Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Wojciech Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2024 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. M., A. M.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  ustala, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 7 sierpnia 2007r zawarta pomiędzy powodami i poprzednikiem prawnym pozwanego (...) w W. jest nieważna

2.  ustala, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 3 kwietnia 2008r. zawarta pomiędzy powodami i poprzednikiem prawnym pozwanego (...) w W. jest nieważna

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.800zł (jedenaście tysięcy osiemset złotych) kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku

SSO Wojciech Hajduk

IC 1458/23 UZASADNIENIE

Powodowie A. M. i W. M. w pozwie przeciwko pozwanemu (...) w W. domagali się

- ustalenia nieważności umowy kredytu (...) nr (...) z dnia 7.08.2007r

- ustalenia nieważności umowy kredytu (...) nr (...) z dnia 3.04.2008r.

-zasądzenia na ich rzecz kwoty 72.410,46zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.11.2023r.

Uzasadnili, że jako konsumenci zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) w W. dwie umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej CHF na kwoty , oprocentowane stawką LIBOR. W umowach wskazano, że kwota wypłacona zostanie przeliczona zgodnie z kursem kupna franków szwajcarskich wg Tabeli Kursów obowiązującej w Banku. Spłata kredytu miała następować w PLN, przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF w dniu płatności każdej raty wg kursów ustalanego przez bank w Tabeli Kursów Banku z posiadanego w banku rachunku. Umowa nie zawierała żadnych postanowień dotyczących ustalania kursów przez pozwany bank. Nie ustalono żadnych obiektywnych mierników lub warunków ustalania kursów walut, pozostawiając całkowitą dowolność kredytodawcy. Pozwany przeliczył kwotę kredytu na walutę szwajcarską po ustalonym przez siebie kursie franka szwajcarskiego.

Umowa nie tylko nie określa wysokości kredytu w złotych polskich, ale także nie precyzuje mechanizmu dokonania przeliczenia, co daje bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania co powoduje, że jest sprzeczna z art. 353 ¹kc i 358 ¹ kc. Stosunek umowny został tak ukształtowany, że ryzyko walutowe zostało przerzucone w całości na konsumenta i w tym zakresie naruszono obowiązek informacyjny banku. Powoduje to nieważność umowy i uzasadnia żądanie ustalenia nieważności oraz zasądzenie nienależnie spełnionego świadczenia. W okresie od uruchomienia kredytu do 30.08.2022r powodowie spłacili:

-z kredytu (...) nr (...) z dnia 7.08.2007r kwotę 311.520,69zł /nadwyżka ponad kapitał wynosi 61.520,69zł/,

-z kredytu (...) nr (...) z dnia 3.04.2008r. kwotę 38.889,77zł /nadwyżka ponad kapitał wynosi 10.889,77zł/.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył, aby umowy były nieważne i aby umowa zawierały klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy.

Na wypadek uwzględnienia żądania złożył zarzut potrącenia kwot:

- 250.000zł i 28.000zł tytułem wierzytelności banku o zwrot udzielonego kapitału

- 75.769,14zł i 7.200,46zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z udostępnionego kapitału.

Ponadto złożył zarzut zatrzymania należnych powodom kwot na wypadek nieuwzględnienia zarzutu potrącenia, do czasu zaoferowania ww. kwot z tytułu udostępnionego kapitału i bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z kapitału.

Na rozprawie w dniu 3.07.2024 zmodyfikował zarzut potrącenia do kwot 250.000zł i 28.000zł tytułem wierzytelności banku o zwrot udzielonego kapitału

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 7.08.2007r. powodowie jako konsumenci zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) w W. umowę o kredyt hipoteczny (...) nr (...) indeksowany do waluty obcej CHF na kwotę 250.000zł zł na okres 300 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR. Celem kredytu było sfinansowanie zakupu i remontu domu. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu jest denominowana- waloryzowana do CHF, kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona wg kursu kupna dewiz zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy, o wysokości wykorzystanego kredytu wyrażonej w CHF, wysokości odsetek w okresie karencji, wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w ww. walucie bank poinformuje kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w (...). Kredyt wykorzystywany jest w PLN, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu wg kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu [§2pkt2-3, §3ust1, §4ust1a k-18]. W §9pkt2 umowy wskazano, że wysokość rat jest wyrażona w CHF. Spłata rat dokonywana jest po uprzednim przeliczeniu wg kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą Kursów” obowiązującą w dniu spłaty [umowa §9 pkt 2 k-19]. W §11 pkt4 umowy powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumieją wynikające z tego konsekwencje [umowa §11pkt4 k-20].

