Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 sierpnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia Sądu Okręgowego Marcin Rak

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 10 sierpnia 2022 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy R.

przeciwko G. W.

o eksmisję

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 16 kwietnia 2021 r., sygn. akt I C 1982/20

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża pozwanego kosztami postępowania odwoławczego;

3.  przyznaje radcy prawnemu A. S. (S.) od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach 73,80 zł (siedemdziesiąt trzy złote i osiemdziesiąt groszy) w tym 13,80 zł (trzynaście złotych i osiemdziesiąt groszy) podatku od towarów i usług z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 630/21

UZASADNIENIE

Powódka Gmina R. domagała się nakazania pozwanemu G. W. aby opuścił, opróżnił i wydał powódce lokal mieszkalny położony w R. przy ul. (...). Wniosła nadto o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, iż tytuł prawny do zajmowania lokalu przez pozwanego wygasł w następstwie wypowiedzenia umowy najmu z uwagi na zaległości czynszowe.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Zarzucił, że jest osobą samotną, schorowaną, utrzymuje się z renty i nie ma możliwości spłaty należności za lokal. Wskazał, że z uwagi na niepełnosprawność, stan zdrowia i niskie dochody spełnia przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego.

Wyrokiem z 16 kwietnia 2021 roku Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej nakazał pozwanemu opróżnienie i opuszczenie lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...) i wydanie go powódce w stanie wolnym od osób i rzeczy (pkt 1); ustalił, iż pozwanemu przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i nakazał wstrzymanie wykonania orzeczonej w punkcie 1 eksmisji do czasu złożenia pozwanemu przez Gminę R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (pkt 2); odstąpił od obciążenia pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu (pkt 3).

Wyrok ten zapadł po dokonaniu następujących ustaleń faktycznych:

Powódka jest właścicielem lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...). Dnia 11 kwietnia 2017 r. pomiędzy powódką a pozwanym została zawarta umowa najmu tego lokalu na czas nieokreślony.

Pismem z 26 października 2019 r. powódka wezwała pozwanego do uregulowania, wynoszących 1.820,93 zł, zaległości z tytułu najmu w terminie 1 miesiąca od daty otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy najmu. Następnie pismem z 10 grudnia 2019 r., w związku z niespłaceniem zaległości, powódka wypowiedziała umowę najmu ze skutkiem na 31 stycznia 2020 r. Wyznaczyła termin protokolarnego zdania mieszkania na dzień 3 lutego 2020 r. pod rygorem wszczęcia postępowania o eksmisję.

Pozwany nie zdał spornego lokalu.

Pozwany od 26 października 2015 r. jest zarejestrowany w (...) w R. jako osoba poszukująca pracy. Pobiera rentę w kwocie 900 zł brutto - 780 zł netto. Jest objęty pomocą (...) w R. w formie zasiłku celowego na dofinansowanie do zakupu żywności oraz specjalnego zasiłku celowego na dofinansowanie do kosztów leczenia i rehabilitacji. Pozwany cierpi na choroby przewlekłe. Leczy się w poradni lekarza rodzinnego oraz w poradniach specjalistycznych: neurologicznej, kardiologicznej, urologicznej i hepatologicznej. Pozostaje pod opieką psychologa. Orzeczeniem z 9 maja 2019 r. został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Zważywszy na te ustalenia Sąd Rejonowy odwołał się do art. 222§1 k.c. oraz art. 11 ust. 1 oraz art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz. U. z 2019 r., poz. 1182 – dalej jako u. o o.l.). Wskazał, że pozwany został w prawidłowy sposób wezwany do zapłaty zadłużenia czynszowego za okres przekraczający trzy miesiące. Adresowane do niego pismo obejmowało zastrzeżenie dodatkowego miesięcznego terminu do zapłaty należności pod rygorem wypowiedzenia umowy i wdrożenia postępowania mającego na celu eksmisję najemcy. Wobec braku uiszczenia należności z tytułu czynszu najmu umowa została następnie wypowiedziana z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia.

