Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko
Protokolant:	protokolant sądowy Karolina Kot

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2024 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa D. Z.

przeciwko A. B. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda D. Z. umowę darowizny własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...), dla którego Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), zawartą w dniu 25 kwietnia 2023r. pomiędzy T. P. a A. B. (1) przed notariuszem S. S. prowadzącą Kancelarię Notarialną w P. - w celu zaspokojenia wierzytelności powoda wynikającej z nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (na podstawie weksla) z dnia 8 marca 2023r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Częstochowie w sprawie o sygnaturze akt V GNc 83/23, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 12 maja 2023r.;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 11.817 (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 44,28 (czterdzieści cztery 28/100) złote tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 1123/23

UZASADNIENIE

Powód D. Z. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy darowizny własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), zawartej w dniu 25 kwietnia 2023r. pomiędzy T. P. a A. B. (1) przed notariuszem (...) nr (...).

Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego żądania podano, że dłużnik T. P. z chwilą dokonania darowizny rozpoczął proces wyzbywania się majątku celem uniemożliwienia wierzycieli skuteczne wyegzekwowanie zapłaty wymagalnych zobowiązań.

Pozwana A. B. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu.

W pierwszej kolejności pozwana podniosła zarzut braku legitymacji biernej, gdyż w pozwie jako pozwaną wskazano A. B. (2). W dalszej kolejności pozwana podała, że dłużnik T. P. posiada majątek, z którego powód może uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności. Dłużnikowi przysługuje bowiem:

1.  spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...); szacunkowa wartość tego prawa to kwota 400.000 zł,

2.  prawo własności ruchomości ujętych na liście środków trwałych (...) T. P.; szacunkowa wartość ruchomości wynosi 667.906,50 zł;

3.  prawo własności samochodu osobowego marki (...) o numerach rejestracyjnych (...); szacunkowa wartość tego samochodu wynosi 5.000 zł.

Sąd ustalił co, następuje:

Przed Sądem Okręgowym w Częstochowie, pod sygnaturą akt VGNc 83/23 toczyła się sprawa z powództwa D. Z. przeciwko T. P. o zapłatę kwoty 249.710,06 zł. Sąd Okręgowy w Częstochowie nakazem zapłaty z dnia 8 marca 2023r. w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla orzekł, że T. P. winien zapłacić powodowi D. Z. kwotę 249.710,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 lutego 2023r., kosztami sądowymi w kwocie 3.122 zł oraz kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 7.217 zł. Tytuł wykonawczy wydano wierzycielowi w dniu 12 maja 2023r. dowód: kopia tytułu wykonawczego k. 18

Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie A. G., pod sygnatura akt VII GKm 139/23 prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko T. P., które postanowieniem z dnia 22 listopada 2023r. zostało umorzone, gdyż egzekucja okazała się bezskuteczna. dowód: kopia postanowienia z dnia 22 listopada 2023r. k. 115 - 116

W dniu 25 kwietnia 2023r. dłużnik T. P. przekazał umową darowizny osobie trzeciej A. B. (1) przysługujące mu spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...), dla którego Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powyższa czynność została objęta aktem notarialnym Rep.(...) (...) sporządzonym przez notariusz S. S. w Kancelarii Notarialnej w P.. dowód: wypis aktu notarialnego obejmującego umowę darowizny z dnia 25 kwietnia 2023r. Rep.(...)k. 119 - 121

W dniu 23 marca 2023r. dłużnik T. P. sprzedał A. B. (1) 3.400 udziałów w kapitale zakładowym spółki (...) spółce z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w B. za cenę 85.000 zł płatną gotówką na ręce sprzedającego w dniu zawarcia umowy. dowód: umowa sprzedaży udziałów k. 11 - 12

