Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk
Protokolant:	sekretarz sądowy Sandra Bień

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2025 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa M. S., A. S.

przeciwko (...) z siedzibą w K.

o ustalenie

1.  ustala, że umowa o mieszkaniowy kredyt budowlano – hipoteczny numer (...) z dnia 19 listopada 2008 roku zawarta pomiędzy powodami, a pozwanym jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 11.800 zł (jedenaście tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

SSO Wojciech Hajduk

I C 1538/24

UZASADNIENIE

Powodowie A. S. i M. S. w żądaniu przeciwko (...) w K. domagali się ustalenia nieważności umowy o mieszkaniowy kredyt budowlano-hipoteczny nr (...) z dnia 19.11.2008r, zawartej między powodami a pozwanym.

Uzasadnili, że umowa nie zawierała żadnych postanowień dotyczących ustalania kursów przez pozwany bank. Nie ustalono żadnych obiektywnych mierników lub warunków ustalania kursów walut, pozostawiając całkowitą dowolność kredytodawcy. Pozwany przeliczył kwotę kredytu na walutę szwajcarską po ustalonym przez siebie kursie. Nie otrzymali prawdziwej i rzetelnej informacji na temat sposobu ustalania wysokości raty kapitałowo-odsetkowej, sposobu, warunków i przyczyn ustalania kursów wymiany walut mających wpływ na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych, kształtowania się kursu CHF w przeszłości, możliwych wahań w przyszłości, wpływu wahań kursowych na wysokość raty i kapitału.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. Zarzucił brak interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy, a żądanie stanowi nadużycie prawa, zaprzeczył aby umowa była nieważna i aby zawierała klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Bank stosował rynkowe kursy waluty obcej. Złożył również zarzut potrącenia własnej wierzytelności z tytułu udzielonego kapitału 675.360 zł z wymagalną wierzytelnością z tytułu zwrotu kapitału ewentualnie zarzut zatrzymania do kwoty 675.360 zł udzielonego kapitału na wypadek nieuwzględnienia zarzutu potrącenia.

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu dnia 19.11.2008r.powodowie jako konsumenci zawarli z pozwanym umowę o mieszkaniowy kredyt hipoteczny nr (...) na kwotę 675.360 zł indeksowaną do CHF, na okres do 15.02.2041r. Celem kredytowania było sfinansowanie robót budowlanych związanych z budową i wykończeniem domu mieszkalnego. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że równowartość wskazanej kwoty w walucie CHF zostanie określona na podstawie gotówkowego kursu kupna CHF Banku z dnia wypłaty (uruchomienia) i zostanie podana w harmonogramie [§1ust1 umowy k-9]. Kredyt zostanie uruchomiony w złotych, a jego równowartość w walucie CHF ustalona zostanie według kursu kupna określonego w §1ust1, w dniu uruchomienia kredytu [§2ust9 umowy k-9v]. Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz innymi zobowiązaniami. Kredyt, odsetki oraz inne zobowiązania wyrażone w CHF będą spłacane w złotych jako równowartość raty w CHF przeliczonej według gotówkowego kursu sprzedaży CHF Banku z dnia wymagalnej spłaty raty (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej Banku tabela A, w tym dniu). Zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość rat kapitałowo- odsetkowych oraz na wartość kredytu. W przypadku zwiększenia kursu walutowego, raty kapitałowo-odsetkowe ulegną zwiększeniu, natomiast w przypadku obniżenia kursu walutowego raty kapitałowo-odsetkowe ulegną zmniejszeniu. Wartość kredytu będzie wzrastała w przypadku wzrostu kursu walutowego lub malała w przypadku spadku kursu walutowego [§5ust1 k-11]. Kredytobiorca może dokonać przedterminowej spłaty kredytu w całości lub części z tym że Kredytobiorca zobowiązany jest do uprzedniego pisemnego poinformowania o tym Banku na co najmniej dwa dni robocze przed datą przedterminowej spłaty..[…]. Wartość przedterminowej spłaty [...] w złotych obliczana jest według kursu sprzedaży CHF określonego w ust1 ustalanego w dniu przedterminowej spłaty kredytu lub jego części [§5ust.7,8i9 umowy k-11v]. Zastosowano stopę procentową 6M LIBOR dla CHF [§3ust1-7 umowy k-10v].

