Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

w brzmieniu po sprostowaniu

Dnia 26 kwietnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk
Protokolant:	Aleksandra Strumiłowska

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2023 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa P. P., A. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o stwierdzenie nieważności umowy kredytu i zapłatę

1.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 6.09.2007r. zawarta pomiędzy powodami P. P. i A. P. a (...) w W. jest nieważna,

2.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 11.06.2008r. zawarta pomiędzy powodami a (...) w W. jest nieważna,

3.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powodów jako wierzycieli solidarnych kwotę 369 458,38 (trzysta sześćdziesiąt dziewięć tysięcy czterysta pięćdziesiąt osiem 38/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26.04.2023 r.,

4.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

5.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów jako wierzycieli solidarnych kwotę 11.800 (jedenaście tysięcy osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSO Wojciech Hajduk

IC 1973/22 UZASADNIENIE

Powodowie A. P. oraz P. P. w pozwie przeciwko pozwanemu (...) SA w W. domagali się:

- ustalenia, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) o kredyt hipoteczny z dnia 6.09.2007 r. jest nieważna, nadto zasądzenia od pozwanego na ich rzecz kwoty 329.575,21zł z tytułu nienależnego świadczenia wynikającego z nieważności umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23.11.2022r.

- ustalenia, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) o kredyt hipoteczny z dnia 11.06.2008 r. jest nieważna, nadto zasądzenia od pozwanego na ich rzecz kwoty 39.883,17zł z tytułu nienależnego świadczenia wynikającego z nieważności tej umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23.11.2022r.

Uzasadnili, że jako konsumenci zawarli z (...), poprzednikiem prawnym pozwanego - (...) Spółki Akcyjnej, na podstawie funkcjonującego wzorca, dwie umowy kredytu hipotecznego dla osób fizycznych (...).

Pierwsza umowa o kredyt indeksowany do CHF nr (...) z dnia 6.09.2007r. na kwotę 317.790zł na okres 360 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR 3M. była zawarta celem sfinansowania przedpłat na poczet budowy i zakupu u dewelopera lokalu mieszkalnego. Kredyt spłacany był w ratach równych kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 4 i 5 Umowy).

Drugą umowę kredytu indeksowanego do CHF nr (...) z dnia 11.06.2008r. na kwotę 32.167,38zł na okres 360 miesięcy, zawarli w celu sfinansowania remontu lokalu mieszkalnego zakupionego z pierwszej umowy.

Postanowienia umowne w §1ust.3a; §7ust.1; §11ust.5 umowy z 6.09.2007r. oraz postanowienia umowne §8ust1 i §12ust4 umowy z 11.06.2008r. nie zostały indywidualnie uzgodnione między stronami, a jednostronnie narzucone przez bank powodując dezorientację co do wysokości świadczeń mających zostać spełnionych w przyszłości.

Bank stosował własne kursy kupna i sprzedaży walut ustalane wg własnej Tabeli kursów walut, które ustalał w sposób dowolny. Powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść i charakter wskazanych postanowień, nie uzyskali informacji o tym, że nie są stroną ubezpieczenia ani jej beneficjentem, nie uzyskali informacji o zasadach funkcjonowania ubezpieczenia.

W ramach pierwszej umowy zostali obciążeni kosztami:

- prowizji tytułem ubezpieczenie uruchomienia kredytu: 635,58zł

-prowizji za ubezpieczenie na życie 17,597,42 zł;

-ubezpieczenia NWW: 7.640,30 zł;

-składki ubezpieczenia nieruchomości: 2.025,90 zł;

-ubezpieczenie niskiego wkładu 5.881,78 zł

W ramach drugiej umowy obciążono ich:

-prowizją za ubezpieczenie uruchomienia kredytu 64,33.zł;

-składką ubezpieczenia nieruchomości; 3.916,94 zł;

-składką ubezpieczenia na życie: 1.872,48 zł.

