Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Tatarczyk (spr.)

Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

SR (del.) Maryla Majewska - Lewandowska

Protokolant Paulina Kozioł

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa E. P.

przeciwko M. P.

o alimenty

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 19 grudnia 2014 r., sygn. akt V RC 254/13

1.  z apelacji pozwanego zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punktach 1, 3 i 4 w ten sposób, że oddala powództwo i nie obciąża powódki kosztami procesu;

b)  w punkcie 5 w ten sposób, że przyznaje adwokatowi K. C. ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 110,70 (sto dziesięć 70/100) złotych, w tym 20,70 (dwadzieścia 70/100) złotych podatku od towarów i usług, z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce;

2.  oddala apelację powódki;

3.  nie obciąża powódki kosztami postępowania odwoławczego;

4.  przyznaje adwokatowi K. C. ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 110,70 (sto dziesięć 70/100) złotych, w tym 20,70 (dwadzieścia 70/100) złotych podatku od towarów i usług, z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce w postępowaniu odwoławczym.

SSR del. Maryla Majewska – Lewandowska SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys - Magiera

Sygn. akt III Ca 361/15, III Ca 362/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 19 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki alimenty w kwocie po 100 zł miesięcznie, płatne do dnia 10 każdego miesiąca począwszy od dnia 1 czerwca 2013 roku z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia, oddalił powództwo w pozostałej części, wyrokowi w części zasądzającej alimenty nadał rygor natychmiastowej wykonalności, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 66 zł z tytułu kosztów sądowych i przyznał pełnomocnikowi powódki, ustanowionemu z urzędu koszty udzielonej jej pomocy prawnej w wysokości 180 zł, którą to kwotę powiększył o należny podatek od towarów i usług. Sąd ustalił, że strony zawarły związek małżeński w 1969 roku. Ze związku tego pochodzi dwoje dzieci. W trakcie trwania małżeństwa powódka była zatrudniona w Społem (...), następnie przejęła sklep spożywczy. Działalność gospodarcza początkowo zarejestrowana była na pozwanego. W 1991 roku powódka zwolniła się z pracy i razem z mężem prowadziła sklep. Od tego czasu przestała odprowadzać składki do ZUS. W roku 1992 została ubezpieczona w KRUS. W latach 1995 - 1999 pobierała rentę rolniczą z uwagi na zły stan zdrowia. W latach 2000 - 2008 strony prowadziły działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, powódka prowadziła sklep a pozwany agencję pocztową. Z dniem 3 kwietnia 2009 roku powódka uznana została za osobę bezrobotną z prawem do zasiłku. Do czasu uzyskania przez powódkę uprawnień emerytalnych w 2009 roku pozwany uiszczał na jej rzecz 1500 zł miesięcznie i opłacał czynsz mieszkaniowy. Następnie przekazywał jej kwotę 800 zł miesięcznie i nadal opłacał czynsz mieszkaniowy. Z dniem 12 grudnia 2009 roku przyznano powódce świadczenie emerytalne w kwocie 1060 zł. Od tego czasu pozwany opłaca jedynie czynsz mieszkaniowy za lokal zajmowany przez powódkę. Wyrokiem z 2 listopada 2011 roku związek małżeński stron został rozwiązany przez rozwód z winy obu stron. W skład majątku wspólnego stron wchodzi własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, który zajmuje powódka oraz dom mieszkalny, który zajmuje pozwany wraz z konkubiną. Pozwany pobiera świadczenie emerytalne w kwocie 1593,93 zł netto miesięczne. W maju 2014 roku zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Ponosi pozwany koszty utrzymania domu i opłaca czynsz za lokal mieszkalny zajmowany przez powódkę. Świadczenie emerytalne pobierane przez powódkę wynosi od 1 marca 2014 roku 1329,86 zł netto miesięczne. Obie strony mają problemy zdrowotne. Sąd wskazał, że podstawę prawną roszczeń powódki stanowi art. 60 § 1 k.r. i op. Według tego przepisu, małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się niedostatku może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Wyjaśnił Sąd, że w niedostatku jest ten, kto własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Uznał, że powódka znalazła się w niedostatku. Wydatki na pokrycie jej usprawiedliwionych potrzeb wynoszą 1430 zł miesięcznie a skoro otrzymuje świadczenie emerytalne w kwocie około 1330 zł miesięcznie, to jej potrzeby usprawiedliwione, oszacowane na kwotę 100 zł pozostają niezaspokojone, zatem w tym zakresie jej roszczenie jest uzasadnione. Podkreślił Sąd, że opłaty czynszowe za lokal zajmowany przez powódkę stale pokrywa pozwany, w tym zakresie powódka nie znajduje się więc w niedostatku a brak jest podstaw do stwierdzenia, że pozwany zaprzestanie udzielać tego wsparcia byłej żonie. Ocenił sąd, że pozwany jest w stanie uiszczać powódce alimenty w kwocie 100 zł miesięcznie, gdyż znajduje się w lepszej od powódki sytuacji majątkowej, kwota zasądzonych alimentów jest niewygórowana, osiąga pozwany wyższe niż powódka świadczenie emerytalne a jeszcze w 2013 roku czerpał dochody z działalności gospodarczej i poczynił pewne oszczędności.

