Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 kwietnia 2024 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że odwołująca E. C. od 19 września 2023r. podlega u płatnika składek T. K. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/8 etatu) z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 933,00 zł za pełny miesiąc, co stanowi 1/8 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród rocznych w trzecim kwartale 2023r.

Organ rentowy, nie kwestionował zgłoszenia odwołującej do ubezpieczeń społecznych
z tytułu umowy o pracy, jednakże w jego ocenie okoliczności sprawy wskazują, że zatrudnienie odwołującej w niepełnym wymiarze czasu pracy tj. 1/8 etatu, z wynagrodzeniem 4.000,00 zł było czynnością prawną niezgodną z zasadami współżycia społecznego, a jej celem było uzyskanie wyższych świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odwołaniu, ubezpieczona wniosła o zmianę skarżonej decyzji podnosząc, że nie sposób porównywać przeciętnego wynagrodzenia lekarza systemu, w dodatku pracującego w branży szkoleń medycznych, z przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze przedsiębiorstw. Dodała, że u innych pracodawców uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości 120-150zł za godzinę pracy, wynagrodzenie w branży szkoleniowej to 100-200 zł za godzinę pracy. Odwołująca podkreśla, że wynegocjowane z zainteresowanym wynagrodzenie, uwzględnia jej wykształcenie jako lekarza systemu, kwalifikacje, wykształcenie oraz rodzaj umówionej pracy. Nadto, ubezpieczona nie zgodziła się z zarzutami organu rentowego, ażeby wykorzystuje system ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Zainteresowany T. K. przychylił się do stanowiska odwołującej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Zainteresowany od października 2015r. prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem zgodnie z wpisem w ceidg są: pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane, wytwarzanie gotowych posiłków i dań, pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych, pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niesklasyfikowana.

Głównym zainteresowany prowadzi działalność szkoleniowej, którą wykonuje sam bądź we współpracy z innymi przedsiębiorcami.

W okresie od (...)2022r. do (...) 2024r., zainteresowany zatrudniał R. D. na stanowisku pracownika biurowego – specjalisty ds. marketingu i handlu, w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 3.600 zł brutto. W jej zakres obowiązków między innymi wchodziła praca administracyjna, obsługa techniczna szkoleń, rozmowy z klientami oraz zajmowanie się obiegiem dokumentów.

Od marca 2024r. R. D. i zainteresowany współpracują w ramach spółki cywilnej (...), która zajmuje się sprzedażą wyrobów farmaceutycznych i medycznych. Brak w ceidg świadka wpisu o prowadzeniu działalności gastronomicznej. R. D. dalej zajmuje się kwestiami biurowymi i obsługą szkoleń, w tym celu codziennie przychodzi do biura firmy (...) na różną liczbę godzin.

A. G. prowadzi działalność gospodarczą, współpracuje z zainteresowanym
i prowadzi dla niego szkolenia z zakresu pierwszej pomocy. Liczba szkoleń jest zmienna, czasami świadek prowadzi je 1-2 razy w tygodniu, czasami w miesiącu nie ma żadnych szkoleń. Czas szkoleń jest uzależniony od potrzeb klienta i programu szkolenia, może trwać od 3 do 6 godzin. Średnio, zainteresowany płaci A. G. od 80 do 100zł za godzinę szkolenia. Jeżeli jest prowadzone szkolenie kwalifikowanej pierwszej pomocy, to kończy się ono egzaminem. Bywa, że A. G. jest na szkoleniu instruktorem i członkiem komisji egzaminacyjnej, wówczas otrzymuje 50zł za każdą egzaminowaną osobę. Programy szkoleń pierwszej pomocy są raczej schematyczne, czasami z uwagi na grupę docelową wprowadza się do nich zmiany. Program kwalifikowanej pierwszej pomocy jest stały, nie ulega zmianie. Kilka razy prowadziła szkolenia wraz z odwołującą ale nie pamięta kiedy to było. Słyszała, że później odwołująca otrzymała etat u zainteresowanego, ale nie zna szczegółów. Nie posiada wiedzy, by zlecono jej jakieś szkolenia w zastępstwie ubezpieczonej.

