Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

POSTANOWIENIE

Dnia 20 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędziowie: SO Teresa Kołeczko - Wacławik (spr.)

SO Roman Troll

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2016 r. na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w G.

z udziałem P. B.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 5 kwietnia 2016 r., sygn. akt VIII Ns 458/12

postanawia:

oddalić apelację.

SSO Roman Troll SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Teresa Kołeczko - Wacławik

Sygn. akt III Ca 1310/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Zabrzu w sprawie z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w G. o ustanowienie służebności przesyłu przy udziale P. B., który wnosił o oddalenie wniosku - na podstawie art. 305 ¹k.c i art. 305 ² § 1 k.c. przy uwzględnieniu regulacji art. 49 § 1 k.c. - ustanowił na nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania służebność przesyłu polegającą na prawie pozostawienia i korzystania z istniejących na nieruchomości urządzeń przesyłowych w postaci kabla elektroenergetycznego średniego napięcia służącego dystrybucji energii elektrycznej zajmującego powierzchnię 0,0045 ha oznaczoną na mapie biegłego J. M., którą uczynił integralną częścią postanowienia, z prawem swobodnego dostępu wnioskodawcy i podmiotów działających w jego imieniu do urządzeń przesyłowych w celu usuwania awarii, dokonywania przeglądów, kontroli, konserwacji, pomiarów, napraw, remontów, modernizacji i wymiany na nowe, zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania 3691,29 zł. tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności postanowienia, kosztami sądowymi w całości obciążył wnioskodawcę pozostawiając referendarzowi ich szczegółowe wyliczenie. Ponadto ustalił, że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestnik postępowania ponieśli koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie i orzekł o kosztach pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla uczestnika.

Sąd ustalił, że poprzednik prawny wnioskodawcy prowadził korespondencję z uczestnikiem postępowania w przedmiocie zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, o ustanowienie której za wynagrodzeniem uczestnik wystąpił w sierpniu 2011r. Uczestnik domagał się ostatecznie wynagrodzenia w wysokości 10.000,00 zł., a poprzednik wnioskodawcy zaproponował z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 1495 zł. ( we wniosku wnioskodawca określił wysokość wynagrodzenia na 1125 zł., a uczestnik w toku postępowania określił wysokość wynagrodzenia na 17.000,00 zł.). Z uwagi na brak porozumienia co do wysokości wynagrodzenia zainteresowani nie zawarli umowy. Dalej ustalił Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego geodety J. M., która nie była kwestionowana, że urządzenia przesyłowe wraz z obszarem koniecznym dla wykonywania służebności zajmują na działce uczestnika postępowania powierzchnię 45 m ². Wartość rynkowa służebności przesyłu w formie jednorazowego wynagrodzenia wyliczona została przez biegłą rzeczoznawcę majątkowego M. L. na kwotę 3.691,29zł. Mimo kwestionowania opinii biegłego rzeczoznawcy przez wnioskodawcę i uczestnika postępowania Sąd Rejonowy ocenił, iż jest ona miarodajna dla określenia wysokości wynagrodzenia. Zaakceptował pośredni sposób określenia przez biegłą wartości służebności przesyłu przy zastosowaniu podejścia porównawczego metodą korygowania ceny średniej i przyjętą przez biegłą metodologię wyceny, w tym uwzględnienie w opinii celu wyceny, rodzaju, położenia i stanu nieruchomości, dostępnych danych o cenach nieruchomości podobnych, powierzchnię pasa służebności w tym powierzchnię części tego pasa wyłączoną z użytkowania na skutek lokalizacji podziemnego kabla, współczynnik służebności przesyłu, wartość nieruchomości i prawdopodobny okres korzystania ze służebności. Ocenił sąd, że biegła prawidłowo ustaliła współczynnik „k” utożsamiający stopień korzystania z nieruchomości w pasie służebności przesyłu w wysokości 0,30, współczynnik „u” obrazujący relację czynszu dzierżawnego do wartości nieruchomości w wysokości 0,07, współczynnik „s” uwzględniający stopień ingerencji przedsiębiorcy przesyłowego w prawo własności na poziomie 0,2. Podniósł, że ingerencja ta nie jest nadmierna, ale nie można jej całkowicie wykluczyć. Odnosząc się do zarzutu wnioskodawcy kwestionującego prawidłowość uwzględnienia w ramach wynagrodzenia odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości nabytej przez uczestnika postępowania z już położonymi tam urządzeniami przesyłowymi, który to element w ocenie wnioskodawcy winien zostać uwzględniony w cenie nabycia nieruchomości uznał sąd, że domniemanie takie nie wynika ani z przepisów prawa, ani z ustalonych zwyczajów, ani też z zasad logicznego rozumowania, albowiem obrót nieruchomościami jest pełen zależności, których nie da się wpisać w sztywne ramy. Wskazał, że wnioskodawca chcąc skorzystać z zarzutów w tym względzie winien okoliczność obniżenia wartości ceny nabycia nieruchomości wykazać, ale tego nie uczynił. Brak dowodu w tym zakresie nakazywał przyjąć, ze skoro ubytek nastąpił, to stanowi on ubytek we własności uczestnika ( omyłkowo określonego wnioskodawcą), który jest w tym zakresie sukcesorem poprzedniego właściciela gruntu, w tym również w zakresie nabycia roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu.