Sąd Rejonowy za bezzasadne uznał zarzuty pozwanego dotyczące braku doręczenia mu korespondencji w przedmiocie wypowiedzenia umowy najmu albowiem doręczenie pisma wypowiadającego umowę nastąpiło z pewnością wraz z doręczeniem pozwanemu odpisu pozwu.

Przesądzało to w ocenie Sądu Rejonowego o zasadności żądania powódki w pełnym zakresie dotyczącym zobowiązania pozwanego do opuszczenia i wydania jej lokalu. Sąd Rejonowy miał też na względzie art. 14 ust. 1, ust. 3 i ust. 4 u. o o.l. obligujące do zbadania przesłanek orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania przez pozwanego lokalu socjalnego. W tym aspekcie wskazał, że pozwany pobiera niewielka rentę i jest objęty pomocą MOPS w ramach ustawy o pomocy społecznej. Pozwany zalicza się zatem do kategorii osób wymienionych w art. 14 ust. 4 pkt 4 u. o o.l. wobec których sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu. Pozwany nie może przy tym zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany, a jego sytuacja materialna nie pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie. Orzeczenie o wstrzymaniu wykonania zajmowanego przez pozwanego lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu socjalnego Sąd Rejonowy uzasadnił treścią art. 14 ust 6 u. o o.l. lokalu

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł z powołaniem na art. 102 k.p.c. zważywszy na szczególną sytuację osobistą pozwanego, który pobiera bardzo niską rentę, prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i sam musi ponosić koszty utrzymania mieszkania. Cierpi nadto na choroby przewlekłe, pozostaje pod opieką psychologa i został zaliczony do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zarzucając naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Wywodził, że stan zdrowia i sytuacja finansowa oraz osobista pozwanego sprzeciwiają się orzeczeniu eksmisji, a działanie powódki uznać należy za nadużycie prawa.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Ustanowiony w toku postępowania odwoławczego pełnomocnik pozwanego z urzędu przychylił się do osobistej apelacji pozwanego i wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanemu z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym odbywało się w składzie jednoosobowym zgodnie z art. 15zzs ¹ ust 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1842) w zw. z art. 6 ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r., poz. 1090).

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy nie były kwestionowane w postępowaniu odwoławczym. Dotyczyły one tytułu własności spornego lokalu, podstaw jego zajęcia przez pozwanego, wystąpienia zaległości uzasadniających wypowiedzenie najmu oraz samego wypowiedzenia poprzedzonego wezwaniem do zapłaty w miesięcznym terminie pod stosownym rygorem, a także braku wydania lokalu powódce przez pozwanego. Nie były też kwestionowane ustalenia dotyczące sytuacji osobistej, zdrowotnej i materialnej pozwanego.

Z tych też względów uznać należało, że okoliczności te są bezsporne na etapie postępowania odwoławczego. Sąd Okręgowy ustalenia te uznał za własne, co czyniło zbędnym ich ponowne przytaczanie (art. 387§2 ¹ pkt 1 k.p.c.).

Prawidłową była też materialnoprawna ocena samej zasady kreującej uprawnienie powódki do żądania wydania lokalu. Nie budziło bowiem wątpliwości, że pozwany pozostawał w zwłoce z zapłatą należności za korzystane z lokalu za co najmniej trzy okresy płatności i pomimo pisemnego wezwania do ich zapłaty w terminie miesiąca, pod rygorem wypowiedzenia umowy najmu, długu tego nie uregulował. Po upływie zakreślonego terminu powódka pisemnie wypowiedziała pozwanemu umowę najmu z tej przyczyny, na miesiąc naprzód ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego. Wypełniła zatem tryb wypowiedzenia umowy najmu określony w art. 11 ust 1 i ust 2 pkt 2 u. o o.l. Wobec tego wygasł tytuł prawny pozwanego do zajmowania spornego mieszkania, a powódka jako właścicielka, co do zasady wynikającej z art. 222§1 k.p.c. mogła domagać się wydania lokalu.

