Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

POSTANOWIENIE

Dnia 1 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Mirella Szpyrka

Sędziowie: SO Barbara Braziewicz (spr.)

SO Marcin Rak

Protokolant Dominika Tarasiewicz

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2015 r. na rozprawie sprawy

z wniosku J. P. (P.)

z udziałem Z. K., M. K. i A. K.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 11 marca 2015 r., sygn. akt I Ns 36/06

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Tarnowskich Górach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Mirella Szpyrka SSO Barbara Braziewicz

UZASADNIENIE

Przed Sądem Rejonowym w Tarnowskich Górach toczy się z wniosku J. P. z udziałem Z. K., M. K. i A. K. postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w L. przy Placu (...), zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Lublińcu numer (...). Wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania prezentują odmienne stanowiska co do sposobu zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości.

Zaskarżonym postawieniem wstępnym z dnia 11 marca 2015r. Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach w przedmiotowej sprawie w punkcie 1 upoważnił uczestników postępowania Z. K., M. K. i A. K. do wykonania na własny koszt niezbędnych prac adaptacyjnych w postaci budowy schodów do lokalu mieszkalnego na piętrze budynku położonego w L. przy Placu (...), zapisanego w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Lublińcu numer CZ 1l/ (...) i w punkcie 2 zobowiązano uczestników postępowania Z. K., M. K. i A. K. do złożenia Sądowi w terminie dwóch miesięcy dowodów złożenia wniosku o wydanie pozwolenia budowlanego, w terminie kolejnych dwóch miesięcy decyzji administracyjnej i w terminie kolejnych trzech miesięcy dowodów podjęcia prac budowlanych pod rygorem upoważnienia wnioskodawczyni J. P. do czynności określonych w punkcie pierwszym postanowienia.

Sąd Rejonowy stwierdził, że nieruchomość zabudowana jest budynkiem frontowym i budynkiem od podwórza, mającym odrębne wejście. Lokale w budynku frontowym i od strony podwórza przenikają się nawzajem. Nie ma technicznej możliwości podziału nieruchomości budynkowej pionową ścianą. Jedynym sposobem wyjścia ze współwłasności jest wydzielenie lokali, przy jednoczesnym przyznaniu udziałów w częściach wspólnych nieruchomości. W tym celu wystarczające jest niejako „zatwierdzenie” już istniejącego stanu faktycznego poprzez sporządzenie dokumentacji technicznej, dokonanie pomiarów powierzchni i przypisanie poszczególnym lokalom konkretnych pomieszczeń przynależnych. W tym celu Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego. W nieruchomości istnieją wydzielone trwałymi ścianami dwa lokale użytkowe na parterze z odrębnymi wejściami od strony frontowej, lokal mieszkalny w budynku w głębi z wejściem od podwórza oraz lokal mieszkalny w budynku frontowym, mieszczący się na wyższych kondygnacjach. Ten ostatni lokal nie ma aktualnie żadnego i nie ma faktycznej możliwości dostępu do niego. Pozostaje od kilku lat nieużywany. Brak dostępu jest wynikiem niefortunnej zabudowy uprzedniego właściciela, który posadowił dwie „bliźniacze” kamienice przy obecnym placu (...) połączone wspólną klatką schodową. Klatka ta znajduje się na sąsiedniej działce, nie objętej księgą wieczystą numer (...). Obecny właściciel nieruchomości sąsiedniej nie dopuszcza uczestników postępowania mieszkających do niedawna w lokalu na piętrze nieruchomości objętej wnioskiem do korzystania z klatki schodowej, zaś roszczenie uczestników o ustanowienie drogi koniecznej nie zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy w Lublińcu. Biegła ustanowiona w sprawie zwróciła się do Sądu z informacją, że nie jest w stanie wydać opinii z uwagi na brak faktycznego i prawnego dostępu do lokalu mieszkalnego na piętrze. Wcześniej Sąd przeprowadził opinię biegłych na okoliczność technicznych możliwości przeprowadzenia schodów do lokalu. Wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania pozostają w sporze odnośnie tego gdzie schody mają przebiegać. Wnioskodawczyni optuje za budową schodów wewnętrznych w lokalu księgarni, który w podziale quoad usum przypadł uczestnikom postępowania. Natomiast uczestnicy upierają się przy budowie schodów zewnętrznych, które z podwórza prowadziłyby poprzez balkon do lokalu na piętrze. Dotychczasowe opinie biegłych z zakresu budownictwa nie wykluczyły żadnej możliwości. Niemniej doprowadzenie do powstania schodów i wejścia do lokalu na piętrze jest warunkiem sine qua non zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności.