Orzekając o kosztach postępowania podniósł, że ponieważ wnioskodawca w znacznie większym stopniu był zainteresowany wynikiem postępowania niż uczestnik, istniały podstawy do częściowego odejścia od zasady wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. poprzez obciążenie w całości wnioskodawcy kosztami sądowymi. O kosztach postępowania związanych z udziałem wnioskodawcy i uczestnika w postępowaniu orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. stwierdzając, że zarówno wnioskodawca jak i uczestnik je ponieśli. Orzekając o zasadach poniesienia kosztów i pozostawieniu ich szczegółowego wyliczenia przez referendarza sądowego oparł się na regulacji art. 108 § 1 k.p.c. O kosztach pełnomocnika uczestnika z urzędu orzekł na podstawie przepisów Prawa o adwokaturze i przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu.

Wnioskodawca zaskarżył postanowienie w części, a to w zakresie zasądzonego w pkt. 2 wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz w zakresie pkt. 3, w którym sąd obciążył wnioskodawcę w całości kosztami sądowymi i zarzucił:

- odnośnie pkt. 2 naruszenie przepisów postępowania – art. 233 k.p.c. i naruszenie prawa materialnego – art. 305 ¹k.c. w zw. z art. 305 ² § 1 k.c. poprzez ustalenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w oparciu o opinię rzeczoznawcy majątkowego M. L. w wysokości zawyżonej poprzez przyjęcie w opinii współczynnika współkorzystania z nieruchomości „k” na poziomie 0,57 ( a nie jak błędnie wskazał sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia 0,30), w żaden sposób nie korelującego z charakterem urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości uczestnika postępowania, jak również poprzez uwzględnienie współczynnika zmniejszenia wartości nieruchomości podczas gdy uczestnik postępowania nie wykazał, iż poniósł szkodę, która nawet gdyby hipotetycznie wystąpiła nie mogła być dochodzona albowiem roszczenie z tego tytułu należało uznać za przedawnione,

- odnośnie pkt. 3 i 4 - naruszenie art. 520 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca był w większym stopniu zainteresowany wynikiem postępowania i w konsekwencji obciążenie go w całości kosztami sądowymi, podczas gdy wniosek został złożony z uwagi na postawę uczestnika, który nie zgadzał się na ustanowienie służebności przesyłu tudzież domagał się znacznie wyższego wynagrodzenia czym dał powód do zainicjowania postępowania sądowego; ponieważ orzeczenie sądu poza wynagrodzeniem bliższe jest stanowisku wnioskodawcy, to on winien zostać potraktowany jako wygrywający, a tym samym niesłuszne było obciążenie wnioskodawcy w całości kosztami sądowymi,

- naruszenie art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie sprzecznie z zasadami podziału kosztów postępowania wynikającymi z art.520 § 2 i § 3 k.p.c. przy ewidentnej sprzeczności interesów wnioskodawcy i uczestnika postępowania,

- naruszenie art. 520 § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie mimo występującej między stronami sprzeczności interesów oraz uwzględnieniu w całości wniosku o ustanowienie służebności przesyłu; podniósł, że ponieważ wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego został uwzględniony z uwagi na postawę uczestnika postępowania, sąd winien zobowiązać uczestnika do zwrotu poniesionych przez wnioskodawcę w tym zakresie kosztów, a w pozostałej części obciążyć go nimi w całości.

