Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

POSTANOWIENIE

Dnia 20 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera (spr.)

Sędziowie: SO Anna Hajda

SR del. Maryla Majewska - Lewandowska

Protokolant Aleksandra Walczak

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2016 r. na rozprawie sprawy

z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G.

z udziałem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawcy Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 8 września 2015 r., sygn. akt I Ns 1034/13

postanawia

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gliwicach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

:

SSO Anna Hajda SSO Lucyna Morys - Magiera SSR (del.) Maryla Majewska - Lewandowska

Sygn. akt III Ca 1854/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G. złożyła w tut. Sądzie wniosek o zniesienie współwłasności nieruchomości gruntowych: - działek nr (...) objętych księgą wieczystą nr (...); działek nr (...) objętych księgą wieczystą nr (...); działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...); działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...); działek nr (...) objętych księgą wieczystą nr (...); działek nr (...) objętych księgą wieczystą nr (...); działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...) - poprzez przyznanie wnioskodawczyni działek nr (...) ze stosowna dopłatą od uczestniczki postępowania z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia wniosku do dnia zapłaty - o ile wartość otrzymanych działek będzie mniejsza niż udział wnioskodawczyni we współwłasności wynoszący 39,9% całości. Nadto domagała się zasądzenia od uczestniczki postępowania kwoty 44.783,76 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia wniosku do dnia zapłaty. Jednocześnie wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Podnosiła, iż 22 kwietnia 2008 roku w wyniku podziału Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G., która miała przejąć zasoby mieszkaniowe na osiedlu (...) w G.. Jednocześnie wnioskodawczyni zgodnie z uchwałą z dnia 22.04.2008(...)uzyskać miała również część gruntów wspólnych nie służących realizacji zadań żadnego osiedla, których łączna pow. wynosić miała 3,84,89 m ². Do dnia wniesienia wniosku uczestniczka postępowania nie wydała wnioskodawczyni spornych gruntów. Nadto uzasadniając roszczenie o zapłatę kwoty 44.783,76 zł wskazała, iż stanowi ona zwrot nadkładów jakie poczyniła spółdzielnia na budowę boksów garażowych posadowionych na osiedlu (...), albowiem inwestycja ta pokryta została ze środków wspólnych a co za tym winna zostać rozliczona proporcjonalnie do posiadanych udziałów.

Uczestniczka Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G. po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska wniosła w piśmie z dnia 14 czerwca 2013 roku o oddalenie wniosku w całości, wskazując, że nie dotyczy on majątku wspólnego podlegającego podziałowi oraz o zwrot kosztów postępowania.

Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2014r. w ramach udzielenia zabezpieczenia zgłoszonego roszczenia ustanowiono zakaz sprzedaży i obciążania nieruchomości objętych wnioskiem.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 września 2015 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach w pkt 1 oddalił wniosek, w pkt 2 nakazał pobrać od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Gliwicach 2.821,93 zł (dwa tysiące osiemset dwadzieścia jeden złotych i 93/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w pkt 3 ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Poza sporem było, stosownie do zgodnego oświadczenia pełnomocników stron złożonego na rozprawie w dniu 8 września 2015r., iż działki wskazane we wniosku, za wyjątkiem działki nr (...), są przedmiotem współwłasności.

W oparciu o oświadczenie pełnomocnika wnioskodawczyni nadto ustalono, że do tej pory nie był składany pozew o ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym odnośnie nieruchomości będących przedmiotem wniosku.

Nie było przedmiotem sporu, iż uchwałą Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni mieszkaniowej (...) w G. z dnia 22 kwietnia 2008 roku, nr (...) dokonano podziału Spółdzielni, w wyniku którego powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G.. Zgodnie z uchwałą dotychczasowi członkowie Spółdzielni (...) posiadający spółdzielcze prawo do lokali i własność lokali w budynkach na osiedlu (...) w G., stali się członkami wydzielonej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z chwilą zarejestrowania podziału tj. z dniem 12 sierpnia 2008r. W ramach prac nad podziałem ustalono, jakie składniki majątku przechodzą na własność poszczególnych spółdzielni, sporządzono również wykaz nieruchomości wspólnych nie służących do realizacji zadań żadnego osiedla.

