Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

POSTANOWIENIE

Dnia 18 marca 2022r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sadu Okręgowego Andrzej Dyrda

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2022 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

z udziałem Gminy G. i Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o zasiedzenie służebności gruntowej

na skutek apelacji uczestnika postępowania Gminy G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 9 lutego 2021r., sygn. akt I Ns 992/17

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika postępowania Gminy G. na rzecz wnioskodawcy kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Andrzej Dyrda

Sygn. akt III Ca 295/21

UZASADNIENIE

(...) Sp. z o.o. w G. wniósł o stwierdzenie, że poprzednik prawny wnioskodawcy – Przedsiębiorstwo Budowlane (...) Sp. z o.o. w G. nabył – najpóźniej z dniem 5 grudnia 2010r. - na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) służebność gruntową polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości niezabudowanej stanowiącej fragment działki ewidencyjnej nr (...), obręb T., o powierzchni 160 m ², położonej w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) - pasa gruntu o powierzchni 0,0160 ha zgodnie ze szkicem oraz mapą sporządzoną przez biegłego sądowego K. T. w sprawie o sygn. VII GC 607/14. Nadto wniósł o zasądzenie od uczestnika postępowania Gminy G. na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko wnioskodawca podał, że jest właścicielem budynku (...) usytuowanego na nieruchomości położonej przy ul. (...) w G., sąsiadującej z działką gruntu nr (...). Wnioskodawca jest użytkownikiem wieczystym ww. nieruchomości, zaś jej właścicielem jest Skarb Państwa. Wskazał, że poprzedni właściciel – Przedsiębiorstwo Budowlane (...) Sp. z o.o. w G. nabył przedmiotowe prawo wraz z własnością Przedsiębiorstwa (...) w likwidacji w drodze pisemnego przetargu sprzedaży prowadzonej przez syndyka masy upadłości. W treści umowy sprzedaży z 5 kwietnia 2007r. przedstawiciel sprzedającego oświadczył, że zbywane prawo użytkowania wieczystego gruntu wraz z własnością budynków i urządzeń, poza prawami i roszczeniami wynikającymi z umów najmu, jest wolne od praw i roszczeń osób trzecich nie wpisanych do księgi wieczystej. W 2013r. wnioskodawca otrzymał korespondencję z Urzędu Miejskiego w G., na podstawie której powziął informację, że znajdujący się na niej budynek wykracza ok. 160 m ² poza granice działki, której użytkownikiem wieczystym jest wnioskodawca. W związku z tym uczestnik postępowania wezwał wnioskodawcę do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Wnioskodawca podkreślił, że w okresie dysponowania tytułem prawnym do nieruchomości nie dokonał żadnej przebudowy lub nadbudowy nieruchomości budynkowej. Tym samym nieprzerwane korzystanie z fragmentu nieruchomości uczestnika postępowania trwa od dnia budowy budynku. Fragment budynku, który zajmuje cześć działki, będącej własnością uczestnika postępowania został wybudowany prawdopodobnie w 1957r. Budynek ten od chwili wybudowania jest nieprzerwalnie użytkowany przez kolejnych właścicieli.

