Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2022 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2022 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa 2 (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. (poprzednio (...) Spółka Akcyjna w W.)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z 7 lipca 2021 roku, sygn. akt I C 840/20

1.  prostuje w zaskarżonym wyroku oznaczenie strony pozwanej w ten sposób, że jest nią (...) Spółka Akcyjna w W. (poprzednio (...) Spółka Akcyjna w W.);

2.  oddala apelację;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 843/21

UZASADNIENIE

Powódka 2 (...) sp. z o.o. w T. domagała się zasądzenia od pozwanej (...) S.A. w W. kwoty 3.557,38 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 7 maja 2020 roku i kosztami sporu. Dochodzona pozwem należność główna stanowiła odszkodowanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego na czas naprawy, wyrażające się w różnicy między należnością wypłaconą przez pozwaną a rzeczywistymi kosztami najmu. Zasada odpowiedzialności pozwanej wynikała z umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej przez sprawcę szkody komunikacyjnej.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów sporu. Zarzuciła, że stawka dobowa najmu wskazywana przez powódkę była zawyżona, a poszkodowany nie skorzystał z propozycji najmu pojazdu zaoferowanej przez ubezpieczyciela.

Wyrokiem z 7 lipca 2021 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach zasądził od pozwanej na rzecz powódki 3.557.38 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 7 maja 2020 roku (pkt 1) oraz 1.946,26 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt 2).

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że 27 marca 2020 roku doszło do kolizji drogowej spowodowanej przez kierowcę korzystającego z gwarantowanej przez pozwaną ochrony ubezpieczeniowej od odpowiedzialności cywilnej związanej z ruchem pojazdu. W kolizji tej uszkodzeniu uległ należący do poszkodowanego pojazd C. A.. Tego samego dnia pomiędzy poszkodowanym, a powódką została zawarta umowa najmu pojazdu zastępczego marki R. (...) przy stawce 180 zł brutto za dzień. Następnie, na podstawie umowy najmu z 30 marca 2020 roku powódka udostępniła poszkodowanemu pojazd S. (...) przy stawce 180 zł brutto za dzień. Poszkodowany udzielił powódce pełnomocnictwa do likwidacji szkody. Szkoda została zgłoszona pozwanej 30 marca 2020 roku. W korespondencji elektronicznej powódka zwróciła się do pozwanej o przesłanie projektu umowy oraz szczegółowych warunków najmu proponowanego poszkodowanemu pojazdu zastępczego. W odpowiedzi pozwana poinformowała, że nie może udostępnić umowy najmu pojazdu z uwagi na tajemnicę przedsiębiorstwa.

Jak ustalił Sąd Rejonowy, najem samochodu S. (...) trwał od 30 marca 2020 roku do 27 kwietnia 2020 roku (29 dni) natomiast R. (...) od 27 marca 2020 r. do 29 marca 2020 r. (3 dni). 4 maja 2020 r. powódka wystawiła na rzecz poszkodowanego fakturę na 6.670 zł, w tym 5.760 zł tytułem najmu pojazdu zastępczego; 430,50 zł tytułem holowania pojazdu po kolizji oraz 480 zł tytułem parkowania pojazdu po kolizji w dniach od 8 do 23 kwietnia 2020 roku. Poszkodowany zbył na rzecz powódki w drodze cesji wierzytelność o zapłatę tych należności. Powódka 4 maja 2020 r. zawiadomiła pozwaną o nabyciu wierzytelności i zwróciła się o ich wypłatę w oparciu o dołączoną fakturę.

Sąd Rejonowy ustalił nadto, że decyzją z 6 maja 2020 roku pozwana przyznała odszkodowanie w łącznej wysokości 3.113,12 zł, w tym 2.202,62 zł tytułem odszkodowania za najem pojazdu zastępczego; 480 zł tytułem kosztów parkingu oraz 430,50 zł tytułem kosztów holowania. Pozwana uznała za zasadny okres 26 dni najmu obniżając jednocześnie dobową stawkę do 69 zł netto.

Dalej, na podstawie opinii biegłego Sąd Rejonowy ustalił, że ceny najmu pojazdów klasy B, podobnych do pojazdu uszkodzonego, zawierają się pomiędzy 79 zł a 212 zł brutto. Zastosowana przez powódkę stawka 180 zł brutto mieści się wobec tego w zakresie ofert najmu innych firm zajmujących się profesjonalnym wypożyczaniem pojazdów.

Mając na względzie te ustalenia Sąd Rejonowy odwołał się do art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 – dalej jako ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych), a także art. 822 k.c. jako podstawy odpowiedzialności, której pozwana nie kwestionowała co do zasady.

Dalej ocenił, że ostatecznie okres najmu wskazany przez powódkę na 32 dni, nie był w sprawie sporny, a za podstawę legitymacji czynnej powódki jako nabywcy wierzytelności powołał art. 509§1 k.c.