Dłużnikowi przysługuje spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powyższe prawo obciążone jest hipoteką umowną w kwocie 300.000 zł na rzecz (...)Hipoteka ta została wpisana w księdze wieczystej w dniu 13 lipca 2022r. Nadto Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Rudzie Śląskiej (...) prowadzi egzekucje z tego prawa. Jak wynika z wpisów w księdze dłużnik T. P. posiada również zaległości względem Urzędu Skarbowego. dowód: wydruk z księgi wieczystej o numerze (...) k. 74, 82 - 85

Pozwana jest siostrą dłużnika T. P.. Podała, że za odkupione od brata udziały w kapitale zakładowym spółki (...) spółce z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w B. zapłaciła gotówką, jednakże nie wie na jaki cel brat przeznaczył te środki. Zeznała także, że nie widziała środków trwałych (...) wskazanych w liście środków trwałych. Nie potrafiła także wskazać w jaki sposób weszła w posiadanie tej listy. Dodała także , ze zawierając umowę darowizny z bratem nie miała wiedzy o jego długach. dowód: przesłuchanie stron – zapis audio – video rozprawy z dnia 25 listopada 2024r. k. 130

Powyższe okoliczności faktyczne Sąd ustalił w oparciu o spójne i w pełni przekonujące wskazane wyżej dowody, w szczególności dokumenty, których prawdziwość nie budziła wątpliwości. Materiały dowodowy uzupełniły zeznania pozwanej. Analizując powyższe zeznania wzięto pod uwagę te twierdzenia, które były niesporne, przyznane bądź niezaprzeczone.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z art. 527 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć; czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności; jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.).

Zgodnie z art. 529 k.c. jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli - to samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Możliwość ubezskutecznienia czynności fraudacyjnej istnieje również w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli - jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała.

Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową (art. 531 § 1 k.c.).

Przesłanką skuteczności zaskarżenia czynności dłużnika jest to, by spowodowała ona pokrzywdzenie wierzyciela - pokrzywdzenie wierzyciela polega na tym, że jego wierzytelność nie może być zrealizowana i zrealizowanie jej w przyszłości jest również wątpliwe; pokrzywdzenie wierzyciela nie jest tożsame z jego szkodą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. - szkoda bowiem nie jest przesłanką skargi pauliańskiej. Pokrzywdzenie wierzyciela jest następstwem niewypłacalności dłużnika, a zatem dla wykazania pokrzywdzenia wystarczające jest wykazanie niewypłacalności dłużnika, czyli braku możliwości wywiązania się przez dłużnika z zobowiązań finansowych. Przesłankami podmiotowymi skargi pauliańskiej są istniejąca w chwili podejmowania czynności świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela oraz naganna postawa osoby trzeciej otrzymującej korzyść majątkową. Reguła z art. 527 § 1 k.c. wymaga, by dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, czyli zdawał sobie sprawę z tego, że jego czynność prawna może spowodować niemożliwość uzyskania zaspokojenia przez jego wierzycieli - nie chodzi tu zatem o zamiar pokrzywdzenia, a tylko o świadomość możliwości jego wystąpienia. Świadomość ta nie musi odnosić się do żadnego konkretnego wierzyciela (por. wyr. SN z dnia 29 maja 2015r., V CSK 454/14, Legalis). Konieczność udowodnienia świadomości pokrzywdzenia spoczywa na wierzycielu - wobec naturalnych ograniczeń w możliwości dowodzenia stanu świadomości danej osoby w praktyce ustala się ten fakt za pomocą domniemania faktycznego, opartego na dwóch innych faktach: że dłużnik wiedział o istnieniu wierzycieli oraz, że znał skutek dokonywanej czynności dla jego majątku (usunięcie lub nieuzyskanie określonych składników majątku), przy czym ten ostatni fakt przeważnie też ustala się przez domniemanie faktyczne, którego podstawą jest ogólna dojrzałość, sprawność umysłowa i doświadczenie życiowe dłużnika (por. komentarz do art. 527 k.c. w Kodeks cywilny. Komentarz red. prof. dr hab. Edward Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, wyd. BECK 2016).

