Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik (spr.)

Sędzia SO Anna Hajda

Sędzia SR (del.) Maryla Majewska – Lewandowska

Protokolant Beata Michalak

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2017 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. F.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Rejonowego w Rybniku

o odszkodowanie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 1 czerwca 2016 r., sygn. akt II C 185/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

3.  przyznaje adwokatowi P. P. od Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Rybniku) kwotę 2952 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote), w tym kwotę 552 zł (pięćset pięćdziesiąt dwa złote) podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu powodowi w postępowaniu odwoławczym.

SSR (del.) Maryla Majewska – Lewandowska SSO Tomasz Pawlik SSO Anna Hajda

Sygn. akt III Ca 1553/16

UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz od Skarbu Państwa-Prezesa Sądu Rejonowego w Rybniku kwoty 18.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz zasądzenie od Skarbu Państwa zwrotu kosztów postępowania. Dochodzona kwota miała stanowić zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, w związku z przewlekłością postępowania w sprawie o sygn. akt III K 1238/03 Sądu Rejonowego w Rybniku. Przewlekłości tej powód upatrywał w tym, że jego wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności z 11 marca 2011 r. został załatwiony 7 listopada 2011 r.. Jako podstawę prawną roszczenia wskazywał art.417 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 445 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c., a także art. 16 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Twierdził, że niepewność co do dalszego losu doprowadziła do rozstroju jego zdrowia. Naruszona też została jego godność.

Pozwanego wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego. Przeczył, aby w postępowaniu karnym dotyczącym powoda miała miejsce przewlekłość postępowania.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz pozwanego 2 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz przyznał ustanowionemu z urzędu dla powoda pełnomocnikowi wynagrodzenie od Skarbu Państwa w kwocie 2 952 zł, obejmującej także podatek od towarów i usług.

Opisany wyrok zapadł w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne.

W dniu 11 marca 2011 r., do sprawy III K 1238/03 Sądu Rejonowego w Rybniku, powód złożył wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności. Wniosek swój uzasadnił stanem zdrowia wskazując, iż leczy się na wirusowe zapalenie wątroby, chorobę kręgosłupa, padaczkę, w poradni zdrowia psychicznego oraz ma orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym. Dodatkowo wskazał, iż ma na utrzymaniu 2,5 roczną córkę, która jest leczona neurologicznie. Wskazał, iż w tym roku przystępuje do matury z języka obcego, którego nie zdał w zeszłym roku oraz iż zadeklarował w spółdzielni mieszkaniowej spłatę zadłużenia mieszkania, które zajmuje wraz z konkubiną. Wraz z powyższym wnioskiem wniósł o zwolnienie z kosztów i o wstrzymanie nakazu doprowadzenia do zakładu karnego celem odbycia kary pozbawienia wolności. Do wniosku dołączył zaświadczenie, iż jest słuchaczem/uczniem policealnej szkoły dla dorosłych, potwierdzenie zameldowania, zobowiązanie spłaty długu, dokumentację medyczną, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, umowy o pracę.

Dnia 21 marca 2011 r. został wyznaczony termin posiedzenia w przedmiocie odroczenia wykonania kary, na który wezwano Ł. F., zwrócono się do kuratora o sporządzenie wywiadu środowiskowego oraz wydano postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego lekarza specjalisty chorób wewnętrznych.

W dniu 26 marca 2011 r. w sekretariacie III Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Rybniku stawił się Ł. F. i poinformował, iż został skierowany na zabieg na dzień 12 kwietnia 2011 r. w związku z czym nie będzie mógł się stawić na badanie u biegłej. W związku z powyższą informacją skontaktowano się z biegłą, która oświadczyła, iż zasadnym będzie badanie po wykonaniu planowanego zabiegu i zaproponowała nowy termin badania na czerwiec 2011 r.

Ł. F. nie stawił się na posiedzeniu sądowym dnia 20 maja 2011 r. Nie stawił się również na badaniu u biegłej dnia 21 czerwca 2011 r.

Na kolejnym terminie posiedzenia sądowego dnia 11 lipca 2011 r. stawił się Ł. F. i wskazał swój nowy adres. Na posiedzeniu tym ustalono kolejny termin badania u biegłej i wyznaczono termin kolejnego posiedzenia.