Odwołując się do regulacji art. 361 k.c. i 363 k.c., a także poglądów orzecznictwa wywiódł, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje także wydatki na najem pojazdu zastępczego. Dalej w tym aspekcie wskazał, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione. W ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem), może on zasięgnąć informacji co do tego, czy ubezpieczyciel ma możliwość zaproponowania równorzędnego pojazdu zastępczego. Nie ma to jednak nic wspólnego z koniecznością poszukiwania przez poszkodowanego najtańszej oferty rynkowej najmu. Istotne jest bowiem to czy propozycja ubezpieczyciela jest przez poszkodowanego akceptowana.

Odnosząc te założenia do okoliczności sprawy Sąd Rejonowy wywiódł, że powódka jako pełnomocnik poszkodowanego, w celu poznania szczegółowych warunków umowy najmu i zasad korzystania z pojazdu zastępczego zwracała się do pozwanej o przedstawienie takich informacji. Ubezpieczyciel nie przekazał jednak wzoru i warunków umowy powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa.

Sąd Rejonowy uznał, że w takiej sytuacji poszkodowany mógł dowolnie wybrać podmiot oferujący najkorzystniejsze dla niego warunki najmu o ile stawki przez ten podmiot stosowane mieściły się w granicach średnich stawek rynkowych. Ubezpieczyciel nie ma bowiem monopolu na wyjem samochodów zastępczych poszkodowanym, a w związku z tym propozycja najmu złożona poszkodowanemu powinna określać konkretne warunki najmu pozwalające na podjęcie decyzji o skorzystaniu z niej. W tym zakresie nie jest wystarczające powołanie się na samą wysokość stawki, która może być zależna od innych czynników (takich jak okres najmu, kaucja, limit kilometrów).

W konsekwencji, skoro przyjęta przez powódkę stawka 180 zł mieściła się w granicach stawek rynkowych za wynajem pojazdów podobnych, co uszkodzony pojazd poszkodowanego, to roszczenie pozwu Sąd Rejonowy uznał za w pełni zasadne. Stanowiło ono różnicę pomiędzy odszkodowaniem należnym (5.760 zł), a dotychczas wypłaconym (2.202,62 zł).

Jako podstawę orzeczenia o odsetkach Sąd Rejonowy powołał art. 481 § 1 i 2 k.p.c. związku z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 233§1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów dokonanej wybiórczo wbrew zasadom logicznego myślenia i doświadczenia życiowego polegające na przyjęciu, że: poszkodowany nie uchybił obowiązkowi współdziałania z ubezpieczycielem, gdy został poinformowany o możliwości skorzystania z pojazdu zastępczego i warunkach tego najmu; ekonomicznie uzasadnioną była stawka najmu w wysokości 180 zł brutto, gdy było to 59 zł netto; poszkodowany był zainteresowany pojazdem zastępczym zaoferowanym przez pozwaną, gdy tak nie było; pozwana nie udzieliła istotnych informacji o warunkach najmu, gdy poinformowała, że jest w stanie zorganizować nieodpłatnie pojazd zastępczy, bez kosztów podstawienia i odbioru, bez kaucji, na czas niezbędnej naprawy i że pojazd ten zostanie dostarczony do wskazanego miejsca bez dodatkowych kosztów;

- art. 361 k.c. przez błędną wykładnię, że koszty najmu pojazdu zastępczego w kwocie 180 zł brutto stanowią normalne następstwo kolizji, gdy normalnym następstwem jest koszt najmu po stawce 59 zł netto zaproponowanej przez pozwaną, z której to propozycji poszkodowany nie skorzystał;

- art. 826§1 k.c., art. 16 ust 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w zw. z art. 354§2 k.c. i art. 362 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że poszkodowany nie doprowadził do powiększenia rozmiarów szkody, gdy wynajął pojazdu zastępczy po stawce 180 zł zamiast skorzystania z bezpłatnego najmu zorganizowanego przez pozwaną.

Formułując te zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przy braku stosownego wniosku stron, rozpoznanie apelacji mogło nastąpić na posiedzeniu niejawnym, stosownie do art. 374 k.p.c.

Przede wszystkim należało, na zasadzie art. 350§3 k.p.c., sprostować oznaczenie strony pozwanej w zaskarżonym wyroku. Jak bowiem wynikało z ogólnodostępnych zapisów KRS obejmującego rejestr przedsiębiorców, jeszcze przed wydaniem tegoż wyroku nastąpiła zmiana firmy pod jaką pozwana funkcjonowała w obrocie.

