Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	sędzia Anna Capik-Pater
Protokolant	Agata Kędzierawska

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2021 r. w Gliwicach

sprawy E. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o rekompensatę

na skutek odwołania E. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 7 stycznia 2020 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej E. B. prawo do rekompensaty począwszy od dnia 23 grudnia 2019 roku.

(-) sędzia Anna Capik-Pater

Sygn. akt. VIII U 227/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 stycznia 2020r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej E. B. prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od powyższej decyzji, ubezpieczona domagała się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych i następnie jej uwzględnienia przy wyliczaniu wysokości przyznanej emerytury. Podniosła, że zgodnie
z przedłożonymi przez nią świadectwami i zaświadczeniami oraz zeznaniami świadków,
o przesłuchanie których wnosiła, wykonywała pracę w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia w Fabryce (...)
w T. od 8 marca 1982r. do 30 czerwca 1987r. oraz od 9 grudnia 1992r. do 31 grudnia 2008r. Tym samym, w ocenie odwołującej, spełnia ona warunki do przyznania jej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Równocześnie ZUS wskazał, że nie uwzględnił rekompensaty o której mowa w art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 965 ze zm.), argumentując iż ubezpieczona nie udowodniła na dzień 1 stycznia 2009r. wymaganego 15 – letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, bowiem w ocenie ZUS wykazała jedynie 9 miesięcy i 21 dni takiej pracy. Do pracy takiej nie zaliczono bowiem okresu zatrudnienia u powyższego pracodawcy, w spornych okresach, gdyż zdaniem ZUS praca wykonywana przez odwołującą, nie odpowiadała pracy wymienionej w wykazie prac wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w warunkach szczególnych, ponieważ stanowiska zajmowane przez odwołującą, w tym czasie, nie odpowiadały stanowiskom wymienionym w zarządzeniu resortowym.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona E. B., urodzona (...), od roku 2015 uprawniona była do świadczenia przedemerytalnego, natomiast od 23 grudnia 2019r. jest uprawniona do emerytury na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2021r. poz. 291 ze zm.), przyznanej decyzją z 7 stycznia 2020r.

Ubezpieczona 60 lat ukończyła (...)

Decyzją z 7 stycznia 2020r. (...) Oddział w Z., w rozpoznaniu wniosku
z 26 listopada 2019r., przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym i ustalił wysokość tego świadczenia. ZUS przy wyliczaniu wysokości tego świadczenia nie uwzględnił rekompensaty o której mowa w art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 1924 ze zm.).

Zaskarżoną decyzją z 7 stycznia 2020r., organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, o której mowa w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd ustalił, że ZUS zaliczył odwołującej do pracy w warunkach szczególnych jedynie 9 miesięcy i 21 dni. W szczególności do pracy takiej nie zaliczono okresu zatrudnienia od 8 marca 1982r. do 30 czerwca 1987r. na stanowisku: formierza wyrobów ściernych, jak również od 9 grudnia 1992r. do 31 grudnia 2008r. na stanowisku: operatora wielostanowiskowego w Fabryce (...) w T., ze względu na uznanie przez organ rentowy, że pod pozycją wskazaną w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, nie figuruje stanowisko formierz wyrobów ściernych, brak również w tym wykazie stanowiska operatora wielostanowiskowego.

Na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych w trakcie zatrudnienia w Fabryce (...) w T., odwołująca przedłożyła świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 30 czerwca 2014r., wystawione przez (...) Sp. z o.o. w T., będącego następcą prawnym jej pracodawcy. Z treści tego świadectwa wynika, iż odwołująca była zatrudniony u tego pracodawcy w okresie od 8 marca 1982r. do 31 lipca 2013r. Pracodawca w świadectwie tym potwierdził też ubezpieczonej wykonywanie stale i w pełnym wymiarze, pracy w warunkach szczególnych, w okresie od 8 marca 1982r. do 30 czerwca 1987r. na stanowisku formierza wyrobów ściernych – dział III poz. 65 i 83 wykazu A, od 1 lipca 1987r. do 21 kwietnia 1988r., na stanowisku kontrolera jakości – dział XIV poz. 24 wykazu A, jak również od 9 grudnia 1992r. do 31 grudnia 2009r. na stanowisku operatora wielostanowiskowego – dział III i XIV poz. 12, 61, 65, 83 wykazu A.

W postępowaniu przed Sądem ubezpieczona, domagała się uznania z pracę w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 8 marca 1982r. do 30 czerwca 1987r. na stanowisku: formierza wyrobów ściernych, jak również od 9 grudnia 1992r. do 31 grudnia 2008r. na stanowisku: operatora wielostanowiskowego w Fabryce (...) w T..