W odpowiedzi na wniosek Gmina G. wniosła o oddalenie wniosku oraz ustalenie, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Podała, że do 5 grudnia 1990r. właścicielem obydwu nieruchomości był Skarb Państwa. Własność działki nr (...) nabyła z mocy prawa Gmina G. z dniem 27 maja 1990r. Poprzednik prawny wnioskodawcy z mocy prawa nabył prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) dnia 5 grudnia 1990r. Zakwestionował posiadanie w dobrej wierze. Podniósł, że bieg zasiedzenia nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa mógł się zacząć dopiero od 1 października 1990r. z uwagi na obowiązujące od tej daty przepisy wyłączające możliwość nabycia przez zasiedzenie jakichkolwiek praw na nieruchomości Skarbu Państwa, a skrócenie terminów obejmuje jednak wyłącznie okres posiadania biegnącego przeciwko Skarbowi Państwa i wykonywanego przez inny podmiot niż przedsiębiorstwo państwowe, a więc mogącego prowadzić do zasiedzenia. W niniejszej sprawie nie podlega zaliczeniu ani okres władania przez poprzednika prawnego wnioskodawcy w czasie obowiązywania art. 128 k.c., gdyż w tym czasie właścicielem obciążonej nieruchomości był Skarb Państwa ani w czasie gdy Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) nie było jeszcze użytkownikiem wieczystym nieruchomości władnącej. Termin zasiedzenia służebności w sprawie zaczął biec z dniem 5 grudnia 1990r. i skutki zasiedzenia mogą nastąpić najwcześniej w dacie 5 grudnia 2020r. bowiem brak jest możliwości przypisania dobrej wiary posiadacza w chwili rozpoczęcia wykonywania służebności na działce nr (...). W ocenie uczestnika postępowania fakt zajęcia przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) przedmiotowego fragmentu działki już w 1957r. nie może prowadzić do skrócenia terminu biegu zasiedzenia służebności rozpoczętego w dniu 5 grudnia 1990r.

Postanowieniem z dnia 24 września 2020r. Sąd wezwał do wzięcia udziału w sprawie Przedsiębiorstwo Budowlane (...) Sp. z o.o. w G..

Na rozprawie 26 stycznia 2021r. uczestnik postępowania Przedsiębiorstwo Budowlane (...) Sp. z o.o. w G. poparł wniosek.

Sąd Rejonowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 9 lutego 2021r. stwierdził nabycie, przez wnioskodawcę (...) Sp. z o.o. w G. z dniem 5 grudnia 2020r. na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą numer (...), przez zasiedzenie służebności gruntowej polegającej na prawie korzystania z części nieruchomości niezabudowanej stanowiącej fragment działki ewidencyjnej numer (...), obręb T., o powierzchni 160 m ² położonej w G. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Gliwicach prowadzona jest księga wieczysta numer (...) tj. pasa gruntu o powierzchni 0,0160 ha zgodnie ze szkicem sytuacyjnym - załącznik numer 2 oraz mapą dla celów sądowych sporządzonymi przez biegłego sądowego K. T. w opinii z dnia 07.12.2015 r. w ramach postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Gliwicach sygnatura VII GC 607/14 na kartach 186, 187 tych akt, które uczynić częścią integralną niniejszego postanowienia oraz kosztami postępowania obciążyć uczestników w zakresie przez nich poniesionym.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) dla nieruchomości położonej w G. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 1,5565 ha. Nieruchomość ta składa się z działki o numerze ewidencyjnym (...) i jest własnością Skarbu Państwa.

Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi także księgę wieczystą nr (...) dla nieruchomości położonej w G. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 0,0944 ha. Nieruchomość ta składa się z działki o numerze ewidencyjnym (...) i jest własnością Gminy G..

Na nieruchomości obejmującej działkę nr (...) w latach 30 – tych ubiegłego wieku rozpoczęto budowę hali warsztatowej tj. hangar. Budowę zakończono w 1957r., a następnie dobudowano do niej przybudówkę z cegły. W przybudówce tej mieściła się narzędziownia, hala maszyn, hala do obróbki skrawaniem oraz warsztat elektryczny. Przybudówka ta znajduje się od strony ul. (...) i obecnie zajmuje także cześć nieruchomości składającej się z działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni 160 m ². Z kolei po drugiej stronie hangaru dobudowano pomieszczenie z cegły, w którym znajdowała się kotłownia. Pomieszczenie to znajdowało się na terenie działki nr (...). W tamtym czasie ściany budynku stanowiącego hangar były jednocześnie częścią ogrodzenia działki nr (...).

Początkowo działalność w budynku hangaru prowadziło Przedsiębiorstwo Państwowe (...). Przedsiębiorstwo to zmieniło nazwę na (...) Kombinat (...), a następnie przekształciło się w Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w G..

