Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek
Protokolant	Iwona Sławińska

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2021 r. w Gliwicach

sprawy I. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o rekompensatę

na skutek odwołania I. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 8 września 2020 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej I. W. prawo do rekompensaty;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek

Sygn. akt VIII U 1209/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 września 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej I. W. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ ubezpieczona nie udowodniła wymaganego 15‑letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach na dzień 31 grudnia 2008 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona domagała się jej zmiany i przyznania jej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczona zarzuciła organowi rentowemu nieuwzględnienie pisma uzupełniającego z 31 sierpnia 2020 r., w którym pracodawca szczegółowo wyjaśnił zasady stosowania nazewnictwa stanowisk pracy obowiązujące w Hucie (...) S.A.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona I. W. urodziła się (...)

W dniu 13 lipca 2020 r. ubezpieczona złożyła wniosek o prawo do emerytury oraz prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Decyzją z 23 lipca 2020 r. (...) Oddział w Z. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od 1 lipca 2020 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku.

Zaskarżoną decyzją z 8 września 2020 r. (...) Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy, uzasadniając odmowę przyznania rekompensaty, wskazywał że ubezpieczona do 31 grudnia 2008 r. nie udowodniła żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

(...) Oddział w Z. nie zaliczył ubezpieczonej do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Hucie (...) w T. na stanowisku operatora maszyn i urządzeń od 1 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1985 r. i od 1 września 1987 r. do 31 grudnia 2008 r., pomimo przedłożenia przez nią świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 2 stycznia 2018 r., w których wskazano, że w ww. okresach pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy obsłudze, remoncie prostowników i aparatury rtęciowej, ich opróżnianiu, oczyszczaniu i napełnianiu rtęcią, albowiem w świadectwie pracy z 2 stycznia 2018 r. wskazano, że odwołująca zajmowała kolejno stanowiska: stażystki, operatora maszyn i urządzeń oraz laboranta, natomiast nie podano w jakich okresach te stanowiska zajmowała. Dodatkowo stanowisko laboranta nie zostało wymienione w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30 marca 1985 r. – wykaz A, dział III, poz. 84.

Ubezpieczona w okresie od 8 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 2017 r. była zatrudniona w Hucie (...) S.A. w T. następujących stanowiskach:

-

stażysty od 8 sierpnia 1979 r. 30 kwietnia 1980 r.,

-

laboranta od 1 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1985 r. i od 1 września 1987 r. do 31 grudnia 2017 r.

W okresie od 1 maja 1985 r. do 31 sierpnia 1987 r. ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym.

W całym okresie zatrudnienia w Hucie (...) S.A. ubezpieczona pracowała w dziale kontroli jakości. Były tam pracownie: polarograficzna, kolorymetryczna, kwantometryczna i klasyczna. W pracowni polarograficznej pracowano z rtęcią, w kwantometrycznej w narażeniu na promieniowanie rentgenowskie, w kolorymetrycznej przeprowadzano analizy arsenu, natomiast w klasycznej wykonywano miareczkowanie cynku i ołowiu oraz analizę kwasu siarkowego. W dziale kontroli obowiązywała rotacja, aby nie przebywać cały czas na jednej pracowni w narażeniu na jeden czynnik szkodliwy. Ubezpieczona pracowała we wszystkich pracowniach działu kontroli jakości, przy czym od 1 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1985 r. oraz od 1 września 1987 r. do 31 grudnia 1989 r. wykonywała pracę w pracowni polarograficznej przy aparacie rtęciowym, w okresie od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 2008 r. w pracowni kwantometrycznej przy aparacie rentgenowskim, a następnie – do końca zatrudnienia – obsługiwała aparat typu solar, który zasysał roztwór wodny metali ciężkich. Przez pierwsze 30 lat pracy ubezpieczona pracowała w systemie 4-brygadowym, a potem – ze względu na stan zdrowia – przeszła na system 1‑zmianowy.

W pracowni polarograficznej do zadań ubezpieczonej należała obsługa aparatu rtęciowego – polarografu. Za pomocą rtęci, która była odczynnikiem chemicznym ubezpieczona badała materiały dostarczane z produkcji: cynki, ołowie, spieki, mieszanki, wsady, odpady. W tym celu musiała wlać rtęć do aparatu polarograficznego, do naczyńka u góry. Następnie, za pomocą kapilary rtęć ściekała do zlewki z określonym substratem. Zachodziła reakcja chemiczna a na aparacie pojawiał się wykres z analizą. Pracownia polarograficzna została zlikwidowana pod koniec lat 80-tych z uwagi na bardzo szkodliwy kontakt z rtęcią.

W pracowni kwantometrycznej ubezpieczona pracowała z aparatem rentgenowskim, który wytwarzał promieniowanie jonizujące. Ubezpieczonej dostarczano próbki ze spiekanych surowców, które mieliła, pastylkowała i analizowała na spektometrze rentgenowskim. Ubezpieczona wykonywała pastylki, które następnie wkładała do aparatu w celu prześwietlenia promieniami rentgenowskimi. Po prześwietleniu drukowane były wyniki analizy. Procedura ta miała na celu ustalenie zawartości odpowiednich pierwiastków. W związku z pracą w pracowni kwantometrycznej ubezpieczona podlegała badaniom dla pracowników narażonych na promieniowanie jonizujące. Ubezpieczona należała do kategorii B do 6 milisiwertów na rok. Ubezpieczona nosiła błony dozymetryczne, które były wysyłane do laboratorium do Ł. co 2 miesiące. W 2009 r. w pracowni zakupiono nowy spektrometr, który jest bezpieczniejszy i nie wymaga kontroli dozymetrycznej, jednak ubezpieczona od 2009 r. przeszła do pracowni klasycznej.