Bezspornym w sprawie było, że powodowi przysługuje względem dłużnika T. P. wierzytelność pieniężna stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 8 marca 2023r., sygn. akt VGNc 83/23, opatrzonym klauzulą wykonalności z dnia 12 maja 2023r. Powyższa wierzytelność nie została zaspokojona w toku postępowanie egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie A. G. pod sygnatura akt VII GKm 139/23. Powyższe postępowanie egzekucyjne zostało umorzone, gdyż egzekucja okazała się bezskuteczna.

Już po wydaniu nakazu zapłaty (8marca 2023r.), a przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, tj. w dniu 25 kwietnia 2023r. dłużnik T. P. przekazał umową darowizny osobie trzeciej – siostrze A. B. (1) przysługujące mu spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...), dla którego Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powyższa czynność została objęta aktem notarialnym Rep. (...) (...) sporządzonym przez notariusz S. S. w Kancelarii Notarialnej w P.. Przenosząc w akcie darowizny, na rzecz osoby trzeciej, składnik majątku w postaci lokalu mieszkalnego dłużnik T. P. stał się niewypłacalny. W dacie zawierania umowy dłużnik musiał wiedzieć o istniejącym zobowiązaniu z weksla, gdyż był wzywany do wykupu weksla, zaś nakaz zapłaty został wysłany do niego w marcu 2023r. W dniu 23 marca 2023r. dłużnik sprzedał siostrze udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością za kwotę 85.000 zł. Wskazany przez pozwaną majątek nie gwarantuje możliwości zaspokojenia wierzytelności powoda. Prawo do drugiego z lokali mieszkalnym obciążone jest hipoteką, a środków trwałych (...) pozwana nigdy nie widziała, nie jaki tytuł prawny do tych środków ma dłużnik, nie potrafiła także wskazać kto sporządził listę, którą przedstawiła. Zatem stwierdzić należy, że w chwili zawarcia umowy darowizny dłużnik był niewypłacalny.

Umowa darowizny została zawarta przed dłużnika z siostrą. Pozwana twierdziła jednak, że nie wiedziała o długach brata. Powyższe okoliczności, a więc stopień pokrewieństwa pomiędzy dłużnikiem a pozwaną i ich relacje rodzinne, jak również wiedza pozwanej o długach brata nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy z uwagi na nieodpłatny charakter czynności prawnej. Zgodnie z art. 528 k.c. powód może domagać się uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, nawet jeśli pozwana nie wiedziała i przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Ustawodawca przewidując trudności wierzyciela w wykazaniu u osoby trzeciej uzyskującej korzyść świadomości działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela wprowadził w art. 528 k.c. ułatwienia, zgodnie z którymi fakt, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dokonując czynności prawnej dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli, nie ma znaczenia w sytuacji, gdy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie. Zatem nie ma potrzeby wykazywania świadomości osoby trzeciej. Pozwana nie może bronić się przez wykazanie, że nie wiedziała lub nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. W orzecznictwie utrwalony jest bowiem pogląd, zgodnie z którym w sytuacji gdy bezpłatne korzyści przypadają osobom bliskim dłużnika, należy zastosować wyłącznie art. 528 k.c. jako przepis dalej idący, z pominięciem art. 527 § 3 k.c.

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie orzeczono jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i obciążając nimi pozwaną w całości jako stronę przegrywającą: na sumę kosztów procesu składała się wynagrodzenie pełnomocnika reprezentującego powoda w wysokości odpowiadającej stawce minimalnej (10.800 zł zgodnie z § 2 pkt 6) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych, opłata sądowa w wysokości 1.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł) Na podstawie art. 83 ust. 2 w związku art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2022.1125) i art. 98 k.p.c. nakazano pobrać od pozwanej nieuiszczone koszty sądowe obejmujące wydatek na wynagrodzenie notariusza za udzielenie wypisu aktu notarialnego.

Gliwice, dnia 9 grudnia 2024r.

SSO Katarzyna Banko