Dnia 24 lipca 2011 r. biegła sądowa lekarz internista sporządziła opinię, z której wynikała konieczność sporządzenia dodatkowej opinii z zakresu ortopedii.

Dnia 13 września 2011 r. wydano postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego lekarza specjalisty ortopedy. Dnia 7 października 2011 r. biegła sporządziła opinię zgodnie ze zleceniem Sądu.

Dnia 7 listopada 2011 r. Sąd Rejonowy w Rybniku w sprawie III Ko 370/11 wydał postanowienie o odmowie prośby skazanego Ł. F. o odroczenie wykonania kary 1 roku pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Rybniku 3 grudnia 2004 r. w sprawie sygn. III K 1238/03. Na powyższe postanowienie powód wniósł zażalenie, w wyniku czego, postanowieniem z 16 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. w sprawie V Kzw 429/11 utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

Pismem z dnia 16 stycznia 2013 r., które zostało sprecyzowane w piśmie z dnia 9 lipca 2015 r. Ł. F. złożył skargę na przewlekłość postępowania w sprawie III K 1238/03. Postanowieniem z dnia 6 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. w sprawie o sygn. akt V S 8/15 odrzucił powyższą skargę.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy III K 1238/03 i V S 8/15. Dokumenty, na podstawie których ustalono stan faktyczny Sąd uznał za całkowicie wiarygodne.

Sąd Rejonowy pominął dowód z zeznań powoda z uwagi na jego nieusprawiedliwione niestawiennictwo. Ocenił jednocześnie, że samo twierdzenie pełnomocnika powoda, iż powód jest chory jest niewystarczające do usprawiedliwienia jego nieobecności. Zaznaczył, iż powód był wzywany na dwa terminy rozprawy (na dzień 23 marca 2016 r. i na dzień 1 czerwca 2016 r.) i nie stawił się na żadnym z nich. Sąd I instancji odmówił dopuszczenia dowodu z opinii biegłego neurologa i biegłego psychologa, oceniając, że dowody te nie mają znaczenia dla ustalenia czy miała miejsce przewlekłość w postępowaniu karnym.

Na bazie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy stwierdził, że powód nie udowodnił przewlekłości postępowania w postępowaniu z jego wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności. W tym kontekście zauważył, że o nieuzasadnionej zwłoce w rozpoznaniu sprawy przez sąd można mówić wówczas, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne, uwzględniając ocenę terminowości i prawidłowości czynności sądowych, ale także zachowań stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Odnosząc to realiów sprawy uznał natomiast, że sąd podejmował czynności bez nieuzasadnionej zwłoki i były to czynności adekwatne do zgłaszanych wniosków. Podkreślił jednocześnie, że to zachowanie powoda spowodowało, iż konieczne badanie lekarskie zostało ostatecznie przeprowadzone po upływie 4 miesięcy od wpływu wniosku. Zaznaczył też, że nie można mówić o przewlekłości postępowania w sytuacji, gdy postępowanie wymagające przeprowadzenia 2 opinii biegłych trwało 8 miesięcy.

Tak poczynione ustalenia faktyczne stały się podstawą oceny, że pozwany nie ponosi przypisywanej mu odpowiedzialności cywilnej na podstawie wskazanych w pozwie przepisów prawa lub też innych regulacji prawnych.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c..

Od opisanego wyroku apelację wniósł powód, który domagał się jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości, względnie uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Wniósł też o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje lub też o nieobciążanie powoda zwrotem kosztów postępowania pozwanemu.

Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art.233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwany nie udowodnił faktu przewlekłości postępowania. Nadto podniósł naruszenie art.217 § 1 i 3, art.227 i art.232 w zw. z art.278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych na okoliczność rozstroju zdrowia jakiego miał doznać powód. Zarzucił też naruszenie art.98 i art.102 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie, że w sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony przypadek, uzasadniający odstąpienie od obciążania powoda kosztami postępowania.

Niezależnie od zarzutów procesowych apelacja podniosła naruszenie prawa materialnego tj. art.417 w zw. z art.444 § 1 i art.445 § 1 oraz art.448 k.p.c. poprzez odmowę ich zastosowania w zebranym materiale dowodowym.

