Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 listopada 2023r. nr (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że P. U. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w C. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od 2 listopada 2020r. do 31 sierpnia 2022r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że stosunek pracy, na podstawie którego P. U. był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w okresie od 2 listopada 2020r. do 31 sierpnia 2022r. organ rentowy uznał za nie rodzący obowiązku ubezpieczeń społecznych, ponieważ P. U. był jednocześnie pracownikiem i większościowym wspólnikiem w 99% spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zdaniem organu rentowego taką spółkę należy traktować jak spółkę jednoosobową, a obowiązek ubezpieczeń powstaje z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Wskazał, że podporządkowanie jest jedną z cech konstytutywnych stosunku pracy. W takim przypadku status pracownika zostanie wchłonięty przez status właściciela kapitału. Przywołał brzmienie art. 22 §1 kodeksu pracy.

Odwołanie od decyzji złożył P. U. domagając się jej zmiany przez stwierdzenie, że jako pracownik u płatnika składek podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od 2.11.2020r. – 31.08.2022r. a ponadto wniósł o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, że spółka (...) sp. z o.o. nie jest spółką jednoosobową i nie może do niej znaleźć zastosowania art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wskazał, że zarzucenie braku podporządkowania pracowniczego nie uwzględnia dynamiki zmian realiów gospodarczych i wynikającego z nich nieco odmiennego patrzenia na tę kwestię.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Zainteresowana spółka (...) sp. z o.o. w C. nie odniosła się do sprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. w C. zgłosiła P. U. w okresie od 2.11.2020r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego, chorobowego, ubezpieczenia zdrowotnego z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia.

Zgodnie z zapisami w Krajowym Rejestrze Sądowym, spółka ta została wpisana do rejestru 1.12.2017r., P. U. od początku jej istnienia ma 99% udziałów w niej o łącznej wartości 4950zł. Jest też od początku ujawniony w rejestrze jako Prezes Zarządu ( jedyny członek zarządu spółki). Umowa Spółki nie przewiduje obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych z art.176§1 k.s.h. Już w tej umowie powołano odwołującego do zarządu spółki. W dniu 30 października 2020 r. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników tej spółki ustanowiło pełnomocnika w osobie J. S. (1) do zawarcia przez spółkę umowy z członkiem zarządu P. U. i do jej reprezentowania w sporach wynikających z tej umowy. Przewodniczącym tego zgromadzenia był P. U.. W dniu 2.11.2020r. podpisana została umowa o pracę na czas nieokreślony pomiędzy (...) sp. z o.o. w C. reprezentowaną przez J. S. (2) a P. U. , w której wskazano rodzaj wykonywanej pracy: Prezes Zarządu i wymiar czasu pracy: 1/8 etatu. Wskazano też termin rozpoczęcia pracy 2.11.2020r. Sformułowano też w odrębnym dokumencie zakres obowiązków pracownika na stanowisku Prezesa Zarządu. Wskazano tam, kto podlega Prezesowi Zarządu, nie wskazano osoby, której on podlega. Pod tym dokumentem widnieje jedynie podpis P. U.. W dniu 31.08.2022r. wystawione zostało świadectwo pracy P. U., które w charakterze pracodawcy podpisał on sam, wskazując w jego treści, że umowę rozwiązano za porozumieniem stron.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego, w tym Umowy Spółki, Protokołu Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z 30.10.2020r. oraz danych z odpisu pełnego Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego spółki (...) sp. z o.o.( nr KRS; (...)), które są powszechnie dostępne.

Sąd pominął wnioskowany przez odwołującego dowód z jego przesłuchania wobec nieusprawiedliwionego niestawiennictwa odwołującego na wyznaczonej rozprawie.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia,
czy odwołujący P. U. podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy
o pracę zawartej z (...) sp. z o.o. w C. w okresie od 1.11.2020r. do 31.08.2022r.

Zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 1, art.11 ust.1, art.12 ust.2, art.13 ust.1 ustawy
z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2024r. poz.497 ) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, chorobowemu, wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Za pracownika natomiast – w myśl art. 8 ust. 1- uważa się osobę pozostającą
w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Zgodnie z art.8 ust.6 pkt 4 ustawy systemowej, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnika spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Zgodnie z art.22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się
do wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjęło jednolicie, że o zakwalifikowaniu zatrudnienia jako czynności pracowniczych nie rozstrzygają przepisy prawa handlowego, lecz przepisy charakteryzujące stosunek pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 lutego 1997r., II UKN 86/96, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 30 sierpnia 2018r. III AUa 2396, Lex 2681222 ). Dla zaistnienia stosunku pracy nie jest przy tym wystarczające formalne zawarcie umowy o pracę, lecz faktyczne realizowanie treści stosunku pracy przez świadczenie pracy przez pracownika i korzystanie z tego przez pracodawcę. Sam dokument w postaci umowy o pracę nie jest niepodważalnym dowodom na to, że umowa taka jest ważna ( por. wyroki Sądu Najwyższego z 18 maja 2006r., II UK 164/05 Lex 192462, 19 października 2007r. II UK 56/07, Lex 376433 ). W orzecznictwie przyjmuje się, że o istnieniu pracowniczego stosunku świadczą: osobiste wykonywanie pracy, odpłatność, podporządkowanie i ryzyko pracodawcy, z tym że konstrukcyjnym, podstawowym elementem dla istnienia stosunku pracy jest element podporządkowania pracownika. Dla stwierdzenia, że cecha ta występuje w treści stosunku prawnego wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania pracy, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, a także obowiązek przestrzegania norm pracy. Nie jest przy tym konieczne, by w każdym stanie faktycznym elementy te wystąpiły łącznie, z uwagi na potrzebę dostosowania realiów wykonywania stosunku pracy do sposobu działania współczesnej gospodarki, wymagającej w wielu branżach większej samodzielności i niezależności pracownika. Istota pracowniczego podporządkowania sprowadza się jednak
do tego, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ
to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego
z 18 lutego 2016r., II PK 352/14, Lex nr 2004192 ).

Jeżeli chodzi o zatrudnienia jedynego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółce na podstawie stosunku pracy, to Sąd Najwyższy w uchwale
z 8 marca 1995r., I PZP 7/95 wskazał, że wysoce wątpliwy jest status pracowniczy jedynego wspólnika spółki z o.o., zatrudnionego w spółce na stanowisku wiążącym się z wykonywaniem zadań należących do zarządu spółki. W takich okolicznościach nie można bowiem mówić
o nawiązaniu stosunku pracy, gdyż stosunek taki byłby pozbawiony zasadniczych elementów konstrukcyjnych wymaganych od tego typu stosunku, w szczególności zaś brak byłoby w nim cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy.
W przeciwnym razie należałoby dopuścić możliwość istnienia podporządkowania pracownika "samemu sobie", co pojęciowo jest wykluczone (wyroki Sądu Najwyższego z: 28 lutego 2001r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 Nr 20, poz. 496; 1 czerwca 2010r., II UK 34/10, LEX nr 619639; postanowienie Sądu Najwyższego z 11 października 2007r., III UK 70/07, OSNP 2008 nr 23-24, poz. 366).

Odmawiając cech pracowniczego zatrudnienia w przypadku czynności wykonywanych przez jedynego wspólnika na rzecz spółki w ramach zatrudnienia na stanowisku w zarządzie spółki, Sąd Najwyższy kierował się następującym rozumowaniem. Przede wszystkim, elementami, bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy są:

1) osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej
(za wynagrodzeniem),

2) "na ryzyko" socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) podmiotu zatrudniającego,

3) w warunkach podporządkowania kierownictwu tego podmiotu (wyroki Sądu Najwyższego z 6 października 2004r., I PK 488/03, OSNP 2005 Nr 10, poz. 135 oraz
z 20 marca 2008r., II UK 155/07, LEX nr 465988; z 7 kwietnia 2010r., II UK 357/09
i orzeczenia w nich powołane).

O takim podporządkowaniu nie może być mowy w sytuacji występowania tej samej osoby fizycznej równocześnie w kilku różnych rolach, a mianowicie w roli jedynego wspólnika (jedynego udziałowca), a więc właściciela kapitału, osoby wykonującej wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników, jednoosobowego zarządu, w tym też jego prezesa, oraz w charakterze pracownika spółki, którego obowiązki w istocie pokrywają się z zadaniami należącymi do zarządu spółki (wyroki Sądu Najwyższego z: 7 kwietnia 2010r., II UK 357/09, LEX nr 987623; 1 czerwca 2010r., II UK 34/10, LEX nr 619639).

Stąd też w orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym pracowniczego zatrudnienia jedynego wspólnika na stanowiskach zarządczych prezentowany jest pogląd, że wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej, a nie w ramach tytułu pracowniczego, ponieważ niespełniona jest przesłanka podporządkowania pracowniczego oraz w istocie niespełniona jest przesłanka odpłatności pracy, gdyż do przesunięcia majątkowego dochodzi faktycznie w ramach majątku samego wspólnika (por. wyroki Sądu Najwyższego
z: 11 września 2013r., II UK 36/13, Lex nr 1391783; 3 sierpnia 2011r., I UK 8/11, OSNP 2012 nr 17 – 18, poz.225; 16 grudnia 2008r., I UK 162/08, M.P.Pr 2009 nr 5, s. 268 – 271 ).

Jednocześnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego akcentowano, że decydujące znaczenie dla oceny charakteru stosunku prawnego łączącego spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z jej jedynym wspólnikiem, wykonującym w ramach zatrudnienia czynności na rzecz tej spółki, ma treść tego stosunku i warunki jego realizacji ( wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010r., II UK 34/10, Lex nr 619639 ). W ramach tych warunków istotne jest zaś ustalenie zapotrzebowanie na „ pracę ” dla spółki ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2010r., II UK 33/10, Lex nr 598436 ).