Wszystkie formalności zostały przeprowadzone w siedzibie oddziału w D.. Powód wcześniej rozeznał oferty banków. Ustalił że wszystkie oferują kredyty w CHF jako najkorzystniejsze. Jednocześnie odmawiano mu możliwości zaciągnięcia kredytu w PLN z uwagi na brak zdolności kredytowej. Dlatego był zdecydowany na kredyt w CHF. Gdy udał się do (...) doradca kredytowy potwierdził, że oferta kredytu indeksowanego jest najkorzystniejsza, o zdecydowanie niższej racie kapitałowo-odsetkowej. Zaproponował kredyt w wysokości Powodom nie przekazano szczegółowej informacji o ryzyku kursowym i nie wyjaśniono wpływu wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej, nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany, nie poinformowano o możliwości spłaty w walucie kredytu. Nie mieli świadomości, o możliwości jakiegokolwiek negocjowania warunków umowy, nie zostali o tym poinformowani, nie poinformowano ich, że bank samodzielnie ustala kurs CHF. Żadne postanowienia umowne nie były indywidualnie negocjowane/uzgadniane z wyjątkiem tych, które dotyczyły wysokości kredytu i czasu spłaty. Umowę podpisano w oddziale banku, powodowie zapoznali się z nią pobieżnie. Spłata kredytu następowała poprzez obciążanie jego rachunku prowadzonego w Banku [zeznania powoda k-181-182, zeznania powódki k-182; §9pkt4 umowy k-24v-25].

Okazało się, że otrzymane środki były niewystarczające na przeprowadzenie całości inwestycji, telefonicznie uzgodnili z pracownikiem banku kolejny kredyt w kwocie 28.000zł. Umówili się na termin podpisania umowy. W dniu 3.04.2008r. udali się do banku i podpisali z (...) kolejną kredytu (...) nr (...), na kwotę 28.000zł na 300 miesięcy. Spotkanie ograniczyło się do pobieżnego zapoznania z umową i jej podpisania.

Poinformowano powodów, że otrzymają kredyt w złotówkach i będą spłacali w złotówkach. Umowa była skonstruowana w oparciu o taki sam wzorzec umowny. Wskazano w niej min. że kwota kredytu jest denominowana- waloryzowana do CHF, kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona wg kursu kupna dewiz zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy, o wysokości wykorzystanego kredytu wyrażonej w CHF, wysokości odsetek w okresie karencji, wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w ww. walucie bank poinformuje kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w (...). Kredyt wykorzystywany jest w PLN, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu wg kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu [§2pkt1-3, §3ust1, §4ust1a k-28-29]. W §9pkt2 umowy wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu z odsetkami w 300 miesięcznych ratach od 17.04.2008r. Wysokość rat jest wyrażona w CHF. Spłata rat dokonywana jest po uprzednim przeliczeniu wg kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z (...) obowiązującą w dniu spłaty [umowa §9 pkt 2 k-48v.]. W §11 pkt4 umowy powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumieją wynikające z tego konsekwencje [umowa §11pkt4 k-47].

W okresie od uruchomienia kredytu do 30.08.2022r powodowie spłacili:

-z kredytu (...) nr (...) z dnia 7.08.2007r kwotę 311.520,69zł /nadwyżka ponad kapitał wynosi 61.520,69zł/,

-z kredytu (...) nr (...) z dnia 3.04.2008r. kwotę 38.889,77zł /nadwyżka ponad kapitał wynosi 10.889,77zł/.

[zeznania powoda k-181-182, zeznania powódki k-182; zaświadczenia k-34-41 oraz k-42-48].

Pismem z 3.11.2023 wezwali bank do zapłaty uiszczonych rat powołując się na nieważność obu umów [pismo z 3.11.2023 k-50].

