Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk
Protokolant:	Sandra Conrad

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2024 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa M. Ż.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  ustala, że stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego (...) z dnia 26 lutego 2007 roku nr(...) (...) zawartej pomiędzy stronami nie istnieje;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 106.665,34 złotych ( sto sześć tysięcy sześćset sześćdziesiąt pięć złotych trzydzieści cztery grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 sierpnia 2024 roku;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.400 złotych ( pięć tysięcy czterysta złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem kosztów procesu.

SSO Wojciech Hajduk

IC 1028/24 UZASADNIENIE

Powód zażądał ustalenia nieważności umowy kredytu hipotecznego z 26.02.2007r. nr (...) (...) denominowanego do CHF oraz zasądzenia od pozwanego kwoty 106.665,34zł tytułem uiszczonych tytułem nienależnych rat kredytu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że zawierając umowę nie zostali zapoznani z kwestią ryzyka zmiany kursu waluty CHF. Nie miał wpływu na treść postanowień umownych, nie został poinformowany jaki zostanie ustalony kurs kupna do wypłaty, nie wiedzieli jaka będzie wysokość zobowiązania. Umowa nie zawiera jakichkolwiek zasad przeliczania CHF na PLN, nie przedstawiono metody ustalania kursów walut. Narusza więc zasadę swobody zawierania umów, nierównomiernie rozkłada ryzyko, jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zarzucił naruszenie art. 69ust2pkt5 prawa bankowego i 58§1i3kc Tym samym jest nieważna, a wpłacone środki podlegają zwrotowi jako nienależne.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył, aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Powód sami wybrał kredyt w CHF, nie był namawiany do jego zawarcia, był poinformowany o ryzyku kursowym, spłacał raty w CHF, miał opcję spłaty w walucie obcej z rachunku walutowego lub technicznego. Bank nie dokonywał więc przeliczeń waluty. Powód nie wykazał interesu prawnego

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 26.02.2007r. roku powód jako konsument zawarł z pozwanym, umowę o kredyt (...), denominowany do waluty CHF nr (...) (...)

na kwotę 38.166,32CHF na okres do 14.02.2037r., oprocentowany stawką LIBOR. Celem kredytowania było sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego [umowa §2pkt1, §5ust2i3; §6 k-12-13].

Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kredyt może być wypłacony:

-w walucie wymienialnej na finansowanie zobowiązań za granicą lub spłatę kredytu walutowego,

-w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju zostanie wypłacona w walucie polskiej, według kursu kupna dewiz obowiązującego w (...) (wg aktualnej Tabeli kursów) w dniu realizacji zlecenia płatniczego [§5ust2i3k-25]. Spłata nastąpi w miesięcznych ratach w drodze potrącania przez bank z rachunku oszczędnościowego kredytobiorcy, wpłaty dokonywane w innej walucie będą przeliczane na walutę kredytu przy zastosowaniu kursu sprzedaży/kupna walut [§14ust1i6 k-13v-14]. Umowa odwoływała się do bankowych tabel kursowych również odnośnie do sytuacji przeliczenia przeterminowanego zadłużenia oraz rozliczenia nadpłaty w sytuacji gdyby spłaty następowały w PLN [§19 ust1i2; §20ust1i2 i §23ust2 k-14-14v].

Składając wniosek kredytowy w dniu 15.02.2007r. podpisał zawarte w nim oświadczenie, wg którego „ nie skorzystał z przedstawionej w pierwszej kolejności oferty w walucie polskiej, dokonał wyboru oferty w walucie wymienialnej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami w walucie wymienialnej, w przypadku wzrostu kursu walut podwyższeniu podlega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia wyrażona w walucie polskiej, … został poinformowany o ryzyku zmiany stóp procentowych w razie wzrostu stopy referencyjnej ulega podwyższeniu oprocentowanie, które powoduje wzrost raty, przyjmują ryzyko zmiany kursów walutowych”. [wniosek kredytowy pkt 9 k-78 oraz oświadczenie klienta wnioskującego o udzielenie kredytu k- 94].

Wszystkie formalności zostały przeprowadzone oddziale banku w Z.. Doradca kredytowy zaproponował kredyt denominowany do CHF, wskazując że jest atrakcyjniejszy. Zapewnił o stabilności kursu franka. Powód nie wiedział o możliwości negocjowania warunków umowy, nie został o tym poinformowany. Nie przekazano mu szczegółowej informacji o ryzyku kursowym i wpływie wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej, np. nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany. Nie przedstawiono również informacji, że w tym czasie w banku obowiązywał „ regulamin zawierania i wykonywania umów o przeprowadzenie natychmiastowych transakcji wymiany walut w (...) umożliwiający negocjację kursu wypłaty kredytu. Umowa została podpisana w siedzibie banku z udziałem pracownika banku. Dokumenty zostały przygotowane wcześniej. Powoda nie poinformowano, że spłata kredytu może nastąpić w CHF. Wniosek kredytowy nie przewidywał takiej opcji. Z umową zapoznał się pobieżnie przed jej podpisaniem. W §31 zawarto stwierdzenie, że kredytobiorcę poinformowano o ryzyku:

-zmiany kursów waluty polegającym wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonym w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu,

-stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej. [zeznania powoda k-140-141, wniosek kredytowy k-75-79; §30 umowy k-15v]

Wypłata kredytu nastąpiła w dniu 6.03.2007r. Spłacany był od początku w PLN. Do 15.07.2024 powód spłacił 106.665,34zł [zaświadczenie banku k-17-23].

