Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Danuta Pacześniowska

Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędzia SR (del.) Roman Troll (spr.)

Protokolant Beata Michalak

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w R.

przeciwko P. N. i E. N.

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji pozwanej E. N.

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z 13 marca 2015 r., sygn. akt I C 1941/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wodzisławiu Śląskim, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Roman Troll SSO Danuta Pacześniowska SSO Lucyna Morys - Magiera

Sygn. akt III Ca 1548/15

UZASADNIENIE

Powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w R. wniosła o nakazanie pozwanym P. N. i E. N., aby opróżnili i opuścili wraz z osobami, których prawa reprezentują lokal mieszkalny położony w R. przy ulicy (...) oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów procesu. W uzasadnieniu podała, że pozwani zajmują lokal stanowiący własność powódki bez tytułu prawnego, nie uiszczając należnych opłat za korzystanie z lokalu.

Pozwany P. N. przyznał fakt nieregulowania zadłużenia z tytułu opłat za zajmowany lokal mieszkalny. Podał, że osiąga stale dochody jednak wynagrodzenie jego jest zajęte przez komornika. Pozwana E. N. wskazała, że za złą sytuację materialną rodziny ponosi odpowiedzialność jej mąż – pozwany, który nie łoży na utrzymanie rodziny oraz nadużywa alkoholu. Podała, że jej sytuacja osobista i zdrowotna, a także materialna jest bardzo trudna; dotyczy to także wspólnych małoletnich dzieci pozwanych, którymi pozwany w ogóle się nie interesuje.

Wyrokiem z 13 marca 2015 roku Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim nakazał pozwanym P. N. i E. N., aby opuścili i opróżnili z rzeczy osobistych lokal mieszkalny położony w R. przy ulicy (...) (pkt 1); ustalił, że pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego (pkt 2); wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu opisanego w punkcie 1 do czasu złożenia pozwanym przez Gminę R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (pkt 3); nie obciążył pozwanych kosztami procesu (pkt 4).

Orzeczenie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych: pozwani zajmują lokal mieszkalny liczący 2 pomieszczenia o powierzchni 21,71 m ² na podstawie przydziału lokalu mieszkalnego z 24 stycznia 2001 roku wydanego przez powódkę. Wobec nieregulowania opłat związanych z korzystaniem z lokalu, uchwałą z 21 sierpnia 2007 roku wydaną przez Radę Nadzorczą powódki stwierdzono wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługującego pozwanym, jej odpis doręczono pozwanym 31 sierpnia 2007 roku. Pismem z 6 sierpnia 2014 roku wezwano pozwanych do opuszczenia i opróżnienia lokalu. Pozwani mają zadłużenie wynikające z tytułu opłat za lokal stanowiący własność powódki, a zamieszkują w nim z dwójką małoletnich dzieci. Pozwany pracuje, posiada zajęcia komornicze na wynagrodzeniu, nadużywa alkoholu i nie interesuje się rodziną. Pozwana utrzymuje siebie i dzieci z alimentów zasądzonych od pozwanego w wysokości 1200 zł, otrzymuje także zasiłek chorobowy w kwocie 900 zł, obecnie nie pracuje z uwagi na stan zdrowia, od 4 miesięcy przebywa na zwolnieniu lekarskim, leczy się z uwagi na problemy kardiologiczne oraz nadciśnienie. Dzieci pozwanych często chorują na schorzenia układu oddechowego. Pozwana próbowała uzyskać mieszkanie komunalne wyłącznie dla siebiei dzieci, gdyż nie chce mieszkać z pozwanym. Pozwani w dalszy ciągu pozostają formalnie w związku małżeńskim.

Przy tak dokonanych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że pozwani zajmują lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, co uzasadnia żądanie eksmisji pozwanych
z lokalu (art. 222 § 1 k.c.). Wobec faktu, że pozwani są nadal formalnie małżeństwem i posiadają trudną sytuację materialną oraz mają małoletnie dzieci, a nadto pozwana posiada trudna sytuację zdrowotną i osobistą związaną z nieprzykładaniem się męża do starań o rodzinę oraz ustalono, że przysługuje im uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego (art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów). Z uwagi na fakt, że pozwani formalnie pozostają w związku małżeńskim i razem zamieszkują uprawnienie to mogło zostać ustalone wyłącznie ogólnie w stosunku do obojga pozwanych(z dziećmi), a nie do każdego z nich z osobna. Odrębne traktowanie pozwanych mogłoby mieć miejsce w sytuacji istnienia pomiędzy nimi przynajmniej separacji prawnie orzeczonej. Dlatego też następnie należało wstrzymać wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia przez Gminę R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (art. 14 ust. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów).