Nie otrzymali prawdziwej i rzetelnej informacji na temat sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych, sposobu, warunków i przyczyn ustalania kursów wymiany walut mających wpływ na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Nie mieli wiedzy na temat mechanizmu indeksacji, nie negocjowano z nimi postanowień umowy, nie uzyskali informacji o specyfice mechanizmu indeksacji. Nie poinformowano ich o przyczynach i konsekwencjach ekonomicznych wiążących się lub mogących się wiązać z zawarciem umowy o kredyt indeksowany do kursu waluty obcej. Nie mieli wiedzy w jaki sposób ich zobowiązanie o będzie przeliczane w praktyce przez Bank: a co za tym idzie - nie wiedzieli i nie mogli się dowiedzieć w jakiej wysokości w przyszłości będą spłacać raty kapitałowo- odsetkowe z tytułu salda kredytowego. Co więcej data podpisania umowy nie była datą uruchomienia środków pieniężnych, dlatego też od samego początku nie było wiadomo jakie jest rzeczywiste saldo kredytowe, a zarazem wysokość świadczenia jakie będą musieli realizować. Czynność taka jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Prowadzi to do unieważnienia umów w rozumieniu art. 353 ¹ kc i art. 58kc. W

W okresie do dnia 2.11.2022 spłacili kwoty wskazane w petitum pozwu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył również aby umowa była nieważna i zaprzeczył aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Zarzucił brak interesu prawnego w wytoczeniu powództwa, oraz brak legitymacji czynnej z uwagi na brak solidarnego charakteru roszczenia (wierzytelności art. 369 kc). Ani z ustawy ani z umów nie wynika solidarność czynna wierzycieli, co powoduje bezzasadność roszczenia.

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 6.09.2007r. powodowie jako konsumenci zawarli z (...) umowę kredytu hipotecznego (...) nr (...) . na kwotę 317.790zł na okres 360 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR 3M. była zawarta celem sfinansowania przedpłat na poczet budowy i zakupu u dewelopera lokalu mieszkalnego. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji, wg kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) (...) na koniec dnia 30.08.2007 wynosi 139.534,57CHF, przy czym kwota ta ma charakter informacyjny, a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej [umowa §1pkt1-4 k-22], raty kapitałowo odsetkowe spłacane będą w złotych, po ich uprzednim przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) banku obowiązującego na dzień spłaty [ umowa §11pkt5 k-23v] . Również regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych - w ramach (...) hipotecznych w analogiczny sposób odwoływał się do tabeli kursowej (...) banku [Regulamin § 1 pkt 2, § 26 pkt 2 i 3 k- 333 i 340]. Zastosowano stopę procentową LIBOR dla CHF.

W dniu 7.07.2007r. na etapie załatwiania formalności związanych z kredytem powodowie podpisali oświadczenie, że „ ..przedstawiono im w pierwszej kolejności ofertę kredytu w PLN, zdecydowali, że dokonali wyboru oferty kredytu denominowanego w walucie obcej, z pełną świadomością ryzyka związanego z produktem, w szczególności, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat i całego zadłużenia, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej co może mieć wpływ na wysokość raty i całego zadłużenia…” [oświadczenie k-259]. W umowie zawarto również oświadczenie, że kredytobiorcę dokładnie zapoznano z warunkami udzielenia kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, co akceptuje, nadto jest świadomy ryzyka kursowego i jego konsekwencji wynikających z niekorzystnych wahań kursu złotego względem walut obcych, co może mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu [ umowa § 29 pkt 1 k-25v].