Ponadto Sąd Rejonowy stwierdził, że kwestie podziału majątku wspólnego i wydania w toku postępowania o zniesienie współwłasności postanowienia wstępnego reguluje przepis art. 618 k.p.c. Ponadto szczególną możliwość wydania postanowienia wstępnego przewiduje art. 11 ustawy o własności lokali, który stanowi w ustępie 2, że jeżeli uczynienie zadość przesłance samodzielności lokali wymaga wykonania robót adaptacyjnych, sąd może w postanowieniu wstępnym, uznającym żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali w zasadzie za usprawiedliwione, upoważnić zainteresowanego uczestnika postępowania do ich wykonania - tymczasowo na jego koszt. W razie przeszkód stawianych przez innych uczestników, sąd - w postanowieniu wstępnym lub w postanowieniu oddzielnym - może wydać stosowne nakazy lub zakazy. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie bowiem bez przesądzenia o miejscu położenia schodów oraz ich budowy, co bezpośrednio wpływa na powierzchnię wydzielanych lokali, nie ma możliwości dokonania zniesienia współwłasności poprzez ustanowienie samodzielnych lokali. Jak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia z dnia 15 czerwca 2012r. w sprawie II CSK 582/11 o zniesienie współwłasności nieruchomości obejmującej budynek mieszkalny, w którym ustanowiona zostaje odrębna własność lokali powinno obejmować wszystkie lokale w tym budynku. Właściwe zastosowanie przepisu art. 11 ust. 2 u.w.l. polega na upoważnieniu zainteresowanego uczestnika do wykonania prac adaptacyjnych, a nie uczestników skłóconych i prezentujących sprzeczne i wzajemnie się wykluczające interesy w zakresie adaptacji nieruchomości budynkowej. Charakter postanowień wstępnych, przewidzianych w przepisach art. 567 § 2, 618 § 1 i 685 k.p.c. jest szczególnych i różni je od wyroków wstępnych w rozumieniu art. 318 § 1 k.p.c., ponieważ rozstrzygają one samodzielnie zagadnienia sporne, mające prejudycjalne znaczenie dla sprawy głównej, bez odsyłania stron na drogę procesu (tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 listopada 2013r. w sprawie I CSK 723/12). Z uwagi na powyższe Sąd orzekł w oparciu o powołane przepisy jak w sentencji upoważniając uczestników postępowania do podjęcia niezbędnych prac adaptacyjnych w zakresie budowy schodów, jednocześnie ustalając warunki kontroli ich działań.

Apelację od powyższego postanowienia wstępnego złożyła uczestniczka postępowania J. P., zaskarżając je w całości. Skarżąca stwierdziła, iż postanowienie wstępne nie może dawać pola uczestnikom do wykonania prac adaptacyjnych według własnego uznania, zwłaszcza, że spór dotyczy podziału nieruchomości. Wniosła o jego zmianę w punkcie pierwszym, w ten sposób, że wykonanie niezbędnych prac adaptacyjnych w postaci budowy schodów do lokalu mieszkalnego na piętrze budynku położonego w L. przy Pl. (...) ma nastąpić wewnątrz budynku, w obrębie lokalu księgarni i w punkcie 2 wniosła o zaznaczenie, że projekt i pozwolenie na budowę maja dotyczyć prac adaptacyjnych wewnątrz budynku w obrębie księgarni. Ponadto podniosła, iż postanowienie nie uwzględnia zabranego już w sprawie materiału dowodowego i jest ogólnikowe.

Uczestnicy postępowania wnieśli o oddalenie apelacji wnioskodawczyni w całości i zasądzenie od niej na ich rzecz kosztów procesu za drugą instancję z uwzględnieniem wynagrodzenia adwokackiego wg norm rozpisanych. Nadto uczestnicy wnieśli o dopuszczenie dowodów z dołączonych do odpowiedzi na apelację dokumentów, na poparcie swojego stanowiska przedstawili obszerną argumentację.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja musiała odnieść skutek, przy czym przede wszystkim z powodów branych przez Sąd Okręgowy z urzędu.

Zaskarżonego postanowienia nie można uznać za prawidłowe. Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy w zakresie zagadnienia będącego przedmiotem wydanego postanowienia wstępnego. Zgodzić się należy ze skarżącą, iż wydane postanowienie nie uwzględnia zabranego na moment wydawania postanowienia wstępnego w sprawie materiału dowodowego i jest ogólnikowe. Także jest wadliwie zredagowane i niewykonalne.