Zainteresowani nie kwestionowali, iż w księgach wieczystych nieruchomości wskazanych we wniosku jako właściciel wpisana jest jedynie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G..

Powyższy stan faktyczny był bezsporny. Dokonując ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy nie oparł się na dowodach przeprowadzonych w sprawie, uznając je za zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tych samych względów oddalił wnioski o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych geodety oraz z zakresu rachunkowości.

Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżone orzeczenie oparł się o regulację art. 210 zd. 1 kc, zgodnie z którą każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Wskazał, że w niniejszej sprawie bezsporne były: wpisanie jako właściciela wszystkich nieruchomości wskazanych we wniosku Spółdzielni (...) w G. oraz niezgodność wpisu dotyczącego tytułu prawnego do nieruchomości objętych wnioskiem z rzeczywistym stanem prawnym.

Zważył, że orzeczenie znoszące współwłasność nieruchomości opisanej w księdze wieczystej, samo w sobie nie obala domniemania z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, podkreślał, że orzeczenie takie jedynie znosi współwłasność nie odnosząc się jednocześnie do odmiennych wpisów w treści księgi wieczystej, które korzystają z opisanego domniemania.

Zdaniem Sądu Rejonowego jedynym w zasadzie sposobem wzruszenia domniemania prawnego wynikającego z art. 3 ustawy jest powództwo o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oparte na art. 10 ustawy i to przemawia za koniecznością uprzedniego ustalenia treści księgi wieczystej, przed dokonaniem zniesienia współwłasności nieruchomości opisanych w księgach wieczystych niezgodnych z rzeczywistym stanem prawnym, przytaczając podobne poglądy prezentowane w orzeczeniach Sądu Najwyższego. Sąd wskazał, że podważenie domniemania z art. 3 ustawy jako przesłanka rozstrzygnięcia jest możliwe w każdej sprawie, o ile rozstrzygnięcie nie dotyka wpisu w tym sensie, że nie jest bezpośrednią podstawą ingerencji w treść księgi wieczystej, a skoro w niniejszej sprawie rozstrzygnięcie Sądu wprost wpływa na treść zapisów w księdze wieczystej w tym sensie, że jego bezpośrednim skutkiem będzie ujawnienie nowego właściciela, to aby nie naruszyć art. 31 ust. 2 ustawy za konieczne uznał uprzednie wyartykułowanie w sentencji jaki jest rzeczywisty stan prawny nieruchomości, co nierozerwalnie łączy się z koniecznością ustalenia tego stanu w postępowaniu sądowym o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Sąd Rejonowy podniósł następnie, iż w tym zakresie konieczny jest odpowiedni wniosek, określający również sposób, w jaki treść księgi wieczystej ma być uzgodniona z rzeczywistym stanem prawnym, natomiast bezsprzecznie wnioskodawczyni wniosku takiego jednak nie złożyła i zgodnie z oświadczeniem jej pełnomocnika składać go nie będzie z uwagi na uznanie, że nieruchomości są przedmiotem współwłasności zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach wydanym w sprawie o sygn. XII C 65/11.

Stąd, wobec braku wniosku o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, zdaniem Sądu pierwszej instancji brak było możliwości zniesienia współwłasności i z tego względu wniosek w całości oddalono.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc. Wnioskodawczynię zobowiązano jednocześnie do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach kwoty 2.821,93 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, na które złożyły się koszty wynagrodzenia biegłego.