Przedstawiając powyższe zarzuty wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez zasądzenie w pkt. 2 wynagrodzenia na rzecz uczestnika postępowania w wysokości 2.375,38 zł. wynikającej ze skorygowania współczynnika „k” z 0,57 na 0,30 co winno prowadzić do obniżenia wynagrodzenia o 1316,00 zł., w pkt. 3 poprzez obciążenie uczestnika postępowania kosztami sądowymi w całości względnie kosztami w zakresie opłaty od wniosku poniesionej przez wnioskodawcę i wynagrodzenia biegłego rzeczoznawcy majątkowego, uchylenie punktu czwartego postanowienia i zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję, względnie z ostrożności procesowej wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego.

Uczestnik wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja nie jest uzasadniona.

W okolicznościach sprawy ustanowienie służebności przesyłu na rzecz wnioskodawcy jako przedsiębiorstwa przesyłowego w oparciu o regulację art. 305 ¹k.c i art. 305 ² § 1 k.c. było uzasadnione dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., zlokalizowanych na nieruchomości uczestnika postępowania. Ustalenia sądu I instancji w tym względzie są prawidłowe. Przebieg służebności przyjęty na podstawie nie kwestionowanej przez uczestników postępowania opinii biegłego z zakresu geodezji i kartografii J. M. i treść służebności również prawidłowo zostały określone przez Sąd Rejonowy w pkt. 1 postanowienia. Ustalenia i oceny w tym względzie sąd odwoławczy w całości podziela.

Odnosząc się do zarzutów apelacji, w której wnioskodawca kwestionuje orzeczenie sądu I instancji w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności, sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do ich uwzględnienia.

Regulacja art. 305 ² § 2 i 3 dotycząca służebności przesyłu i roszczenia o jej ustanowienie, posługuje się pojęciem „odpowiedniego wynagrodzenia” za ustanowienie służebności przesyłu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 8 lutego 2013r. IV CSK 317/12, płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno być indywidualizowane stosownie do okoliczności konkretnego przypadku i stanowić winno ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno też pokrywać wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności. Nie ma przeszkód by wynagrodzenie za ustanowioną służebność kompensowało uszczerbek w majątku właściciela nieruchomości obciążonej, który jest konsekwencją obniżenia się wartości nieruchomości jako składnika jego majtku w związku z obciążeniem służebnością.

Ustanowienie służebności przesyłu stanowi stabilny tytuł do korzystania z obciążonej nią nieruchomości, a jej charakter sprawia, że wynagrodzenie za jej ustanowienie niezwykle trudno jest wyliczyć na podstawie korzyści, które uprawniony przedsiębiorca czerpie z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, chociaż wykorzystanie obciążonej służebnością nieruchomości jest czynnikiem pozwalającym na działanie jego przedsiębiorstwa w określonej skali i w określony sposób.

Na gruncie kodeksu cywilnego zakres pojęcia „wynagrodzenie” jest szerszy od nie zdefiniowanego w nim pojęcia „odszkodowanie”, które pojmowane jest jako świadczenie spełniane w celu naprawienia uszczerbku w dobrach prawnie chronionych o charakterze majątkowym. Dlatego ocena wysokości odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu z punktu widzenia interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości obciążonej musi odnosić się do różnych czynników wypełniających przesłankę odpowiedniości wynagrodzenia, takich jak charakter nieruchomości obciążonej, jej przeznaczenie w planie zagospodarowania przestrzennego, utrata pożytków, zakres ograniczenia w prawie rozporządzania nieruchomością, swoboda w decydowaniu o przeznaczeniu nieruchomości, jej zagospodarowaniu, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorstwa, sposób przebiegu urządzeń oraz trwałość i nieodwracalność obciążenia, obniżenie użyteczności obciążonej nieruchomości, a także uwzględnić należy względy społeczne, a to wpływ urządzeń przesyłowych na rozwój społeczno-gospodarczy ( por. Postanowienie SN z 3 lutego 2010r. II CSK 444/09, z 27 lutego 2013r. IV CSK 440/12).