M. M. w ramach swojej działalności prowadzi dla zainteresowanego szkolenia
z pierwszej pomocy, lub zasiada w komisji jako egzaminator. Za każde szkolenie wystawia fakturę, za godzinę szkolenia otrzymuje od 80 do 130 zł. Nie wie na jakich zasadach ubezpieczona współpracowała z zainteresowanym, ani by zlecono mu prowadzenie szkoleń w jej zastępstwie. Uczestniczył kilka razy w egzaminach z ubezpieczoną, była wtedy przewodniczącą komisji, ale nie pamięta kiedy do było.

W 2013r. ubezpieczona ukończyła studia na (...) Uniwersytecie Medycznym
w K. – Ratownictwo Medyczne, a w 2019 kierunek lekarski.

Od (...)2020r. ubezpieczonej jest zatrudniona na cały etat jako lekarz rezydent
w Zespole Szpitali Miejskich w C. w podstawie umowy o pracę zawartej na okres 6 lat.

Od (...) 2021r. do (...) 2022r. ubezpieczona była pracownikiem Stowarzyszenia (...) jako lekarz w (...)
w wymiarze 1/8 etatu z wynagrodzeniem 2800 zł. Następnie ubezpieczona w ramach prowadzonej od 2017r. działalności gospodarczej, podpisała z (...) umowę kontraktową na okres od (...) 2022r. do (...) 2023r. z wynagrodzeniem 150zł za każdą wizytę, które od 1 września 2023r. zostało podwyższone do kwoty 180zł.

W okresie od (...)2022r. do (...) 2023r. ubezpieczona korzystała ze zwolnienia lekarskiego, urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonej w Szpitalu wynosiło od (...) 2023r. - 9763 zł, od (...) 2023r. – 11 763 zł.

W dniu (...)2023r. ubezpieczona, będąc w około 5 tygodniowej ciąży, podpisała umowę o pracę z firmą (...) zainteresowanego na czas nieokreślony w wymiarze 1/8 etatu,
z wynagrodzeniem 4000zł za przepracowany miesiąc. Jako rodzaj umówionej pracy wskazano: trener, obsługa administracyjna szkoleń, miejsce wykonywania: teren województwa (...). W zakresie obowiązków ubezpieczonej wskazano: organizację, prowadzenie oraz sprzedaż usług szkoleniowych, tworzenie programów szkoleń z zakresu Bezpieczeństwa w gabinetach POZ oraz stomatologicznych (stany nagłe), wprowadzenie szkoleń z branży medycznej, poszerzenie oferty szkoleń dla pielęgniarek i ratowników medycznych, przeprowadzenie i odbieranie egzaminów kursów kwalifikowanej pierwszej pomocy, identyfikacja i analiza potrzeb szkoleniowych, przygotowanie materiałów szkoleniowych i prezentacji, analiza potrzeb klienta, skuteczne poszukiwanie źródeł zleceń na realizację kursów i szkoleń oraz monitorowanie rynku lokalnego w zakresie zapotrzebowania na kursy i szkolenia.

W dniu (...) 2023r. ubezpieczona była w 8 tygodniu ciąży, od (...) 2024r. przebywała na zwolnieniu lekarskim

Odwołująca na listach obecności zainteresowanego wpisała;

- we(...) 2023r. - 9 godzin pracy, w tym była trenerem wspomagającym na szkoleniu przez 2 godziny, w pozostałym czasie wpisała, że zajmowała się rozeznaniem rynku, przygotowaniem prezentacji, tworzeniem programu szkolenia

- w (...) 2023r. - 22 godziny pracy, w tym uczestniczyła w szkoleniu przez 7, 5 godziny,
w pozostałym czasie wpisała, że zajmowała się tworzeniem prezentacji, programu, podsumowaniem źródeł zleceń;