Orzeczenie o kosztach procesu zapadło w oparciu o art. 102 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana, wnosząc o powtórne rozpatrzenie sprawy. Podniosła, że jest w związku małżeńskim, jednakże samodzielnie utrzymuje dom, a mąż doprowadził do zadłużenia, o którym ona nie wiedziała. Samodzielnie wychowuje dwójkę dzieci oraz współpracuje z komornikiem i spółdzielnią celem spłaty zadłużenia. Wskazała, że jest pod opieką asystenta rodziny, a sytuacja doprowadziła ją do załamania nerwowego, co skutkuje podjęciem leczenia w (...), była ofiarą przemocy i jest w stanie utrzymać mieszkanie, gdyż pracuje, a także otrzymuje alimenty.

Odpowiedź na apelację wniosła powódka wnosząc o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanych na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niezależnie od zarzutów zgłoszonych w apelacji należy podkreślić, że na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 roku, poz. 150 ze zm.) - zwanej dalej u.o.p.l. - sąd w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego, gdy okaże się, że w razie uwzględnienia powództwa obowiązane do opróżnienia tego lokalu mogą być jeszcze inne osoby, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, wezwie stronę powodową, aby w wyznaczonym terminie oznaczyła te osoby w taki sposób, aby ich wezwanie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora. Te osoby sąd wezwie do udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Przepis ten dotyczy modyfikacji procesowej strony pozwanej. Sąd Rejonowy zaś orzekając o żądaniu pozwu o opróżnienie lokalu mieszkalnego powinien rozstrzygać w zgodnie
z postanowieniami ustawy z 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego – czyli w tym przypadku wobec wszystkich osób zajmujących lokal mieszkalny, to jest istota tej sprawy. Chodzi o to, aby w toku postępowania egzekucyjnego nie dochodziło do sytuacji, gdy komornik prowadzi działania przeciwko osobie niewskazanej w tytule wykonawczym, która już w chwili wydawania tego tytułu zamieszkiwała w opróżnianym lokalu mieszkalnym.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy - pomimo wskazania przez pozwanych na rozprawie 13 marca 2015 roku /k. 27-28/, że razem z nimi mieszkają także ich małoletnie dzieci w wieku 9 i 13 lat - w żaden sposób nie zobligował strony powodowej do oznaczenia tych małoletnich osób w taki sposób, aby ich wezwanie było możliwe. Nie wezwał też tych małoletnich do udziału w sprawie w charakterze pozwanych. To spowodowało naruszenie regulacji art. 15 ust. 1 u.o.p.l. i doprowadziło w ostateczności do nierozpoznania istoty sprawy. Sąd Rejonowy nie ustalił dokładnie, które z osób zajmujących lokal mieszkalny mają go opuścić, a przecież orzekając o opróżnieniu lokalu mieszkalnego przez rodziców małoletnich w żaden sposób nie wskazał tych małoletnich jako także zobowiązanych w tym zakresie. Trzeba zaś zauważyć, że zgodnie z art. 26 § 1 k.c. miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców. Jeżeli wraz z rodzicami, zobowiązanymi do opuszczenia lokalu mieszkalnego, zamieszkują ich małoletnie dzieci, to współuczestnictwo tych małoletnich w postępowaniu o opróżnienie lokalu mieszkalnego jest współuczestnictwem koniecznym. Wynika to wprost z art. 15 ust. 1 u.o.p.l., albowiem przeciwko tym wszystkim pozwanym - czyli rodzicom i dzieciom - sprawa może się toczyć tylko łącznie (por. R. Dziczek: Komentarz do ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego [w:] Ochrona praw lokatorów. Dodatki mieszkaniowe. Komentarz. Wzory pozwów. Wolters Kluwer z 2015 roku, teza 2 do art. 15). W tym przypadku chodzi bowiem o korzystanie przez nich z lokalu mieszkalnego na podstawie wcześniejszego jego przydziału przez spółdzielnię mieszkaniową (spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego), które – jak ustalił Sąd Rejonowy – wygasło. W literaturze przywołuje się także orzeczenie Sądu Okręgowego w Lublinie z 12 czerwca 2013 roku (sygn. akt III Ca 310/13), w którym to współuczestnictwo konieczne jest wyeksponowane (por. K. Zdun-Załęska: Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz, LexisNexis z 2014 roku, teza 4 do art. 15), ale z uzasadnienia tego orzeczenia wyraźnie wynika, że syn pozwanej wyprowadził się z tego lokalu, a więc nie było konieczności prowadzenia sprawy także przeciwko niemu. W rozpoznawanej sprawie zaś małoletnie dzieci pozwanych zamieszkują w tym lokalu obecnie i zamieszkiwały w chwili wydawania wyroku przez Sąd Rejonowy, a także w chwili złożenia pozwu. Nieprawidłowo więc Sąd Rejonowy nie wezwał ich do udziału w sprawie, a wcześniej nie zobowiązał powódki do ich właściwego oznaczenia. Doprowadziło to do niewłaściwego oznaczenia strony pozwanej i uniemożliwiło powódce dokonanie jakichkolwiek czynności w tym zakresie.