Na wstępie należy zauważyć, iż uzasadnienie postanowienia, w którym Sąd jedynie ogólnikowo streszcza przebieg sprawy, nie precyzując przy tym nawet dokładnie spornych stanowisk wnioskodawczyni i pozostałych uczestników postępowania, także nie ustalając stanu faktycznego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy w zakresie wydawanego postanowienia wstępnego, nie spełnia warunków art. 328§ 2 k.p.c., powyższe braki uniemożliwiają kontrolę instancyjną i ocenę zasadności zastosowanych przez Sąd meriti norm prawa materialnego. Bez wątpienia rozstrzygnięcie Sądu meriti musi opierać się na prawidłowo ustalonej podstawie faktycznej, która następnie określa właściwą podstawę prawna rozstrzygnięcia. Tymczasem Sąd Rejonowy w sporządzonym uzasadnieniu nie ustalił w ogóle faktów, które uznał za udowodnione, nie powołał żadnych dowodów na których się oparł, mimo, iż dysponował materiałem dowodowym zgromadzonym w toku sprawy - szeregiem zeznań świadków, wnioskodawczyni i uczestników postępowania, szeregiem dokumentów, także dowodami z opinii kilku biegłych, w tym biegłych z zakresu budownictwa. Przy czym te ostatnie opinie po ich uzupełnieniu, doprecyzowaniu przez biegłych mogły stanowić podstawę do ustaleń Sądu w zakresie zagadnień rozstrzyganych przez Sąd postanowieniem wstępnym. Sąd meriti nie dokonał także żadnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, który winien stanowić podstawę ustaleń Sądu w zakresie wydanego w sprawie postanowienia wstępnego. Zatem Sąd nie wyjaśnił postawy faktycznej wydanego orzeczenia, mimo wskazania podstawy prawnej wydanego rozstrzygnięcia, to nie przedstawił wzajemnych powiązań tych elementów, zatem nie wyjaśnił dlaczego zaskarżone postanowienie o określonej treści wydał w przedmiotowej sprawie.

Zgodzić się należało z Sądem Rejonowym, iż w niniejszej sprawie, z uwagi na jej charakter, zasadnym było wydanie postanowienia wstępnego przewidzianego art. 11 ust 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 388 ze zm. - dalej u.w.l. ), który stanowi, iż sąd uznając za usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności określonych lokali, określa zakres prac umożliwiających ich wyodrębnienie.

Przy czym należy zauważyć, iż w niniejszej sprawie Sąd meriti, ani w wydanym postanowieniu nie uznał za usprawiedliwione co do zasady żądania zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości przez wyodrębnienie konkretnych, samodzielnych i określonych lokali w budynkach objętych współwłasnością (frontowym i drugim od podwórza połączonych ze sobą ), co jest warunkiem podstawowym dla zastosowania tej regulacji, ani też nie zobowiązał, upoważnił zainteresowanego uczestnika postępowania do wykonania, po przesądzeniu konkretnej koncepcji podziału ( przez budowę schodów wewnątrz budynku lub też na jego zewnątrz) tymczasowo na jego koszt – konkretnych prac budowlanych i robót adaptacyjnych niezbędnych do wyodrębnienia poszczególnych lokali, szczegółowo opisanych, których zakres powinien wynikać ze sporządzonej na potrzeby zagadnienia rozstrzyganego postanowieniem wstępnym uzupełniającej opinii biegłego z zakresu budownictwa.

Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie Sądu meriti, iż o ile dla ustanowienia odrębnej własności lokali konieczne jest w celu uczynienia z nich lokal samodzielnych, dokonanie odpowiednich robót, a współwłaściciele sami tych robót w ramach porozumienia nie dokonują, to sąd może w postępowaniu o zniesienie współwłasności orzec w postanowieniu wstępnym - art. 318k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c., że ustanowienie odrębnej własności jest co do zasady dopuszczalne z równoczesnym upoważnieniem zainteresowanego współwłaściciela do dokonania tych robót ( zob. postanowienie SN z 8.09.1983r., sygn. akt III CRN 185/83, OSP 1985/5/99).