- w (...) 2023r. - 21 godzin pracy, w tym uczestniczyła w szkoleniu przez 9 godzin,
w pozostałym czasie wpisała, że zajmowała się tworzeniem prezentacji, programu, monitorowaniem rynku;

- w grudniu 2023r. – 19 godzin pracy, w tym czasie uczestniczyła w szkoleniu i była uczestnikiem komisji egzaminacyjnej,

- w (...) 2024r. – 22 godziny pracy, napisała, że zajmowała się tworzeniem programu szkoleń.

Zainteresowany przedstawił protokoły komisji z (...) 2023r., w których uczestniczyła odwołująca.

Ubezpieczonej powierzono wykonywanie część obowiązków administracyjno-biurowych by wypełnić etat, bowiem szkolenia odbywają się nieregularnie, w zależności od zdobycia zlecenia.

Część pracy ubezpieczona realizowała w biurze zainteresowanego, gdzie przychodziła średnio raz w tygodniu na kilka godzin i zajmowała się wypisywaniem zaświadczeń o odbytych szkoleniach, sprawdzaniem dokumentacji, potwierdzaniem danych; część prac wykonywała w domu. Bywało tak, że zainteresowany mówił R. D., że ubezpieczona pracuje w domu tworząc prezentację.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego, akt osobowych odwołującej, akt osobowych R. D., zeznań świadków A. G. (k. 68-70), R. D. (k. 70-71) oraz M. M. (k.91), przesłuchania stron 91-93).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Po myśli art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2025r., poz. 350 – zwanej dalej ustawą), pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy – art. 8 ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 22 §1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz
w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 58 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (§1). Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§2). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (§3).

W rozpoznawanej sprawie, organ rentowy nie kwestionuje, że strony była związane stosunkiem pracy w okresie objętym skarżoną decyzją.

Przedmiotem sporu jest wysokość wynagrodzenia ustalonego przez strony od 19 września 2024r. w kwocie 4000 zł, bowiem organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazał, że ustalenie tak wysokiego wynagrodzenia miało na celu jedynie zapewnienie odwołującej możliwości skorzystania z wyższych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że samo zawarcie umowy o pracę nawet w okresie ciąży i nawet, gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem (por wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2006r., III UK 156/05, LEX nr 272549, wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005r., II UK 320/04, OSNP 2006/7-8/122).

Natomiast ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 2 i §3 k.c. w związku z art. 300 k.p.)(por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13, LEX nr 1503234, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192). Każdorazowo jednak należy badać okoliczności konkretnego przypadku.

Na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych wysokość osiąganego wynagrodzenia ma doniosłe skutki, gdyż wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru składek na poszczególne ubezpieczenia,
a zatem ma przełożenie na wysokość pobieranych świadczeń. Niesie to za sobą skutki zarówno w sferze interesu ubezpieczonego jak i interesu społecznego. Ustalenie nadmiernie wygórowanego wynagrodzenia prowadzącego – w okolicznościach konkretnej sprawy – do pobierania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nieadekwatnych do odprowadzonych wcześniej składek pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, do których na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych należy zaliczyć m. in. zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i nie pokrzywdzenia innych ubezpieczonych, zasadę nieuprawnionego nieuszczuplania środków FUS.

Zgodnie z art. 78§1 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu,
a także uwzględniało ilość i jakość pracy.

Przyjmuje się, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z
27 kwietnia 2005r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338).

W tym miejscu podkreślić należy, że w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że organy i sądy ubezpieczeń społecznych są uprawnione do weryfikacji intencjonalnie zawyżanych deklaracji podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia, jeżeli następuje to w celu i z zamiarem nadużycia prawa do długoterminowych świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05).

Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, że wynagrodzenie ubezpieczonej w stosunku do jej zakresu obowiązków, rodzaju wykonywanych prac zostało zawyżone. Stawka godzinowa ubezpieczonej przyjęta ta przez strony do ok. 200 zł ( średni nominalny czas pracy przy 1/8 etatu to około 20 godzin).

Sąd miał na uwadze, że liczba i czas szkoleń realizowanych przez zainteresowanego zależy od zdobycia zlecenia, odbywają się one nieregularnie, wobec czego zwykle zainteresowany współpracuje z innymi przedsiębiorcami. Jak ustalono, zwykle płaci wykonawcom od 80 do 130zł za godzinę pracy, 50 zł za każdą egzaminowaną osobę. A zatem ustalenie dla ubezpieczonej stawki 200zł za godzinę jest z pewnością zawyżone.

Argumentacja ubezpieczonej, że jako lekarz systemu otrzymywała podobne wynagrodzenie u innych pracodawców nie zasługuje na uwzględnienie, przede wszystkim dlatego, że u zainteresowanego nie pracowała jako lekarz. Brak podstaw do porównywania wysokości wynagrodzeń za świadczenie różnych prac. Z przedłożonego przez ubezpieczoną zaświadczenia, w listopadzie 2023r. jej zasadnicze wynagrodzenie w Szpitalu to kwota 11 763zł, czyli uwzględniając średni nominalny czas pracy 166 godzin, stawka godzina wynosi ok. 70 zł.

Jeśli chodzi o umowę z (...), to podobnie jak wyżej, ubezpieczona pracowała
w nim jako lekarz, a nadto w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a nie umowy
o pracę, wobec czego również brak podstaw do odnoszenia się do ustalonej stawki 180 zł za wizytę. Tym nie mniej i tak stawka ta jest niższa, niż wynikająca ze spornej umowy o pracę zawartej
z zainteresowanym.

Ponieważ, jak to wyżej wskazano szkolenia odbywały się nieregularnie, ubezpieczonej powierzono wykonywanie różnych obowiązków, po to „by wypełnić etat”. Były to prace administracyjno- biurowe, monitorowanie rynku szkoleń, a także tworzeniem programów szkoleń czy prezentacji ( na te ostatnie nie przedstawiono żadnego dowodu). W ocenie Sądu, ustalenie za te prace stawki godzinowej w wysokości 200 zł jest rażąco wygórowane i nie znajduje żadnego uzasadnienia. Jeśli chodzi o prace administracyjno-biurowe, to R. D. wykonywała je za wynagrodzenie minimalne - ok. 22 zł za godzinę pracę. Ubezpieczona miała wykonywać tę pracę przez 4-5 godzin w tygodniu. Co do pozostałych, strony nie wykazały, by prace polegające na monitorowanie rynku, pisaniu programów szkoleń czy prezentacji uzasadniały przyznanie wynagrodzenia w kwocie 200zl za godzinę.

W tym miejscu wskazać też należy, w okresie świadczenia pracy ubezpieczona przepracowała 93 godziny, z tego tylko 37,5 w ramach szkolenia czy udziału w komisji egzaminacyjnej.

W tych okolicznościach, rację ma organ rentowy, że wynagrodzenie ubezpieczonej było zawyżone i nieadekwatne do rodzaju, jakości i ilości świadczonej pracy. Mając na uwadze, że
w dacie podpisywania spornej umowy o pracę ubezpieczona wiedziała, że jest w ciąży (piąty tydzień) należy podzielić stanowisko organu rentowego, że ustalenie tak wysokiego wynagrodzenia miało na celu jedynie zapewnienie odwołującej możliwości skorzystania z wyższych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W konsekwencji, zdaniem Sądu, słusznie organ rentowy ustalił, iż ubezpieczona podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w niepełnym wymiarze czasu pracy tj. 1/8 etatu,
z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę 933,00 zł za pełny miesiąc.

Z tych przyczyn Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 kpcc. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c. w związku z §9 ust.2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2023 r., poz.1935).

(-) SSO Grażyna Łazowska