We wniosku kredytowym z 7.07.2007 wnieśli o objęcie ich:

- ubezpieczeniem grupowym na życie oraz niezdolności do pracy na podstawie umowy pomiędzy (...) oraz (...) (...)SA,

-ubezpieczeniem spłaty kredytu do czasu ustanowienia hipoteki, na podstawie umowy pomiędzy (...) oraz (...) SA ,

-ubezpieczenie niskiego wkładu na podstawie umowy pomiędzy (...) oraz (...) SA w W.,

-ubezpieczeniem grupowym nieruchomości w (...) SA

Zawarcie tych umów przedstawiono im jako warunek udzielenia kredytu, znalazło to odzwierciedlenie w §3 umowy jako prawne zabezpieczenie umowy (k-22v) oraz §4 umowy, w którym jako dodatkowy warunek wskazano przystąpienie do ubezpieczenia grupowego na życie oraz ubezpieczenia nieruchomości dla kredytobiorców (...) (...)(k-23)

Do zawarcia umowy doszło gdy powodowie poszukiwali możliwości sfinansowania zakupu mieszkania u dewelopera [ zeznania powoda P. P. k-425; zeznania powódki A. P. k-425-426 ; umowa kredytu §1pkt1 k-22 ]. Wszystkie formalności, za wyjątkiem podpisania umowy, zostały przeprowadzone w firmie pośredniczącej (...) w K.. W trakcie spotkania w siedzibie pośrednika doradzono im by zaciągnęli kredyt indeksowany do CHF jako najkorzystniejszy. Nie przekazano szczegółowej informacji o ryzyku kursowym tj. nie wyjaśniono wpływu wahań kursowych na wysokość raty kredytowej i kapitału do spłaty , nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany, nie poinformowano o stosowaniu przez bank własnych tabel kursowych, ani o możliwości spłaty w walucie kredytu. Powodowie nie mieli świadomości, o możliwości jakiegokolwiek negocjowania warunków umowy, nie zostali o tym poinformowani, nie poinformowano ich o dotychczasowym kształtowaniu się kursu CHF. Żadne postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgadniane z wyjątkiem tych, które dotyczyły wysokości kredytu i czasu spłaty W dniu 6.09.2007r. podpisano umowę w oddziale banku w K., spotkanie sprowadziło się do sprawdzenia prawidłowości danych personalnych i podstawowych warunków umowy tj wysokości kredytu, czasu spłaty, itp. [zeznania powoda P. P. k-425; zeznania powódki A. P. k-425-426 , wniosek o udzielenie kredytu z 7.08.2007 k-215-223, decyzja kredytowa k-239-241.].

W dniu 11.06.2008r. jako konsumenci zawarli z (...) kolejną umowę kredytu hipotecznego (...) nr (...) 32.167,38zł na okres 360 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR 3M. Jej celem było dokończenie remontu zakupionego lokalu mieszkalnego i sfinansowanie części jego wyposażenia. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji, wg kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) (...) na koniec dnia 26.05.2008r. wynosi 15.677,63CHF, przy czym kwota ta ma charakter informacyjny, a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej [umowa §1pkt1-4 k-29], raty kapitałowo odsetkowe spłacane będą w złotych, po ich uprzednim przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) banku obowiązującego na dzień spłaty [ umowa §8pkt1 k-30] . Również regulamin udzielania kredytów i po,życzek hipotecznych dla osób fizycznych - w ramach (...) hipotecznych w analogiczny sposób odwoływał się do tabeli kursowej (...) banku [Regulamin § 1 pkt 2, § 26 pkt 2 i 3 k- 333 i 340]. Zastosowano stopę procentową LIBOR dla CHF.

Powodowie potrzebowali środków na dokończenie remontu i wyposażenie w meble pokoju dziecka, pierwszy kredyt okazał się niewystarczający. Telefonicznie lub mailem skontaktowali się z pracownikiem obsługującym pierwszą umowę, określili dodatkową kwotę, którą potrzebują oraz okres spłaty. Umówili się na spotkanie w banku w celu podpisania umowy oraz wymaganych dokumentów, które miał przygotować doradca kredytowy. Sytuacja finansowa i rodzinna powodów była bankowi znana, nie wymagano więc od nich dodatkowych dokumentów. W czasie spotkania w dniu 5.05.2008r. podpisali wniosek kredytowy, w którym wnieśli o objęcie ich:

- ubezpieczeniem grupowym na życie oraz niezdolności do pracy na podstawie umowy pomiędzy (...) oraz (...) (...) SA

-ubezpieczeniem grupowym nieruchomości w (...) SA

-ubezpieczeniem spłaty kredytu w (...) SA.