Decyzją nr G.II/8224/59/92 z września 1992r. wydaną przez Wojewodę (...) stwierdzono nabycie z dniem 5 grudnia 1990r. przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w G. przy ul. (...) prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położonego w G. przy ul. (...), będącego w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 29 września 1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości w zarządzie ww. przedsiębiorstwa, obejmującego działki o ówczesnych numerach (...). Okres użytkowania wieczystego został ustalony na 99 lat z możliwością jego przedłużenia na dalszy okres.

Decyzją nr Gd.II- (...) z dnia 20 grudnia 1993r. wydaną przez Wojewodę (...) stwierdzono nabycie z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990r. przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w G. prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa, położonego w G. przy ul. (...) o łącznej powierzchni 22421 m2, obejmującego działki o ówczesnych numerach (...)

Dnia 5 kwietnia 2007r. pomiędzy syndykiem masy upadłości Przedsiębiorstwa Państwowego Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w likwidacji w upadłości z siedzibą w G. a Przedsiębiorstwem Budowlanym (...) Sp. z o.o. w G. została zawarta umowa na mocy której Przedsiębiorstwo Budowlane (...) Sp. z o.o. w G. nabyło prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) o powierzchni 1,5565 ha wraz z własnością budynków, budowli i urządzeń stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności.

Dnia 22 października 2012r. pomiędzy Przedsiębiorstwem Budowlanym (...) Sp. z o.o. w G. a (...) Sp. z o.o. w G. (obecnie (...) Sp. z o.o. w G.) została zawarta umowa przeniesienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa jako aportu, w skład którego wchodzi m.in. prawo użytkowania wieczystego działki numer (...) położonej w G., dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Obecnie użytkownikiem wieczystym nieruchomości składającej się z działki nr (...) jest (...) sp. z o.o. w G..

Pismem z dnia 8 października 2013r. Urząd Miejski w G. poinformował wnioskodawcę o naliczeniu miesięcznej opłaty z tytułu bezumownego użytkowania części działki nr (...), obręb T. o pow. 160 m ² w wysokości 1968 zł płatną do 20-go dnia każdego miesiąca.

Dnia 31 marca 2014 r. Gmina G. wytoczyła przeciwko (...) Sp. z o.o. w G. powództwo o zapłatę kwoty w łącznej wysokości 34.112 zł tytułem opłat za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w G. przy ul. (...), obejmującej działkę nr (...), obejmujący okres od grudnia 2013r. do marca 2014r. Postępowanie toczy się przez tut. Sądem, VII Wydział Gospodarczy pod sygn. VII GC 607/14. Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2017r. Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

Obecnie na nieruchomości składającej się z działki nr (...) poza budynkiem hangaru znajduje się 10 innych budynków, w tym 2 o przeznaczeniu administracyjno – biurowym, a pozostałe to magazyny produkcyjne i hale. Budynek hangaru ma obecnie 3 przybudówki stanowiące jedność. Ostatnia przybudówka została wybudowana w latach 2009 – 2010. W tym czasie Przedsiębiorstwo Budowlane (...) Sp. z o.o. w G. przeprowadziło także generalny remont hali oraz wykonano termoizolację całego budynku hangaru i wszystkich przebudówek. W nieruchomości nie dokonano istotnych zmian od momentu nabycia przez wnioskodawcę prawa użytkowania wieczystego ww. nieruchomości. W momencie nabycia przez wnioskodawcę prawa użytkowania wieczystego nieruchomości była ona ogrodzona płotem wykonanym z siatki i blachy, a część granicy działki nr (...) stanowi ściana budynku hangaru.

