniej, w oświadczeniu z 16 listopada 2023r. złożonym w organie rentowym, (...) Sp. z o.o. w B. wskazała, że odwołująca zawnioskowała
o świadczenie postojowe bez porozumienia z zakładem pracy i złożyła wniosek o świadczenie postojowe bezpośrednio w swoim imieniu, nie informując zakładu pracy o tym fakcie.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, pisma (...) Sp. z o.o. w B. z 23 kwietnia 2025r. i załączonych do niego umów zlecenia zawartych z odwołującą oraz wypowiedzenia umowy zlecenia ( k. 33 – 36 ), zeznań odwołującej ( protokół elektroniczny z rozprawy z 8 maja 2025r. czas 00:12:36 – 00:26:52 ).

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej, gdyż były one rzeczowe, logiczne, przekonujące, korespondujące z treścią zgromadzonej w sprawie dokumentacji.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie D. S. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy organ rentowy słusznie zobowiązał odwołującą do zwrotu pobranego świadczenia postojowego wypłaconego odwołującej w łącznej kwocie 3103,52 zł, a także odsetek w wysokości 1065,63 zł. Organ rentowy w decyzji zaskarżonej wskazał, że domaga się takiego zwrotu, bowiem wniosek pierwszorazowy (...) powinien złożyć w jej imieniu zleceniodawca.

Zgodnie z art.15zq ust.1 pkt 2 i ust.3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych ( Dz.U. poz.374 ze zm. ), świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło oraz jeżeli nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło
do przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którym została zawarta umowa cywilnoprawna.

Zgodnie z art.15zq ust.5 tejże ustawy, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020r.,

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym
od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Zgodnie z art.15zua ustawy świadczenie postojowe może zostać przyznane ponownie,
na podstawie oświadczenia osoby uprawnionej, której wypłacono świadczenie postojowe,
o którym mowa w art.15zu ust.1.

Wypłata po raz kolejny świadczenia postojowego może zostać dokonana nie wcześniej
niż w miesiącu następującym po miesiącu wypłaty świadczenia postojowego, o którym mowa
w art.15 zu ust.1.

Warunkiem przyznania kolejnego świadczenia postojowego jest wykazanie
w oświadczeniu, że sytuacja materialna wykazana we wniosku, o którym mowa w art.15 zs albo 15 zsa, nie uległa poprawie.

Zgodnie z art.15 zr ust.1 i 2 ustawy covidowej, świadczenie postojowe przysługuje
w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r. nie więcej niż trzykrotnie,
z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

W przypadku, gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów
o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc,
w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych.

Osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje
w kwocie, która wynika z umowy, gdy wynagrodzenie z tytułu zlecenia w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek wynosiło mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia.

Kwestie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych reguluje natomiast art. 15zx powołanej ustawy, który w ustępie 1 stanowi, że osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,
w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się, zgodnie z ust. 2 tegoż uregulowania, świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo
w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona,;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Ustęp 2 pkt 3 powyższego uregulowania został dodany z dniem 16 grudnia 2020r.,
w drodze ustawy z dnia 9 grudnia 2020r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...) 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych ( Dz.U. z 2020r., poz.2255 ).

Z cytowanego powyżej przepisu art.15zx ustawy covidowej wynika wprost, że dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane, co z kolei skutkuje koniecznością zwrotu takiego świadczenia, koniecznym jest, aby zaszła którakolwiek z okoliczności wskazanych powyżej w ustępie 2, przy czym przepis ten zawiera wyczerpujący katalog takich przyczyn.
W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie żadna z takich okoliczności nie miała miejsca.

Z całą pewnością świadczenie postojowe nie zostało przyznane lub wypłacone odwołującej na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę
lub zamawiającego, ani też nie zostało wypłacone osobie, która nie jest do niego uprawniona.

W pierwszej kolejności Sąd zwraca uwagę, że celem świadczenia postojowego było wspomożenie osób, m.in. zleceniobiorców, którzy z uwagi na ograniczenia wprowadzone
ze względu na pandemię, przestój w zakładzie pracy, nie byli w stanie wykonywać pracy
w dotychczasowym rozmiarze wynikającym z zawartych umów cywilnoprawnych, co z kolei przekładało się na brak lub zmniejszenie wynagrodzenia za tę pracę i tym samym utratę w całości lub częściowo źródła utrzymania.

