Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2023 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2023 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko B. B.

o zapłatę

oddala powództwo główne i ewentualne

zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.600zł (pięć tysięcy sześćset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem kosztów zastępstwa procesowego

SSO Wojciech Hajduk

IC 1986/22 UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 226.136,70zł w tym: 162.400zł tytułem zwrotu kapitału z tytułu umowy kredytowej z 6.08.2008r. oraz 63.736,68zł tytułem zwrotu wartości świadczenia banku polegającego na umożliwieniu korzystania z kapitału, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11.12.2022r.

W powództwie ewentualnym, na wypadek nieuwzględnienia żądania z tytułu bezumownego korzystania z kapitału wniósł o zasądzenie, oprócz zwrotu kapitału, dodatkowej kwoty 91.103,41 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11.12.2022

Uzasadnił, że przed Sądem Okręgowym w Warszawie toczyła się sprawa między stronami, z powództwa pozwanej, o ustalenie nieważności umowy kredytu 6.08.2008r zawartego przez poprzednika prawnego powoda (...) z pozwaną i zapłatę uiszczonych rat kredytu w związku z jego nieważnością. Wyrokiem z dnia z 5.01.2020 sygn. XXIVC 880/19 Sąd Okręgowy w Warszawie, ustalił, że umowa kredytu hipotecznego nr (...), zawarta w dniu 6 sierpnia 2008r. jest nieważna i zasądził na rzecz pozwanej kwotę 110.167,93zł. Sąd II instancji podzielił pogląd sądu I instancji. Unieważnienie umowy kredytowej spowodowało powstanie roszczenia po stronie banku o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie przekazanego tytułem kredytu świadczenia. Pozwana odniosła dodatkową korzyść w postaci zaoszczędzenia wydatków, które poniosłaby gdyby zaciągnęła kredyt w PLN. Uzyskała świadczenie (usługę), kosztem powoda, polegające na nieżądaniu zwrotu kapitału przez pewien czas określony w umowie, o które powód jest zubożony. Wartość świadczenia obliczono na zasadzie uśrednionej wartości usług finansowania kredytem w danym okresie.

Pozwana pismem z dnia 13.04.2022r. złożyła zarzut potrącenia, którego jednak nie powód nie uwzględnił. Potrącenie nie było definitywne, wskazano w nim, że zostało złożone pod przymusem i zastrzeżeniem zwrotu. Pismem z 31.10.2022 wezwał pozwaną do zapłacenia dochodzonej kwoty udzielając miesięcznego terminu.

Żądanie ewentualne obejmuje waloryzację świadczenia powoda. Wyliczono je według poziomu skumulowanej inflacji, przy czym również miarodajnym wskaźnikiem byłby wzrost cen nieruchomości. Uzasadnia to waloryzację w trybie art. 358 ¹ §3kc co przywróci ekwiwalentność świadczeń.

Pozwana w odpowiedzi na pozew, wskazując że spełniła świadczenie banku w zakresie kwoty 162.400zł. Zgłosiła zarzut potrącenia wierzytelności powoda ze wzajemną wierzytelnością w kwocie 36.630,39zł z tytułu spełnionych świadczeń nie objętych wyrokiem SO w Warszawie.

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 6.08.2008r. poprzednik prawny powoda (...) w W. i pozwana zawarli umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF NR (...) (...) w wysokości 162.400zł,

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5.11.2020 XXIVC 880/19 zasądził od (...) SA w W. na rzecz B. G. jako powódki kwotę 110.167,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu oraz ustalił, że umowa kredytu jest nieważna. Na skutek apelacji pozwanego (...) SA Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 21.11.2021r IACa 24/21 zmienił wyrok sądu I instancji w zakresie zasądzonych odsetek i oddalił apelację w pozostałym zakresie [kopia wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie IACa 24/21 oraz uzasadnienia wyroku k-68-85].

Powód zwrócił pozwanej kwotę zasądzoną ww. prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie. Jednocześnie pozostawił niezwróconą kwotę 36.630,39zł uiszczoną przez pozwaną tytułem rat, nieobjętą tytułem egzekucyjnym. Pozwana chcąc rozliczyć wzajemne wierzytelności przelała powodowi kwotę 125.769,61zł oraz złożyła oraz pismem z dnia 13.04.2022r. złożyła powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności (...) z tytułu udzielenia kapitału w kwocie 162.000zł z kwotą 36.630,39zł tytułem rat nie objętych wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie oraz oświadczyła, że pozostałą kwotę 125.769,61zł wpłaciła na konto banku [okoliczności niesporne- oświadczenia pełnomocników złożone na rozprawie w dniu 23.08.2023r]. Jednocześnie w ww. piśmie z 13.04.2022r. oświadczyła, że wpłaty 125.769,61zł i potrącenia kwoty 36.630,39zł dokonała pod przymusem finansowym, z zastrzeżeniem zwrotu, bowiem wierzytelność banku o zwrot udostępnionego kapitału uległa przedawnieniu i nie jest należna Bankowi [kopia oświadczenia k-88].