Zarówno wnioskodawca w momencie nabycia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, jak i jego poprzednicy prawni nie mieli świadomości, że pierwsze dobudowane przybudówki znajdujące się od strony ul. (...) wykraczają poza granicę działki nr (...) i zajmują część działki nr (...), stanowiącej własność Gminy G..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie, a jako podstawę prawną wskazał art. 292 k.c., art. 172 k.c. oraz art. 176 k.c. § 1 k.c., przytaczając treść tych przepisów oraz wyjaśniając charakter prawnych instytucji zasiedzenia. Sąd wskazał, że z przytoczonych przepisów wynika, że do nabycia służebności gruntowej wymagane jest łączne spełnienie następujących przesłanek: posiadanie (przy czym chodzi o posiadanie służebności w rozumieniu art. 352 k.c.), upływ czasu – długość okresu uzależniona jest od dobrej lub złej wiary posiadacza, istnienie trwałego i widocznego urządzenia.

Sąd, na podstawie zebranego materiału dowodowego stwierdził, że na nieruchomości obejmującej działkę nr (...) w latach 30 – tych ubiegłego wieku rozpoczęto budowę hali warsztatowej tj. hangar, a następnie dobudowano do niej przybudówkę z cegły. Budowę zakończono w 1957r. Początkowo działalność w budynku hangaru prowadziło Przedsiębiorstwo Państwowe (...), który zmienił nazwę na (...) Kombinat (...), który przekształcił się w Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w G.. Obecnie użytkownikiem wieczystym nieruchomości składającej się z działki nr (...) jest (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G..

Następnie Sąd wskazał, że przed dniem 31 stycznia 1989r. i wprowadzoną z tym dniem zmianą art. 128 k.c. obowiązywała w polskim systemie prawnym zasada jednolitości własności państwowej, wyjaśniając charakter tej zasady, oraz wskazał, że z dniem 1 lutego 1989r., zniesiono konstrukcję jednolitej własności państwowej, lecz nie spowodowało to jednak przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym - z mocy kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych - uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostających w ich zarządzie. Przekształcenie zarządu w odniesieniu do gruntów w prawo użytkowania wieczystego, a w odniesieniu do znajdujących się na tych gruntach budynków, innych urządzeń i lokali w prawo własności nastąpiło w dniu 5 grudnia 1990r. na podstawie art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990r., o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości, natomiast w odniesieniu do innych składników majątkowych - również w prawo własności - przekształcenie dokonało się w dniu 7 stycznia 1991r. na podstawie art. 1 pkt 9 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.

Sąd uznał, że termin zasiedzenia służebności gruntowej w przedmiotowej sprawie zaczął biec z dniem 5 grudnia 1990r. przy czym stwierdził, że wnioskodawca pozostawał w złej wierze, albowiem jego poprzednik prawny już w momencie podjęcia decyzji o wybudowaniu pierwszej przybudówki (około 1960r.), która stanowiła ingerencję w budynek hangaru istniejący od dłuższego czasu, należało zlecić kolejne badania geodezyjne mające na celu wytyczenie punktów stanowiących granice nieruchomości, aby mieć zagwarantowaną pewność, że przybudówka ta wzniesiona zostanie w granicach działki nr (...).

Uwzględniając powyższe okoliczności Sąd uznał, że wnioskodawca (...) Sp. z o.o. w G. nabył z dniem 5 grudnia 2020r. na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą numer (...), przez zasiedzenie służebności gruntowej polegającej na prawie korzystania z części nieruchomości niezabudowanej stanowiącej fragment działki ewidencyjnej numer (...), obręb T., o powierzchni 160 m ² położonej w G. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Gliwicach prowadzona jest księga wieczysta numer (...) tj. pasa gruntu o powierzchni 0,0160 ha zgodnie ze szkicem sytuacyjnym – załącznik numer 2 oraz mapą dla celów sądowych sporządzonymi przez biegłego sądowego K. T. w opinii z dnia 7 grudnia 2015 r. w ramach postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Gliwicach, sygnatura VII GC 607/14 na kartach 186, 187 tych akt, wskazując że skorzystanie przez Sąd z opinii biegłego sporządzonej w postępowaniu prowadzonym przez Sad Rejonowy w Gliwicach, VII Wydział Gospodarczy, sygn. VII GC 607/14 było uzasadnione na podstawie art. 287 ¹ k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia wniósł uczestnik postępowania zaskarżając postanowienie w całości oraz zarzucając naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej art. 233 § 1 k.p.c. przez ustalenie, iż wnioskodawca i jego poprzednicy prawni w okresie 1990 - 2020r. będąc użytkownikami wieczystymi działki nr (...) korzystali z działki nr (...) w zakresie prawa służebności gruntowej przy jednoczesnym ustaleniu, że do 2013r. nie wiedzieli oni o przekroczeniu granicy działki (...) przez budynek stanowiący ich własność, gdy tymczasem zgodnie z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego użytkownik wieczysty, który znajduje się w błędnym przekonaniu, iż do całego zajętego przez niego terenu przysługuje mu prawo użytkowania wieczystego nie może jednocześnie korzystać z części tego gruntu w zakresie prawa służebności, tj. być posiadaczem służebności gruntowej,

