Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Roman Troll

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu 14 marca 2018 r. w G. na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko K. K. (1) (K.)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Żorach

z 2 czerwca 2017 r., sygn. akt I C 192/17

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  utrzymuje w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Rejonowy w Żorach 13 stycznia 2017 r. w sprawie o sygn. akt I Nc 1652/16 w części nakazującej pozwanemu, aby zapłacił powódce 5182,49 zł (pięć tysięcy sto osiemdziesiąt dwa złote i czterdzieści dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 3 lutego 2017 r., a uchyla go w pozostałej części i w tym zakresie powództwo oddala,

b)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 2480 zł (dwa tysiące czterysta osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2)  oddala apelację w pozostałej części;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 1600 zł (tysiąc sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Roman Troll

Sygn. akt III Ca 1559/17

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka Akcyjna w B., po sprecyzowaniu żądania, wniosła o zasądzenie od pozwanego K. K. (1) 5.182,49 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 czerwca 2016 r. oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że pozwany zaciągnął zobowiązanie wekslowe w wysokości dochodzonej pozwem, którego następnie nie uregulował mimo wezwania do wykupienia weksla; powołała się na zapisy umowy pomiędzy stronami, z których wywodziła roszczenie co do odsetek umownych w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych, przy czym żądanie następnie ograniczyła domagając się odsetek ustawowych za opóźnienie.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z 13 stycznia 2017 r., sygn. akt I Nc 1652/16, Sąd Rejonowy w Żorach orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Od tego nakazu zapłaty pozwany wniósł zarzuty zaskarżając nakaz zapłaty w całości
i wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu zarzucił nieprawidłowe wypełnienie weksla, który był zabezpieczeniem udzielonej pożyczki, niedochowanie warunków umownych, od spełnienia których strony uzależniły wypełnienie weksla, a ponadto kwestionował wysokość zobowiązania, co do kosztów ubezpieczenia i opłat windykacyjnych, które uznał za zawyżone.

Powódka podtrzymała swoje stanowisko. W nawiązaniu do zarzutów pozwanego złożyła do akt kserokopie dokumentów w postaci umowy pożyczki z załącznikami oraz deklaracji wekslowej. Pozwany zakwestionował moc dowodową złożonych kserokopii.

Wyrokiem z 2 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Żorach uchylił nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Żorach z 13 stycznia 2017 r., sygn. akt I Nc 1652/16, w całości (pkt 1); wstrzymał wykonalność tego nakazu zapłaty (pkt 2); oddalił powództwo (pkt 3) oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego 2612 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 4).

Sąd Rejonowy przywołując regulacje art. 10 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe, art. 496 k.p.c., art. 720 § 1 k.c. oraz art. 6 k.c. uznał powództwo za nieuzasadnione. Wskazała, że w stosunkach między wystawcą weksla własnego in blanco a remitentem, wystawca weksla własnego in blanco, w braku skutecznych zarzutów wekslowych, może podnieść zarzuty oparte na stosunku podstawowym i na ich podstawie podważać zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. W rozpoznawanej sprawie wystawienie weksla jako niezupełnego zabezpieczającego umowę pożyczki oraz jego treść nie są kwestionowane, a zakwestionowana została prawidłowość wypełnienia weksla ze względu na stosunek podstawowy łączący strony. Uznał, że ciężar udowodnienia faktu wypełnienia weksla zgodnie z zawartym porozumieniem spoczywał na powódce, która została zobowiązana do ustosunkowania sie do okoliczności wskazanych w zarzutach od nakazu zapłaty, a powódka mu nie sprostała, bo przedstawiła tylko kserokopie dokumentów (umowy pożyczki z załącznikami i deklaracji wekslowej). Powódka zaś nie wykazała prawidłowości wypełnienia weksla zgodnie ze stosunkiem podstawowym łączącym strony. Sąd Rejonowy, przywołując stosowne orzecznictwo, wskazał, że kserokopii nie można traktować jako dokument. Kopia dokumentu niepoświadczona podpisem strony nie jest dokumentem, a warunkiem uznania kserokopii za dokument jest umieszczenie na niej zaopatrzonego podpisem poświadczenia jej zgodności z oryginałem dokumentu. Tego wymogu przedłożone przez powódkę kopie nie spełniają, nie są zatem dowodem w sprawie, na podstawie którego można ustalić budzące wątpliwości okoliczności co do tego, czy sposób wypełnienia weksla jest zgodny z zawartym porozumieniem.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia złożyła powódka zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego: art. 10 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe
w związku z art. 48 tej ustawy i art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że ciężar dowodu - w rozpoznawanej sprawie - spoczywał na stronie powodowej, w sytuacji gdy powództwo zostało oparte na podstawie weksla in blanco, a tym samym sprawa nosiła charakter wekslowej powodując, że obowiązek udowodnienia wad wypełnionego weksla, niezgodności z deklaracją wekslową czy też istnienia zobowiązania, bądź wykazania, że zobowiązanie to nie opiewa na kwotę wskazaną w treści weksla zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem obarcza stroną pozwaną, a nie powodową; art. 77 ³ k.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na nieuzasadnionej odmowie przez Sąd pierwszej instancji przyznania umowie pożyczki oraz deklaracji wekslowej przedłożonej do akt w sprawy waloru dokumentu. Dodatkowo zarzuciła błąd
w ustaleniach faktycznych polegający na nieuzasadnionym przyjęciu, że w realiach rozpoznawanej sprawy pozwany nie jest zobowiązany do zwrotu na rzecz powódki przedmiotu umowy pożyczki.