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o powołane wyżej dokumenty i zeznania powoda. Przedłożone przez pozwanego dokumenty: wzór umowy ramowej w zakresie współpracy na rynku finansowym umożliwiającej negocjację kursu wypłaty kredyty [k-96-97], pisma okólne są wytycznymi dla pracowników banku w zakresie postepowania z klientami wraz z wzorcem umowy [k-101-107], zostały złożone w oderwaniu od spornej umowy, §13 wzorca przewidujący możliwość spłaty kredytu z rachunku walutowego różni się w treści od zawartej umowy. Powód podpisał przygotowaną przez bank umowę, nie proponowano mu spłaty w CHF, brak więc podstaw do przyjęcia, że zmiana była wynikiem negocjacji stron.

Opinia prawna [k-115 i nast.] przedstawia poglądy prawne na temat kredytów walutowych. Pozwany nie wykazał by informacja o ryzyku kursowym [k-109-113] została przedstawiona powodowi, nie wynika to z żadnego dokumentu, nie znajduje potwierdzenia w zeznaniach.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyty denominowane do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc.

Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków.

Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny, czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie (...) nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm denominacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ¹ §1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowa kredytowa w §5ust.2i3; §14ust1i6, §19pkt1i2 oraz §20ust.2 zastrzega warunki ustalania kursu waluty do przeliczenia świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów”. Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Na etapie wypłaty bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kurs waluty, mając nieograniczone prawo kształtowania wypłaconego świadczenia. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości udzielanego(wypłacanego) świadczenia głównego w czasie trwania stosunku prawnego. Pomimo że kwota kredytu została wyrażona w CHF i tym samym została określona jednoznacznie wypłacone świadczenie miało charakter uznaniowy. Pozwany nie zaproponował negocjacji kursu wypłaty kredytu, pomimo że taka procedura istniała.

Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów pozwanych jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy wskazać również, że nie było wystarczające pouczenie o ryzyku walutowym zawarte we wniosku kredytowym [że powód „ nie skorzystał z przedstawionej w pierwszej kolejności oferty w walucie polskiej, dokonał wyboru oferty w walucie wymienialnej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami w walucie wymienialnej, w przypadku wzrostu kursu walut podwyższeniu podlega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia wyrażona w walucie polskiej, … został poinformowany o ryzyku zmiany stóp procentowych w razie wzrostu stopy referencyjnej ulega podwyższeniu oprocentowanie, które powoduje wzrost raty, przyjmują ryzyko zmiany kursów walutowych”, i że został poinformowany o ryzyku zmiany kursów walut i stopy procentowej wobec czego ponosi ryzyko] Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumentów. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahania kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty. Pouczenie takie nie miało miejsca. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione.

Argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. Powoduje to, że umowa stron nie wiąże.

Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Powód poinformowany przez Sąd na rozprawie w dniu 18 grudnia 2024r. o obowiązkach i możliwych negatywnych konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczył, że nie chce jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie ustalenia nieważności umowy jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy mają w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas, gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowa została zawarta na 30 lat, okres ten nie upłynął. Żądanie ustalenia jej nieważności, niezależnie od żądania zapłaty tytułem wzbogacenia, gwarantuje im pewność swojej sytuacji prawnej na przyszłość. Samo żądanie zapłaty nie gwarantowałoby takiej pewności prawnej.

Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Powód domaga się zwrotu całości uiszczonych rat. Żądanie jest uzasadnione.

Na zasadzie art. 25kpc sprawdzono wartość przedmiotu sporu i ustalono ja na kwotę 106.655,34zł. W razie zbiegu (kumulacji) dwóch roszczeń o różnym charakterze prawnym z jednej umowy, roszczenie o wyższej wartości ma pierwszeństwo. O prawidłowym wskazaniu wartości przedmiotu sporu, a także przedmiotu zaskarżenia (w tym skargą kasacyjną) decyduje art.19 § 1k.p.c., a nie art. 21 k.p.c. lub suma wartości obu takich żądań (art. 21 k.p.c.)” (postanowienie Najwyższego z dnia 11 maja 2006 roku, sygnatura akt 11PK 344/05)

W świetle powyższego w pkt 1 wyroku, na mocy art. 189 k.p.c. ustalono, że umowy kredytu hipotecznego (...) z dnia 26.02.2007 nr (...) (...) zawarta pomiędzy stronami jest nieważna,

W pkt 2 wyroku na zasadzie art. 405 i nast. uwzględniono żądanie, o odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481kc, zasądzono je zgodnie z żądaniem od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu (23.08.2024). Od tego momentu bank pozostawał w opóźnieniu. W pkt 3 ma mocy art. 98 k.p.c. zasądzono koszty postepowania opłatę i wynagrodzenie pełnomocnika wg minimalnej.

SSO Wojciech Hajduk