Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk
Protokolant:	Sandra Conrad

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2023 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa R. S.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  ustala, że umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) z dnia 28 lutego 2007 r. zawarta pomiędzy powodem R. S. oraz pozwanym (...) w W. jest nieważna,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6400 (sześć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSO Wojciech Hajduk

IC 1893/22 UZASADNIENIE

Powód M. B. w pozwie przeciwko (...) SA w W. domagał się:

-ustalenia, że umowa o kredyt mieszkaniowego (...) z dnia 28.02.2007 nr (...) zawarta z pozwanym jest nieważna;

ewentualnie

ustalenia, że § 5ust2pkt1i 2; z §5ust 3; §5ust4; §13 ust 7 i §30ust1 umowy stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Uzasadnił, że zawarł z pozwanym, umowę kredytu hipotecznego nr (...) na kwotę 39.366,71 CHF, na okres 30 lat. Przyznana kwota kredytu została przeznaczona na zakup spółdzielczego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Nie miał możliwości negocjowania ani w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, sposobu spłat rat kapitałowo-odsetkowych. Zostało przerzucone na niego jako konsumenta ryzyko kursowe oraz ryzyko dowolnego kształtowania kursu wymiany waluty. Nie wyjaśniono mu mechanizmów ustalania kursu waluty przez bank, ani nie poinformowano o ryzyku walutowym. Postanowienia umowy nie zostały uzgodnione indywidualnie. Umowa jest sprzeczna z naturą stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego, naruszono zasadę walutowości, jak też dobre obyczaje i jego interesy jako konsumenta. Zarzucił naruszenie art. 69 ust. 1 prawa bankowego oraz abuzywność postanowień umownych § 5ust2pkt1i 2; z §5ust 3; §5ust4; §13 ust 7 i §30ust1 umowy. Powoduje to nieważność umowy w rozumieniu art. 58kc i uzasadnia żądanie ustalenie nieważności

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył, aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Powód sami wybrał kredyt w CHF, nie był namawiany do jego zawarcia, był poinformowany o ryzyku kursowym, miał opcję spłaty w walucie obcej z rachunku walutowego lub technicznego. Wysokość kursów waluty CHF ustalana przez bank odpowiadała kursom rynkowym i nie naruszała dobrych obyczajów. Ponadto zarzucił przedawnienie roszczenia

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 28.02.2007r. roku powód jako konsument zawarł z pozwanym, umowę o kredyt (...), denominowany do waluty CHF nr (...) na kwotę 39.366,71CHF na okres do 1.02.2037r., oprocentowany stawką LIBOR. Celem kredytowania było sfinansowanie zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. w związku z planowanym zawarciem związku małżeńskiego.

Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu – na finansowanie zobowiązań w kraju zostanie wypłacona w walucie polskiej, według kursu kupna dewiz obowiązującego w (...) (wg aktualnej Tabeli kursów) w dniu realizacji zlecenia płatniczego [§5ust2i3k-16]. Spłata nastąpi w miesięcznych ratach annuitetowych w drodze potrącania przez bank z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego kredytobiorcy, potrącanie środków z rachunku w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty raty w walucie wymienialnej wg obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualnej Tabeli kursów) [umowa § 2 pkt1, §5 pkt 2 i 3; §6; §12ust1pkt1-2 oraz ust2; §13ust1i7 k-16-19]. Umowa odwoływała się do bankowych tabel kursowych również odnośnie do sytuacji przeliczenia przeterminowanego zadłużenia oraz rozliczenia nadpłaty [§18ust1; §19 ust1i2; §22ust1i2 k-20-21].

Składając wniosek kredytowy w dniu 15.02.2007r. podpisał zawarte w nim oświadczenie, wg którego „ nie skorzystał z przedstawionej w pierwszej kolejności oferty w walucie polskiej, dokonał wyboru oferty w walucie wymienialnej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami w walucie wymienialnej, w przypadku wzrostu kursu walut podwyższeniu podlega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia wyrażona w walucie polskiej, … został poinformowany o ryzyku zmiany stóp procentowych w razie wzrostu stopy referencyjnej ulega podwyższeniu oprocentowanie, które powoduje wzrost raty, przyjmują ryzyko zmiany kursów walutowych”. [wniosek kredytowy k-54].

Wszystkie formalności zostały przeprowadzone oddziale banku w T.. Doradca kredytowy zaproponował kredyt denominowany do CHF, wskazując że będzie mógł kupić większe mieszkanie, na czym powodowi zależało z uwagi na planowane założenie rodziny. Został zapewniony o stabilności kursu franka i że kredyt będzie tańszy niż złotówkowy. Powód nie miał świadomości, o możliwości jakiegokolwiek negocjowania warunków umowy, nie został o tym poinformowany. Umowa została podpisana w siedzibie banku z udziałem pracownika banku. Dokumenty zostały przygotowane wcześniej. Powoda nie poinformowano, że spłata kredytu może nastąpić w CHF, w przygotowanej wg wzorca banku umowie nie zawarto takiej możliwości. Również wniosek kredytowy nie przewidywał takiej opcji. Powodowi nie przekazano szczegółowej informacji o ryzyku kursowym i wpływie wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej, np. nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany. Nie przedstawiono również informacji, że w tym czasie w banku obowiązywał „ regulamin zawierania i wykonywania umów o przeprowadzenie natychmiastowych transakcji wymiany walut w (...) umożliwiający negocjację kursu wypłaty kredytu. Z umową powód zapoznał się pobieżnie przed jej podpisaniem. Poinformowano go, że otrzyma kredyt w złotówkach i będzie spłacał w złotówkach, następnie umowę podpisano. W §30 zawarto stwierdzenie, że kredytobiorcę poinformowano o ryzyku