Apelację od tego postanowienia w całości złożyła wnioskodawczyni, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, przy pozostawieniu mu rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego, względnie orzeczenia co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie wniosku w całości oraz zasądzenie od uczestniczki na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Zarzucała skarżąca naruszenie prawa materialnego w postaci art. 210 kc w zw. z art. 111 ustawy o Prawo spółdzielcze przez ich niezastosowanie i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje roszczenie o zniesienie współwłasności, a także naruszenie prawa procesowego w zakresie art. 618 § 1 zd. 1 kpc oraz art. 510 § 1 kpc poprzez uznanie, że wnioskodawczyni nie przysługuje prawo żądania rozstrzygnięcia sporu o prawo własności oraz przyjęcia, iż wnioskodawczyni nie jest uczestnikiem postępowania, zarzucała także naruszenie art. 328 § 2 kpc przez niewskazanie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Apelująca podnosiła, iż niesłusznie Sąd Rejonowy zignorował fakt, iż wobec wypełnienia warunków z art. 109 i 111 ustawy Prawo spółdzielcze wnioskodawczyni stałą się współwłaścicielką niepodzielonego majątku, a łączący zainteresowane w niniejszej sprawie stosunek współwłasności będący podstawą wniosku powstał w związku z wpisem w rejestrze przedsiębiorców KRS na podstawie uchwały z 22 kwietnia 2008r. o podziale spółdzielni. Apelująca motywowała, że nie jest osobą trzecią w postępowaniu, lecz doszło do sukcesji uniwersalnej, a nowo powstałą spółdzielnia wstąpiła w ogół praw i obowiązków wynikających z prawa własności spornych nieruchomości, przysługujący dotychczas spółdzielni podlegającej podziałowi. Spór o własność nie toczyłby się zatem między właścicielem a osobą trzecią i mógłby być przesądzony w niniejszym postępowaniu, zaś brak jest podstaw do odsyłania wnioskodawczyni do innych postępowań, w których krąg uczestników byłby identyczny. Podkreślała, że to w sprawie o zniesienie współwłasności Sąd rozstrzyga spory o własność, a wnioskodawczyni posiada tu interes prawny w żądaniu zniesienia współwłasności.

Uczestniczka w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji wnioskodawczyni i zwrot kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni musiała odnieść skutek.

W pierwszej kolejności Sąd Odwoławczy zwrócił uwagę na fakt, iż postępowanie w niniejszej sprawie było prowadzone przez Sąd pierwszej instancji przez okres ponad dwóch lat, udzielono zabezpieczenia roszczenia zgłoszonego we wniosku, dopuszczono i przeprowadzono dowód z obszernej i szczegółowej opinii biegłego ds. wyceny nieruchomości na okoliczność ustalenia ich wartości, nie opierając się o nią ostatecznie przy podejmowaniu ustaleń faktycznych. Powyższe stanowi o pewnej niekonsekwencji oraz niespójności stanowiska Sądu Rejonowego, który ostatecznie, po przeprowadzeniu szerokiego postępowania dowodowego, zmierzającego najwyraźniej do merytorycznego rozstrzygnięcia sporu, uznał jednak brak warunków do wydania orzeczenia stanowiącego o zniesieniu współwłasności - z powodu jej braku.

Koncepcji tej jednakże Sąd Odwoławczy nie podzielił.

Wskazać wypada na szczególne okoliczności wynikające ze specyfiki regulacji prawa spółdzielczego.

Sąd Okręgowy zważył, iż w wyniku uchwały Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni mieszkaniowej (...) w G. z dnia 22 kwietnia 2008 roku, nr (...)dokonano podziału Spółdzielni powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G. – wnioskodawczyni w niniejszej sprawie. Bezsprzecznie została ona wpisana do rejestru spółdzielni, co nie było kwestionowane w toku postępowania, zostało zresztą należycie udokumentowane; nie zostało przy tym podniesione ani wykazane, by uchwałę o podziale uchylono wyrokiem sądowym.

Uchwała o podziale spółdzielni (art. 108 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze) jest uchwałą o szczególnej treści, gdyż przyznaje warunkowo - pod warunkiem dokonania czynności przewidzianych w art. 109 i 110 Prawa spółdzielczego - powstającej spółdzielni, wynikające z planu podziału składniki majątkowe oraz prawa i zobowiązania, jak stanowi art. 111 zd. 1 Prawa spółdzielczego (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 3 grudnia 1992r., I ACr 478/92, OSA 1993/7/51). W ustalonym stanie faktycznym i w związku z rejestracją nowopowstałej spółdzielni uznać wypada, że warunki te zostały spełnione. Uchwała zebrania przedstawicieli członków spółdzielni z dnia 22 kwietnia 2008r. o jej podziale wywołuje zatem wszelkie skutki w zakresie nabycia praw i obowiązków dzielonej spółdzielni w oznaczonym zakresie, stosownie do treści art. 111 ustawy Prawo spółdzielcze, który stanowi, że wskutek podziału spółdzielni na powstającą spółdzielnię przechodzą z chwilą jej zarejestrowania wynikające z planu podziału składniki majątkowe oraz prawa i zobowiązania.; powyższy wpis w rejestrze sanowałby nawet ewentualne wady uchwały co do planu podziału (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2014r., I CSK 278/13, LEX nr 1523430).

