Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Wojciech Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2025 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa G. F., A. F.

przeciwko (...) z siedzibą we W.

o ustalenie nieważności umowy kredytu i zapłatę

1.  ustala, że „umowa kredytu nominowanego do CHF nr (...) (...)” z dnia 25.04.2006r zawarta pomiędzy stronami jest nieważna

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda G. F. kwotę 32.505,22zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 listopada 2024r.

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki A. F. kwotę 32.505,22zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 listopada 2024r.

4.  w pozostałym zakresie powództwo oddala

5.  znosi wzajemnie koszty postępowania między stronami

SSO Wojciech Hajduk

IC 1303/24 UZASADNIENIE

Powodowie G. F. i A. F. w pozwie przeciwko pozwanemu (...) w W. w ostatecznie ukształtowanym żądaniu domagali się:

-ustalenia nieważności umowy kredytu nominowanego do CHF nr (...) (...) z dnia 25.04.2006r

-zasądzenia na rzecz każdego z powodów kwoty po 166.948,53zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia złożenia pozwu.

Uzasadnili, że jako konsumenci zawarli z pozwanym umowę o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej CHF na kwoty , oprocentowane stawką zmienną LIBOR6M. W umowie wskazano, że kwota wypłacona zostanie przeliczona zgodnie z kursem kupna franków szwajcarskich wg Tabeli Kursów obowiązującej w Banku. Spłata kredytu miała następować w PLN, przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF w dniu płatności każdej raty wg kursów ustalanego przez bank w Tabeli Kursów Banku z posiadanego w banku rachunku. Umowa nie zawierała żadnych postanowień dotyczących ustalania kursów przez pozwany bank. Nie ustalono żadnych obiektywnych mierników lub warunków ustalania kursów walut, pozostawiając całkowitą dowolność kredytodawcy. Pozwany przeliczył kwotę kredytu na walutę szwajcarską po ustalonym przez siebie kursie franka szwajcarskiego. Umowa nie tylko nie określa wysokości kredytu w złotych polskich, ale także nie precyzuje mechanizmu dokonania przeliczenia, co daje bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania co powoduje, że jest sprzeczna z art. 353 ^{( 1)}kc i 358 ^{( 1)} kc. Stosunek umowny został tak ukształtowany, że ryzyko walutowe zostało przerzucone w całości na konsumenta i w tym zakresie naruszono obowiązek informacyjny banku. Powoduje to nieważność umowy i uzasadnia żądanie ustalenia nieważności oraz zasądzenie nienależnie spełnionego świadczenia [pozew i pismo powodów z 22.04.2025 k-167-168].

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył, aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Uiszczone przez powodów składki ubezpieczenia nie stanowią bezpodstawnego wzbogacenia banku. Powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy. Na wypadek uwzględnienia żądania złożył zarzut potrącenia i zatrzymania.

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 25.04.2006r. powodowie konsumenci zawarli z pozwanym umowę „ kredytu nominowanego do CHF nr (...) (...) ” indeksowanego do waluty obcej CHF na kwotę 247.421,67zł na okres 360 miesięcy, oprocentowany stawką zmienną LIBOR6M. Celem kredytu było sfinansowanie zakupu nieruchomości i jej remontu [§1 i §2umowy k-28].

Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że na wniosek Kredytobiorcy Bank udziela kredytu w kwocie 247.421,67CHF nominowanego do waluty CHF, wg kursu kupna walut dla CHF obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz – w przypadku wypłaty kredytu w transzach na cel określony w §1 [§2ust1 umowy k-28].

Kredyt wypłacany jest w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczaniu wysokości wypłacanej kwoty (transzy) na CHF wg kursu kupna walut dla CHF ustalanego przez Bank i obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków [§3ust2].Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych zostanie ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na CHF, stosownie do postanowień niniejszej umowy [§3ust2 k-28]. Raty kredytu wraz z należnymi odsetkami płatne są w złotych , w kwocie stanowiącej równowartość CHF, na rachunek kredytu. Kwota wpłaty raty przeliczana jest na CHF wg kursu sprzedaży obowiązującego w NBP na dzień przed datą wpływu środków do Banku [§5ust4 k-29]. W razie wypowiedzenia kredytu, w pierwszym dniu roboczym po upływie terminu wypowiedzenia, kwota wymagalnego kredytu przeliczana jest na CHF wg kursu sprzedaży obowiązującego w NBP w tym dniu [§11ust4 k-31].

Warunkiem zawarcia umowy było: ubezpieczenie kredytu do czasu ustanowienia zabezpieczeń, ze składką opłaconą na 6 m-cy w (...) SA [§11ust 6a], ubezpieczenie wkładu własnego w (...) SA ze składką na 48 miesięcy [§11ust1e k-31], objęcie powodów ubezpieczeniem grupowym kredytobiorców kredytów hipotecznych w (...) na (...) SA na okres 12 m-cy [§11ust2e k-31].

Wszystkie formalności zostały przeprowadzone w siedzibie oddziału w K.. Zaoferowano im jedynie kredyt frankowy. Pracownik banku poinformował, że umowa oparta jest na indeksacji do waluty CHF. Wskazał, że kurs CHF podlega wahaniom co może mieć wpływ na wysokość raty i kapitału do spłaty, wskazał że wahania nie powinny mieć miejsca gdyż CHF jest jedną z najstabilniejszych walut. Na potwierdzenie przedstawił informację o dotychczasowym kształtowaniu się kursu CHF. Poinformował, że bank stosuje tabele kursowe, nie wyjaśnił jednak, że stosuje własne kursy walut obcych.