Przy tak postawionych zarzutach wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu z pozostawieniem mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, gdyż dotyczy roszczenia
z umowy o wartości nieprzekraczającej 10000 zł (art. 505 ¹ pkt 1 k.p.c.). Weksel będący podstawą żądania został bowiem wystawiony in blanco jako jej zabezpieczenie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 20 października 2011 r., sygn. akt III CZP 51/11, OSNC 2012/5/58).

Weksel złożony w oryginale do akt wskazuje na zobowiązanie pozwanego do zapłaty 5182,49 zł na rzecz powódki, ale nie na jej zlecenie, 31 maja 2016 r. Z jego treści wynika, że został sporządzony w B. 15 grudnia 2015 r., a płatny jest w B.. Pozwany podpisał weksel.

/Dowód: weksel/.

Podniesione zarzuty naruszenia art. 77 ³ k.c. oraz błędu w ustaleniach faktycznych nie mają istotnego znaczenia dla rozpoznania sprawy. Dotyczy ona bowiem żądania ze stosunku wekslowego.

Zgodnie z art. 10 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 160) – dalej PW – uzupełnienie weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem nie można podnosić wobec jego posiadacza, chyba że nabył weksel w złej wierze albo przy jego nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Zarówno uzupełnienie weksla niezgodnie z porozumieniem, nabycie złej wierze, jak i dopuszczenie się rażącego niedbalstwa powinien wykazać pozwany (art. 6 k.c.), gdyż zgodnie z art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienia dobrej wiary.

Art. 10 PW nie podważa abstrakcyjnego charakteru zobowiązania wekslowego, a jedynie osłabia odpowiedzialność dłużnika wekslowego przez umożliwienie mu odwołania się do stosunku podstawowego łączącego wystawcę weksla i remitenta. Pozwany będący wystawcą weksla in blanco może jednak bez żadnych ograniczeń podnosić zarzuty uzupełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem wobec takiego powoda, który jest bezpośrednim odbiorcą weksla in blanco (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2016 r., sygn. akt V CSK 519/15, LEX 2037919). Podnoszenie tych zarzutów wobec dalszego nabywcy weksla jest zaś ograniczone treścią art. 10 PW (por. także J. Jastrzębski: [w:] Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, WK 2014, teza 10 do art. 10).

Z tego wniosek, że w rozpoznawanej sprawie pozwany będący wystawcą weksla, który został przez niego wręczony powódce może podnosić zarzuty uzupełnienia tego weksla niezgodnie z porozumieniem z nią zawartym. Powódka nie jest dalszym nabywcą weksla.