-zmiany kursów waluty polegającym wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonym w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu,

-stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej [zeznania powoda k-94-95, wniosek kredytowy k-51-56;; regulamin płyta CD k-67 §30 umowy k-23-24]

Wypłata kredytu nastąpiła jednorazowo. Aneksem z dnia 3.07.2015r. umożliwiono spłatę kredytu z rachunku prowadzonego w walucie kredytu [§5 ust1 k-16, aneks k- 63].

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o powołane wyżej dokumenty oraz zeznania powoda. Zeznania świadka N. Z. (k-93-94) okazały się całkowicie nieprzydatne. Świadek nie pamiętała żadnych okoliczności związanych z zawarciem umowy, tzn. czy i w jaki sposób informowała o ryzyku walutowym, czy informowała o tabelach kursowych banku, o możliwości spłaty w walucie obcej.

Przedłożone przez pozwanego dokumenty (na płycie CD k-67) nie wnoszą istotnych elementów do oceny sprawy. Regulamin zawierania i wykonywania umów o przeprowadzenie natychmiastowych transakcji wymiany nie zawiera zapisów istotnych do interpretacji umowy, pisma okólne są wytycznymi dla pracowników banku w zakresie postepowania z klientami. Pozwany nie wykazał by informacja o ryzyku kursowym zawarta na płycie CD została przedstawiona powodowi, nie wynika to z żadnego dokumentu, nie znajduje potwierdzenia w zeznaniach powodów i świadka. Żaden z dokumentów nie zawiera wprost informacji o możliwości spłaty kredytu w walucie kredytu. Postępowanie dowodowe nie wykazało by zrealizowano w procedurze udzielenia kredytu powodom zalecenia z pisma okólnego Dyrektora (...) z 19.06.2006 dot. min. obowiązku informacyjnego z informatora (...) kosztów obsługi kredytu, symulacji spłat [płyta CD k-67].

ROZWAŻANIA PRAWNE

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyty denominowane do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc.

Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powoda jako konsumenta poprzez niekorzystne ukształtowanie jego sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

Powód zarzucił, że zawarte w umowie, klauzule ryzyka walutowego (klauzule ustalania kursu wymiany) są abuzywne. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm denominacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ¹ §1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowa kredytowa w §5ust2-4, §13ust7, §18ust1, §19pkt1i2, §22ust1i2 zastrzega warunki ustalania kursu waluty do przeliczenia świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów”. Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Co prawda kwota udzielonego kredytu została wyrażona w CHF i tym samym została określona jednoznacznie. Jednakże na skutek tego, że bank jednostronnie narzucił wypłatę kredytu w PLN wg ustalonego przez siebie kursu oraz przede wszystkim spłatę kredytu w ratach po przeliczeniu ich na PLN, wg ustalanego przez siebie kursu, powód nie znał i nie mógł ustalić wysokości głównego świadczenia, które ma spłacić ani wysokości raty.

Twierdzenia pozwanego, że powód miał możliwość wypłaty kredytu w PLN wg uzgodnionego indywidualnie kursu wymiany oraz możliwość spłaty kredytu w CHF nie zostały wykazane. Nie wynikają z umowy, ani wniosku kredytowego, ani z zeznań świadka . Nie wynikają również wprost z pisma okólnego Dyrektora (...) z 19.06.2006r. (płyta CD k-67). Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron. Powód jako konsument, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie był w stanie oszacować całości kwoty, którą będzie musiał spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywał się dopiero w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z ich rachunku. Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ¹kc. Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów powodów jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego.

Należy wskazać również, że informacje o ryzyku walutowym i zmiennej stopy procentowej zawarte we wniosku kredytowym i umowie nie są wystarczające. Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumenta. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahania kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty. Pouczenie takie nie miało miejsca. Powód nie miał realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione. Argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. Powoduje to, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Powód poinformowany przez Sąd na rozprawie w dniu 12.04.2023r. o obowiązkach i możliwych negatywnych konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczyli, że nie chcą jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie ustalenia nieważności umowy jest uzasadnione.

W świetle powyższego w pkt 1 na mocy art. 189 kpc uwzględniono żądanie w pkt 2 ma mocy art. 98kp zasądzono koszty postępowania: opłatę od pozwu i wynagrodzenie pełnomocnika wg minimalnej stawki