Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	sędzia Jolanta Łanowy - Klimek
Protokolant	Ewa Grychtoł

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2022 r. w Gliwicach

sprawy G. R. (R.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o odsetki

na skutek odwołania G. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 6 lipca 2021r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu G. R. prawo do odsetek od zaległych świadczeń emerytalnych od dnia 1 lipca 2017 roku;

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

(-) sędzia Jolanta Łanowy - Klimek

Sygn. akt VIII U 1059/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 6 lipca 2021r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie art.85 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( tj. Dz.U. z 2022r., poz.1009 ) odmówił ubezpieczonemu A. R. ( R. ) prawa do odsetek od zaległych świadczeń emerytalnych przyznanych od 1 lipca 2017r.

W odwołaniu od decyzji sprecyzowanym na rozprawie 16 listopada 2021r. ubezpieczony domagał się jej zmiany przez przyznanie odsetek za zwłokę od zaległych świadczeń emerytalnych od daty złożenia wniosku, tj. od stycznia 2017r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 1 kwietnia 1995r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu G. R. ( ur.(...) ) prawo do emerytury górniczej bez względu na wiek, poczynając od 1 maja 1995r.

Decyzją z 7 czerwca 2006r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej ze względu na wiek 50 lat, poczynając od 1 maja 2006r. Do przeliczenia części socjalnej 24% organ rentowy przyjął kwotę bazową obowiązującą na dzień 1 maja 2006r.

Decyzją z 26 maja 2011r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo
do emerytury górniczej ze względu na wiek 55 lat, poczynając od 1 maja 2011r. Do przeliczenia części socjalnej 24% organ rentowy przyjął kwotę bazową obowiązującą na dzień 1 maja 2011r.

W dniu 4 stycznia 2017r. ubezpieczony złożył wniosek o prawo do emerytury.

Decyzją z 21 kwietnia 2017r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej, poczynając od 1 stycznia 2017r.

W dniu 28 marca 2019r. ubezpieczony złożył kolejny wniosek o prawo do emerytury.

Decyzją z 12 kwietnia 2019r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego – art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej. Emerytura została zawieszona, bowiem była świadczeniem mniej korzystnym.

W dniu 31 lipca 2020r. ubezpieczony złożył wniosek o prawo do emerytury z obniżonego wieku – art. 184 ustawy emerytalnej – oraz wypłatę zaległych świadczeń wraz z odsetkami.

Decyzją z 26 sierpnia 2020r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu ponownego rozpoznania wniosku o prawo do emerytury, w uzasadnieniu wskazując, że na wniosek z 4 stycznia 2017r. ubezpieczonemu przyznano prawo do emerytury, poczynając od 1 stycznia 2017r. Ubezpieczony nie kwestionował decyzji z 21 kwietnia 2017r., nie przedłożył nowych dowodów mających wpływ na wysokość świadczenia.

Wyrokiem z 12 listopada 2020r. sygn. VIII U 1194/20 Sąd Okręgowy w Gliwicach:

- w pkt 1 wyroku zmienił decyzję z 26 sierpnia 2020r. w ten sposób, że zmienił decyzję z 21 kwietnia 2017r. i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury na podstawie art.184 ust.1 ustawy emerytalnej, poczynając od 1 lipca 2017r.;

- w pkt 2 przekazał żądanie ubezpieczonego o odsetki od zaległych świadczeń emerytalnych przyznanych w pkt 1 niniejszego wyroku do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.;

- w pkt 3 wyroku oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że ubezpieczony w dniu 4 stycznia 2017r. złożył ogólny wniosek o emeryturę, posiadając już prawo do emerytury górniczej bez względu na wiek oraz ze względu na wiek. Rolą organu rentowego było potwierdzenie w decyzji uprawnień do kolejnych emerytur, które nabył ubezpieczony z mocy prawa, najpóźniej na datę złożenia wniosku. W decyzji z 21 kwietnia 2017r. organ rentowy potwierdził prawo do emerytury na podstawie art.46 w związku z art.32 ustawy emerytalnej zapominając, że ubezpieczony nabył także prawo do emerytury na podstawie ar.184 ustawy emerytalnej. Nieuwzględnienie w decyzji wszystkich uprawnień emerytalnych jakie nabył ubezpieczony stanowi błąd organu rentowego. Sąd wskazał,
że „ błąd organu rentowego ” obejmuje sytuację, w której organ rentowy miał podstawy
do przyznania prawa do emerytury na podstawie art.184 ustawy emerytalnej, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Organ rentowy przyznał tylko prawo do emerytury na podstawie art.46 w związku z art.32 ustawy emerytalnej, którego wysokość jest niższa niż świadczenia ustalonego na podstawie art.184 ustawy emerytalnej. Zatem została spełniona przesłanka art.133 ust.1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Ubezpieczony może domagać się wyrównania świadczenia od 1 stycznia 2017r., bowiem ww. norma prawna ogranicza termin początkowy, od którego możliwe jest przyznanie świadczenia. Ubezpieczony złożył wniosek 31 lipca 2020r., a zatem okres 3 lat należy liczyć od czerwca 2020r. wstecz, czyli od 1 lipca 2017r.