Powyższy stan faktyczny ustalono przede wszystkim w oparciu o powołane wyżej dokumenty, a także częściowo i zeznania powodów, którzy jednak na skutek upływu czasu nie pamiętali dokładnie szczegółów przebiegu spotkań z doradcą kredytowym. Zeznania świadków A. K. [k-149-152] oraz M. S. [154-157] K. D. [206-209] mają dla sprawy drugorzędne znaczenie. Osoby te nie miały kontaktu z powodami, nie brały udziału przy sporządzaniu umowy. Zeznania dotyczyły min. obowiązków doradców bankowych w zakresie udzielania klientom informacji i pouczeń, w okresie gdy zawierane były umowy, w oderwaniu od konkretnej sytuacji powodów, sposobu przedstawienia im oferty i okoliczności zawarcia umów.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Okoliczność, że pozwany jest następcą prawnym (...) w W. pozostaje poza sporem, została przyznana przez pozwanego. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyt indeksowany do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ^{( 1 )}kc. W umowie kwota kredytu została określona w PLN, a waluta CHF jest miernikiem ustalenia wysokości zobowiązania w PLN, odmiennie niż w kredytach denominowanych, których Istotą jest wyrażenie kwoty zobowiązania w walucie obcej i jej następcze przeliczenie na złote polskie (lub inną walutę). Tym samym sporna umowa kredytu jest umową indeksowaną, a analiza przez pryzmat art. 385 ^{( 1 )}§1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ^{( 1 )}§1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ¹ §1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego [ §2ust-3; §4ust1a, §9ust2 umów] zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową. Postanowienia umowne zastrzegają warunki indeksacji świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów obowiązującej w banku." Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron. Powodowie jako konsumenci, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywali się dopiero w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z rachunku. Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ¹kc. Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów powodów jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego.

Należy wskazać również, że nie jest wystarczające określenie w §11pkt4 umów że „ został poinformowany przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut i rozumie wynikające z tego konsekwencje”. Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumenta. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahana kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, co nie miało miejsca.

Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione, podpisali umowę przygotowaną zgodnie z wzorcem banku, a pracownik banku zapewniał o atrakcyjności kredytu. Stanowisko pozwanego, że przyjęcie przez konsumenta propozycji banku oznacza rezygnację z pertraktacji i akceptację umowy, a jej podpisanie jest równoznaczne z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umownych, nie zasługuje na uwzględnienie. Art.385 ¹§3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez rzeczywisty wpływ należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i nawet rozumiał je, nie może przesądzać o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Uzgodnionymi indywidualnie są tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. W niniejszej sprawie powodowie nie mieli realnego wpływu na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę nawet nie zdawali sobie z tego sprawy. Przyjęli ofertę jako najkorzystniejszą, podpisali przygotowaną przez bank umowę.

Również argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nieodbiegających od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena abuzywności postanowień umownych jest niezależna od sposobu wykonywania umowy.

Powyższe okoliczności powodują, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniu 3.07.2024r. o obowiązkach i możliwych negatywnych dla nich konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczyli, że nie chcą jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie ustalenia nieważności umowy jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowy zostały zawarte na okres, który nie upłynął. Żądanie ustalenia nieważności, niezależnie od żądania zapłaty tytułem wzbogacenia, gwarantuje pewność sytuacji prawnej na przyszłość. Samo żądanie zapłaty nie gwarantowałoby takiej pewności prawnej. Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21].

Żądanie zapłaty obejmuje część świadczeń uiszczonych powodów przed wytoczeniem procesu i jest uzasadnione. Do sprawy nie będzie miał zastosowania przepis art. 411 pkt 1 kc według którego nie można żądać zwrot świadczenia nienależnego jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Kredyt był spłacany w przekonaniu, że umowa jest prawidłowa i nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, powodowie nie wiedzieli więc, że nie byli zobowiązani do spełnienia, a w efekcie spełnili świadczenie z warunkowo bezskutecznej czynności prawnej. Również art. 411pkt 4 kc nie ma zastosowania. Według tego przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia nienależnego, jeżeli zostało spełnione zanim wierzytelność stała się wymagalna. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, czy bezskuteczna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych (min. SN postanowienie z 6.07.2021 IIICZP 41/20; SA w Gdańsku w wyroku z 30.11.2021 IACa 625/21)