Przy czym Sąd powinien w wydanym postanowieniu wstępnym określić zakres prac umożliwiających ich wyodrębnienie ( zob. post. SN z 30.09.2004r., IVCK 455/04). Wydane przez Sąd Rejonowy postanowienie wstępne nie określało zakresu niezbędnych do wykonania prac lecz jedynie wskazywało, iż uczestnik postępowania ma wykonać bliżej nieokreślone niezbędne prace adaptacyjne w postaci budowy schodów do lokalu mieszkalnego na piętrze budynku położonego w L. przy Placu (...). Sąd meriti nie wyjaśnił i nie przesądził w oparciu o opinię biegłego z zakresu budownictwa, która z koncepcji przebudowy schodów powinna być zrealizowana i w związku z tym jakie konkretnie uzgodnienia i prace ( uściślone i przynajmniej wstępnie oszacowane ) przez biegłego powinny zostać wykonane. Nadto Sąd wybierając konkretny wariant przebudowy powinien mieć także na uwadze przyjętą koncepcję ustanowienia odrębnych lokali na przedmiotowej nieruchomości i uwzględnić sposób i zakres wykorzystania działek na których posadowione są oba budynki.

Równocześnie zgodnie z ugruntowanymi poglądami judykatury właściwe zastosowanie przepisu art. 11 ust 2 u.w.l. polega na upoważnieniu zainteresowanego uczestnika do wykonania prac adaptacyjnych, a nie alternatywnie uczestników skłóconych prezentujących sprzeczne i wzajemnie się wykluczające interesy w zakresie adaptacji nieruchomości budynkowej ( wyroki SN z dnia 24.05.2002r. sygn. akt IICK 187/02, LEX nr 565998, NSA W-wa 19.11.2010r., IIOSK OSK 1733/09 LEX nr 746757).

W razie sprzeciwu innych uczestników postępowania, Sąd może – w postanowieniu wstępnym lub odrębnym – nałożyć na uczestników odpowiednie nakazy lub zakazy zależnie od okoliczności sprawy. Skoro wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania w licznych pismach w toku długotrwałego postępowania nie prezentowali stanowiska jednoznacznie konsekwentnego, ani też konsekwentnego co do podziału w naturze spornej nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali, a także przedstawili odrębne wnioski co do zakresu i sposobu wykonania niezbędnych robót adaptacyjnych co w sposób istotny przedłuża toczące się postępowanie, to uprawnienia współwłaścicieli o charakterze bezwzględnym pozwalają na nałożenie na poszczególnych współwłaścicieli obowiązków, które nie wykraczają poza sferę ich uprawnień i obowiązków jako współwłaścicieli, co obejmuje także nakaz powstrzymania się od pewnych działań, które mogą zostać określone w postanowieniu wstępnym ( zob. post. SN z 30.07.2002r., IV CKN 1226/00, OSN IC rok 2003, Nr 7-8, poz. 113).

Ponadto wymaga podkreślenia, iż nałożenie na uczestnika zgodnie z art. 11 ust.2 u.w.l. obowiązku wykonania prac adaptacyjnych koniecznych do wyodrębnienia samodzielnych lokali, wchodzi w rachubę tylko przy realnej możliwości wykonania przez nich tych prac. W przeciwnym razie orzeczenie nie będzie wykonalne ( zob. SN z 20.01.2005r., (...), LEX nr 602673). Sąd Rejonowy niezależnie od wyżej wskazanych uchybień także powyższej kwestii nie rozważył w ogóle. W szczególności nie rozważył jaki będzie szeroko pojęty koszt wykonania każdego z wariantów robót adaptacyjnych, a także tego jakimi środkami dysponują zantagonizowani zainteresowani.

Zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy winien był przede wszystkim wyjaśnić powyższe kwestie, czego w sposób prawidłowy nie uczynił. Równocześnie zredagowane postanowienie nie nadaje się do wykonania. Tym samym Sąd meriti nie rozpoznał istoty niniejszej sprawy. Zatem, z przytoczonych wyżej powodów zaskarżone postanowienie ostać się nie mogło, a sprawa podlegała przekazaniu do ponownego rozpoznania. Sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona przez ten Sąd do stanowczego rozstrzygnięcia w zakresie zagadnień rozstrzyganych postanowieniem wstępnym.

Z tych względów należało uchylić zaskarżone orzeczenie oraz przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd dokonując ponownie analizy faktycznej i prawnej zgromadzonego w sprawie materiału, w zakresie zagadnień rozstrzyganych postanowieniem wstępnym, powtórnie wszechstronnie rozważy i oceni zgromadzony w sprawie dotychczas materiał dowodowy, po czym dokona ponownych ustaleń faktycznych w oparciu o całokształt zebranego w niej materiału dowodowego, z poszanowaniem reguł wynikających z przepisów procedury cywilnej, wypowie się o zastosowanych normach prawa materialnego, przy uwzględnieniu także wyżej przedstawionej argumentacji prawnej, nadto Sąd stanowisko swe umotywuje stosownie do dyspozycji art. 328 § 2 k.p.c.

SSO Marcin Rak SSO Mirella Szpyrka SSO Barbara Braziewicz