Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 kwietnia 2024r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał ubezpieczonemu J. F. emeryturę od 1 marca 2024 r., tj. od miesiąca w którym niemiecka instytucja ubezpieczeniowa przeliczyła świadczenie
w związku z jego powrotem do Polski.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony nie zgodził się jej treścią wskazując, iż został poinformowany przez pracownika ZUS, że emeryturę w Polsce otrzyma zgodnie z datą złożenia wniosku, a dokładniej od 1 dnia miesiąca, w którym złoży przedmiotowy wniosek.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony J. F. (ur. (...)) w dniu 26 lutego 2024r. złożył w ZUS wniosek o emeryturę.

W rozpoznaniu tego wniosku organ rentowy wydał skarżoną decyzję, na podstawie której ubezpieczony jest uprawniony do emerytury w Polsce od 1 marca 2024r.

Do obliczenia emerytury przyjęto: kwotę kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury (759 050,12 zł) oraz średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę (158,00 m-cy).

Emerytura ubezpieczonego zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę i wynosi 4 804,11 zł.

Ubezpieczony w dniu 29 lutego 2024r. poinformował niemiecki organ ubezpieczeniowy (D. R. K.) o swoim wymeldowaniu się w dniu 28 lutego 2024r. z terytorium Niemiec i zamieszkaniu na terenie Polski.

W związku ze zmianą przepisów mających zastosowanie do odwołującego w wyniku zmiany miejsca zamieszkania ubezpieczonego, instytucja niemiecka od 1 marca 2024r. przeliczyła dotychczas pobierane od 1 marca 2013r. do 29 lutego 2024r. świadczenie emerytalne ubezpieczonego proporcjonalnie do okresu pracy w Niemczech.

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o dokumentację zawartą w aktach organu rentowego oraz z pism procesowych, jako okoliczności jednoznacznie wynikające z tych dowodów.

Sąd ocenił zgromadzony materiał dowodowy jako kompletny i wiarygodny, a poprzez to mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. F. nie zasługuje na uwzględnienie.

Spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia, od jakiej daty należało przyznać ubezpieczonemu świadczenie przez polski organ rentowy w związku ze zmianą miejsca zamieszkania ubezpieczonego z Niemiec na Polskę, która nastąpiła 29 lutego 2024r.

Tytułem wstępu należy wskazać, że w polskim prawie ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada terytorialności (lex loci laboris), co oznacza, że obowiązek ubezpieczenia powstaje z tytułu zatrudnienia wykonywanego na terytorium RP. (art. 6 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej: ustawa emerytalna). Okresy zatrudnienia (ubezpieczenia) poza obszarem Polski mogą być brane pod rozwagę przy ustalaniu, przyznawaniu lub utrzymaniu świadczeń emerytalno-rentowych z polskiego ubezpieczenia społecznego – zgodnie z art. 8 ustawy emerytalnej- jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe. Umowami takimi, a mającymi zastosowanie w sprawie ubezpieczonego jest umowa z 9 października 1975 r. między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym (Dz.U.1976.16.101) -ratyfikowana 15 marca 1976 r.; (zwana dalej: umową z 9 października 1975), którą stosuje się do zdarzeń powstałych przed dniem 1 stycznia 1991r. oraz umowa z 8 grudnia 1990r. między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o zabezpieczeniu społecznym, sporządzona w W. w dniu 8 grudnia 1990 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 108, poz. 468; zwana dalej umową z 8 grudnia 1990r.), którą stosuje się do uprawnień przebytych lub powstałych po 31 grudnia 1990r.

Obecnie, tj. po wejściu Polski do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004r. obowiązuje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1 dalej: rozporządzenie z 2004r.) które w załączniku nr II zawiera postanowienia konwencji, które pozostają w mocy i które w stosownych przypadkach są ograniczone do objętych nim osób. W ramach relacji Polski i Niemiec wymieniono w nim:

a)umowę z 9 października 1975 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym, znajduje zastosowanie zgodnie z warunkami i zakresem określonymi w art. 27 ust. 2-4 umowy o zabezpieczeniu społecznym z dnia 8 grudnia 1990 r. (zachowanie na podstawie umowy z 1975 r. statusu prawnego osób, które zamieszkały na terytorium Niemiec lub Polski przed dniem 1 stycznia 1991 r. i które nadal mieszkają na tym terytorium).

b) artykuł 27 ust. 5 i art. 28 ust. 2 umowy z dnia 8 grudnia 1990 r. o zabezpieczeniu społecznym (stanowiący o zachowaniu uprawnień do emerytur lub rent wypłacanych na podstawie umowy z 1957 roku zawartej między byłą Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską; zaliczanie okresów ubezpieczenia ukończonych przez polskich pracowników na podstawie umowy z 1988 roku zawartej między byłą Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską).

