Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko W. M. (M.)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 1 sierpnia 2016 roku, sygn. akt I C 923/16

oddala apelację.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 6/17

UZASADNIENIE

Powódka domagała się od pozwanego 4.134,31 zł z bliżej określonymi odsetkami i kosztami sporu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Dochodzona pozwem należność stanowiła dług pozwanego z tytułu niewykonania umowy pożyczki.

Pozwany wniósł sprzeciw od wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, w którym domagał się oddalenia powództwa.

Wobec uznania sprzeciwu za skuteczny sprawę przekazano sądowi właściwości ogólnej pozwanego.

Po przeprowadzeniu postępowania Sąd Rejonowy wydał wyrok w którym zasądził od pozwanego na rzecz powódki 1.706,25 zł z bliżej określonymi odsetkami oraz kwotą 21,46 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a w pozostałej części powództwo oddalił.

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że w dniu 29 czerwca 2015 roku pozwany zawarł z powódką umowę pożyczki na kwotę 4.875 zł, z której to kwoty wypłacono pozwanemu 2.500 zł, zaś pozostałe 2.375 stanowiło zatrzymaną przez powódkę prowizję za czynności związane z zawarciem umowy. Rzeczywista stopa oprocentowania wynosiła 297,38%. Pożyczka miała być spłacana w 12 miesięcznych ratach po 406,25 zł. Pozwany spłacił 813,25 zł, a wobec braku dalszych wpłat powódka wypowiedziała umowę pismem z 6 października 2015 r.

Uwzględniając te ustalenia Sąd Rejonowy zważył, że pozwany nie wykazał spłaty należności ponad kwotę przyznaną przez powódkę. Zasadnym było zatem zasądzenie co do należności głównej pomniejszonej o spłaty pozwanego z odsetkami w wysokości określonej w umowie.

Co do pozostałej części należności Sąd Rejonowy wywiódł, że wskazane w umowie opłaty, w tym prowizja za udzielenie pożyczki w kwocie niemal równej kwocie wypłaconej pożyczkodawcy stanowiły obejście art. 359§2 ¹ k.c. określającego maksymalną wysokość odsetek wynikających z czynności prawnych. Z kwoty pożyczki pozwany otrzymał 2.500 zł zaś pozostałe 2.375 zł stanowiło prowizję przy czym z umowy nie wynikało za jakie konkretnie czynności należna jest tak wysoka opłata. Sąd Rejonowy uznał zatem, że jest to ukryte oprocentowanie, które nadto nie ma usprawiedliwienia w zyskach osiąganych w rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej. Nadto wywiódł, że zapisy umowny przewidujące naliczanie tak wysokich opłat za czynności związane z udzieleniem pożyczki budzi wątpliwości w zakresie ich zgodności z ustawą z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 r., nr 126, poz. 715 – dalej jako u. o k.k.), jak również może być poczytywane za niedozwoloną klauzulę umowną.

W tym zakres roszczenie pozwu uznał zatem za niezasadne.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu powołał art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając.

Apelację od tego wyroku w części oddalającej powództwo o zapłatę prowizji wniosła powódka zarzucając naruszenie:

- art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. poprzez przyjęcie, że postanowienie umowne zastrzegające wysokość prowizji ma charakter niedozwolonego postanowienia umownego;

- art. 359 k.c. w zw. z art. 58 k.c. poprzez uznanie, że naliczenie prowizji stanowi naruszenie przepisu o wysokości maksymalnych odsetkach wynikających z czynności prawnych.

Formułując te zarzuty domagała się uwzględnienia powództwa także co do kwoty prowizji zastrzeżonej w umowie stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 378§1 k.p.c. wyrok Sądu Rejonowego podlegał kontroli instancyjnej tylko w zakresie objętym apelacją. W pozostałej części był bowiem prawomocny, a jego wiążący w tym zakresie charakter wynikał z art. 365 k.p.c.

