Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2022 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2022 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. N. (1), E. N. (1)

przeciwko (...) w W.

o stwierdzenie nieważności umowy kredytu i zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda S. N. (1) kwoty: 151.010,99zł (sto pięćdziesiąt jeden tysięcy dziesięć i 99/100) i 6.424,17CHF (sześć tysięcy czterysta dwadzieścia cztery i 17/100 CHF), obie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 września 2022r

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki E. N. (1) kwoty: 151.010,99 (sto pięćdziesiąt jeden tysięcy dziesięć i 99/100) złotych i 6.424,17 (sześć tysięcy czterysta dwadzieścia cztery i 17/100) CHF, obie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 września 2022r

3.  w pozostały zakresie powództwo oddala;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów S. N. (1) i E. N. (1) kwotę 6.400 (sześć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSO Wojciech Hajduk

IC 770/21 UZASADNIENIE

Powodowie S. N. (2) i E. N. (2) w pozwie przeciwko (...) (...) w W. domagali się zasądzenia na rzecz każdego z nich kwoty po 151.010,99 zł i po 6.424,17 CHF, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27.01.2020r. W roszczeniu ewentualnym wnieśli o zasądzenie na rzecz każdego z nich kwoty po 63.317,35 zł i po 6.424,17 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27.01.2020r. Uzasadnili, że w dniu 31.07.2008r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego, umowę kredytu hipotecznego nr (...) denominowanego do CHF na 87.805,28CHF na okres do 02.08.2038r. Przyznana kwota kredytu została przeznaczona na budowę domu jednorodzinnego. Doradca kredytowy zarekomendował kredyt denominowany do CHF z uwagi na niższe oprocentowanie niż w kredytach w PLN. Zapewnił o stabilności CHF. Nie przedstawiono żadnych symulacji wpływu zamian kursu CHF na wysokość kapitału i rat kapitałowo-odsetkowych. Nie przedstawiono prognoz wahań kursu na przyszłość. Nie mieli możliwości negocjowania treści klauzul, mogli jedynie zaakceptować propozycję pozwanego. Nie zostali należycie poinformowani o ryzyku walutowym. Nie wyjaśniono również mechanizmów ustalania kursu waluty przez bank, które powodowały jego dodatkowy zysk. W efekcie nie znali faktycznej wysokości zobowiązania. Nie poinformowano o stosowaniu przez bank dwóch różnych arbitralnie ustalonych kursów CHF. Powodom oddano do dyspozycji kredyt w PLN w kwocie 191.026,69zł w 3 transzach: 8.08.2008r. w kwocie 70.920zł (36.000CHF), 13.10.2008r w kwocie 70.320,18zł (31.508,28CHF) i 24.11.2008r. w kwocie 49.786,51zł (20.297,00CHF). Gdyby w dniu wypłaty kredytu powodowie zdecydowali się go zwrócić musieliby zapłacić kwotę wyższą o spread walutowy, czego nie wiedzieli. W ocenie powodów tak ukształtowana umowa jest nieważna z mocy art. 58 § 1 i 3 k.c. Stosunek umowny został tak ukształtowany, że ryzyko walutowe zostało przerzucone w całości na konsumentów, doszło do naruszenia obowiązku informacyjnego banku, co implikuje zastosowanie art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 58 § 2 k.c. Zarzucili abuzywność §1ust.1 i §17pkt1 oraz §2ust.3pkt1, §2ust4pkt1 oraz §18ust3 umowy kredytowej, a także §37ust.1i2, §38ust.1, §40ust.1-2 Regulaminu, obejmujących ryzyko walutowe, które nie zostały z nimi indywidualnie uzgodnione. Powyższe narusza granice swobody umów, z uwagi na brak ekwiwalentności świadczeń i równego rozkładu ryzyka kontraktowego. Tak ukształtowany stosunek prawny jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, narusza także przepisy art. 69 ust. 1 i 2 prawa bankowego. Na kwotę żądaną w zakresie roszczenia głównego składają się raty kredytowe za okres do 12.12.2018r., wg zaświadczenia banku do spłacono pozwanemu łącznie 302.021,99zł i 12.848,34CHF [k-7]. W dniu 13.05.2015r. strony zawarły aneks, który umożliwił spłatę kredytu w CHF, nie wpływa to jednak na nieważność umowy.