Nadto zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego , a to:

1.  art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. i art. 352 § 1 k.c. przez błędną ich wykładnię prowadzącą do wniosku, iż osoba która władała częścią nieruchomości będąc przekonaną, że przysługuje jej prawo użytkowania wieczystego może zostać uznana za posiadacza służebności gruntowej wykonywanej na tej nieruchomości,

2.  art. 352 k.c. i z art. 285 § 1 k.c. przez ich niezastosowanie przy wykładni pojęcia posiadania służebności gruntowej, co prowadziło do błędnego przyjęcia, że władztwo wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych polegało na posiadaniu służebności gruntowej.

Na tych podstawach wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia prawa służebności gruntowej, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I Instancji.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od uczestnika postępowania kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz przekonująco uzasadnił swoje rozstrzygnięcie. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne.

Wbrew stanowisku uczestnika postępowania, Sąd Rejonowy nie dopuścił się stawianych mu naruszeń prawa procesowego.

Przewidziane w art. 233 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymogami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonując wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 sierpnia 2012r. III AUa 620/12). Stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. należy wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Z tych względów za niewystarczające należy uznać przekonanie strony o innej niż przyjęta przez Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i o ich odmiennej ocenie niż ocena dokonana przez Sąd (tak: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach: z dnia 1 marca 2012r. I ACa 111/12; z dnia 3 lutego 2012r., I ACa 1407/11). Uznać zatem należy, że jeżeli Sąd, ze zgromadzonego materiału dowodowego, wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, co ma miejsce w niniejszej sprawie, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (tak: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach: z dnia 8 lutego 2012r. (I ACa 1404/11), z dnia 14 marca 2012r. (I ACa 160/12), z dnia 29 lutego 2012r. (I ACa 99/12); a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2012r. VI ACa 31/12).

Nie można również pominąć, iż same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (porównaj: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11).

Naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. uczestnik postępowania dopatrzył się w ustaleniu przez Sąd I instancji, iż wnioskodawca i jego poprzednicy prawni w okresie 1990 - 2020r. będąc użytkownikami wieczystymi działki nr (...) korzystali z działki nr (...) w zakresie prawa służebności gruntowej przy jednoczesnym ustaleniu, że do 2013r. nie wiedzieli oni o przekroczeniu granicy działki dz. 780 i 781/2 przez budynek stanowiący ich własność, gdy tymczasem zgodnie z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego użytkownik wieczysty, który znajduje się w błędnym przekonaniu, iż do całego zajętego przez niego terenu przysługuje mu prawo użytkowania wieczystego nie może jednocześnie korzystać z części tego gruntu w zakresie prawa służebności, tj. być posiadaczem służebności gruntowej, a zatem, czy zasadnie zostały uznane za spełnione przesłanki do zasiedzenia służebności gruntowej.