Pozwany okoliczności tej nie kwestionował zarzucając jedynie w apelacji, że wystąpienie z powództwem stanowiło nadużycie prawa podmiotowego powódki o jakim mowa w art. 5 k.c. Powołany przepis stanowi, że nie można czynić ze swojego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Sąd Okręgowy dokonując oceny w tym zakresie miał na względzie, że w orzecznictwie dopuszcza się możliwość oddalenia powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. Niemniej jednak stosowanie tejże regulacji jako podstawy wyłączenia możliwości realizacji roszczenia z art. 222§1 k.c. nastąpić może wyjątkowo, w przypadkach szczególnie uzasadnionych, a uzyskana ochrona nie ma charakteru trwałego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 roku, I ACa 815/12, Lex nr 1515732, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 listopada 2011 roku, I ACa 1065/12, Lex nr 1280317, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 stycznia 2014 roku, I ACa 861/13, Lex nr 1428182, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2011 roku, I CSK 520/10, Lex nr 1129076).

Pozwany nie wykazał istnienia takiego szczególnie uzasadnionego przypadku. Uzasadniając swój zarzut odwoływał się do swojej trudnej sytuacji finansowej i zdrowotnej. Istotnie, pozwany uzyskuje niewielki dochód i pozostaje pod stałą opieką lekarzy specjalistów, a także otrzymuje świadczenia z pomocy społecznej. Niemniej jednak należało mieć na względzie, że argumentacja tego rodzaju odnosi się do zdecydowanej większości osób pozwanych w sprawach o eksmisję. Osoby te są przeważnie źle sytuowane, pozostają w stałym leczeniu, korzystają z pomocy innych osób czy instytucji i nie są w stanie samodzielnie pokrywać jednej z podstawowych regularnych płatności jaką jest comiesięczna należność za lokal służący do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Przyjęcie, że takie okoliczności niweczą prawo właściciela do żądania wydania lokalu czyniłaby w istocie iluzorycznym uprawnienie z art. 222§1 k.c. w zdecydowanej większości spraw. Właśnie z tego względu ustawodawca wprowadził do systemu prawnego pojęcie lokalu socjalnego i uregulował zasady orzekania o uprawnieniu do jego otrzymania. Zasady te mają niweczyć rygorystyczne skutki uzasadnionych roszczeń windykacyjnych względem osób znajdujących się w sytuacji takiej jak pozwany. Z tej też przyczyny działań powodowej Gminy nie sposób uznawać za nadużycie prawa podmiotowego. Ma ona pełne prawo do realizowania swoich roszczeń właścicielskich stanowiących jednocześnie element komunalnej gospodarki mieszkaniowej. Sytuacja pozwanego nie jest na tyle wyjątkową, zważywszy na przeciętną sytuacji życiowej osób pozwanych w sprawach o eksmisję, aby rzutowała ona uprawnienia właścicielskie powódki.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że w rozpoznawanej sprawie uzasadnione interesy pozwanego zaspokojone zostały poprzez przyznanie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego i tylko w tym zakresie jego sytuacja mogła mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Dlatego też apelacja pozwanego jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 102 k.p.c. mając na względzie opisaną sytuację pozwanego oraz przedmiot sprawy. Istotną była też dysproporcja sytuacji stron oraz okoliczność, że – jak wynikało z treści pełnomocnictwa procesowego, będącego pełnomocnictwem ogólnym – powódka korzysta ze stałej obsługi prawnej. Nie można było nadto pominąć, że kwota należnych powódce kosztów postępowania odwoławczego (120 zł) stanowiła marginalny fragment kosztów jej działalności, natomiast dla pozwanego stanowi istotną część miesięcznego budżetu.

O kosztach nieopłacone pomocy prawnej świadczonej powodowi w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 22 ³ ust 1 ustawy z 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (Dz. U. z 2022 roku, poz. 1166) i §13 pkt 1 w zw. z §4 i §16 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2019 r., poz. 68).

SSO Marcin Rak