Żądanie ewentualne obejmuje nadpłatę stanowiącą różnicę pomiędzy ratami, które powinna uiścić po usunięciu postanowień abuzywnych (głównie §37 i 38ust1 Regulaminu) , a faktycznie uiszczonym świadczeniem. Oznacza to, że przeliczenie kredytu i rat na CHF powinno nastąpić wg przelicznika zastosowanego przez bank przy denominacji kredytu z PLN na CHF.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Powodowie sami wybrali kredyt w CHF, nie byli namawiani do jego zawarcia, byli poinformowani o ryzyku kursowym, podpisali „oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i/lub ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych/budowlanych/konsolidacyjnych/pożyczki hipotecznej”. Na etapie składania wniosku również zostali poinformowani o występowaniu ryzyka kursowego. Mogli indywidualnie negocjować warunki wypłaty i spłaty kredytu. Kredyt wypłacono bezgotówkowo, powodowie decydowali w jakim dniu i po jakim kursie będzie wypłacony., mieli możliwość negocjowania po jakim kursie będzie wypłacony. Wysokość kursów waluty CHF ustalana przez bank odpowiadała kursom rynkowym i nie naruszały dobrych obyczajów. Powództwo jest przejawem nadużycia prawa podmiotowego.

SĄD USTALIŁ

W dniu 31.07.2008r. roku powodowie S. N. (1), E. N. (1) oraz T. N. i R. N. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...) denominowany do CHF na 87.805,28CHF, oprocentowany stawką LIBOR, na okres do 02.08.2038r. Celem umowy było sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego dla powodów E. i S. N. (1) [§1ust1do3 umowy k-25]. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku. W §17pkt2 odsyłała w sprawach nieuregulowanych do Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego [umowa k-29]. Regulamin Kredytu (...) w §37ust1i2 oraz §38ust1i2 określał, że kredyty w walutach wymienialnych wypłacane są w złotych, przy zastosowaniu kursu kupna, obowiązującego w Banku w chwili wypłaty, podlegają spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty. Odsetki, prowizje oraz opłaty naliczane są w walucie Kredytu i podlegają spłacie w złotych przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut obowiązującego w Banku w chwili spłaty. W przypadku kredytu w walucie wymienialnej, w celu ustalenia całkowitego kosztu i łącznej kwoty kosztów Kredytu, stosuje się kurs sprzedaży waluty kredytu, obowiązujący w Banku w chwili ustalenia kosztu. W przypadku konieczności ustalenia w walucie wysokości kosztu podanego w złotych, stosuje się kurs kupna waluty Kredytu, obowiązujący w Banku w chwili ustalenia kosztu [§37 i §38 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego k-36]. W §40ust1i2 Regulaminu wskazano, że może nastąpić różnica pomiędzy udzieloną, a przewidywaną do wypłaty kwotą wyrażoną w PLN, wynikającą z różnicy kursów. Ryzyko wystąpienia różnic kursowych ponosi kredytobiorca i zobowiązuje się do pokrycia ewentualnej różnicy [k-36v]. Spłata miała następować w PLN, w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, zgodnie z harmonogramem, poprzez obciążanie konta osobistego kwotą kredytu i odsetkami w terminach płatności [§4ust1,2,6,7 k-26]. W umowie w §18ust3 zawarto oświadczenie, że kredytobiorcy zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka walutowego i zmiennej stopy procentowej. Informacja taka została zawarta również w §40ust.1i2 Regulaminu [umowa k-28v i Regulamin k-36v]. Osobne oświadczenia o pouczeniu o ryzyku kursowymi podpisali przed umową, w dniu 16.06.2008r. w trakcie spotkań z doradcą kredytowym. Wskazano w nich, że „pracownik (...) przedstawił mi ofertę kredytu w złotych i walucie wymienialnej, po zapoznaniu się z ofertą zdecydowali, że dokonują wyboru oferty kredytu w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość, że w okresie obowiązywania umowy może nastąpić wzrost kursu waluty kredytu, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, odsetek, raty kapitałowo-odsetkowej określonej w złotych, potwierdzili otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany waluty, jednocześnie oświadczyli, że są świadomi, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej LIBOR, co spowoduje podwyższenie raty kapitałowo-odsetkowej” [oświadczenia k-192-195]. Również w §4 ust 1 umowy wskazano, że zmiana kursu waluty wpływa na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej [k-26].