Przechodząc do oceny zasadności roszczenia powódki oraz zasadności zarzutów apelacji przypomnieć wypada, że jak wyjaśniono w orzecznictwie sąd rozpoznający apelację powinien odnieść się do wszystkich tych zdarzeń i zarzutów zgłoszonych w postępowaniu apelacyjnym, które mogły spowodować skutki materialnoprawne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2018 roku, V CSK 292/17, LEX 2641043). W konsekwencji nie jest bezwzględnym warunkiem prawidłowego rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji odniesienie się do każdego z zarzutów podniesionych w apelacji. Z ustanowionego w art. 378§1 k.p.c. obowiązku rozpoznania sprawy w granicach apelacji nie wynika bowiem konieczność osobnego omówienia przez sąd w uzasadnieniu wyroku każdego argumentu apelacji. Za wystraczające należy uznać odniesienie się do sformułowanych w apelacji zarzutów i wniosków w sposób wskazujący na to, że zostały one przez sąd drugiej instancji w całości rozważone przed wydaniem orzeczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 marca 2018 roku, II PK 120/17, Lex nr 2488061).

Co się zatem tyczy ustaleń faktycznych, to nie budziło tu wątpliwości, że pozwana udzielała ochrony ubezpieczeniowej kierowcy ponoszącemu odpowiedzialność cywilną za szkodę będącą następstwem zawinionej przez niego kolizji. Poza sporem pozostawało w jakim okresie poszkodowany zmuszony był w związku z tym do korzystania z pojazdu zastępczego (32 dni) a nadto, że pojazd taki wynajął od powódki przy stawce 180 zł brutto, mieszczącej się w przeciętnych stawkach rynkowych za wynajem pojazdów o klasie uszkodzonego pojazdu. Bezsporne było, że wynajęty pojazd - początkowo R. (...), następnie S. (...) – odpowiadał segmentowi pojazdów, do którego zaliczany był pojazd poszkodowanego. Niekwestionowanym było nadto, że poszkodowany początkowo udzielił powódce pełnomocnictwa do reprezentowania jego interesów w postępowaniu zmierzającym do likwidacji szkody, a następnie dokonał na rzecz powódki cesji wierzytelności z tytułu zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Co też istotne, po otrzymaniu od pozwanej propozycji nieodpłatnego udostępnienia samochodu zastępczego, bez kosztów podstawienia o odbioru, bez kaucji i na czas niezbędny dla dokonania naprawy, reprezentująca poszkodowanego powódka zwróciła się do pozwanej o przesłanie projektu umowy i szczegółowych warunków najmu pojazdu dla tej konkretnej szkody. Pozwana odmówiła temu wnioskowi powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa. Ostatecznie pozwana pomimo żądania zwrotu 5.760 zł z tytułu najmu (32 dni po 180 zł brutto), wypłaciła z tego tytułu 2.202,62 zł (26 dni po 69 zł netto).

Przedstawione ustalenia faktyczne były wystarczające dla rozstrzygnięcia. W kontekście prawidłowo wskazanej przez Sąd Rejonowy podstawy prawnej, to jest art. 361 k.c., art. 363 k.c., art. 822 k.c. i art. 34 ust 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych istotnym bowiem jest, że co do zasady koszt wynajmu pojazdu zastępczego, odpowiadającego klasą i stanem, pojazdowi uszkodzonemu, pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, a zatem jest objęty odpowiedzialnością sprawcy szkody i ubezpieczyciela jego odpowiedzialności cywilnej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 roku, III CZP 5/11, OSNC 2012/3/28).

Niemniej jednak, nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być kompensowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów, co z kolei wynika z art. 354§2 k.c. 362 k.c. i 826§1 k.c. Konsekwentnie do tego, co się tyczy konieczności wynajmu pojazdu zastępczego, nie zawsze negatywne następstwa utraty możliwości korzystania z uszkodzonego samochodu muszą być refundowane przez zwrot kosztów takiego najmu gdyż mogą być wyeliminowane – bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego – w inny, mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Ubezpieczyciel może zatem zaspokoić ten interes poszkodowanego proponując mu – we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów – skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu, zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia.

Rzecz jednak w tym, że pełne zwolnienie się z obowiązku wpłaty odszkodowania z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego, nastąpić może tylko wówczas, gdy ubezpieczyciel (we współpracy z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy) zaproponuje najem pojazdu na warunkach czyniących zadość potrzebie ochrony uzasadnionych interesów poszkodowanego. Istotne znaczenie ma tu nie tylko sama klasa wynajmowanego pojazdu, ale też pozostałe warunki najmu (por. uchwała Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2017 roku, III CZP 20/17, OSNC 2018/6/56).