Przechodząc na grunt rozpoznania niniejszej sprawy, to z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że w okresie objętym sporem w zakładzie pracy odwołującej (...) Sp. z o.o. w B. dostęp do przychodni dla pacjentów był znacznie mniejszy, a prowadzone były tam generalnie teleporady. W takiej sytuacji nie było zapotrzebowania na pracę odwołującej i odwołująca rzeczywiście, począwszy od kwietnia 2020r., nie świadczyła pracy, gdy nadto ze względów zdrowotnych występowało u niej przeciwwskazanie do pracy z uwagi na pandemię. W takiej sytuacji, mając na względzie fakt, że odwołująca spełniła pozostałe przesłanki prawa do świadczenia postojowego określone w art.15 zq ustawy covidowej, a mianowicie umowa cywilnoprawna została w przypadku odwołującej zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020r., w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychód z umowy zlecenia nie był wyższy od 300% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału oraz odwołująca nie podlegała także ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, odwołującej przysługiwało świadczenie postojowe trzykrotnie ( na co wskazuje umowa zlecenia ), w wysokości kwoty wskazanej przez odwołującą w pierwszym wniosku o świadczenie postojowe, tj. 443,36 zł. Kwota ta jest wiarygodna w kontekście wskazanego w umowie zlecenia wynagrodzenia za godzinę pracy, jak również liczby godzin pracy odwołującej podanych przez nią w zeznaniach. Kwoty tej zresztą organ rentowy nie kwestionował. Odwołującej przysługiwało zatem świadczenie postojowe w łącznej wysokości 1330,08 zł ( 3 x 443,36 zł ). Biorąc pod uwagę fakt, że ustawodawca w art.15 zr ust.1 ustawy covidowej przewidział możliwość tylko trzykrotnego przyznania świadczenia postojowego, dalsze świadczenie postojowe w wysokości łącznej 1773,44 zł ( 443,36 zł + 1330,08 zł ) było świadczeniem nienależnym i odwołująca zobowiązana jest do jego zwrotu, lecz bez odsetek.
Sąd miał w tym przypadku na uwadze, że organ rentowy dysponował wszystkimi wnioskami odwołującej i na etapie ich weryfikacji, do czego był zobowiązany jako organ administracji,
bez przeszkód mógł ocenić, na podstawie których wniosków odwołującej przysługuje świadczenie postojowe, a na podstawie których nie przysługuje. Skoro tego jednak nie uczynił i dokonał wypłaty świadczenia, to należy przyjąć, że wypłata ta nastąpiła z przyczyn leżących po stronie tego organu, a nie z winy odwołującej. Zgodnie natomiast z art.15zx ust.3a ustawy covidowej, jeżeli wypłata świadczenia postojowego w kwocie wyższej niż należna nastąpiła z przyczyn leżących po stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie nalicza się odsetek, o których mowa w ust.1.

Odnosząc się do zarzutu organu rentowego, że wniosek pierwszorazowy (...) powinien złożyć w imieniu odwołującej zleceniodawca, to w ocenie Sądu, zarzut ten jest chybiony. Zdaniem Sądu zasadnicze znaczenie w sprawie ma to, czy odwołująca spełniła przesłanki do świadczenia postojowego określone w cytowanych na wstępie rozważań przepisach ustawy covidowej, a nie to kto wniosek ten złożył w oranie rentowym. Czynność złożenia wniosku przez zleceniodawcę ma bowiem charakter czynności ściśle materialno – technicznej, zaniedbanie której nie może obciążać osoby uprawnionej do świadczenia postojowego ( por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu III AUa 658/21, Lex nr 3499616 ). Nadto należy zauważyć, że od dnia 24 lipca 2020r. ustawodawca przez dodanie art. 15zsa ust. 1 ustawy covidowej wprowadził możliwość złożenia wniosku bezpośrednio przez samego zleceniobiorcę.

Zajmując takie stanowisko Sąd z mocy art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał odwołującą do zwrotu pobranego świadczenia postojowego w kwocie 1773,44 zł bez odsetek ustawowych za opóźnienie oraz zwolnił ją z obowiązku zwrotu kwoty 1330,08 zł z odsetkami.

W pkt 2 wyroku Sąd z mocy art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie w pozostałej części,
a to odnośnie żądania zwrotu świadczenia postojowego w kwocie łącznej 1773,44 zł, uznając
je w tej części za bezzasadne, z przyczyn wskazanych wcześniej.

W pkt 3 wyroku Sąd na mocy art.102 k.p.c. nie obciążył odwołującej kosztami procesu.

Zgodnie z tym przepisem, w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić
od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Określone tym przepisem przesłanki, obejmujące wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, należy rozumieć w ten sposób, iż dotyczy to sytuacji, w których zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Istotne w tym zakresie są zatem okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakterem zgłoszonego roszczenia, jego znaczenia dla strony, subiektywnym przekonaniem o zasadności roszczenia, przedawnieniem roszczenia oraz leżącymi poza procesem np. związane z sytuacją majątkową i życiową strony. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2013r., sygn. akt V CZ 124/12, LEX nr 1341727, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 6 października 2020r. I ACa 902/19 ).

W niniejszej sprawie Sąd uznał, iż zachodzi wypadek „ szczególnie uzasadniony ”
w rozumieniu tego przepisu uzasadniający takie rozstrzygnięcie. Sąd wziął pod uwagę sytuację materialną odwołującą, fakt, iż pobiera ona bardzo niskie świadczenia emerytalne, które jest
jej jedynym źródłem utrzymania.

(-) sędzia Gabriela Sobczyk