Wszystkie formalności były przeprowadzone w oddziale banku w G.. Celem umowy był zakup nieruchomości dla S. i E. N. (1), a z uwagi na brak ich zdolności kredytowej w umowie postanowili uczestniczyć również rodzice S. T. i R. N.. W rozmowach z doradcą kredytowym dotyczących warunków kredytu brali udział jedynie S. i E. N. (3). Pracownik banku doradził im zaciągnięcie kredytu denominowanego do CHF jako najkorzystniejszego, o najniższej racie kapitałowo-odsetkowej, najczęściej zaciąganego przez klientów. Z jego wypowiedzi wywnioskowali, że kurs CHF jest stabilny, a ryzyko kursowe niewielkie. Doradca kredytowy nie omówił szczegółowo ryzyka walutowego, nie przedstawił symulacji wpływu wahań kursowych na wysokość raty i kredytu, ani wcześniejszych - historycznych notowań CHF. Nie wyjaśnił, że bank stosuje własne tabele kursowe, nie wyjaśnił również czy istnieje możliwość spłaty kredytu w walucie CHF, ani nie wskazał możliwości negocjacji kursu wypłaty kredytu. W ostatnim spotkaniu wyznaczonym w celu podpisania umowy, brali udział wszyscy powodowie. Doradca kredytowy odczytał umowę, powodowie nie mieli pytań czy wątpliwości dotyczących jej treści.

[zeznania powodów E. N. (1) k-260-261, S. N. (1) k-261-262, T. N. k-81, R. N. k-80-81].

Kredyt wypłacono w 3 transzach: 8.08.2008r. w kwocie 70.920zł (36.000CHF), 13.10.2008r w kwocie 70.320,18zł (31.508,28CHF) i 24.11.2008r. w kwocie 49.786,51zł (20.297,00CHF) [zaświadczenie banku k-40].

W dniu 13.05.2015r. strony zawarły aneks, który umożliwił spłatę kredytu w CHF oraz określił ogólne zasady ustalania kursów walut przez (...) SA. Celem zawarcia aneksu było obniżenie kosztów raty kapitałowo-odsetkowej poprzez zakup waluty po niższym kursie poza bankiem [aneks k-37 -38, E. N. (1) k-260-261, S. N. (1) k-261-262,]. Kredy spłacali od początku jedynie S. i E. N. (3). Wyrokiem z dnia 26.09.2016 sygn. IRC 428/16 Sąd Okręgowy w Gliwicach orzekł separację ich związku małżeńskiego [wyrok k-46-47]., Po orzeczeniu separacji dalej kontynuowali spłatę w równych częściach. W dniu 12.12.2018r. powodowie sprzedali nieruchomość, z uwagi na zbyt duże obciążenie, z otrzymanej ceny spłacili kredyt [zeznania E. N. (1) k-260-261, S. N. (1) k-261-262].

Powyższy stan faktyczny ustalono przede wszystkim w oparciu o powołane wyżej dokumenty, a także zeznania powodów, przy czym na skutek upływu czasu powodowie w oczywisty sposób nie pamiętali wszystkich szczegółów związanych z zawarciem umowy.

SĄD ZWAŻYŁ

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowa o kredyt denominowany do waluty obcej była, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalna w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc. Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

Powodowie w pierwszej kolejności zarzucili, że zawarte w umowie, klauzule ryzyka walutowego (klauzule ustalania kursu wymiany) są abuzywne. Należy jednak zaznaczyć, że spośród wskazanych w pozwie abuzywnych postanowień umownych dotyczących klauzul waloryzacyjnych tj. §1 ust.1 i § 17 pkt 1, §2ust.3pkt1 , §2ust4pkt1oraz §18ust3 oraz §37ust.1i2, §38ust.1, §40ust.1-2 Regulaminu, jedynie postanowienia regulaminu do których odsyłał § 17 pkt1 umowy zawierały takie klauzule. W §1 umowy określono walutę kredytu CHF, co było dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów. W §2ust.3pkt1 oraz ust4pkt1 wskazano, że wypłata kolejnych transz kredytu nastąpi po złożeniu stosownych wniosków, a §18ust3 zawierał informację, że kredytobiorców pouczono o ryzyku walutowym i zmiennej stopy oprocentowania. W ocenie sądu postanowienia umowne §1ust.1 i §17pkt 1, §2ust.3pkt1 , §2ust4pkt1oraz §18ust3 nie zawierały abuzywnych postanowień, nie kształtowały praw i obowiązków powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ani nie rażąco nie naruszały ich interesów (art. 385 ^{( 1 )}§1kc). Omawiając klauzule ryzyka walutowego należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm denominacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ^{( 1 )}§1kc, konieczna jest ocena czy stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego określone w §37ust1i2 oraz §38ust1i2 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego, do którego odesłanie zawierał §17ust1 umowy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowa kredytowa i Regulamin zastrzegają warunki ustalania kursu waluty do przeliczenia świadczenia do wyłącznej kompetencji banku. Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Co prawda kwota udzielonego kredytu została wyrażona w CHF i tym samym została określona jednoznacznie. Jednakże na skutek tego, że bank jednostronnie narzucił wypłatę i spłatę kredytu w PLN wg ustalonego przez siebie kursu oraz spłatę kredytu w ratach po przeliczeniu ich na PLN, wg ustalanego przez siebie kursu, powodowie nie znali i nie mogli ustalić wysokości głównego świadczenia, które mają spłacić ani wysokości raty.