Brak oznaczenia w treści tytułu wykonawczego dzieci pozwanych musi prowadzić do wniosku, że na podstawie art. 791 § 2 i 3 k.p.c. wszczęta przeciwko nim egzekucja o opróżnienie tego lokalu naruszy ich prawa, albowiem tytuł wykonawczy zobowiązujący do opróżnienia pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciwko dłużnikowi, ale także przeciwko jego domownikom, krewnym i innym osobom reprezentującym jego prawa, a do tego nie można dopuszczać. Nie można bowiem doprowadzić do sytuacji, gdy eksmisja (zgodnie z prawem) będzie prowadzona przeciwko osobom, które nie są oznaczone w treści tytułu wykonawczego pomimo tego, że ich wezwanie do udziału w sprawie w chwili wydawania tytułu egzekucyjnego było możliwe, a jedynie nie podjęto w tym celu żadnych czynności ze strony sądu rozpoznającego sprawę. Nie przekonuje w tej sytuacji argument, że wystarczające jest to, iż mogą one skorzystać z dobrodziejstwa art. 791 § 3 k.p.c. i wnieść o wstrzymanie czynności przez komornika, a następnie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w stosunku do nich, albowiem te sytuacje powinny być wyjątkowe. Natomiast gdy w trakcie wydawania orzeczenia wiadomo, że zamieszkują w lokalu małoletnie dzieci pozwanych to bezwzględnie należy dokonać czynności opisanych w art. 15 ust. 1 u.o.p.l. Brak takich czynności musi powodować nieprawidłowość wydanego orzeczenia w zakresie żądania pozwu.

W toku postępowania o opróżnienie lokalu mieszkalnego osoby będące domownikami pozwanych – ich dzieci – muszą zostać wezwane do udziału w sprawie w charakterze pozwanych, a sprawa przeciwko nim może toczyć się tylko łącznie z pozwanymi. W sprawie zaś jest bezsporne, że małoletnie dzieci z rodzicami zamieszkują. Naruszenie regulacji art. 15 ust. 1 u.o.p.l. doprowadziło do nieprawidłowego ustalenia pełnej legitymacji biernej, a Sąd Rejonowy w tym zakresie nie poczynił żadnych czynności umożliwiających powodowi oznaczenie dodatkowych osób, które- w razie uwzględnienia powództwa przeciwko pozwanym - byłyby obowiązane do opuszczenia lokalu mieszkalnego. Stwierdzenie w żądaniu pozwu, że nakazanie opróżnienia lokalu ma dotyczyć pozwanych i osób, które swoje prawa od nich wywodzą powinno być przez przewodniczącego uszczegółowione już na etapie badania braków formalnych pozwu (art. 130 § 1 k.p.c. w związku
z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), gdyż takie oznaczenie żądania nie wskazuje wszystkich osób stanowiących stronę pozwaną (art. 15 ust. 1 u.o.p.l.), a co za tym idzie sprawie nie można było już od początku nadać prawidłowego biegu. Należy jednak podkreślić, że już w uzasadnieniu tego pozwu wskazane zostały małoletnie dzieci pozwanych /k. 4/ - jednak tego nie zauważono i nie wezwano do usunięcia braków formalnych pozwu, który został złożony w 3 odpisach, lub chociażby sprecyzowania powództwa w zakresie podmiotowym co do strony pozwanej.

W tym miejscu trzeba także podkreślić, że Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację pozwanej, w żaden sposób nie jest w stanie sanować powyżej wskazanego uchybienia Sądu Rejonowego, albowiem w toku postępowania odwoławczego nie stosuje się przepisów o przekształceniach podmiotowych w toku postępowania (art. 391 § 1 k.p.c.).

Dlatego też prawidłowe oznaczenie strony pozwanej ma istotne znaczenie nie tylko dla samego postępowania rozpoznawczego, ale także dla ewentualnego toczącego się po nim postępowania egzekucyjnego. Naruszenie art. 15 u.o.p.l. poprzez jego niezastosowanie prowadzi więc do nierozpoznania istoty sprawy poprzez brak czynności zmierzających do ustalenia pozostałych pozwanych i uniemożliwienie powodowi ich oznaczenia, a co za tym idzie prawidłowego sformowania powództwa od strony podmiotowej.

Mając powyższe na uwadze, niezależnie od zarzutów apelacji, na podstawie art. 386
§ 4 k.p.c. w związku z art. 108 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji, albowiem nie rozpoznano istoty sprawy, gdyż nie wezwano do udziału w sprawie wszystkich osób, które w razie uwzględnienia powództwa obowiązane byłyby do opróżnienia lokalu.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy w pierwszej kolejności należy zobowiązać stronę powodową do oznaczania dzieci pozwanych, które zajmują wraz z nimi lokal mieszkalny, co do którego zgłoszono żądanie jego opróżnienia i dołączenia odpisów pozwu dla nich, a następnie wezwać je do udziału w sprawie w charakterze pozwanych doręczając im stosowne dokumenty. Po takim ukształtowaniu podmiotowym procesu po stronie pozwanej Sąd Rejonowy ostatecznie rozpozna sprawę merytorycznie.

SSR (del.) Roman Troll SSO Danuta Pacześniowska SSO Lucyna Morys – Magiera