Zawarcie tych umów przedstawiono im jako warunek udzielenia kredytu, znalazło to odzwierciedlenie w §3 umowy jako prawne zabezpieczenie umowy (k-29v) oraz §4 umowy, w którym jako dodatkowy warunek wskazano przystąpienie do ubezpieczenia grupowego na życie oraz ubezpieczenia nieruchomości dla kredytobiorców (...) (...) (k29v).

[ zeznania powoda P. P. k-425; zeznania powódki A. P. k-425-426 ; umowa kredytu §1pkt1 k-29] . Podobnie jak w przypadku pierwszej umowy nie przekazano szczegółowej im informacji o ryzyku kursowym i nie wyjaśniono wpływu wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej , nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany, nie poinformowano o możliwości spłaty w walucie kredytu. Powodowie nie mieli świadomości, o możliwości jakiegokolwiek negocjowania warunków umowy, nie zostali o tym poinformowani, nie poinformowano o dotychczasowym kształtowaniu się kursu CHF. Żadne postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgadniane z wyjątkiem tych, które dotyczyły wysokości kredytu i czasu spłaty, które uzgodnili już wcześniej. Poinformowano ich, że otrzymają kredyt w złotówkach i będą spłacali w złotówkach. Na kolejnym spotkaniu w dniu 11.06.2008r. umowę podpisano [zeznania powoda P. P. k-425; zeznania powódki A. P. k-425-426 , wniosek o udzielenie kredytu z 5.05.2008 k-224-232, decyzja kredytowa k-242-244.].

W dniu 13.04.2015r. powodowie i pozwany zawarli aneksy do obydwu umów, w których umożliwiono zmianę waluty spłaty kredytu, otwarcie w tym celu rachunku walutowego [aneksy z 13.04.2015 k- 261-263 i 264-266]. Powodowie nie skorzystali z możliwości spłaty kredytu w CHF.

Do dnia 22.11.2022r. spłacili kwotę 329.575,21zł tytułem rat z umowy z 2007r. oraz kwotę 39.883,17zł tytułem rat z umowy z 2008r. [zaświadczenia banku k-129; k- 130-134; przelewy rat k-36-128].

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o powołane wyżej dokumenty i częściowo o zeznania powodów. Sąd nie dał wiary powodom, że w ogóle nie zostali poinformowani o ryzyku kursowym, stoi to w sprzeczności z podpisanym pouczeniem z dnia 7.07.2007r. Również zeznania powodów co do ilości spotkań przy zawieraniu drugiej umowy stoją w sprzeczności z podpisanymi dokumentami. Wg powodów było jedno spotkanie, na którym podpisali wszystkie dokumenty przygotowane uprzednio przez bank. Z porównania dat na wniosku kredytowym i na umowie kredytu wynika, że były co najmniej dwa spotkania w oddziale banku. W tym zakresie niedokładność zeznań bez wątpienia wynika z upływu czasu. Dokumenty przedłożone przez pozwanego na płycie CD mają drugorzędne znaczenie, zawierają stanowiska, poglądy i opinie dotyczące kredytów walutowych, jednakże w oderwaniu od okoliczności niniejszej sprawy. Zawarte na płycie stanowiska Zarządu Banku odnoszą się do warunków wykonywania umowy, do dla oceny abuzywności postanowień umownych pozostaje bez znaczenia.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Okoliczność, że pozwany jest następcą prawnym (...) pozostaje poza sporem, została przyznana przez pozwanego, wynika również z Krajowego Rejestru Handlowego KRS (...). Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc.

Analiza spornych umów kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do ich skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

Powodowie zarzucili, że zawarte w umowie klauzule ryzyka walutowego są abuzywne. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii).

Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ¹ §1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego §1ust.3a; §7ust.1; §11ust.5 umowy z 6.09.2007r oraz §8ust1 i §12ust4 umowy z 11.06.2008r, a także § 1 pkt 2, § 26 pkt 2 i 3 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych - w ramach (...) hipotecznych zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowy kredytowe oraz regulamin w powyższych postanowieniach zastrzegają warunki indeksacji świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursowej (...)" obowiązującej w banku. Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowy powodują swoistą nierówność informacyjną stron. Powodowie jako konsumenci, na podstawie treści umów, w chwili ich zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywali się dopiero w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z ich rachunku. Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ¹kc.

Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów pozwanych jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy wskazać również, że nie było wystarczające określenie zawarte w przedłożonym powodom do popisania oświadczeniu 7.07.2007r. i w § 29 pkt 2 umowy, informacji i pouczeń że .”. przedstawiono im w pierwszej kolejności ofertę kredytu w PLN, zdecydowali, że dokonali wyboru oferty kredytu denominowanego w walucie obcej, z pełną świadomością ryzyka związanego z produktem, w szczególności, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat i całego zadłużenia, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej co może mieć wpływ na wysokość raty i całego zadłużenia” oraz zawarcie w §29pkt1 umowy z 6.09.2007r. oraz §31pkt1 umowy z 11.06.2008r. określenie, że „ kredytobiorca został zapoznany z warunkami kredytu…, w pełni je akceptuje, jest świadomy ryzyka kursowego i niekorzystnych wahań kursu złotego, które może mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu oraz został zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych oraz modyfikacjami oprocentowania i w pełni je akceptuje” (k-25v i 33). Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumentów. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahana kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, co nie miało miejsca. Pozwany nie wykazał by takie pouczenia miały miejsce. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione, a przedstawiciel baku (pośrednik kredytowy) wskazywał korzyści wynikające z niskiej raty i stabilnego kursu franka.

Stanowisko, że przyjęcie przez konsumenta oferty banku oznacza rezygnację z pertraktacji i akceptację umowy, a jej podpisanie jest równoznaczne z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umownych, nie zasługuje na uwzględnienie. Art. 385 ¹ § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez rzeczywisty wpływ należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i nawet rozumiał je, nie może przesądzać o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Uzgodnionymi indywidualnie są tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. W niniejszej sprawie powodowie nie mieli realnego wpływu na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę nawet nie zdawali sobie z tego sprawy. Przyjęli propozycję pośrednika jako najkorzystniejszą, podpisali przygotowaną przez bank umowę. O braku indywidualnych negocjacji postanowień umownych świadczy również, że klauzule indeksacyjne zostały zawarte w regulaminie, a więc dokumencie, który nie podlega indywidualnym uzgodnieniom, a ponadto może być w każdej chwili zmieniony przez pozwanego.

Argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających w wysokości od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy.

Powoduje to, że umowa stron nie wiąże. Oceny prawnej umowy nie zmienia zawarcie przez strony aneksu w dniu 13.04.2015r. Co prawda nieuczciwy charakter warunku indeksacji, został usunięty i powodowie od jego podpisania spłacają kredyt w CHF. Odpadła więc od tego momentu niepewność co do wysokości zobowiązania. Jednakże w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, sąd krajowy jest zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, nawet jeśli warunek ten został zmieniony przez te strony w drodze umowy. Takie stwierdzenie pociąga za sobą przywrócenie sytuacji, w jakiej znajdowałby się konsument w braku warunku, którego nieuczciwy charakter zostałby stwierdzony, chyba że konsument poprzez zmianę nieuczciwego warunku zrezygnował z takiego przywrócenia w drodze wolnej i świadomej zgody [min. pkt 61 wyroku trybunału Sprawiedliwości z 29.04.2021 C-19/20]. Z aneksu nie wynika, by powodowie poprzez zmianę tego nieuczciwego warunku świadomie zrezygnowali z przywrócenia sytuacji, w jakiej znajdowaliby się w braku tego warunku. Tym samym nie zrzekli się możliwości powołania się na jego abuzywny charakter. Z ich punktu widzenia celem aneksu było jedynie zmniejszenie kosztów raty. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