Nie występują tu nadto, zdaniem Sądu Okręgowego, podstawy dla wyłączenia z zakresu powyższej regulacji prawa własności nieruchomości, albowiem specyfika związana ze sposobem powstania i charakterem własności spółdzielczej, pozwala na przyjęcie, że w wyniku podziału spółdzielni dochodzi tu do szczególnego sposobu powstania prawa współwłasności, także co do nieruchomości. Gdy bowiem już dojdzie do zarejestrowania powstającej spółdzielni w rejestrze sądowym, z tą chwilą, zgodnie z art. 111 ustawy z 1982 r. - Prawo spółdzielcze, następuje nabycie przez tę spółdzielnię, wynikających z planu podziału składników majątkowych oraz praw i zobowiązań (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2016 r., I CSK 147/15, LEX nr 2015116).

Uznał Sąd drugiej instancji, iż brak uaktualnienia wpisu w Księdze Wieczystej w rubryce dotyczącej właściciela wszak nie niweczy skuteczności przejścia prawa własności na wnioskodawcę w określonym zakresie, który także wymaga tu ustaleń i oceny Sądu pierwszej instancji, czego jednak nie dokonano. Wskazać należy tu na charakter wpisu prawa własności w Księdze Wieczystej, który w świetle powyższych regulacji nie wyłącza możliwości przeprowadzenia zniesienia współwłasności bez tymczasowego korygowania wpisu co do osoby właściciela. Kwestia braku wniosku o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ma tu więc zdaniem Sądu Odwoławczego znaczenie drugorzędne.

W świetle powyższych rozważań także - uzasadniony - zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc poprzez brak wskazania podstawy prawnej zaskarżonego orzeczenia, nie wymagał szerszego omówienia.

W tym stanie rzeczy wypadało stwierdzić, że już sam wpis wnioskodawczyni do rejestru spółdzielni, w wyniku powyższej uchwały, która nie została wzruszona, statuował z mocy prawa współwłasność zainteresowanych, skutkującą dopuszczalnością żądania jej zniesienia w niniejszym postępowaniu, bez konieczności uzgadniania wpisu w Księdze Wieczystej prowadzonej dla spornych nieruchomości. Zasadne były zatem podnoszone w apelacji zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego w niej wymienionych.

Sąd Rejonowy tymczasem uchylił się od rozpoznania istoty sprawy, uznając, że współwłasność w stosunku do nieruchomości objętych wnioskiem nie występuje, nie poczynił zatem ani wiążących ustaleń faktycznych pozwalających na rozstrzygnięcie określonych spornych kwestii między zainteresowanymi, ani też nie ocenił należycie wniosku pod względem prawnym. Wobec tego należało uznać, że Sąd drugiej instancji nie miał możliwości wydania orzeczenia reformatoryjnego, albowiem w istocie rozstrzygałby po raz pierwszy co do meritum żądania wniosku.

Z tych wszystkich przyczyn zaskarżone postanowienie uchylono w całości i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gliwicach na zasadzie art. 386 § 4 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego w związku z treścią powyższego rozstrzygnięcia wyrzeczono na zasadzie art. 108 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Zadaniem Sądu pierwszej instancji będzie obecnie uzupełnienie ustaleń faktycznych w niezbędnym dla rozpoznania żądania wnioskodawczyni zakresie, w oparciu o zgromadzony dotychczas i ewentualnie uzupełniony, stosownie do zaistniałych okoliczności i inicjatywy zainteresowanych, materiał dowodowy oraz poddanie go prawidłowej ocenie prawnej przy zastosowaniu właściwych regulacji prawnych.

SSO Anna Hajda SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Maryla Majewska – Lewandowska