W toku procesu Sąd ustalił, iż Fabryka (...) w T., była przedsiębiorstwem przemysłu metalowego, zajmującym się produkcją szczotek grafitowych i komutatorów i osprzętu do silników elektrycznych. Produkcja podzielona była na poszczególne działy, w tym istniał dział produkcji szczotek. W dziale tym produkowane były półprodukty do wyrobu szczotek silników elektrycznych oraz same szczotki. Produkty te składały się z prasowanego grafitu połączonego z miedzianymi końcówkami i elementami ołowianymi. Praca w tym wydziale była podzielona na poszczególne stanowiska wykonujące kolejne etapy produkcji gotowych szczotek od prasowania proszku grafitowo – ołowiowego, przez szlifowanie otrzymanych w ten sposób półproduktów, ich łączenie, zgrzewanie, lutowanie, po sprawdzanie jakości produktu finalnego. Na wszystkich tych etapach istniało narażenie na niekorzystne działanie pyłu grafitowego, miedzianego i ołowiowego, oparów cyny i ołowiu. Proces pracy zorganizowany był w ten sposób, że pracownicy codziennie przez pełne dniówki robocze wykonywali prace składające się na poszczególne etapy produkcji, obsługując prasy, szlifierki, zgrzewarki, lutownice. W praktyce oznaczało to, że dany pracownik przez pełną dniówkę narażony był w mniejszym lub większym stopniu na niekorzystny wpływ opisanych wyżej pyłów i oparów, co było związane z tym, że na niektórych stanowiskach, jak przy prasowaniu i szlifowaniu, unosiło się więcej pyłów, z kolei na innych, jak przy lutowaniu i zgrzewaniu oddziaływało więcej oparów. Na innych zaś, jak przy kontroli jakości umieszczonej na tej samej hali produkcyjnej, czynników tych było najmniej. Pracownicy tego działu mieli w trakcie badań okresowych, badany poziom ołowiu we krwi i moczu. W razie stwierdzenia przekroczenia dozwolonego poziomu, pracownik taki był kierowany do pracy w innym dziale, gdzie nie było narażenia na pył i oparu ołowiu, bądź w razie braku takiej możliwości, na inne stanowisko w tym samym dziale, gdzie narażenia to było mniejsze, np. do kontroli jakości. Pracownicy tego działu, w zależności od aktualnych potrzeb związanych z obłożeniem załogi, absencjami oraz zapotrzebowaniem na poszczególne prace, kierowani byli na różne stanowiska pracy, w tym również w trakcie danej dniówki roboczej. Wszystkie te stanowiska były jednak związane z wykonywaniem półproduktów, ich obrabianiem i łączeniem w gotowy produkt.

W okresie od 8 marca 1982r. do 31 lipca 2013r., ubezpieczona pracowała na wydziale szczotek węglowych w Fabryce (...) w T.. Pracodawca powierzał jej kolejno stanowiska: formierza wyrobów ściernych, kontrolera jakości i operatora wielostanowiskowego. Faktycznie jednak od początku do końca zatrudnienia w tym dziale, z przerwą na urlop wychowawczy i urlop bezpłatny, odwołująca codziennie przez pełne dniówki robocze, w tym również w okresie ciąży, zajmowała się pracami związanymi z opisaną powyżej produkcją półproduktów, ich obrabianiem i łączeniem oraz kontrolą jakości gotowego produktu, pod postacią szczotek węglowych do różnego rodzaju silników elektrycznych. W szczególności zajmowała się napełnianiem form pyłem grafitowym z domieszką ołowiu i lepiszczy, które następnie były prasowane. Zajmowała się też zgrzewaniem tych wyprasek razem z elektrodami miedzianymi bądź ołowianymi i ich lutowaniem. Szlifowała też wypraski do wymaganych rozmiarów
i kształtów. Wynikała z tego konieczność nieustannego narażenia na oddziaływanie pyłów pochodzących z prasowania proszku grafitowego i ołowiowego oraz ze szlifowania ołowiu, grafitu i miedzi, a także oparów tych substancji pochodzących z procesu ich zgrzewania i lutowania. W momencie, gdy u odwołującej stwierdzono przekroczenie poziomu ołowiu we krwi, została ona czasowo skierowana do kontroli jakości. W praktyce było to stanowisko umiejscowione obok maszyn produkcyjnych, zaś sama praca polegała na zliczeniu ilości wyprodukowanych elementów i wizualnym sprawdzeniu poprawności ich wykonania. Przypisanie odwołującej stanowiska operatora wielostanowiskowego, było związane z tym, że w ciągu danej dniówki roboczej, bądź też tygodnia pracy, nie wykonywała ona swoich obowiązków jako operator jednej maszyny, a kierowana była, w zależności od potrzeb, na kolejne stanowiska przy wykonywaniu opisanych wyżej prac.

Dalej Sąd ustalił, iż w okresie od 22 kwietnia 1988r. do 8 grudnia 1992r., ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego.

Razem z ubezpieczoną w spornych okresach pracowała M. W.. Współpracowała ona stale z ubezpieczoną i podobnie jak ona zajmowała się poszczególnymi pracami związanymi z produkcją szczotek węglowych. Nadto okres ten został jej zaliczony do pracy w warunkach szczególnych przez Sąd Okręgowy w Gliwicach w wyroku z 25 września 2018r., w sprawie VIII U 98/18.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: akt organu rentowego, zeznań świadka M. W. (k.40-41), wyjaśnień odwołującej (k.41-42), a także jej akt osobowych, dołączonych do akt niniejszej sprawy oraz dokumentów w aktach sprawy VIII U 98/18.

Zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny i spójny, a tym samym za wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych oraz na rozstrzygnięcie sprawy.
W szczególności Sąd dał w pełni wiarę zeznaniom świadka i samej ubezpieczonej, gdyż są spójne, przekonywujące i wzajemnie się potwierdzają, a nadto znajdują potwierdzenie
w dokumentacji osobowej odwołującej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 21, ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019r., poz. 1924 ze zm.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Bezspornie E. B. jest uprawniona do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego, w oparciu o przepisy ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2021r. poz. 291 ze zm.), jednocześnie nie występowała o ustalenie uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Kwestia sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła uprawnień ubezpieczonej do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych określa ogólne warunki nabycia prawa do rekompensaty, czyli – zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 ustawy – do odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu, który legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Chodzi w tym przypadku o pracę, o której mowa w art. 32, 33, 39, 40 i 50c ustawy (art. 21 ust. 1).

Wprawdzie w ust. 2 wyraźnie zastrzeżono, że prawo do rekompensaty nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jednak w ocenie Sądu w przepisie tym chodzi niewątpliwie o emeryturę wcześniejszą przyznaną na podstawie przepisów tej ustawy. Odmienne rozumienie tego przepisu, tj. uznanie, że rekompensata powyższa nie przysługuje również w wypadku przyznania prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego, prowadziłoby do uznania, że art. 21, ust. 1 jest przepisem martwym, gdyż brak byłoby kategorii osób spełniających kryteria do uzyskania przedmiotowej rekompensaty. Należy zatem kierować się wykładnią celowościową i uznać, że racjonalny ustawodawca w żadnym wypadku nie dążyłby do stworzenia przepisu, który nie miałby podstaw do funkcjonowania w obrocie prawnym.

Zatem przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

- utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę w związku
z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r. – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;

- niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej;

- legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 – letnim okresem pracy
w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

- nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła zatem ostatecznie posiadania przez ubezpieczoną wymaganego 15 letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd przyjął, że ubezpieczona posiada wymagany 15 letni okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczona, poza okresem zaliczonym przez ZUS, wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prace w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) w T. od 8 marca 1982r. do 30 czerwca 1987r. na stanowisku: formierza wyrobów ściernych, jak również od 9 grudnia 1992r. do 31 grudnia 2008r. na stanowisku: operatora wielostanowiskowego.

U pracodawcy tego ubezpieczona, w powyższych okresach, pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie przy obróbce końcowej elektrod węglowych, produkcji płyt i płytek szczotkowych, lutowaniu płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych jak również wykańczaniu wyrobów walcowanych i ciągnionych, bądź też w ramach kontroli jakości, jako kontroli jakości produkcji i usług na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Dla kwalifikacji pracy ubezpieczonej jako pracy w szczególnych warunkach decydujące znaczenie ma miejsce i rodzaj wykonywania pracy, tj. bezpośrednio przy wytwarzaniu, obróbce, zgrzewaniu, lutowaniu i szlifowaniu szczotek węglowych składających się z grafitu, ołowiu i miedzi oraz kontrolą ich jakości. Nie wyklucza uznania określonej pracy za prace w szczególnych warunkach, przypisywanie jej kolejnych stanowisk, nie przewidzianych przez zarządzenie resortowe. Istotnym jest bowiem rodzaj stale wykonywanej przez nią pracy.

Prace przy wykańczaniu wyrobów walcowanych i ciągnionych, wymienione zostały
w wykazie A, dział II, poz. 12, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz.43 ze zm.). Dalej prace przy obróbce końcowej elektrod węglowych, produkcji płyt i płytek szczotkowych, lutowaniu płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych, zostały wymienione odpowiednio pod poz. 61, 65 i 83 tego działu. Natomiast kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie wymienione zostały w wykazie A, dział XIV, poz. 24.

Tak więc odwołująca w całym spornym okresie, z wyłączeniem okresu urlopu wychowawczego i bezpłatnego, wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wyłącznie prace w szczególnych warunkach, określone w wykazie takich prac.

Bez wpływu na taką ocenę pozostaje fakt, iż w trakcie zatrudnienia jako operator wielostanowiskowy ubezpieczona wykonywała w ciągu danej dniówki roboczej różne prace, bowiem postępowanie dowodowe pozwoliło na uznanie, że wszystkie te prace były zaliczane do prac w warunkach szczególnych. Tym samym odwołująca w trakcie każdej z dniówek roboczych, łącznie świadczyła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Bez znaczenia pozostaje, że ZUS zakwestionował zapisy wystawionego jej świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Fakt wykonywania takiej pracy został bowiem wykazany w postępowaniu sądowym za pomocą innych dowodów. W postępowaniu odwoławczym przed Sądem nie obowiązują bowiem ograniczenia dowodowe jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia, w tym wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283).

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe rozważania, należało uznać, że E. B. legitymuje się 15 letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Wobec faktu, że ubezpieczona spełniła wszystkie przesłanki uprawniające ją do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

(-) sędzia Anna Capik – Pater