Zważywszy na wskazane w apelacji zarzuty przedmiotem oceny Sądu Okręgowego była zatem zasadność żądania przez powódkę kwoty 2.375 zł z odsetkami, stanowiącej prowizję od udzielonej pozwanemu pożyczki.

Oceniając zasadność żądania zapłaty tej należności Sąd Okręgowy zważył przede wszystkim na to, że czym innym jest uprawnienie do naliczania określonych kosztów (jako takie), a czym innym faktyczne wykazanie konieczności poniesienia tych kosztów.

Powódka była zatem zobowiązana do wykazania, że była uprawniona do naliczenia prowizji tak co do zasady jak i wysokości.

Sąd Okręgowy miał też na względzie, że w sprawie – zważywszy na datę zawarcia umowy pożyczki - nie mógł mieć zastosowania art. 36a u. o k.k., który wszedł w życie 11 marca 2016 roku i określa wysokość maksymalnych pozaodsetkowych kosztów pożyczek zawieranych z konsumentami po tej dacie.

Zatem w aspekcie wykazania faktycznej konieczności poniesienia kosztów wpływających na wysokość prowizji, w okolicznościach sprawy gdzie powoływany art. 36a u. o k.k. nie mógł mieć zastosowania, obowiązek powódki, a świetle art. 6 k.c., a także art. 353 ¹ k.c. i art. 720 k.c. oraz w szczególności art. 58 k.c., obejmował nie tylko przedstawienie szczegółowej kalkulacji spornej prowizji ale nadto wskazanie jakie faktycznie podejmowane czynności (w dacie zawarcia umowy lub w toku jej wykonywania) generowały te koszty. Wysokość każdego z elementów składających się na sporną opłatę podlegała bowiem ocenie w kontekście jego ewentualnego nieuzasadnionego zawyżenia przy uwzględnieniu zasadniczego przedmiotu umowy stron, to jest kwoty faktycznie przekazanego pozwanemu kapitału pożyczki. Powódka, zważywszy też konsumencki charakter sporu, musiała zatem wskazać kwoty składające się na omawianą prowizję obciążającą pożyczkobiorcę oraz wykazać, że były to rzeczywiste koszty obsługi umowy, nie zaś dowolnie ustalone należności stanowiące w istocie ukryte oprocentowanie.

Z obowiązku tego powódka się nie wywiązała. Wszak nie przedstawiła nawet twierdzeń jakie konkretnie czynności miały wygenerować koszty skutkujące obliczeniem prowizji na poziomie niemal równym kwocie pożyczki przekazanej pozwanemu w gotówce.

Obciążenie pozwanego konsumenta obowiązkiem zapłaty tej prowizji uznać zatem należało za działanie zmierzające do obejścia prawa, a konkretnie art. 359§2 ¹ k.c. określającego maksymalne odsetki umowne. Analiza zapisów umowy prowadzi bowiem do wniosku, że opisywane należności zostały objęte umową po to, aby obejść ustawowy zakaz naliczana odsetek wyższych niż maksymalne. Nie można bowiem nie zauważyć, że z treści umowy wynika wprost, iż po ich zaliczeniu rzeczywista roczna stopa oprocentowania wyniosła 297,38%, a więc znacznie więcej niż wysokość odsetek maksymalnych obowiązujących w dacie zawarcia umowy. Okoliczność ta pozwalała na uznanie nieważności umowy w tejże części, a to na podstawie art. 58§1 k.c. w zw. z art. 58§3 k.c.

Skutkiem nieważności zapisu nakładającego na pozwanego obowiązek zapłaty prowizji był zatem całkowity upadek podstawy tego świadczenia. Nie było więc zasadne uwzględnienie powództwa w tej części albowiem podstawa takiego świadczenia pozostawałaby nieokreślona. Jako, że na skutek upadku podstawy świadczenia pozwany nie wzbogacił się kosztem powódki nie zachodziły też podstawy do zasądzenia żądanej przez powódkę kwoty na podstawie art. 405 i nast. k.c.

W konsekwencji wyrok w zaskarżonej części był prawidłowy co sprawiło, że Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną, a to na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO Marcin Rak