Wskazać zatem należy, że zasiedzenie stanowi pierwotny sposób nabycia prawa ex lege przez dotychczas nieuprawnionego, z upływem oznaczonego terminu wykonywania posiadania zasiadywanego prawa, a jego funkcją jest dostosowanie, pod pewnymi warunkami, stanu prawnego do układu stosunków faktycznych i ustabilizowanie stosunków prawnych. Przedmiotem posiadania prowadzącego do nabycia przez zasiedzenie każdego prawa rzeczowego, a zatem zarówno własności, użytkowania wieczystego, jak i służebności gruntowej i przesyłu są rzeczy materialne w rozumieniu art. 45 k.c., mogące być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego i indywidualnego posiadania (nieruchomości i ruchomości).

Posiadanie nieruchomości w zakresie służebności musi wykazywać się szczególnymi cechami, określonymi w art. 292 i 305 ¹ k.c., a zatem polegać na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, wzniesionego przez posiadacza służebności gruntowej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 24 czerwca 2014r., (I ACa 1527/13) posiadania prowadzącego do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, natomiast władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się, zgodnie z art. 336 k.c., jako posiadanie zależne. Jak słusznie podkreślał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 maja 2006r. (IV CSK 149/2005), przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności trzeba mieć na uwadze, że zgodnie z art. 292 k.c. do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie stosuje się przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie jedynie odpowiednio. Tym samym posiadania prowadzącego do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości.

Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, właściciel nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste zachowuje status jej posiadacza samoistnego, a użytkownik wieczysty jest jej posiadaczem zależnym w zakresie treści przysługującego mu prawa (porównaj: uchwała Sądu Najwyższego z 28 marca 2014r., III CZP 8/14; wyrok Sądu Najwyższego z 28 czerwca 1973r., III CRN 154/73). W uchwale natomiast składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2016r. (III CZP 57/16) stwierdzono, że status posiadacza samoistnego nieruchomości, zachowywany przez właściciela po powstaniu użytkowania wieczystego, legitymuje go do dochodzenia roszczeń posesoryjnych dotyczących nieruchomości (art. 344 k.c.), tak jak status właściciela upoważnia go do dochodzenia roszczeń petytoryjnych (art. 222 k.c.).

Nie można także zaakceptować stanowiska, że po ustanowieniu użytkowania wieczystego właściciel przestaje weryfikować dane na temat stanu faktycznego, w jakim pozostaje nieruchomość i nie ma wiedzy o tym, kto i w jakim zakresie z niej korzysta. Wybudowanie na nieruchomości trwałego i widocznego urządzenia, w tym przesyłowego, służącego posiadaczowi służebności do jej wykorzystania w sposób mogący finalnie prowadzić do zasiedzenia, niewątpliwie wpływa na cechy fizyczne nieruchomości determinujące jej wartość, w nawiązaniu do której właściciel określa stawki opłat rocznych za użytkowanie wieczyste. Urządzenia te bowiem zwiększają wartość nieruchomości albo ją obniżają, wpływając na obligacyjny aspekt relacji między właścicielem i użytkownikiem wieczystym. Właściciel jest też w stanie ocenić, czy z pewnymi właściwościami nadanymi nieruchomości w okresie jej oddania w użytkowanie wieczyste będzie musiał liczyć się na stałe, gdyż wynikają one z działań mających za przedmiot nieruchomość, a zatem skierowanych także przeciwko niemu, czy też - ze względu na ich dokonanie wyłącznie w relacji użytkownik wieczysty i nabywający służebność na użytkowaniu wieczystym, jak dopuścił to Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 16 maja 2017 r.,(III CZP 101/16) - może oczekiwać, że ich skutki zostaną usunięte wraz z ustaniem użytkowania wieczystego, gdy wygaśnie także ustanowione na nim uprawnienie osoby trzeciej.