W pracowni klasycznej ubezpieczona wykonywała analizy chemiczne w narażeniu na metale ciężkie, takie jak kadm, ołów, tal, arsen. Ubezpieczona obsługiwała aparat typu solar, który zasysał ciekły roztwór kwasu i metali. Ubezpieczona musiała przygotowywać roztwory wzorcowe do tego aparatu.

Prace w opisanych wyżej warunkach w dziale kontroli jakości ubezpieczona wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Do 2009 r. ubezpieczona otrzymywała dodatki z tytułu warunków szkodliwych: urlop zdrowotny w wymiarze 9 dni, mleko, bony na posiłek regeneracyjny oraz finansowy dodatek szkodliwy.

Razem z ubezpieczoną w Hucie (...) S.A. w T. pracowali W. P. (zatrudniony od 1992 r.) i M. B. (zatrudniona w latach 1969-2009).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie: akt organu rentowego, akt osobowych ubezpieczonej z Huty (...) S.A., zeznań świadków: M. B. i W. P. (nagranie z rozprawy z 19 lutego 2021 r. k.30) oraz przesłuchania ubezpieczonej (nagranie z rozprawy z 19 lutego 2021 r. k.30).

Zebrany materiał dowodowy sąd uznał za kompletny i spójny, a tym samym za wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych oraz rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Kwestia sporna w przedmiotowej sprawie dotyczy uprawnień ubezpieczonej do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1924) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z ust. 2 rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych określa ogólne warunki nabycia prawa do rekompensaty, czyli – zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 ustawy – do odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu, który legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Chodzi w tym przypadku o pracę, o której mowa w art. 32, 33, 39, 40 i 50c ustawy (art. 21 ust. 1).

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

- utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;

- niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej;

- legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

- nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Bezspornie ubezpieczona jest uprawniona do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 219). Jednak nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r. sygn. akt III AUa 717/15 (LEX nr 1964970), celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Nie polega ona jednak na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, ale na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Zauważyć także trzeba, iż skoro zgodnie z art. 23 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 u.e.r.f.u.s. kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczonej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Jedynie więc nabycie prawa do wcześniejszej emerytury stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty, natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła zatem ostatecznie posiadania przez ubezpieczoną na dzień 1 stycznia 2009 r. wymaganego 15-letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, bowiem (...) Oddział w Z. nie uwzględnił jej okresu zatrudnienia w Hucie (...) S.A. w T. od 1 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1985 r. i od 1 września 1987 r. do 31 grudnia 2008 r. z uwagi na rozbieżności w nazewnictwie stanowisk pracy ubezpieczonej określonych w świadectwach wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 2 stycznia 2018 r. oraz w świadectwie pracy z 2 stycznia 2018 r.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego sąd uznał, że ubezpieczona posiada wymagany 15-letni okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że ubezpieczona, pracując w okresie od 1 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1985 r. i od 1 września 1987 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku laboranta w Hucie (...) S.A. w T., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Sąd w pełni dał wiarę zeznaniom, a także wyjaśnieniom ubezpieczonej odnośnie przebiegu i charakteru wykonywanej pracy. Z zeznań tych wynikało jednoznacznie, że ubezpieczona w okresie od 1 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1985 r. oraz od 1 września 1987 r. do 31 grudnia 1989 r. wykonywała pracę w pracowni polarograficznej przy aparacie rtęciowym, a w okresie od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 2008 r. w pracowni kwantometrycznej przy aparacie rentgenowskim.

Postępowanie dowodowe wykazało jednoznacznie, że w trakcie pracy w pracowni polarograficznej ubezpieczona narażona była kontakt ze szkodliwą rtęcią, albowiem do jej zadań należała obsługa aparatu polarograficznego napełnianego rtęcią, za pomocą którego badała materiały dostarczane z produkcji, takie jak: cynki, ołowie, spieki, mieszanki, wsady, odpady. Ubezpieczona wykonywała wyżej opisaną pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca świadczona przez ubezpieczoną w pracowni polarograficznej została wymieniona w wykazie A, dziale III, pod pozycją 84 (obsługa, remont prostowników i aparatury rtęciowej, ich opróżnianie, oczyszczanie i napełnianie rtęcią), stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.), zawierającego wykaz prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

Z kolei – jak wynika z materiału dowodowego – w okresie od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 2008 r. ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w pracowni kwantometrycznej przy aparacie rentgenowskim w narażeniu na promieniowanie jonizujące. Ubezpieczona wykonywała wówczas z dostarczanych surowców pastylki, które następnie wkładała do aparatu w celu prześwietlenia promieniami rentgenowskimi, a następnie analizowała wyniki naświetlania w celu ustalenia zawartości odpowiednich pierwiastków. Praca taka została wymieniona w wykazie A, dziale XIV, pod pozycją 4 (prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia), stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

Wobec powyższego należy uznać, iż odwołująca w spornych okresach zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywała prace w szczególnych warunkach.

Tym samym ubezpieczona na dzień 1 stycznia 2009 r. legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Wobec faktu, że ubezpieczona spełniła także pozostałe przesłanki uprawniające ją do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do rekompensaty.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).

(-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek