Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 marca 2024r., w oparciu o przepisy ustawy z 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ponownego ustalenia kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r., ponieważ nie zostały przedłożone nowe dowody i nie zostały ujawnione nowe okoliczności mające wpływ na wysokość kapitału początkowego, a więc brak jest podstaw do ponownego przeliczenia.

W odwołaniu i w toku procesu odwołująca domagała się zmiany powyższej decyzji poprzez ustalenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem:

- jako składkowego okresu od 31 lipca 1983r, kiedy wykorzystywała urlop wychowawczy
w związku z urodzeniem pierwszego syna,

- okresu w 1985r., gdy pracowała w Zespole (...) w Z.;

- okresu urlopu macierzyńskiego od 7 lutego 1988r. do 11 czerwca 1988r.;

- lat 1989 i 1990 jako okresów składkowych, a nie jak to zrobił organ rentowy jako okresów nieskładkowych,

- okresu od 4 grudnia do 31 grudnia 1997r., z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej (...) oraz roku 1999, gdyż odwołująca urodziła syna, a Ośrodek Pomocy (...) opłacał jej składki. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, iż wydana decyzja nie jest zgodna ze stanem faktycznym, gdyż w pierwszej decyzji dotyczącej ustalenia kapitału początkowego pojawił się błąd, co ma wpływ na wysokość emerytury.

Dodatkowo przedłożyła w toku postępowania duplikat świadectwa szkolnego za rok szkolny 1976/77, wnosząc o uwzględnienie tego okresu przy obliczaniu kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy w Gliwicach ustalił:

Odwołująca B. K., urodziła się (...)

Decyzją z 21 maja 2021r., organ rentowy ustalił wysokość kapitału początkowego. W szczególności ZUS uznał za udowodnione 9 lat, 1 miesiąc i 8 dni okresów składkowych oraz 5 lat, 5 miesięcy i 11 dni okresów nieskładkowych (okresy sprawowania opieki nad dziećmi) i wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na poziomie 58,25 %. Ustalony w oparciu o te założenia kapitał początkowy, wyniósł 59.326,74 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów:

- od 10 stycznia 1994r. do 27 listopada 1995r.,

od 4 grudnia 1997r. do 31 grudnia 1997r.,

od 1 kwietnia 1998r. do 21 lipca 1998r.,

od 1 sierpnia 1998r. do 13 listopada 1998r.,

od 25 listopada 1998r. do 30 listopada 1998r.,

od 21 grudnia 1998r. do 31 grudnia 1998r., gdyż nie została opłacona składa na ubezpieczenie społeczne.

Ubezpieczona wnioskiem z 27 lutego 2024r. wniosła o ponowne przeliczenie kapitału początkowego celem jako składkowych okresów urlopu wychowawczego na syna A. K., okresu zatrudnienia 7.02.1988-11.06.1988 oraz urlopu wychowawczego na M. K..

Zaskarżoną decyzją z 20 marca 2024r., organ rentowy odmówił ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r., ponieważ nie zostały przedłożone nowe dowody i nie zostały ujawnione nowe okoliczności mające wpływ na wysokość kapitału początkowego, a więc brak jest podstaw do ponownego przeliczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że B. K. z dniem 1 września 1976r. rozpoczęła naukę w (...)Szkole (...) Zakład (...). Pierwszą klasę ukończyła (...) W trakcie pobierania nauki w tej szkole ubezpieczona uczestniczyła również w zajęciach praktycznej nauki zawodu, które odbywały się w Zakładzie (...) w Z., zgodnie z wykazem zbiorczym pracowników młodocianych w roku szkolnym (...). Fakt zatrudnienia uczniów w trakcie trwania ich edukacji został potwierdzony przez następcę prawnego pracodawcy tj. Instytut (...) w G., wystawił on zaświadczenie potwierdzające, iż odwołująca przyuczała się zawodu w okresie od (...) Praktyka zawodowa odbywała się w czasie roku szkolnego w tygodniu na zmianę z zajęciami lekcyjnymi.

Ubezpieczona wykazała zatrudnienie w (...) Przedsiębiorstwie (...)w okresie od 2 listopada 1981r. do 30 września 1984r. na stanowisku referenta. Następnie w okresie od 1 października 1984r. do 30 września 1985r. była zatrudniona w Zespole (...) w Z. przy ul. (...) na stanowisku księgowa, jednak w tym czasie przebywała na urlopie wychowawczym od 6 grudnia 1984r. do 30 września 1985r.

Odwołująca od 1 października 1986r. do 10 czerwca 1991r. była zatrudniona na umowę o pracę jako gospodarz (...) w (...)w Z.. W dniu(...)urodziła córkę J.. W związku z tym w okresie od (...) 1988r. do (...) 1988r. odwołująca przebywała na urlopie macierzyńskim, zaś w okresie od (...).1988 do (...)1991r. przebywała na urlopie wychowawczym.

W kartotece płacowej za rok 1988r. wskazano wynagrodzenie odwołującej za miesiące styczeń oraz okres od czerwca do grudnia 1988r. w wysokości 193373 zł. Ponadto za luty wykazano kwotę 1500 zł wynagrodzenia. Nie wykazano natomiast wysokości zasiłku macierzyńskiego, przysługującego jej w okresie urlopu macierzyńskiego.

Wysokość tego zasiłku w okresie od (...) 1988 r do (...) 1988r.wyniosła zgodnie z obowiązującymi przepisami 66581,28zł.

Od 4 grudnia 1997r. do 31 grudnia 1997r. odwołująca wspólnie z małżonkiem prowadziła działalność gospodarczą (...).

Organ rentowy w piśmie z 9 stycznia 2025r. wyliczył podstawę wymiaru kapitału początkowego z uwzględnieniem zasiłku macierzyńskiego w okresie od (...) 1988r. do (...)1988r. Przy założeniu, że do wyliczenia zostanie przyjęta kwota 16.006,00 zł za miesiąc, zasiłek macierzyński wyniósłby 66.581,28 zł. Nadto, organ rentowy dokonał wyliczeń przyjmując zasiłek macierzyński proporcjonalnie dla ilości dni zasiłku w stosunku do całego miesiąca lutego 1988r. – kwota zasiłku za luty wyniosłaby 12.694,41 zł oraz za miesiące marzec, kwiecień i maj – w kwocie po 16.006,00 zł za każdy miesiąc oraz(...)dni (...)1988r. Przedstawił także drugie wyliczenie, przyjmując wynagrodzenie minimalne za(...) dni (...) tj. kwotę 3.300,00 zł. Z tego wyliczenia zasiłek sumarycznie wyniósłby 64.012,41 zł.

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o akta organu rentowego, dokumentacji osobowej odwołującej, książeczki wpłat składek na ubezpieczenia społeczne i na Fundusz Pracy firmy (...) (k. 39-40), pismo organu rentowego z 9 stycznia 2025r. (k.55), zaświadczenie Instytutu (...) w G. z 9 kwietnia 2025r. (k.71) oraz zeznania odwołującej (k.61).

Sąd w większości przyjął za swoje wyliczenia poczynione przez organ rentowy w piśmie z 9 stycznia 2025r. odnośnie wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Sąd nie przyjął za podstawę ustaleń wyliczenia w wariancie drugim, w którym organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenie za (...) dni (...) 1988r. Na rozprawie z 10 czerwca 2025r. pełnomocnik organu rentowego nie był w stanie wyjaśnić podstawy tego wariantu wyliczenia. Bezsprzecznie zaś odwołująca przebywała na urlopie macierzyńskim do 11 czerwca 1988r. Wobec powyższego Sąd przyjął za swoje ustalenie pierwsze wyliczenie zasiłku macierzyńskiego powołane w tym piśmie.

Odnosząc się do przedstawionych przez odwołującą dowodów zapłaty składek za okres (k. 39-40), dokument ten nie pozwala wiarygodnie przyjąć, że składki odwołującej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej za okres od 4-31 grudnia 1997r. zostały uiszczone. Odwołująca przedłożyła blankiet wskazujący uiszczenie składek w książeczce za grudzień 1997r., zapis „prac.”(domyślnie: pracownicy) widnieje też na samym blankiecie, natomiast odcinek w drugiej z książeczek zawiera poprawki w określeniu roku (97/98) a na pierwszej stronie tej książeczki opisani ją „ pracownicy”. Powyższy stan zapisów ww. wpłat oraz brak potwierdzenia przez organ rentowy uiszczenia składki za odwołującą za okres 4-31 grudnia 1997r. powoduje niemożność oparcia ustaleń na ww. dokumentach.
Wiarygodny natomiast był dokument złożony przez Instytut badawczy (...) w G. (k. 71-73) potwierdzający że w okresie roku szkolnego (...) odwołująca pracowała jako pracownik młodociany od (...) do (...)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie B. K. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie była wysokość ustalonego kapitału początkowego, przyjętych przez organ okresów składkowych oraz wysokość wynagrodzenia odwołującej. Wniosek odwołującej zmierzał do dokonania zmiany decyzji z 21 lutego 2021r. w trybie art.114 ustawy i emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych

Tak też został zaklasyfikowany w zaskarżonej decyzji, w której powołano się na ww. przepis.

Jak wynika z decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z 21 maja 2021r. oraz załączników do niej, jak i stanowiska organu rentowego za okres 1988r. uwzględniono wynagrodzenie 230573 zł, przyjmując za czas urlopu macierzyńskiego( 7.02.1988-11.06.1988r.) wynagrodzenie minimalne.

Kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości podstawy obliczenia emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3), tj. 1 stycznia 1999r. W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3).

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6).

Przy ustalaniu kapitału początkowego, zgodnie ust. 2 art. 174 ustawy przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6 i okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zaś jak stanowi art. 6, ust. 2, pkt 1 i 3 za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

- zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego – w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,

- zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r.

Zdaniem Sądu zebrany materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że odwołująca w okresie od (...)do (...), pobierała praktyczną naukę zawodu w Zakładzie (...) w Z., gdzie wykonywała swoje obowiązki pod nadzorem pracowników dozoru tego pracodawcy. Nadto, za wykonaną pracę otrzymywała wynagrodzenie. Za prawidłowością takiej oceny przemawia treść zaświadczenia pracodawcy z 9 kwietnia 2025r. oraz wykaz zbiorczy pracowników młodocianych w roku szkolnym (...)

W konsekwencji poczynionych ustaleń Sąd uznał, że ubezpieczona B. K. w okresie od (...)do (...), była pracownikiem młodocianym i zatrudnienie to jest okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W ocenie Sądu powyższemu nie przeczy brak umowy o praktyczną naukę zawodu za ten okres, bowiem w myśl z ugruntowanego już stanowiskiem judykatury i doktryny „sądy pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznając sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych dokonują kontroli zgodności decyzji administracyjnych wydanych w tych sprawach z prawem w trybie odrębnym określonym w kodeksie postępowania cywilnego, w którym to trybie nie obowiązują ograniczenia dowodowe obowiązujące w postępowaniu administracyjnym toczącym się przed organami rentowymi” (vide – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12 kwietnia 1996r., sygn. akt III AUr 235/96, Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1997r., nr 1, poz. 2). Z kolei w wyroku z 25 lipca 1997r. sygn. akt II UKN 186/97 Sąd Najwyższy stwierdził, że: „W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1984r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.)” (OSNP z 1998r, Nr11, poz. 342 ).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy emerytalnej do okresów składkowych zalicza się okres pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 6 czerwca 1983r. w sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wydatków na te zasiłki (Dz. U. 1983r., poz. 157) przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego:

1)  uwzględnia się pełne wynagrodzenie, łącznie z wynagrodzeniem i dodatkami za pracę w godzinach nadliczbowych, z wyjątkiem składników wynagrodzenia wymienionych w ust. 2, 3 i 5-9 załącznika do rozporządzenia;

2)  uwzględnia się równowartość deputatów bądź ekwiwalenty za te deputaty;

3)  wlicza się do podstawy wymiaru wynagrodzenia za dyżury zakładowe pełnione przez pracowników służb medycznych i weterynaryjnych – w przeciętnej miesięcznej wysokości osiągniętej w okresie zatrudnienia w ciągu ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem, w którym powstało prawo do zasiłku. (§18 ust. 2)

Opierając się na wynikach przeprowadzonego postępowania dowodowego, Sąd przyjął, że odwołująca w okresie od 7 lutego 1988r. do 11 czerwca 1988r. przebywała na urlopie macierzyńskim, który na podstawie art. 180 §1 pkt 2 k.p. (Dz. U. nr 24 poz. 141 z 26 czerwca 1974r.) wynosił 18 tygodni. Za prawidłowością takiego stwierdzenia przemawiają złożone w aktach organu rentowego dokumenty, a to karta płacowa i odpis aktu urodzenia J. K.. Zgodnie z powyższym, przyjmując kwotę 16.006,00 zł za miesiąc, zasiłek macierzyński wyniósł 66.581,28 zł.

W konsekwencji Sąd przyjął, iż kapitał początkowy ubezpieczonej winien być wyliczony z uwzględnieniem wynagrodzenia za rok 1988 w kwocie 261.454,28 zł przed denominacją przy uwzględnieniu zasiłku macierzyńskiego przysługującego w okresie (...) 1988r. do (...) 1988r. w łącznej wysokości 66.581,28 zł przed denominacją oraz wynagrodzenia za (...) 1988r. w wysokości 1.500 zł przed denominacją( które wynika z zapisu karty płacowej. Ww kwota stanowi sumę faktycznych wynagrodzeń uwzględnionych przez ZUS za okres stycznia 1988 i czerwca do grudnia 1988r. oraz ww. kwot. Zdaniem Sądu przedłożona dokumentacja płacowa pozwalała na uwzględnienie należności ujawnionej w karcie za luty, skoro przez część tego miesiąca odwołująca pracowała, a w kartotece wpisano kwotę 1500zł9 nieuwzględnioną dotąd przez organ rentowy).

Jednocześnie analiza wyliczenia kapitału początkowego za poszczególne okresy wykazała, iż organ rentowy nie uwzględnił zasiłku macierzyńskiego w okresie od (...) 1988r. do (...) 1988r.

Mając powyższe na względzie, zebrany materiał dowodowy pozwala przyjąć, iż przy ustaleniu kapitału początkowego odwołującej B. K. należy uwzględnić jego okres pracy od (...) do (...) jako pracownika młodocianego, zasiłku macierzyńskiego (...) 1988r. do (...) 1988r. Nadto należy przyjąć, przy ustaleniu kapitału początkowego odwołującej wynagrodzenia za rok 1988r. w wysokości 261.454,28 zł przed denominacją, z uwzględnieniem zasiłku macierzyńskiego oraz wynagrodzenia za luty 1988r. w wysokości 1.500 zł.

W konsekwencji Sąd, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w punkcie pierwszym zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznał, że kapitał początkowy odwołującej B. K. winien być wyliczony z uwzględnieniem:

a)  okresu pracy odwołującej od (...) do (...) jako pracownika młodocianego;

b)  wynagrodzenia za rok 1988 w wysokości 261.454,28 zł przed denominacją przy uwzględnieniu zasiłku macierzyńskiego przysługującego w okresie od (...) 1988r. do (...) 1988r. w łącznej wysokości 66.581,28 zł przed denominacją oraz wynagrodzenia za luty 1988r. w wysokości 1.500 zł przed denominacją;

c)  okresu urlopu macierzyńskiego od(...) 1988r. do(...) 1988r.

- pozostawiając bez zmian pozostałe przyjęte okresy składkowe i nieskładkowe oraz wynagrodzenia za pozostały okres.

Okres ww. urlopu macierzyńskiego wydaje się być uwzględniony w zaskarżonej decyzji jako okres składkowy w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego, wpisanie go w sentencji wyroku dokonane zostało z ostrożności – skoro sąd tym okresem się zajmował.

Równocześnie pozostałe zarzuty odwołującej Sąd uznał za bezzasadne.

Odnosząc się do zarzutów odwołującej dotyczących nieuwzględnienia jej okresów urlopów wychowawczych jako okresów składkowych, nadmienić należy na początek, że kapitał początkowy ustalany jest na 1 stycznia 1999r., stąd okres przypadający po tej dacie nie może być uwzględniony (dotyczy to zarzutu nieuwzględnienia roku 1999, kiedy odwołująca (...) urodziła drugiego syna- A.). Odnośnie urlopów wychowawczych na starsze dzieci, z decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z 21 maja 2021r. i załączników do tej decyzji wynika, że uwzględniono w niej te okresy jako nieskładkowe, jednak przy wyliczeniach brane pod uwagę ze współczynnikiem 1.3%, czyli takim samym jak okresy składkowe.

Sąd zwrócił uwagę, że okres pracy w Zespole (...) w Z. w 1985r. został przez organ rentowy zaliczony do okresu nieskładkowego, z uwagi na przebywanie przez odwołującą na urlopie wychowawczym w tym czasie. Jak już wskazano, organ rentowy zaliczył przedmiotowy okres do okresu nieskładkowego, jednakże przy obliczaniu wartości kapitału początkowego zastosował wskaźnik o wysokości 1,3% czyli wskaźnik dotyczący okresów składkowych, co dokonane zostało prawidłowo. Tożsama sytuacja miała miejsce w wyliczeniach organu rentowego dotyczącego lat 1989 i 1990 tj. okresu przebywania przez odwołującą na urlopie wychowawczym. W decyzji z dnia 21 maja 2021r. jako nieskładkowe z tytułu opieki nad dziećmi zaliczono łącznie 5 lat, 5 miesięcy i 11 dni.

Dlatego zarzuty odwołującej w tej części nie zasługiwały na uwzględnienie.

Nadto, Sąd nie miał podstawy aby zmienić zaskarżoną decyzję w zakresie okresu związanego z prowadzeniem przez odwołującą działalności gospodarczej od 4 grudnia 1997r. do 31 grudnia 1997r., z uwagi na jego niedostateczne udowodnienie opłacenia składek. Odwołująca w toku postępowania przedłożyła bowiem książeczki wpłat składek na ubezpieczenia społeczne i na Fundusz Pracy, jednak z przedmiotowego jednoznacznie nie wynika, ażeby płacone składki dotyczyły osoby ubezpieczonej.

Powyższa analiza wskazuje, że w oparciu o art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS brak było w tym zakresie podstaw do zmiany decyzji o ustaleniu kapitału początkowego odwołującej.

Biorąc powyższe względy pod uwagę, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w punkcie drugim oddalił odwołanie w pozostałej części jako bezzasadne.

(-) Sędzia Gabriela Sobczyk