ROZWŻANIA PRAWNE

Kwestia oceny ważności umowy kredytu zawartej w dniu 6.08.2008r. przez poprzednika prawnego powoda (...) w W. i pozwaną została rozstrzygnięta prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 5.11.2020 XXIV C 880/19. Przy nieważności umowy kredytu do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411 k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21].

Nie ulega wątpliwości, że pozwana zapłaciła powodowi kwotę 125.769,61zł tytułem zwrotu kapitału oraz w odpowiedzi na pozew złożyła oświadczenie o potrąceniu wzajemnej wierzytelności w kwocie 36.630,39zł z tytułu uiszczonych rat nie objętych orzeczeniem Sądu Okręgowego w Warszawie. Zarzut został złożony skutecznie. Na skutek powyższego wierzytelności stron uległy umorzeniu do wysokości wierzytelności niższej [art. 498§1i2kc], a pozostała kwota 125.769,61zł została już powodowi zapłacona, co wyczerpuje roszczenie powoda o zwrot udzielonego kapitału.

Powództwo główne obejmuje również żądanie zapłaty kwoty 63.736,68zł tytułem zwrotu wartości świadczenia (usługi) banku polegającego, na umożliwieniu pozwanej korzystania z kapitału. Żądanie ewentualne obejmuje kwotę 91.103,41zł z tytułu waloryzacji kwoty wypłaconego kapitału, uzasadnionej zmianą siły nabywczej PLN.

Powództwo w całości jest bezzasadne. W ocenie Sądu brak jest by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy kredytu na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu płacił za wzbogacenie z tytułu „usługi banku polegającej na udostępnieniu pieniędzy i korzyści” uzyskanych w związku z zaniechaniem przez powoda zwrotu środków przez czas określony w umowie” (zaoszczędzenia wydatków).

Zobowiązania zwrotu świadczeń obu stron powstają i stają się wymagalne z momentem orzeczenia o nieważności umowy i na ten moment dokonuje się oceny wzajemnych roszczeń stron [podzielono w tym względzie stanowisko SA w Białymstoku zawarte w wyroku z 20.02.2020 IACa 635/19]. Umowa Kredytu została uznana za nieważną na skutek abuzywnych klauzul narzuconych stronie pozwanej przez powoda. Do momentu orzeczenia Sądu umowa nie była bezwzględnie nieważna, lecz względnie bezskuteczna. Całkowita bezskuteczność umowy kredytu staje się trwała (definitywna) wtedy, gdy należycie poinformowany o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach konsument nie wyraził świadomej i wolnej zgody na postanowienie, a jeżeli utrzymanie umowy jest możliwe po jej uzupełnieniu - sprzeciwił się temu uzupełnieniu [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21].

Okoliczność, że powód poniósł koszty związane z wykonaniem nieważnej umowy (wartość usługi), wynika z charakteru jego działalności, zaś nieważność umowy została spowodowana wadliwością umowy (wzorca umownego), która obciąża powoda. Nie ma więc podstaw, by koszty własnych działań przerzucać na stronę pozwaną. Obowiązek każdej ze stron obejmuje wzajemny zwrot korzyści majątkowej uzyskanej kosztem drugiej strony. Korzyścią majątkową pozwanej była udzielona kwota kapitału. Nie obejmowała kosztów działalności powoda czy jak nazywa to powód wartości usługi polegającej na udostępnieniu jej środków. Nie było udzielone świadczenie, nie stanowi przysporzenia po stronie pozwanej. Zawarcie umowy może wiązać się z kosztami, ale w sytuacji jej nieważności nie można ich przerzucać na konsumenta, tym bardziej że nieważność wynikała z działań powoda, a same koszty zależą od wewnętrznej organizacji banku, na które konsument nie ma wpływu. Stworzona na potrzeby procesu konstrukcja przysporzenia pozwanej w postaci zaoszczędzenia wydatków równych wartości usługi jest zupełnie hipotetyczna i w efekcie zmierza do zastąpienia zysku wynikającego z umowy innym zyskiem.