Jednakże ciężar wykazania, że wystawiony przez pozwanego weksel in blanco został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową obciąża jego (art. 6 k.c.), a to z uwagi na istnienie stosunku wekslowego. Nie ma bowiem podstaw, by ciężar dowodzenia okoliczności ze stosunku podstawowego, uzasadniających uzupełnienie weksla przerzucać na wierzyciela wekslowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29 czerwca 2016 r., sygn. akt
I ACa 115/16, LEX 2174793). Natomiast powódka powinna podać, z jakiego tytułu domaga się zapłaty i przedstawić stosowne wyliczenie, a to po to, aby pozwany mógł się do tych wyliczeń odnieść, to bowiem umożliwia mu wskazanie nieprawidłowości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29 sierpnia 2007 r., sygn. akt I ACa 442/07, LEX nr 446721). Ta zasadnicza okoliczność w rozpoznawanej sprawie prowadzi do wniosku, że powódka powinna wykazać w jaki sposób, na podstawie jakiego stosunku podstawowego, wypełniła weksel in blanco wystawiony przez pozwanego na jej rzecz; natomiast pozwanego obciąża ciężar wykazania, że dokonała tego niezgodnie z porozumieniem. Powódka wskazała jakie należności wchodzą w zakres kwoty uwidocznionej na wekslu (por. k. 5 wypowiedzenie umowy datowane na 1 maja 2016 r., z którego wynika, że są to: kwota niespłaconej pożyczki – 4216 zł, odsetki maksymalne – 14,43 zł, koszty windykacji – 843,20 zł, opłaty za pisemne upomnienie lub wezwanie do zapłaty – 105 zł, umowne odsetki dzienne – 3,86 zł, a także pismo powódki z 20 kwietnia 2017 r. /k. 39-40/).

Pozwany mógł się do tego odnieść, co zrobił w piśmie z 28 kwietnia 2017 r. /k. 65-66/ kwestionując: wartość dowodową przedstawionych przez powódkę nieuwierzytelnionych kopii (umowa, deklaracja, przesyłki); okoliczność zawarcia umowy przez osobę, która nie wiadomo czy była umocowana do działania w imieniu powódki; zbyt wysokie koszty windykacji; brak zwrotu części składki ubezpieczeniowej – jego zdaniem jest w niej ukryta prowizja. Zakwestionował także doręczenie mu listów poleconych i koszty związane z wynagrodzeniem za udzielenie pożyczki. Wszystko to opierało się jednak na podnoszeniu zarzutów, ale zapomniał pozwany o tym, że to on powinien wykazać ich zasadność, czyli w tym wypadku uzupełnienie weksla niezgodnie z porozumieniem (art. 6 k.c.). Pozwany zaś nie przedstawił nawet porozumienia wekslowego, a przedstawione przez powódkę kserokopie zakwestionował; to samo dotyczy zawartej przez strony umowy. To powoduje, że w żaden sposób nie można uznać, iż wykazał, aby weksel został uzupełniony niezgodnie z porozumieniem i zawartą umową. Przecież nie przedstawił nawet ich treści, a zaprzeczył tym przedstawionym przez powódkę. Podniesione więc przez pozwanego zarzuty, bez jakiegokolwiek przedstawienia dokumentów, nie mogą prowadzić do uznania za bezpodstawnego żądania powódki. Nie sposób nawet odnieść się do jego zarzutów związanych ze stosunkiem podstawowym, nawet dotyczących prawa materialnego, gdyż treść tego stosunku nie została wykazana przez pozwanego, a w tej konfiguracji to jego obciąża ciężar dowodowy (art. 6 k.c.), zgodnie z wcześniejszymi uwagami.