Do zawarcia umowy doszło gdy powodowie poszukiwali środków na sfinansowanie domu mieszkalnego. Formalności zostały przeprowadzone w oddziale banku w G.. Doradca kredytowy przedstawił ofertę kredytu indeksowanego do CHF jako korzystniejszą od kredytu złotowego. Podpisali oświadczenie, że „dokonali wyboru oferty kredytu/pożyczki w złotych indeksowanego do waluty obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami, pożyczkami indeksowanymi do waluty obcej. Zostali również poinformowani przez pracownika Banku o ryzyku i skutkach wynikających ze zmiennej stopy procentowej oraz zmiany kursów, jest w pełni świadoma ich ponoszenia oraz tego, że każda kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej wpłynie na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych” [oświadczenie k-60]. Nie wiedzieli czy mogą negocjować warunki umowy, nie zostali o tym poinformowani. Nie poinformowano ich również, że spłata kredytu może nastąpić w CHF, a w przygotowanej wg wzorca banku umowie nie zawarto takiej możliwości. Nie przekazano im szczegółowej informacji o długoterminowym, poważnym ryzyku kursowym i wpływie wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej, np. nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany. Nie wiedzieli, że bank samodzielnie ustala kursy walut obcych. Umowa została podpisana w siedzibie banku, została przygotowana wcześniej. Powodowie zapoznali się z nią pobieżnie, nie zadawali pytań co do jej treści, działali w zaufaniu do banku [zeznania powoda k-101-102, zeznania powódki k-102-103, wniosek o udzielenie kredytu z 17.10.2008 k-57-59, oświadczenie o zapoznaniu z ryzykiem walutowym k-60].

Kredyt uruchomiono w dniu 25.11.2008r [wniosek o uruchomienie kredytu k. 1616-17, zaświadczenie banku k-64-68]. W dniu 6.10.2011r strony podpisały aneks do umowy, w którym umożliwiono spłatę rat w walucie kredytu, zamieszczono definicję spreadu [aneks k-63]. Od dnia uruchomienia kredytu do dnia 15 listopada 2024 r. bankowi przekazano tytułem rat kwoty 105.969,22 zł i 135.953 CHF [zaświadczenie banku k-64-68]. Pismem z dnia 3 września 2024 roku powodowie powołali się na nieważność umowy kredytu, wskazując na abuzywność postanowień umownych (wezwanie z dnia 3.09.2024 roku k. 23-26).

Powyższych ustaleń dokonano w oparciu o powołane dokumenty oraz zeznania powodów. Przedłożone przez pozwanego dokumenty Rekomendacja S Komisji Nadzoru Bankowego i Pismo z-cy dyrektora Departamentu Kredytów Hipotecznych pozostają bez związku z okolicznościami zawarcia umowy.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc.

Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie jej sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny, czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ¹ §1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego (§1ust.1zd.2, §2ust9, §4ust.1i 9 umowy) zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowa kredytowa w §1ust.1, §2ust9, §5ust.1,7,8 i 9 umowy zastrzega warunki indeksacji świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w tabeli kursowej obowiązującej w banku. Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron. Powódka jako konsumentka na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie była w stanie oszacować kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywała się dopiero w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z ich rachunku. Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ¹ kc.

Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów pozwanych jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego.

Należy wskazać również, że nie jest wystarczające określenie w umowie, oraz oświadczeniu stanowiącym załącznik do wniosku kredytowego, że „ zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość rat kapitałowo- odsetkowych oraz na wartość kredytu. W przypadku zwiększenia kursu walutowego, raty kapitałowo-odsetkowe ulegną zwiększeniu, natomiast w przypadku obniżenia kursu walutowego raty kapitałowo-odsetkowe ulegną zmniejszeniu. Wartość kredytu będzie wzrastała w przypadku wzrostu kursu walutowego lub malała w przypadku spadku kursu walutowego” (5ust1 umowy). Również nie było wystarczające odebranie pisemnego oświadczenia , że powodowie „dokonali wyboru oferty kredytu/pożyczki w złotych indeksowanego do waluty obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami, pożyczkami indeksowanymi do waluty obcej. Zostali również poinformowani przez pracownika Banku o ryzyku i skutkach wynikających ze zmiennej stopy procentowej oraz zmiany kursów, jest w pełni świadoma ich ponoszenia oraz tego, że każda kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej wpłynie na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych” (oświadczenie). Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumentów. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahana kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, co nie miało miejsca. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione, a pośrednik kredytowy wskazywał jedynie korzyści wynikające z niskiej raty.

Argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających w wysokości od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. Powoduje to, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniu 26.02.2025r o możliwych negatywnych dla nich konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczyła, że nie chce jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie ustalenia nieważności umowy jest uzasadnione. Zgodnie z art. 189kpc powodowie mogą żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowa została zawarta na 360 miesięcy, okres ten nie upłynął. Żądanie ustalenia jej nieważności, niezależnie od żądania zapłaty tytułem wzbogacenia, gwarantuje pewność swojej sytuacji prawnej na przyszłość. Samo żądanie zapłaty nie gwarantowałoby takiej pewności prawnej.

Zarzuty potrącenia i zatrzymania zgłoszone przez pozwanego nie mają zastosowania bowiem żądanie nie obejmuje zapłaty, jedynie ustalenie nieważności umowy. Są więc bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W świetle powyższego w pkt 1 na zasadzie art. 189kpc ustalono, że umowa o mieszkaniowy kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 19.11.2008r jest nieważna, w pkt 2 na zasadzie art. 98 kpc zasądzono koszty postepowania opłatę od pozwu i wynagrodzenie pełnomocnika wg minimalnej stawki od pierwotnego żądania.