Apelujący ponowił także oddalone w postępowaniu przez Sądem I instancji wnioski o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych.

Ustanowiony dla powoda pełnomocnik wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu przez adwokata, oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte przez powoda w całości lub w części.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Niezależnie od tego jaki przepis miałby być podstawą odpowiedzialności cywilnej Skarbu Państwa, przypisanie tej odpowiedzialności pozwanemu w podanych w pozwie okolicznościach faktycznych, możliwe było tylko w wypadku ustalenia, że w sprawie o sygn. akt III K 1238/03 Sądu Rejonowego w Rybniku zaistniała przewlekłość postępowania. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na powodzie, a dokonane co do tego ustalenia faktyczne implikowały dalszy tok postępowania dowodowego.

Powód nie wykazał w niniejszym postępowaniu, że w sprawie o sygn. akt III K 1238/03 Sądu Rejonowego w Rybniku miała miejsce przewlekłość postępowania. Sąd Okręgowy akceptuje w tym zakresie w pełni ustalenia Sądu I instancji i przyjmuje je za własne. Ma przy tym rację Sąd Rejonowy, że o nieuzasadnionej zwłoce w rozpoznaniu sprawy przez sąd można mówić tylko wówczas, gdy postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne, uwzględniając ocenę terminowości i prawidłowości czynności sądowych, ale także zachowań stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Nie doszło zatem do sugerowanej przez powoda przewlekłości, gdyż sąd podejmował czynności bez nieuzasadnionej zwłoki i były to czynności adekwatne do zgłaszanych wniosków. W sprawie o odroczenie wykonania kary konieczne było przy tym, ze względu na treść wniosku, przeprowadzenie badań lekarskich, a przesunięcie w czasie tych badań nastąpiło z przyczyn leżących po stronie powoda. Ogólny czas trwania postępowania (8 miesięcy), także nie dawał podstaw do stwierdzenia przewlekłości, zwłaszcza, że konieczne było w nim uzyskanie opinii dwóch biegłych lekarzy sądowych.

Twierdzenia i zarzuty apelacji nie podważają opisanych powyżej ustaleń faktycznych. Chybiony jest zwłaszcza zarzut naruszenie przez Sąd Rejonowy art.233 § 1 k.p.c.. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza bowiem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Co więcej, skuteczne postawienie takiego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Innymi słowy zwalczenie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na jego własnej ocenie lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy.

W rozpatrywanej sprawie skarżący ograniczył się do przedstawienia własnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, co czyni jego zarzut bezzasadnym.

Nie doszło także do zarzucanych przez apelację innych naruszeń prawa procesowego. Jak wskazano już wyżej, zasadniczą kwestią jak podlegała ustaleniu w niniejszym postępowaniu było stwierdzenie czy w sprawie o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności doszło do przewlekłości postępowania. Negatywne ustalenia Sądy Rejonowego w tym zakresie, które aprobuje sąd odwoławczy, czyniły zbędnym postępowanie w zakresie stwierdzenia u powoda rozstroju zdrowia. Nie doszło zatem do naruszenia art.217 § 1 i 3, art.227 i art.232 w zw. z art.278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków powoda o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych na okoliczność rozstroju zdrowia jakiego miał on doznać. Z tego też względu oddalono także te wnioski dowodowe w postępowaniu odwoławczym.

Zarzucane przez skarżącego naruszenie prawa materialnego (art.417 w zw. z art.444 § 1 i art.445 § 1 oraz art.448 k.p.c.), miało być efektem błędnych ustaleń faktycznych w zebranym materiale dowodowym. Skoro zatem ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego znalazły aprobatę w postępowaniu odwoławczym, nie było potrzeby odnoszenia się do tych zarzutów apelacji.