Należy jednak zaznaczyć, że powódka nie wykazała kiedy przedstawiła weksel do zapłaty (art. 38 PW), a weksel ten w chwili jego wystawienia był niezupełny (co jest bezsporne). Zgodnie z art. 38 PW posiadacz weksla płatnego w oznaczonym dniu powinien przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź
w jednym z dwóch następnych dni powszednich. Jeżeli weksel nie zostanie przedstawiony do zapłaty w terminie akceptant i wystawca weksla własnego mają wprawdzie obowiązek zapłaty sumy wekslowej, ale nie popadają oni w zwłokę. Oznacza to, że nie są oni zobowiązani do zapłacenia dodatkowych kosztów i odsetek od dnia płatności weksla. Odsetki za opóźnienie obciążają ich dopiero od dnia wezwania do zapłaty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 12 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 1233/13, LEX 1448574).

Jak wskazał Sąd Najwyższy przedstawienie weksla do zapłaty nie jest warunkiem powstania roszczenia. Nieprzedstawienie weksla do zapłaty we właściwym terminie powoduje, stosownie do art. 53 PW, jedynie utratę prawa wobec zwrotnych dłużników wekslowych. Natomiast w stosunku do wystawcy weksla własnego ma taki skutek, że może on złożyć sumę wekslową do depozytu sądowego na koszt i niebezpieczeństwo posiadacza weksla (art. 42 PW) oraz taki, że odsetki za zwłokę nie obciążają wystawcy od dnia płatności wskazanego na wekslu. (Por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 2003 r., sygn. akt V CK 241/02, LEX 175961).

Także w literaturze wskazuje się, że jeżeli nie doszło do przedstawienia weksla do zapłaty, posiadacz traci roszczenia wekslowe względem zwrotnie zobowiązanych, ale w mocy pozostaje odpowiedzialność wekslowa dłużnika głównego oraz jego poręczycieli wekslowych (por. M. Kaliński: Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, LexisNexis 2014, teza 7 do art. 38 i powołane tam orzecznictwo oraz literatura). Skuteczne jest przedstawienie weksla do zapłaty w drodze wniesienia pozwu, a wówczas naliczać odsetki można od czasu, gdy wystawca weksla mógł dokonać jego oględzin i stwierdzić czy jego zobowiązanie wekslowe istniej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 23 listopada 2004 r., sygn. akt I CK 224/04, LEX 277075, a także postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 1968 z., sygn. akt I CZ 115/67, OSNC 1968/11/194, których argumentację Sąd Okręgowy w pełni akceptuje).

Dlatego też na skutek braku wykazania przedstawienia weksla do zapłaty pozwany nie jest zwolniony od swego obowiązku, ale powódka nie może skutecznie żądać odsetek przed doręczeniem mu odpisu pozwu, które nastąpiło 3 lutego 2017 r. Dopiero od tego dnia może żądać zasadnie odsetek, gdyż pozwany miał możliwość dokonać oględzin weksla, który już wówczas miał być uregulowany.

To powoduje, że kwotę zobowiązania wekslowego pozwany ma uiścić powódce z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 3 lutego 2017 r. Należało więc w tym zakresie utrzymać w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, uchylając go w pozostałej części
i oddalając w tym zakresie powództwo (por. art. 496 k.p.c.). Spowodowało to także konieczność orzeczenia na nowo o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c., biorąc pod uwagę, że powódka w nieznacznej części uległa co do swego żądania. Dlatego też należą jej się całe koszty procesu, a składają się na nie: opłata od pozwu – 63 zł, opłata od pełnomocnictwa – 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powódki – 2400 zł [por. § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
(Dz. U. poz. 1800) w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie
(Dz. U. poz. 1668)].

Dlatego też apelacja w części była uzasadniona.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 505 ¹
§ 1 k.p.c., należało orzec jak w punkcie 1. sentencji. Apelację w pozostałej części, jako bezzasadną oddalono, a to na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 505 ¹ § 1 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego zapadło na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia, albowiem powódka przegrała sprawę w nieznacznej części i pozwany powinien zwrócić jej całe koszty postępowania odwoławczego. Na te koszty składaj ą się: 250 zł opłaty od apelacji oraz 1350 zł wynagrodzenia pełnomocnika (75% stawki, gdyż tenże pełnomocnik nie reprezentował powódki w postępowanie przed Sądem pierwszej instancji, a poprzedniemu wypowiedziano pełnomocnictwo).

SSO Roman Troll