W umowach których przedmiotem jest świadczenie pieniężne, zwrot korzyści obejmuje to świadczenie.

Okoliczność, że ustalenie nieważności nastąpiło po upływie znacznego czasu, nie może obciążać konsumenta. Było zawinione działaniami banku, który do końca kwestionował zarzut abuzywności postanowień umownych i wynikającą z tego nieważność umowy. „Zaoszczędzenie wydatków - kosztów usługi” przez pozwaną wykracza poza normę art. 406kc, który wprost wskazuje korzyść bezpośrednio uzyskaną oraz wszystko to co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody. Okoliczność, że pozwana posiadała środki do momentu stwierdzenia nieważności umowy jest konsekwencją stosowania przez powoda kaluzul abuzywnych w umowach i musi obciążać powoda.

Żądanie banku obejmujące zwrot wartości usługi bankowej, korzyści wynikającej z zaniechania żądania zwrotu środków, w związku z ustaleniem nieważności umowy kredytu konsumenckiego w wyniku zastosowania niezgodnych z prawem klauzul, należy również ocenić jako sprzeczne prawem europejskim w świetle doktryny stosowania sankcji za naruszenie prawa UE.

Zgodnie z artykułem 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w interesie konsumentów, jak i konkurentów, Państwa Członkowskie zapewniają stosowanie i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami. Artykuł 23 dyrektywy 2008/48 o kredycie konsumenckim w części „Sankcje”, stanowi: „Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. TSUE konsekwentnie wskazuje, że ochrona konsumentów leży w interesie publicznym. Trybunał wypowiedział się , że w świetle dyrektywy w sprawie mów o kredyt konsumencki nr 2008/48 WE niedopuszczalne jest osłabienie sankcji pobawienia odsetek, gdyż prowadziłoby to do przekreślenia zniechęcającego jej charakteru ( sprawy C-565/12 Credit Lyonais; C 382/92 Komisja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu).

Na podstawie art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13, analogicznie musi być ocenione pozbawienie prawa banku do odsetek w wyniku nieważności umowy kredytu w całości zgodnie z prawem krajowym. To oznacza, że wnioski ze sprawy C-565/12 należy stosować analogicznie w stosunku do spraw na tle umów o kredyty frankowe toczących się na gruncie dyrektywy 93/13. Przedmiotowe normy prawa UE w tym zakresie dotyczą bowiem tego samego zagadnienia stosowania sankcji za naruszenie prawa UE w ramach jednolitego systemu ochrony konsumentów UE. Zasada ta musi więc również mieć zastosowanie do roszczeń banków o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, kierowanych do kredytobiorców frankowych. W świetle powyższego żądanie jest bezzasadne. Co więcej uwzględnienie takiego żądania prowadziłoby do zastąpienia jednego wynagrodzenia banku (zysku) innym i bez wątpienia jest sprzeczne z celami ww. dyrektywy 93/13 i 208/48. W takiej sytuacji należy się jedynie zwrot wzajemnych świadczeń.

Odnosząc się do powództwa ewentualnego, żądanie waloryzacji świadczenia banku w trybie art. 358 ¹ §3kc jest bezzasadne, co wynika wprost z brzmienia art. 358 ¹ §4kc. Wedle tego przepisu z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Jest oczywistym, że bank jest podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo, a należne mu świadczenie z tytułu zwrotu wypłaconego kredytu pozostaje w związku z jego podstawową działalnością (prowadzeniem przedsiębiorstwa). Okoliczność, że umowa łącząca strony okazała się nieważna nie ma wpływu na ocenę sprawy. Przepis art. 358 ¹ kc nie wskazuje, że świadczenie pieniężne (zobowiązanie) musi wynikać z ważnej umowy. Istotne jest, że §4 wyklucza waloryzację na żądanie strony prowadzącej przedsiębiorstwo gdy świadczenie pieniężne pozostaje w związku z jego działalnością.

Na zasadzie art. 235 ¹ §2pkt 2 kpc pominięto dowód z opinii biegłego z ekonomii i finansów. Dowód jest zbędny wobec bezzasadności powództwa.

W świetle powyższego na mocy art. 224§3kpc zamknięto rozprawę na posiedzeniu niejawnym i w pkt 1 wyroku oddalono powództwo główne oraz ewentualne, w pkt 2 zasądzono od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 tytułem kosztów zastępstwa procesowego.