W sprawie nie będzie miał zastosowania przepis art. 411 pkt 1 kc według którego nie można żądać zwrot świadczenia nienależnego jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Kredyt był spłacany w przekonaniu, że umowa jest prawidłowa i nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, powodowie nie wiedzieli więc, że nie byli zobowiązani do spełnienia, a w efekcie spełnił świadczenie z nieważnej czynności prawnej, chcąc sprzedać nieruchomość bez obciążeń hipotecznych. Również art. 411pkt 4 kc nie ma zastosowania. Według tego przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia nienależnego, jeżeli zostało spełnione zanim wierzytelność stała się wymagalna. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych (min. SN postanowienie z 6.07.2021 IIICZP 41/20; SA w Gdańsku w wyroku z 30.11.2021 IACa 625/21).

Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniu 26.042023r. o obowiązkach i możliwych negatywnych dla nich konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczyli, że nie chcą jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie ustalenia nieważności umowy jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowa została zawarta na 30 lat, okres ten nie upłynął. Żądanie ustalenia jej nieważności, niezależnie od żądania zapłaty tytułem wzbogacenia, gwarantuje im pewność swojej sytuacji prawnej na przyszłość. Samo żądanie zapłaty, pomimo, że przesłankowo ustalałoby ważności umowy, nie gwarantowałoby takiej pewności prawnej.

Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Żądanie zapłaty obejmowało uiszczone do 22.11.2022r. raty i w świetle cytowanych wyżej przepisów, jest uzasadnione, również w zakresie obejmującym prowizje i koszty ubezpieczeń. Były to świadczenia kredytowane i przekazane pozwanemu w ramach spłacanych rat podlegają więc zwrotowi. W sprawie nie wykazano czy i w jakiej wysokości przekazano je ubezpieczycielom.

Sąd nie podziela poglądu pozwanego co do braku solidarności powodów jako wierzycieli. Zgodnie z art. 369kc solidarność zobowiązania wynika z ustawy lub czynności prawnej. Solidarna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny wynika z art. 30§1kro. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do określenia charakteru wierzytelności małżonków wynikających z ww. spraw. Wierzytelności te wchodzą w skład majątku wspólnego (art. 31§1kro), a solidarność jest istotą działań względem tego majątku, wynika z uprawnienia do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnych w tym czynności zmierzających do zachowania tego majątku (art. 36§2kro).

Niezależnie od poglądów w przedmiocie charakteru ich wierzytelności (czy jest solidarna, czy też nie), nie on ma wpływu na legitymację czynną powodów, która wynika z roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

W związku z powyższym na mocy art. 189kpc w pkt 1 ustalono, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 6.09.2007r. zawarta pomiędzy (...) i powodami jest nieważna, w pkt 2 na mocy art. 189kpc ustalono, że umowa o kredyt hipoteczny nr nr (...) z dnia 11.06.2008r. zawarta pomiędzy (...) i powodami jest nieważna, w pkt 3 na zasadzie art. 405kc uwzględniono żądanie zapłaty w zakresie żądania głównego. O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481kc, zasądzono je od dnia wyrokowania. Całkowita bezskuteczność umowy kredytu staje się trwała (definitywna) wtedy, gdy należycie poinformowany o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach konsument nie wyraził świadomej i wolnej zgody na postanowienie, a jeżeli utrzymanie umowy jest możliwe po jej uzupełnieniu - sprzeciwił się temu uzupełnieniu [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Powodów poinformowano na rozprawie 26.04.2023r. Tym samym odsetki należą się od wyrokowania. W pkt 4 w pozostałej części powództwo co do odsetek oddalono jako bezzasadne. W pkt 5 na zasadzie art. 98 kpc zasądzono koszty postepowania opłatę od pozwu (2.000zł) i wynagrodzenie pełnomocnika wg minimalnej stawki (10.800).

.