Nadto, w postanowieniu z dnia 15 października 2008r. (I CSK 135/08), Sąd Najwyższy stwierdził, że obciążeniu prawa użytkowania wieczystego służebnością drogi koniecznej nie sprzeciwia się istota służebności gruntowej. Określając ją w art. 285 k.c., ustawodawca wprawdzie postanowił, że służebność gruntowa obciąża nieruchomość, ale w przepisie tym chodzi o zasadniczy model ustawowy służebności gruntowej, niewyłączający ustanowienia tego ograniczonego prawa rzeczowego na prawie użytkowania wieczystego. Ustawodawca określił funkcjonalną treść służebności gruntowej i w zasadniczym modelu przyjął, że wymieniona służebność polega na korzystaniu z nieruchomości. W związku z tym uwzględnienie odrębnego przepisu art. 233 k.c., przyznającego użytkownikowi wieczystemu uprawnienie do rozporządzania jego prawem, rozbudowuje art. 285 k.c., rozszerzając w ten sposób - od strony przedmiotowej - zakres dopuszczalności stosowania instytucji służebności gruntowej również na prawie użytkowania wieczystego, co nie narusza numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych, obejmującego także służebność i ustawowej treści służebności gruntowej, a jedynie rozszerza katalog przedmiotów podlegających obciążeniu służebnością gruntową.

Przyjąć zatem należy, że założenie, że po powstaniu użytkowania wieczystego, do zasiedzenia służebności może dojść wyłącznie na tym prawie, oznaczałoby, iż ustanowienie użytkowania wieczystego niweczyłoby skutki posiadania służebności trwającego do tego momentu. Akty władania nieruchomością wykonywane przez posiadacza służebności mogą być bowiem postrzegane jako skierowane przeciwko użytkownikowi wieczystemu dopiero od powstania użytkowania wieczystego, a wcześniejsze, skierowane przeciwko właścicielowi, traciłyby prawną doniosłość. Nie sposób przyjąć, że czynność prawna właściciela i użytkownika wieczystego polegająca na ustanowieniu użytkowania wieczystego miałaby pozbawiać prawnej doniosłości stan faktyczny, w który zaangażowany jest posiadacz służebności albo że miałaby przekształcać skutki tego stanu faktycznego w ten sposób, że zamiast prawa, do uzyskania którego zmierzał posiadacz, uzyska on prawo o innym przedmiocie (użytkowanie wieczyste zamiast nieruchomości) i innej trwałości. (porównaj: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2020r., V CSK 39/19).

Mając zatem na względzie powyższe, uznać należało, że Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że zaistniały przesłanki zasiedzenia służebności gruntowej na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego. Przesłanki te określają art. 292 k.c. oraz art. 172 k.c., a są nimi: posiadanie służebności polegające na korzystaniu z widocznego i trwałego urządzenia w zakresie odpowiadającym określonej treści służebności oraz określony w ustawie upływ czasu, w zależności od tego czy posiadacz był w dobrej czy złej wierze. Przesłanki te muszą być spełnione kumulatywnie.

Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca był posiadaczem przedmiotowej służebności gruntowej. Jak wynika bowiem z ustaleń faktycznych, w 1957r. poprzednik prawny wnioskodawcy zakończył budowę przybudówki z cegły do hali warsztatowej i od tamtego czasu, zarówno on jak i jego następcy prawni, stale z niej korzystali. Przybudówka ta znajdowała się na gruncie uczestnika postępowania. Nadto, brak było podstaw do stwierdzenia, że wnioskodawca wszedł w posiadanie służebności gruntowej inaczej aniżeli w złej wierze. Z tego też powodu termin do jej zasiedzenia wynosił 30 lat, przy czym nie mógł być liczony od 1957r. ze względu na obowiązujący wtedy art. 128 k.c., co słusznie stwierdził Sąd I instancji i nie było kwestionowane apelacją.

Z przytoczonych powyżej względów apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Wobec ewidentnej sprzeczność interesów wnioskodawcy i uczestnika postępowania, o kosztach postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 520 § 2 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. oraz art. 13 § 2 k.p.c. i art.108 § 1 k.p.c. Koszty te ustalono w oparciu o § 5 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2018r. poz. 265 ze zmianami) .

SSO Andrzej Dyrda