Sąd Rejonowy nie naruszył także art.102 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie, że w sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony przypadek, uzasadniający odstąpienie od obciążania powoda kosztami postępowania Odstąpienie od obciążania strony przegrywającej sprawę kosztami procesu poniesionymi przez jej przeciwnika procesowego jest możliwe jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych, tj. wówczas, gdy z uwagi na okoliczności faktyczne konkretnej sprawy zastosowanie ogólnych zasad odpowiedzialności za wynik procesu byłoby rażąco sprzeczne z zasadami słuszności. Podstawą do takiej oceny może być zachowanie się strony w procesie, jak i jej sytuacja pozaprocesowa (stan majątkowy, szczególna sytuacja zdrowotna i życiowa), przy czym zła sytuacja finansowa, stanowiąca podstawę do zwolnienia strony od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, nie wyczerpuje sama w sobie przesłanek zastosowania art. 102 k.p.c., a przepis ten, z uwagi na swój szczególny charakter, nie może być wykładany rozszerzająco i wyklucza uogólnienie. Wytaczając powództwo strona musi liczyć się z koniecznością poniesienia pewnych kosztów postępowania, w szczególności w przypadku negatywnego rozstrzygnięcia. Bez znaczenia pozostaje tutaj intencja powoda oraz przekonanie o zasadności wszczęcia powództwa. Okoliczności te nie mogą być traktowane jako szczególna okoliczność.

Skarżący upatrywał przesłanki zastosowania art.102 k.p.c. w swojej złej sytuacji materialnej, która była przyczyną zwolnienia od opłat sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Wskazywał też na swoje subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia. W tej sytuacji nie było podstaw do zastosowania w sprawie art.102 k.p.c., gdyż nie wystąpił w niej szczególnie uzasadniony wypadek. Zapadłe w sprawie rozstrzygnięcie nie miało skomplikowanego, precedensowego charakteru. Wytoczenie powództwa nie było też obiektywnie w żaden sposób spowodowane przez pozwanego. Błędne natomiast przekonanie powoda, reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika, o zasadności swojego roszczenia, nie popartego żadnymi dowodami, nie jest szczególnym wypadkiem, o którym mowa w art.102 k.p.c..

Z tych wszystkich względów, gdy apelacja okazała się bezzasadna, orzeczono jak w sentencji na zasadzie art.385 k.p.c..

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art.98 § 1 i art.108 § 1 k.p.c..

Apelacja wpłynęła w dniu 1 lipca 2016 r., w związku z czym wysokość wynagrodzenia adwokata-pełnomocnika pozwanego ustalono w oparciu o przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz.1800) przed zmianami wprowadzonymi Rozporządzeniem z dnia 3 października 2016 r. (Dz. U. poz.1668), zwanym dalej rozporządzeniem zmieniającym. W tym miejscu wypada zwrócić uwagę, że zgodnie z § 2 rozporządzenia zmieniającego do spraw wszczętych i nie zakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (27 października 2016 r.) stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Analogiczne rozwiązanie zawiera § 21 rozporządzenia w wersji pierwotnej, w związku z czym nie znajdowały w sprawie zastosowania na etapie postępowania odwoławczego przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz.461 oraz z 2015 r. poz. 616 i 1079).

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego wynosiła zatem 2400 zł tj. połowę stawki minimalnej z § 2 pkt 5 rozporządzenia (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800).

Nie było podstaw do zastosowania co do kosztów należnych pozwanemu art.102 k.p.c.. Nie zostały spełnione przesłanki do nie obciążania powoda tymi kosztami. Aktualne pozostają tu rozważania Sądu Okręgowego dotyczące zasadności niezastosowania art.102 k.p.c. przez Sąd Rejonowy. Można jedynie dodać, że koszty postępowania odwoławczego powstały już po stwierdzeniu przez Sąd I instancji bezzasadności roszczenia powoda reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika, tym bardziej winien się on zatem liczyć z obowiązkiem zwrotu kosztów przeciwnikowi w postępowaniu apelacyjnym.

Reprezentującego powoda przed sądami obu instancji, ustanowionemu z urzędu adwokatowi, przyznano stosowne wynagrodzenie na zasadzie § 8 pkt 5 w związku z § 16 ust.1 pkt 1 i § 4 ust.2 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, biorąc pod uwagę nakład pracy adwokata, a także jego oświadczenie, że opłata nie została uiszczona w całości lub w części.

SSR (del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Tomasz Pawlik (spr.) SSO Anna Hajda