W wyroku z 13 września 2016r. ( III UK 226/15, Lex nr 2135550 ), który tut. Sąd
w pełni podziela, Sąd Najwyższy wskazał, że aby zatrudnienie jedynego wspólnika spółki
z o.o. w tej spółce zostało uznane za zatrudnienie pracownicze, konieczne są ustalenia faktyczne potwierdzające, w oparciu o analizę treści stosunku prawnego łączącego takiego "pracownika" ze spółką oraz rzeczywiste zasady jego wykonywania, że stosunek ten spełnia wymienione powyżej przesłanki stosunku pracy. Stanowisko to jest zbieżne z poglądami piśmiennictwa, które dopuszcza zawarcie umowy o pracę przez jedynego wspólnika sp. z o.o. ze spółką, jeżeli funkcje zarządu wykonują inne osoby oraz pod warunkiem, że praca spełnia warunki pracy właściwej dla stosunku pracy (M. Gersdorf (w:) M. Gersdorf, M. Raczkowski, K. Rączka, Kodeks pracy. Komentarz., Warszawa 2014, s. 148). Zdaniem Sądu Najwyższego,
w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która rzeczywiście prowadzi działalność ukierunkowaną na realizację jej celów określonych w umowie spółki,
a w szczególności faktycznie prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia w tym celu pracowników, dopuszczalne jest pracownicze zatrudnienie jedynego wspólnika takiej spółki, jeżeli:

1) zatrudnienie takie ma miejsce na stanowisku specjalistycznym, związanym
z prowadzoną przez spółkę działalnością;

2) ustalenia potwierdzają zapotrzebowanie na pracę wspólnika dla spółki na takim stanowisku;

3) jedyny wspólnik nie angażuje się w bieżącą działalność zarządczą spółki;

4) jedyny wspólnik podlega faktycznie przy wykonywaniu pracy na rzecz spółki poleceniom osób zarządzających spółką lub kierujących jej poszczególnymi działami.

Powyższe rozważania i przytoczone poglądy odnieść można do sytuacji przeważającego( niemal jedynego) wspólnika spółki z o. o.

Jedynie jedna kwestia wymaga w tym zakresie odróżnienia, a to, że w istocie taki wspólnik nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust.1 pkt 5 w zw. z art. 8 ust.6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co zasadnie podniesiono w odwołaniu. W istocie kwestię tę wyjaśniono w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2024 r., III USK 332/23, zgodnie z którym art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. Artykuł 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.

Odnosząc to jednak na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że kwestia ta nie stanowi przedmiotu zaskarżonej decyzji i dla dokonania oceny jej prawidłowości nie ma decydującego znaczenia. W niniejszej sprawie nie podlega bowiem badaniu, czy odwołujący podlega czy nie podlega ubezpieczeniu społecznemu jako osoba wykonująca działalność gospodarczą.

Nie budzi wątpliwości fakt, że odwołujący, który jest 99% udziałowcem spółki w spornym okresie sprawował funkcję prezesa zarządu spółki, a tym samym decydował o kierunku i sposobie jej działalności. Także on stanowił zdecydowaną większość w zgromadzeniu wspólników, a więc jedynym organie spółki, który w kontekście prawa handlowego miał kompetencje do oceniania pracy prezesa zarządu, choć nie do wydawania mu bieżących poleceń.

W tych okolicznościach kwestia podporządkowania pracowniczego jawi się jako nieistniejąca, nie mógł bowiem odwołujący podlegać samemu sobie.

Jakkolwiek zgromadzenie wspólników udzieliło formalnego pełnomocnictwa do zawarcia umowy z odwołującym innej osobie, to jednak ten fakt nie powoduje, że umowa o pracę jest ważna. Ocena jej ważności musi być dokonana nie tylko pod kątem formalnym, ale i materialnym tj. czy spełnione zostały w okolicznościach sprawy wszelkie elementy stosunku pracy, które stanowią jego cechy konstytutywne. W niniejszej sprawie w ocenie sądu one nie zaistniały.

Wykonywanie przez odwołującego na rzecz spółki jakichkolwiek czynności z zasady – skoro wykonywał je prezes zarządu - miały charakter zarządczy, nikomu nie był on podporządkowany. Nie została też spełniona przesłanka odpłatności pracy, gdyż do przesunięcia majątkowego dochodziło faktycznie w ramach majątku samego wspólnika( co do 99%, a zatem praktycznie całego wynagrodzenia).

Przemawia to za przyjęciem, że umowa z 02.11.2020r. jako nierealizująca przesłanek umowy o pracę jest nieważna (art. 58§1kc). Jako taka nie mogła ona powodować skutku w postaci objęcia odwołującego w reżimie pracownika obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od 2 listopada 2020r. do 31 sierpnia 2022r.

W konsekwencji powyższego Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji, uznając ją za prawidłową.

(-) Sędzia Gabriela Sobczyk