W niniejszej sprawie, Sąd Rejonowy ustalił wysokość należnego uczestnikowi postępowania wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na stanowiącej jego własność nieruchomości, na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego M. L., którą w całości podzielił. Jako podstawę sporządzenia opinii wskazał w postanowieniu dowodowym z 21 kwietnia 2015r.(k. 123 akt), oględziny nieruchomości, akta sprawy i przebieg służebności określony przez biegłego geodetę J. M.. Kierując się tymi podstawami i wiadomościami specjalnymi, biegła określiła wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu biorąc pod uwagę powierzchnię pasa służebności przesyłu określoną przez biegłego J. M. na 45 m ² ( (...) ), wartość rynkową 1m ² gruntu przed obciążeniem ( (...), ), wyliczoną przy zastosowaniu podejścia porównawczego i metody korygowania ceny średniej, uwzględniając stan zagospodarowania nieruchomości, stan otoczenia, stopień wyposażenia w infrastrukturę techniczną, analizę i charakterystykę rynku nieruchomości w przedziale 600-1600m ² przeznaczonych pod zabudowę w celu określenia wartości służebności sposobem pośrednim.

Nieruchomość stanowiąca własność uczestnika postępowania ma powierzchnię 1537m ², położona jest w Z., na terenach mieszkaniowych, zbudowana budynkiem mieszkalnym, gospodarczym i garażem, z urządzoną częścią rekreacyjną z niewielkim basenem oraz nasadzeniami drzew iglastych. Wartość nieruchomości uczestnika postępowania określona tą metodą wyniosła 221.187,00 zł. ( 1m ² oszacowany został na 143,91 zł). Kolejnym elementem składającym się na określenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności, która obciąża całą nieruchomość, był współczynnik K ( tożsamy z (...) = [ S × R+ u × k × (1-S0] ). Współczynnik ten uwzględnia elementy wpływające na wartość oszacowanego prawa – obniżenie wartości rynkowej wskutek lokalizacji urządzenia przemysłowego, powodującego ograniczenie sposobu użytkowania nieruchomości. Obliczając ten współczynnik biegła uwzględniła w przedstawionym wyżej wzorze między innymi S jako współczynnik zmniejszenia wartości nieruchomości określony na podstawie rynku lokalnego na 0,20 , oraz współczynnik „k” (małe) jako współczynnik uwzględniający sposób korzystania z pasa gruntu przez właściciela nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe określony na 0,30 w skali wartości od 0 do 1. Uwzględniając wartości określonych we wzorze współczynników, w tym współczynników S i „k” , biegła wyliczyła współczynnik K( (...) ) na 0,57. I to ten ostatni o wartości 0,57 posłużył do określenia wartości rynkowej służebności przesyłu w formie jednorazowego wynagrodzenia, stanowiącego iloczyn powierzchni zajętego pasa gruntu – 45m ², wartości rynkowej 1m ² działki uczestnika postępowania – 143,91 zł., oraz współczynnika K ( (...) ) wynoszącego 0,57 - na kwotę 3.691,29 zł.

Przyjęcie współczynnika S (zmniejszenia wartości nieruchomości) na poziomie 0,20 wyjaśniła biegła w ustnej opinii złożonej na rozprawie w dniu 23 marca 2016r. (protokół rozprawy k. 214). Wskazała, że współczynnik ten określany jest w przedziale 0 do 1, przy czym w przypadku dużej ingerencji przedsiębiorcy przesyłowego w prawo własności nieruchomości zabudowanych, mieści się w przedziale od 0,5 do 1. W przypadku gdy ingerencja ta jest niewielka, bądź w ogóle nie wpływa na utratę wartości rynkowej nieruchomości, współczynnik ten może wynieść nawet wartość równą 0.

Analizując okoliczności związane z ustanowieniem służebności przesyłu na nieruchomości uczestnika postępowania w postaci kabla podziemnego, biegnącego tuż przy ogrodzeniu biegła stwierdziła, że chociaż nie można mówić o nadmiernej ingerencji przedsiębiorcy przesyłowego w prawo własności uczestnika, to jednak stanowi ono obciążenie dla nieruchomości i wpływa na zmniejszenie jej wartości. Ocenę w tym względzie podzielił Sąd Rejonowy, a sąd odwoławczy również ją akceptuje jako prawidłową, opartą na doświadczeniu i logicznych, popartych wiadomościami specjalnymi wyjaśnieniach biegłej.