Zgodnie ze wskazanym wyżej art. 27 ust. 2 umowy z 8 grudnia 1990r., ta umowa nie narusza roszczeń i uprawnień, nabytych do dnia 1 stycznia 1991r. w jednej z umawiających się stron na podstawie umowy z 9 października 1975r., tak długo, jak te osoby, także po dniu 31 grudnia 1990 r., będą mieszkać na terytorium tej Umawiającej się Strony (art. 27 ust. 2). W odniesieniu do roszczeń tych osób w zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym nadal obowiązują postanowienia Umowy z 9 października 1975 r. a to oznacza, że w tym wypadku dla warunków powstania roszczenia i wysokości świadczenia właściwe są przepisy prawne obowiązujące w odnośnym miejscu zamieszkania dla okresów ubezpieczenia i wypadków przy pracy (chorób zawodowych), które tam zostały przebyte lub powstały.

W związku z powyższym przepisem, do okresu pracy ubezpieczonego w Polsce przed jego zamieszkaniem na terenie Niemiec zastosowanie miały przepisy umowy z 9 października 1975r. Zgodnie z którymi osoba uprawniona, która przesiedliła się legalnie i bezterminowo na teren Niemiec przed 1 stycznia 1991r. otrzymuje świadczenie z ubezpieczenia emerytalno-rentowego państwa, na terenie którego zamieszkuje. Instytucja państwa zamieszkania tj. niemiecka instytucja ubezpieczeniowa traktowała wtedy polskie okresy pracownicze przebyte do 31 grudnia 1990r. jak okresy przebyte na terenie Niemiec. Ten przepis miał do ubezpieczonego zastosowanie tak długo, jak mieszkał on na terenie Niemiec. Umowa ta normowała też datę końcową, z jaką kończyło się jej zastosowanie do ubezpieczonego.

Zgodnie z art. 5 ust 1 i 2 umowy z 1975r., jeżeli „rencista” zmieni miejsce pobytu i zamieszka na terytorium drugiego Państwa, wypłata renty będzie wstrzymana z upływem miesiąca, w którym nastąpiła zmiana miejsca zamieszkania.(ust.1) Instytucja ubezpieczeniowa Państwa, w którym rencista zamieszkał, decyduje o prawie do renty za okres od wstrzymania wypłaty renty, według obowiązujących ją przepisów, stosując odpowiednio artykuł 4 ustęp 2. (ust.2)

W związku z powyższym skoro ubezpieczony zmienił miejsce zamieszania 28 lutego 2024r. to wypłata emerytury na terenie Niemiec w dotychczasowym kształcie została wstrzymana z ostatnim dniem miesiąca w którym nastąpiła zmiana tj. z dniem 29 lutego 2024r. Od 1 marca 2024r. niemiecki organ ubezpieczeniowy dokonał przeliczenia świadczenia dotychczas pobieranego na tzw. świadczenie proporcjonalne- zgodnie z obecnie obowiązującym Rozporządzeniem. W związku ze zmianą państwa, w którym zamieszkuje ubezpieczony, mają obecnie do niego zastosowanie przepisy ww. rozporządzenia. Także polski organ rentowy po wniosku ubezpieczonego przyznał mu emeryturę od 1 marca 2024r.

Kwestię „graniczną” daty od jakiej następuje zmiana określa się w tym przypadku w oparciu o umowę międzynarodową, która miała wcześniej wyłączne zastosowanie do odwołującego.

Dlatego emeryturę proporcjonalną w Polsce przyznano mu od 1 marca 2024r.

Nie została ona przyznana od miesiąca złożenia wniosku jak stanowi art. 129 polskiej ustawy emerytalnej dotyczącej wniosków składanych w ZUS, a od miesiąca w którym niemiecka instytucja ubezpieczeniowa przeliczyła świadczenie w związku z powrotem ubezpieczonego do Polski( i od 1 marca 2024r. także wypłaca mu emeryturę proporcjonalną do jego okresy pracy w Niemczech). Przepis art. 129 polskiej ustawy emerytalnej nie ma w niniejszej sprawie zastosowania, gdyż kwestię daty nabycia uprawnień emerytalnych w Polsce reguluje w sprawie ubezpieczonego przepis szczególny (art. 5 umowy z 9 października 1975r.) Przepis szczególny tej umowy ma pierwszeństwo przed przepisem ogólnym ( art.129 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS)- wynika to z zasady wykładni prawa( lex specialis derogat legi generali).

W konsekwencji zaskarżona decyzja odpowiada prawu.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o przytoczone przepisy i art. 47714 § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie. Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego. Sąd dał wiarę ubezpieczonemu, iż został on błędnie poinformowany i zainicjował niniejsze postępowania właśnie z powodu pouczenia przez pracownika organu rentowego, o potrzebie złożenia wniosku do końca lutego 2024r. Błędne pouczenie z pewnością wynikało z niecałościowego ujęcia na tym etapie przypadku ubezpieczonego, o szczegółach sprawy w zakresie prawa międzynarodowego pracownik informacji nie mógł mieć wiedzy bez szczegółowej analizy fizycznie złożonego wniosku przez ubezpieczonego. Sąd biorąc powyższe pod uwagę potraktował tę okoliczność jako uzasadniającą nieobciążanie ubezpieczonego kosztami procesu.

(-) SSO Gabriela Sobczyk