Apelację od tego wyroku wniosły obie strony.

Powódka zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że kwota 100 zł miesięcznie odpowiada możliwościom zarobkowym i finansowym pozwanego oraz usprawiedliwionym potrzebom powódki, a nadto przez ustalenie, iż to powódka zaprzestała odprowadzać składki do ZUS, podczas gdy z uzasadnienia wyroku rozwodowego wynika, że to pozwany doprowadził do takiej sytuacji wbrew woli powódki, przez ustalenie że dochód osiągany przez pozwanego wynosi 1593,93 zł netto miesięcznie, pomimo iż z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że pozwany z dużym prawdopodobieństwem dysponuje większą kwotą a w przeszłości ukrywał swoje dochody przed urzędem skarbowym, na przykład nie wystawiając faktur VAT, co również ustalone zostało w sprawie rozwodowej, przez ustalenie, że pozwany choruje, pomimo że nie przedstawił on żadnego zaświadczenia lekarskiego na tę okoliczność, przez ustalenie, jakoby brak było podstaw do przyjęcia, że pozwany w przyszłości zaprzestanie opłacania czynszu za mieszkanie zajmowane przez powódkę, pomimo iż przyczyną wystąpienia przez powódkę z powództwem o alimenty był m.in. fakt, iż pozwany nie regulował tych należność a następnie dopiero na potrzeby sprawy dokonał spłaty zaległości, naruszenie prawa procesowego - art. 233 k.p.c. przez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów, dokonanie oceny zgromadzonych dowodów z naruszeniem zasad logiki i doświadczenia życiowego, co skutkowało błędnym ustaleniu stanu faktycznego, naruszenie § 6 i 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu i błędne ustalenie wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu poprzez przyznanie kwoty 180 zł powiększonej o podatek od towarów i usług, podczas gdy wynagrodzenie powinno zostać zasądzone w oparciu o § 7 ust. 4 w związku z § 6 rozporządzenia, tj. w wysokości co najmniej 2400 zł. W oparciu o te zarzuty skarżąca domagała się zmiany wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na jej rzecz alimentów w wysokości 850 zł miesięcznie, płatnych do dnia 10 każdego miesiąca począwszy od 1 czerwca 2013 roku z odsetkami ustawowymi w razie opóźnienia, zasądzenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w wysokości co najmniej 2400 zł, powiększonej o podatek od towarów i usług, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji, zasądzenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce w postępowaniu odwoławczym.

Pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 60 § 1 k.r. i op. przez nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że zaszły okoliczności wskazane w tym przepisie pozostawania powódki w niedostatku, a nadto iż usprawiedliwione potrzeby powódki wymagają dostarczania środków utrzymania w wysokości 100 zł miesięcznie a możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego pozwalają na zaspakajanie roszczeń powódki, naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny zgromadzonego materiału dowodowego z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, w szczególności przez uznanie, że pozwany winien dostarczać powódce środki utrzymania w wysokości 100 zł miesięcznie, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że sytuacja majątkowa i zarobkowa pozwanego nie pozwala na spełnienie tego świadczenia bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania, uznanie że powódka znajduje się w niedostatku a przyczyną niedostatku są istniejące w trakcie małżeństwa układy finansowe małżonków, w tym brak odprowadzania przez powódkę składek na ZUS, uznanie iż powódka wykazała, że znajduje się w niedostatku i wycenę uzupełnienia potrzeb powódki na kwotę 100 zł miesięcznie, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego, w szczególności analiza miesięcznych wydatków powódki prowadzi do wniosku, że koszty jej utrzymania zostały zawyżone, zwłaszcza w zakresie wykazania przez nią wydatków na artykuły higieniczne i środki czystości, uznanie że aby możliwe było stosowanie przez powódkę diety żywieniowej odpowiedniej do jej schorzeń konieczne jest w tym celu wsparcie finansowe ze strony pozwanego kwotą 100 zł miesięcznie albowiem stan majątkowy powódki nie pozwala na samodzielne sfinansowanie przez nią kosztów tej diety, co pozostaje w sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że sytuacja majątkowa powódki wymaga dostarczania środków utrzymania ze strony pozwanego w wysokości 100 zł miesięcznie a pozwany jest w stanie wykonywać to zobowiązanie bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i pominięcie, że pozwany dodatkowo pomaga powódce comiesięcznym utrzymaniem mieszkania, podczas gdy porównanie stanu majątkowego stron prowadzi do wniosku, iż dysponują one podobnymi kwotami a wykonanie przez pozwanego nałożonego przez sąd zobowiązania alimentacyjnego spowoduje uszczerbek dla koniecznego utrzymania własnego. W oparciu o te zarzuty skarżący domagał się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa, zasądzenia od powódki kosztów postępowania w obu instancjach.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Podstawę roszczeń alimentacyjnych powódki stanowił art. 60 § 1 k.r i op., według którego prawo żądania od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego przysługuje małżonkowi rozwiedzionemu, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku.

W niedostatku pozostaje uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania oraz ten, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.

Związek małżeński stron został rozwiązany przez rozwód z winy obu stron.

Uwzględnienie roszczenia alimentacyjnego powódki zależało zatem w pierwszej kolejności od stwierdzenia, czy wystąpił po jej stronie stan niedostatku, rozumiany jako brak możliwości zaspokojenia we własnym zakresie swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Zakres obowiązku alimentacyjnego wynikającego z powołanego przepisu wyznaczają usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Ustalenia, jakich dokonał w sprawie Sąd Rejonowy co do sytuacji materialnej stron, zakresu ich usprawiedliwionych potrzeb oraz wsparcia finansowego, jakiego pozwany udziela byłej żonie nie pozwalały na uznanie roszczenia powódki za uzasadnione.

Dochody stron stanowią świadczenia emerytalne. Powódka uzyskuje to świadczenie w kwocie 1329,86 zł netto miesięczne, pozwany natomiast w kwocie 1593,93 zł netto miesięczne.

Postępowanie dowodowe nie wykazało zasadności twierdzeń powódki, że jej były mąż osiąga inne dochody, jak również by dysponował oszczędnościami umożliwiającymi udzielanie jej wsparcia finansowego w większym rozmiarze aniżeli przez regulowanie opłat „czynszowych”.

W toku procesu powódka złożyła oświadczenie, z którego wynikało, że przyczyną wystąpienia z roszczeniem alimentacyjnym była obawa, iż pozwany zaprzestanie regulowania opłat „czynszowych” za lokal, w którym powódka mieszka.

Jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, pozwany opłaca w całości „czynsz” za lokal mieszkalny należący do majątku wspólnego stron, zajmowany na zasadzie wyłączności przez powódkę.

Powódka wprawdzie podnosiła, że wpłaty pozwanego z tego tytułu są nieregularne ale jest poza sporem, że obowiązek uiszczania opłat „czynszowych” w całości realizuje pozwany i nie powstała sytuacja zmuszająca powódkę do przejęcia tego obowiązku choćby w części.

Ustalenie, że pozwany wspiera finansowo byłą żonę pokrywając w całości opłaty „czynszowe” za lokal mieszkalny, który ona zajmuje wywrzeć musiało wpływ na ocenę, czy powódka znajduje się w stanie niedostatku oraz czy zakres usprawiedliwionych potrzeb stron oraz możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego usprawiedliwia zasądzenie alimentów.

Na tak postawione pytania udzielić należało odpowiedzi negatywnej.

Uwzględniając wysokość świadczeń emerytalnych uzyskiwanych przez strony oraz fakt regulowania przez pozwanego opłat „czynszowych” za lokal zajmowany przez powódkę stwierdzić bowiem należało, że to powódka dysponuje większą kwotą na pokrycie własnych bieżących potrze aniżeli pozwany z tytułu osiąganego świadczenia emerytalnego pomniejszonego o wpłaty na „czynsz” mieszkaniowy.

Rozstrzygnięcie o roszczeniu alimentacyjnym powódki nie zależało od ustalenia przyczyny, dla której świadczenie emerytalne powódki nie jest wyższe. Istota sprawy polegała wszak na zbadaniu, czy wystąpiły przesłanki roszczenia alimentacyjnego, o których mowa w art. 60 § 1 k.r. i op.

Ponieważ postępowanie dowodowe nie wykazało wystąpienia tych przesłanek, powództwo należało oddalić.

Dlatego zaskarżony wyrok podlegał wskutek apelacji pozwanego zmianie przez oddalenie powództwa. W konsekwencji oddaleniu jako nieuzasadniona podlegała apelacja powódki, w której zawarte zostało żądanie zasądzenia alimentów wyższych niż w zaskarżonym wyroku.

Z tych przyczyn Sąd Odwoławczy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 i 385 k.p.c. Z uwagi na alimentacyjny charakter sprawy, po myśli art. 102 k.p.c., nie obciążył powódki kosztami przegranego procesu. Koszty pomocy prawnej udzielonej powódce przez adwokata ustanowionego z urzędu przyznać należało, wobec oddalenia powództwa, ze środków Skarbu Państwa. Według § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3-5 rozporządzenia oraz niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata. Stosownie do § 7 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia, stawki minimalne w sprawach o alimenty wynoszą 60 zł. z zastrzeżeniem ust. 4. Zgodnie z ust. 4 § 7 rozporządzenia, opłaty w sprawach o alimenty ustala się od wartości przedmiotu sprawy, jeżeli obowiązek zwrotu kosztów obciąża osobę zobowiązaną do alimentów. W rozpoznawanej sprawie nie zachodził przypadek obciążenia osoby zobowiązanej do alimentów obowiązkiem zwrotu kosztów, nie istniały więc przesłanki pozwalające na ustalenie opłaty za czynności adwokata od wartości przedmiotu sprawy. W tej sytuacji podstawę przyznania pełnomocnikowi powódki opłaty za udzieloną pomoc prawną stanowił § 7 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia. Uwzględniając nakład pracy pełnomocnika powódki przyznano mu z tytułu pomocy prawnej udzielonej powódce w obu instancjach koszty pomocy prawnej według maksymalnej stawki określonej w § 19 w związku z § 7 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia, zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia opłatę podwyższono o stawkę podatku od towarów i usług.