Pozwany złożył ostatecznie zarzut potrącenia kwot 250.000zł i 28.000zł tytułem wierzytelności banku o zwrot udzielonego kapitału /oświadczenie złożone przez pełnomocnika na rozprawie 3.07.2024r/. Zarzut potrącenia został skutecznie zgłoszony. Ma charakter materialnoprawny i żeby odniósł procesowy skutek musi zostać zgłoszony przez odpowiednio (materialnoprawnie) umocowaną osobę bezpośrednio powodowi bądź jego pełnomocnikowi, o ile ten posiada umocowanie do przyjęcia oświadczenia o charakterze materialnoprawnym i dokonywania czynności o charakterze materialnoprawnym. Pełnomocnik pozwanego był umocowany do złożenia takiego oświadczenia [pełnomocnictwa k-99]. Co prawda na etapie odpowiedzi na pozew powództwo w zakresie żądania zapłaty nie było jeszcze wymagalne, lecz stało się po złożeniu na rozprawie 3.07.2024r. oświadczenia przez powodów, że nie chcą utrzymania umowy w mocy. Po tym oświadczeniu, w stanowisku końcowym pełnomocnik pozwanego podtrzymał stanowisko i zarzuty. Doprowadziło to do zapoznania się przez powodów i pełnomocnika z zarzutem potrącenia. Całkowita bezskuteczność umowy kredytu staje się trwała (definitywna) wtedy, gdy należycie poinformowany o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach konsument nie wyraził świadomej i wolnej zgody na postanowienie, a jeżeli utrzymanie umowy jest możliwe po jej uzupełnieniu - sprzeciwił się temu uzupełnieniu [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Tym samym o wymagalności można mówić od momentu złożenia ww. oświadczeń.

Zarzut jest więc skuteczny i wyczerpuje całą żądaną kwotę. Pomimo, że powodowie spłacili:

-z kredytu (...) nr (...) z dnia 7.08.2007r kwotę 311.520,69zł

-z kredytu (...) nr (...) z dnia 3.04.2008r. kwotę 38.889,77zł

domagali się zasądzenia nadwyżek ponad kapitał które wynoszą odpowiednio: 61.520,69zł oraz 10.889,77zł. Tym samym potrącenie wierzytelności z tytułu wypłaconego kapitału spowodowało ich wzajemne umorzenie się do wysokości żądanych przez powodów kwot. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji. Jeżeli powodowie domagają się zapłaty części należnych im świadczeń stanowiących nadwyżkę ponad wypłacony kapitał to nie wpływa to na skuteczność zarzutu potrącenia.

Wobec uwzględnienia zarzutu potrącenia wypowiadanie się co do zarzutu zatrzymania jest zbędne.

Na zasadzie art. 235 ² §1 pkt 2 kpc pominięto dowody z opinii biegłych z zakresu rachunkowości finansowej oraz bankowości, wobec ustalenia nieważności umowy dowód stał się bezprzedmiotowy.

W związku z powyższym na zasadzie art. 224§3kpc zamknięto rozprawę na posiedzeniu niejawnym i

- w pkt 1 na zasadzie art. 189kpc ustalono, że umowa kredytu hipotecznego (...) nr (...) z dnia 7.08.2007r jest nieważna

-w pkt 2 na zasadzie art. 189kpc ustalono, że umowa kredytu hipotecznego (...) nr (...) z dnia 7.08.2007r jest nieważna

-w pkt3 oddalono powództwo o zapłatę wobec umorzenia się żądanej wierzytelności powodów na skutek potrącenia z wzajemną wierzytelnością banku

-w pkt 5 na zasadzie art. 100kpc zasądzono na rzecz powodów opłatę w wysokości 1000zł oraz koszty zastępstwa procesowego wg minimalnej stawki. Powodowie nieznacznie ulegli z żądaniem domagali się bowiem zapłaty jedynie kwoty 72.410,46zł