Podziela też sąd odwoławczy ocenę Sądu Rejonowego, iż wynagrodzenie winno kompensować uszczerbek w majątku uczestnika jako właściciela nieruchomości obciążonej będący konsekwencją obniżenia się jej wartości, przy trafnej ocenie, że brak było podstaw do przyjęcia, że uczestnik nabył nieruchomość za obniżoną cenę. Okoliczności tej w żaden sposób nie wykazał wnioskodawca, a zarzuty w tym względzie zawarte w apelacji zasadzają się jedynie na domniemaniu nabycia nieruchomości przez uczestnika postępowania po niższej cenie.

Chybiony jest również zarzut, iż sąd I instancji błędnie określił w uzasadnieniu postanowienia współczynnik współkorzystania z nieruchomości na 0,30 w sytuacji, gdy w opinii biegłej współczynnik ten określony został na 0,57.

We wzorze określającym wyliczenie wartości służebności przesyłu ( WS = (...) × (...) × (...)) duża litera K ( (...) ) oznacza jak wyżej wskazano współczynnik uwzględniający elementy wpływające na wartość oszacowanego prawa, a do jego określenia służył między innymi współczynnik uwzględniający sposób korzystania z pasa gruntu przez właściciela nieruchomości i przedsiębiorcę przesyłowego określony jako „k” małe. To wartość tego współczynnika określonego w opinii biegłej na poziomie 0,30 wskazał w uzasadnieniu Sąd Rejonowy i ocenił, go jako prawidłowy. Biegła w ustnej opinii wyjaśniła, że współczynnik ten dla gruntów budowlanych ma dolną granice 0,3, a górną 0,6. Z uwagi na małą ingerencję przedsiębiorcy przesyłowego w prawo własności nieruchomości przyjęto w opinii wartość w dolnej granicy, i wartość ta trafnie została zaaprobowana przez sąd I instancji. Z tego też względu wyliczenie w opinii współczynnika „ (...)” na poziomie 0,57 zasługiwało na akceptację.

Za prawidłowe uznaje też sąd odwoławczy kwestionowane w apelacji orzeczenie o kosztach postępowania zasadzające się na odstąpieniu od zasady wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c.

Wykorzystanie obciążonej służebnością nieruchomości, ustanowionej dla właściwego korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z urządzeń przesyłowych, jest czynnikiem pozwalającym przedsiębiorcy na prowadzenie działalności gospodarczej, z której - przy uwzględnieniu oczywiście względów społecznych, takich jak wpływ urządzeń przesyłowych na rozwój społeczno-gospodarczy - czerpie określone korzyści. W tych okolicznościach trafnie uznał Sąd Rejonowy, że wnioskodawca był w znacznie większym stopniu zainteresowany wynikiem postępowania niż uczestnik, który sprzeciwiał się ustanowieniu służebności przesyłu wyłącznie za względu na niesatysfakcjonującą go wysokość proponowanego przez wnioskodawcę wynagrodzenia. Proponowane przez wnioskodawcę wynagrodzenie za ustanowienie służebności w wysokości 1125 zł stanowiło 30% wynagrodzenia ustalonego w zaskarżonym postanowieniu, a z kolei zaproponowana poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy przez uczestnika postępowania kwota wynagrodzenia w wysokości 10.000,00 zł stanowiła 37% tego wynagrodzenia. W toku postępowania, uczestnik, na etapie w którym działał bez profesjonalnego pełnomocnika, określił wysokość wynagrodzenia na 17.000,00 zł., upatrując w nim również rekompensaty za okres miniony. Ustalone w zaskarżonym postanowieniu wynagrodzenie stanowi 22% tej kwoty. Tak więc skala dysproporcji stanowisk uczestników postępowania w zakresie określenia wysokości wynagrodzenia była porównywalna.

Gdy weźmie się przy tym pod uwagę, iż wnioskodawca jest profesjonalnym przedsiębiorcą prowadzącym przynoszącą mu korzyść działalność gospodarczą, a uczestnik postępowania właścicielem obciążonej służebnością nieruchomości( przy tym jest osobą niepełnosprawną - orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 34 akt, osiągającą niskie dochody z pracy w niepełnym wymiarze etatowym - oświadczenie uczestnika złożone na rozprawie w dniu 15.1.2013r. k. 61), to również te względy przemawiają za uznaniem za trafne orzeczenia o kosztach sądowych i poniesieniu przez uczestników postępowania kosztów związanych z ich udziałem w sprawie.

Mając powyższe na uwadze, ponieważ orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe, apelacja jako bezzasadna została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Roman Troll SSO Lucyna Morys-Magiera SSO Teresa Kołeczko-Wacławik