Apelację organu rentowego od powyższego wyroku Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił wyrokiem z 4 marca 2021r. sygn. III AUa 92/21, podtrzymując stanowisko zajęte przez sąd pierwszej instancji.

Decyzją z 2 lipca 2021r. organ rentowy wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 12 listopada 2020r. przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 lipca 2017r. i następnie decyzją zaskarżoną z 6 lipca 2021r., wykonując pkt 2 ww. wyroku, odmówił prawa do odsetek od zaległych świadczeń emerytalnych przyznanych od 1 lipca 2017r.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego oraz aktach Sądu Okręgowego w Gliwicach o sygn. VIII U 1194/20 jako okoliczności jednoznacznie wynikające z tych dowodów i niekwestionowane przez strony.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego G. R. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia czy ubezpieczonemu przysługują odsetki za zwłokę od zaległych świadczeń emerytalnych od daty złożenia wniosku, tj. od stycznia 2017r.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( tj. Dz.U. z 2022r., poz.1009 ), jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Odsetki należą się za czas opóźnienia, tj. poczynając od dnia wymagalności długu,
a kończąc na dniu jego zapłaty. Na ten zamknięty okres składają się poszczególne dni opóźnienia, a należność z tytułu odsetek narasta sukcesywnie, podwyższa się bowiem z każdym dniem o stosowną kwotę pieniężną. W prawie ubezpieczeń społecznych dniem zapłaty jest dzień określony w § 2 ust. 6 rozporządzenia z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104), to jest dzień przekazania należności na pocztę lub do banku. Przesłanką powstania obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego lub wypłaty tego świadczenia – wyrok Sądu Najwyższego
z 15 września 2011r. w sprawie II UK 22/11 ).

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, (…). Natomiast ust. 1a stanowi, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Natomiast ustęp 2 stanowi, że jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ust. 1.

Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem, a odmowa przyznania świadczenia, czy ustalenia jego prawidłowej wysokości jest wynikiem błędu. W takim wypadku późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych przyznającego świadczenie i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2010r., w sprawie I UK 345/09 ). Pojęcie „ błąd organu rentowego ” lub „ błąd organu odwoławczego ” w prawie ubezpieczeń społecznych jest swoiste i szerokie. Obejmuje ono sytuacje, w których organ rentowy ( lub sąd ) miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego lub odwoławczego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Pojęcie błędu organu rentowego obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych. Błędy organu rentowego lub odwoławczego mogą polegać na błędach w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędach w ustaleniach faktycznych, będących skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa tylko dlatego, że błędnie zinterpretowano obowiązujące przepisy
w przedmiotowym stanie faktycznym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się,
że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, oznacza, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyr. SN z 25 stycznia 2005r., I UK 159/04 ).

Należy nadto przypomnieć, że brak orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie (uchwała Sądu Najwyższego z 24 marca 2011r., w sprawie I UZP 2/11 ).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznania niniejszej sprawy organ rentowy decyzją z 2 lipca 2021r. wykonał wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 12 listopada 2020r. i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury na podstawie art.184 ustawy emerytalnej, od 1 lipca 2017r., tj. 3 lata wstecz licząc od zgłoszonego wniosku, gdy Sąd uznał, że organ rentowy dopuścił się błędu w rozumieniu art.133 ust.1 pkt 2 ustawy emerytalnej – miał bowiem możliwość rozpoznając wniosek ubezpieczonego z 4 stycznia 2017r. od razu przyznać prawo do emerytury z art.184 ustawy emerytalnej, lecz tego nie uczynił, a przyznał tylko prawo do emerytury na podstawie art.46
w związku z art.32 ustawy emerytalnej. Stąd Sąd przyznał dochodzoną w tamt. postępowaniu emeryturę z art.184 ustawy emerytalnej za 3 lata wstecz, licząc okres tych trzech lat od wniosku złożonego przez ubezpieczonego 31 lipca 2020r. To stanowisko Sądu pierwszej instancji podzielił Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalając apelację organu rentowego. Skoro w prawomocnie zakończonym postępowaniu uznano, że organ rentowy dopuścił się błędu w przyznaniu świadczenia, które to stanowisko tut. Sąd, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy w pełni podziela, to skutkuje to odpowiedzialnością organu rentowego za zwłokę w zapłacie zaległych świadczeń emerytalnych, w rozumieniu art.85 ust.1 ustawy systemowej. Zatem organ rentowy jest zobowiązany do zapłaty odsetek od zaległych świadczeń emerytalnych od 1 lipca 2017r., czyli
od daty przyznania prawa do emerytury z art.184 ustawy emerytalnej.

W konsekwencji powyższego Sąd w pkt 1 wyroku z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu G. R. prawo do odsetek od zaległych świadczeń emerytalnych od 1 lipca 2017r.

W pkt 2 wyroku Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie w pozostałym zakresie, a mianowicie odnośnie żądania przyznania odsetek za okres wcześniejszy niż w pkt 1, tj. od 1 stycznia 2017r. do 30 czerwca 2017r., gdy ubezpieczony nie miał w tym czasie przyznanej emerytury z art.184 ustawy emerytalnej, a prawo do tego świadczenia zostało prawomocnie ustalone dopiero od 1 lipca 2017r.

(-) sędzia Jolanta Łanowy - Klimek