W świetle przedstawionych założeń zasadnym jest przyznanie poszkodowanemu uprawnienia do poznania wszystkich szczegółowych warunków na jakich będzie on mógł korzystać z pojazdu zastępczego oferowanego przez ubezpieczyciela. Tylko wówczas może on bowiem w pełni świadomie ocenić czy zasady korzystania z zaproponowanego przez ubezpieczyciela pojazdu są przez niego akceptowalne przy ich porównaniu z innymi ofertami na rynku. Chodzi tu nie tylko o zasady podstawienia i odbioru pojazdu, kaucji oraz czasu najmu, ale także na przykład: limitu kilometrów, odpowiedzialności za szkody wyrządzone podczas korzystania z pojazdu zastępczego czy ewentualnych opłat za nieodpowiedni stan paliwa w baku lub niespełniający wymogów wynajmującego stan czystości pojazdu po jego zwrocie.

Zatem, jeżeli poszkodowany wyraża wolę poznania szczegółowych warunków oferowanego najmu, ubezpieczyciel powinien je przedstawić. Uchybienie temu obowiązkowi przez ubezpieczyciela, względnie wskazanie jedynie niektórych warunków udostępnienia samochodu uniemożliwia poszkodowanemu ocenę czy oferta ubezpieczyciela jest dla niego akceptowalna w porównaniu z innymi warunkami najmu podobnych pojazdów na rynku. Co też istotne, nie ma znaczenia przedstawienie takich warunków już po zakończeniu najmu, albowiem ocena akceptowalności propozycji ubezpieczyciela następuje przed rozpoczęciem korzystania z pojazdu zstępczego. Tym samym, w omawianej sytuacji ubezpieczyciel nie może twierdzić, że w odpowiednim czasie zaproponował wyeliminowanie negatywnych następstw utraty możliwości korzystania z uszkodzonego samochodu bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego w inny sposób, niż zwrot kosztów najmu pojazdu z poza oferty przedsiębiorców, z którymi tenże ubezpieczyciel współpracuje.

Odnosząc te założenia do okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy wskazać trzeba, że działająca imieniem poszkodowanego powódka zwróciła się do pozwanej o przedstawienie szczegółowych warunków najmu pojazdu zastępczego w tym konkretnym przypadku. Pozwana wcześniej wskazała jedynie wybranie warunki przekazania pojazdu i następnie odmówiła podania dalszych informacji zasłaniając się tajemnicą przedsiębiorstwa. Odmowa udostępnienia pełnych warunków umowy z powołaniem na taką argumentację nie mogła zyskać akceptacji w świetle okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu. Wszak powódka w imieniu poszkodowanego nie domagała się przedstawienia zasad współpracy pozwanej z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy, lecz chciała poznać szczegółowe warunki na jakich poszkodowany miałby korzystać z pojazdu udostępnionego przez tego przedsiębiorcę.

W konsekwencji uznać należało, że pozwana nie zwolniła się z odpowiedzialności za zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego na warunkach umownych zaakceptowanych przez poszkodowanego zwłaszcza, że zastosowana w tych warunkach dzienna stawka najmu mieściła się w średnich stawkach rynkowych.

Okoliczność czy poszkodowany był faktycznie zainteresowany skorzystaniem z propozycji pozwanej także nie miała zasadniczego znaczenia. Istotnym było bowiem czy pozwana wykazała aby na odpowiednim etapie likwidacji szkody, przedstawiła poszkodowanemu wszystkie informacje umożliwiające porównanie jej propozycji udostępnienia pojazdu zastępczego z ofertą najmu powódki. Gdyby to uczyniła i wykazała zarazem, że obie oferty były porównywalne, to bez względu na to z jakiej oferty skorzystałby poszkodowany, jej odpowiedzialność finansowa ograniczyłaby się do niższych kosztów najmu wskazanych przez współpracującego z nią przedsiębiorcę. Skoro tego nie wykazała, to powódka jako nabywca wierzytelności, mogła się domagać zapłaty należności obliczonej według stawek wynikających z umowy, którą zawarł z nią poszkodowany.

Wysokość czynszu za cały okres najmu pojazdu zastępczego wyniosła 5.760 zł (32 dni po 180 zł). Skoro pozwana z tego tytułu wypłaciła dotychczas 2.202,62 zł to do zapłaty pozostawało dochodzone pozwem 3.557,38 zł, co prawidłowo ocenił Sąd Rejonowy. Trafne było także rozstrzygnięcie o odsetkach, które znajdowało podstawę w prawidłowo powołanych przez tenże Sąd przepisach, zważywszy także na datę i treść wezwania do zapłaty.

Z tych też względów Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną, a to na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi pozwaną jako stronę przegrywającą. Zasądzona na rzecz powódki należność obejmowała wynagrodzenie pełnomocnika w stawce minimalnej, odpowiedniej do wartości przedmiotu zaskarżenia, ustalone na podstawie §2 pkt 3 w zw. z §10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).

SSO Marcin Rak