Nie przekazano im szczegółowej informacji o ryzyku kursowym i nie wyjaśniono wpływu wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej, nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany. Powodowie nie mieli świadomości, że istnieje możliwość negocjowania warunków umowy, nie zostali o tym poinformowani. Żadne postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgadniane z wyjątkiem tych, które dotyczyły wysokości kredytu i czasu spłaty, co wynikało z wcześniej udzielonych bankowi potrzeb. Podpisanie umowy nastąpiło w oddziale banku po pobieżnym samodzielnym zapoznaniu się z jej treścią przez powodów. W dniu 17.04.2017r. Sąd Okręgowy w Gliwicach orzekł rozwiązanie małżeństwa powodów przez rozwód [zeznania powódki k- 146-147, zeznania powoda k-.172-173; wniosek kredytowy k-89-91, ocena wniosku k-92-94, deklaracja zgody na przystąpienie do ubezpieczenia k-95-96, dyspozycja wypłaty k-98, potwierdzenie ubezpieczenia k-100, kopia wyroku SO w Gliwicach XIIRC 48/17 k-157]. Do dnia 16.09.2024 powodowie spłacili łącznie 312.432,10zł [zaświadczenie k- 33-36, historia spłat k-37-45, historia operacji na rachunku k-178-182,].

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o powołane wyżej dokumenty i zeznania powodów.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyty indeksowane do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc.

Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm denominacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ¹ §1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowa kredytowa w §2ust1, §3ust2 zastrzega warunki ustalania kursu waluty do przeliczenia świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów”. Prawo Banku do ustalania kursu waluty na etapie przeliczenia kredytu na walutę CHF nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania wysokość obciążenia kredytowego. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Co prawda kwota spłacanych rat były przeliczane na CHF wg kursu NBP tj obiektywnego miernika wysokości i tym samym zostały określona jednoznacznie. Jednakże na skutek tego, że bank jednostronnie narzucił przeliczenie kredytu wg ustalonego przez siebie kursu CHF, powodowie nie znali i nie mogli ustalić wysokości głównego świadczenia, które mają spłacić.

Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron. Powodowie jako konsumenci, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty w PLN, którą będą musieli spłacić w przyszłości.

Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ¹kc.

Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumenta. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahania kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty. Pouczenie takie nie miało miejsca. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione. Argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. Powoduje to, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniu 5.02.2025 o obowiązkach i możliwych negatywnych konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczyli, że nie chcą jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie zapłaty jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowa została zawarta na 360 miesięcy, okres ten nie upłynął.

Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411kc regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Powodowie domagali się zasądzenia uiszczonych przez nich rat łącznie z potrąconymi z kredytu składkami i prowizjami. Żądanie jest uzasadnione. Łączna suma uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego rat (ze wszystkimi składnikami) wynosi 312.432.10zł. W tym zakresie bank jest wobec nich wzbogacony. Powodowie są po rozwodzie każde z nich ma roszczenie do banku wynoszące połowę tej kwoty.

Zgłoszony zarzut potrącenia wypłaconego świadczenia tytułem kredytu w kwocie 247.421,67zł jest uzasadniony, został doręczony powodom na adres domowy jednocześnie ze składaniem odpowiedzi na pozew. Warunkiem potrącenia wierzytelności jest ich wymagalność [art. 498kc]. W chwili składania odpowiedzi na pozew roszczenia nie były wymagalne. Całkowita bezskuteczność umowy kredytu staje się trwała (definitywna) wtedy, gdy konsument należycie poinformowany o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach nie wyraził świadomej i wolnej zgody na postanowienie, a jeżeli utrzymanie umowy jest możliwe po jej uzupełnieniu - sprzeciwił się temu uzupełnieniu [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Tym samym w chwili składania zarzutu świadczenia nie były wymagalne, jednakże na rozprawie w dni 5.02.2025, po złożeniu oświadczeń przez powodów o braku woli utrzymania umowy w mocy, pełnomocnik pozwanego ponowił zarzut, tym samym został złożony skutecznie. Na skutek potrącenia wierzytelności umorzyły się do wysokości wierzytelności niższej. Wierzytelność powodów wynosi więc 65.010,42zł co w odniesieniu do każdego z powodów daje kwotę 32.505,22zł .

W takiej sytuacji odnoszenie się do zarzutu zatrzymania jest bezprzedmiotowe.

W związku z powyższym na zasadzie art. 224§3kpc zamknięto rozprawę na posiedzeniu niejawnym: w pkt 1 ustalono, że „ umowa kredytu nominowanego do CHF nr (...) (...)” z dnia 25.04.2006r zawarta pomiędzy stronami jest nieważna, w pkt 2 i 3 na zasadzie art. 405kc uwzględniono powództwo o zapłatę co do kwoty 32.505,22zł na rzecz każdego z powodów. O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481kc od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu tj 9.11.2024r.

w pkt 4 w pozostałej części powództwo oddalono jako bezzasadne, gdyż na skutek potrącenia kwoty 247.421,67zł wzajemne wierzytelności umorzyły się do tej wysokości wierzytelności niższej

w pkt 5 na zasadzie art. 100kpc zniesiono wzajemnie między stronami koszty postępowania. Na skutek uwzględnienia zarzutu potrącenia powodowie utrzymali się żądaniem ustalenia oraz nieznaczną częścią z częścią roszczenia pieniężnego co uzasadnia wzajemne zniesienie kosztów.