Twierdzenia pozwanego, że powodowie mieli możliwość negocjowania kursu wypłaty kredytu w PLN nie zostały wykazane, przy czym okoliczność ta nie ma znaczenia dla oceny sprawy wobec arbitralnego sposobu ustalania kursu CHF na potrzeby spłaty kredytu, co powoduje, że rzeczywista wysokość zobowiązania (świadczenia głównego) nie była możliwa do ustalenia przez powodów. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron. Powodowie jako konsumenci, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywali się dopiero w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z ich rachunku. Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ¹ kc.

Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów pozwanych jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego.

Należy wskazać również, że bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumentów o ryzyku walutowym. Nie było wystarczające podpisanie w dniu 16.06.2008r przez powodów oświadczeń, że mają pełną świadomość, że w okresie obowiązywania umowy może nastąpić wzrost kursu waluty kredytu, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, odsetek, raty kapitałowo-odsetkowej określonej w złotych, potwierdzili otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany waluty, jednocześnie oświadczyli, że są świadomi, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej LIBOR, co spowoduje podwyższenie raty kapitałowo-odsetkowej”. Również zawarcie we wniosku kredytowym, informacji, że „kredytobiorcy są świadomi występowania ryzyka zmiany kursu waluty kredytu, o który się ubiegają oraz konsekwencji zmiany kursu waluty”, a także w §4 ust 1 umowy i §18ust3 umowy, że ‘ zmiana kursu waluty wpływa na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej oraz zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka walutowego i zmiennej stopy procentowej”, nie wypełniało obowiązku informacyjnego o tym ryzyku. Bank powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahania kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty. Pouczenie takie nie miało miejsca. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione. Argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. Powoduje to, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Oceny prawnej umowy nie zmienia zawarcie przez strony aneksu w dniu 13.02.2015r. Co prawda nieuczciwy charakter warunku indeksacji, został usunięty i powodowie od jego podpisania spłacają kredyt w CHF. Odpadła więc od tego momentu niepewność co do wysokości zobowiązania. Jednakże w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, sąd krajowy jest zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, nawet jeśli warunek ten został zmieniony przez te strony w drodze umowy. Takie stwierdzenie pociąga za sobą przywrócenie sytuacji, w jakiej znajdowałby się konsument w braku warunku, którego nieuczciwy charakter zostałby stwierdzony, chyba że konsument poprzez zmianę nieuczciwego warunku zrezygnował z takiego przywrócenia w drodze wolnej i świadomej zgody [min. pkt 61 wyroku trybunału Sprawiedliwości z 29.04.2021 C-19/20]. Z aneksu nie wynika, by powodowie poprzez zmianę tego nieuczciwego warunku świadomie zrezygnowali z przywrócenia sytuacji, w jakiej znajdowaliby się w braku tego warunku. Tym samym nie zrzekli się możliwości powołania się na jego abuzywny charakter. Z ich punktu widzenia celem aneksu było jedynie zmniejszenie kosztów raty.

Oceny prawnej nie zmienia również okoliczność, że kredyt został spłacony.

Postulat wykładania postanowień umowy w miarę możliwości w sposób pozwalający utrzymać je w mocy jest szczególnie aktualny wtedy, gdy strony spełniły lub wymieniły już świadczenia przewidziane umowie i w jakimś przynajmniej zakresie osiągnęły cel, do zrealizowania którego zmierzały przez jej zawarcie (SN w uchwale z dnia 15 września 2020r. III CZP 87/19). Umowa została wykonana wcześniej bowiem powodowie zdecydowali się na sprzedaż kredytowanej nieruchomości, a z ceny uzyskanej ze sprzedaży spłacili pozostałą część kredytu. Nastąpiło to w sytuacji znacznego wzrostu obciążenia kredytem z uwagi na wzrost kursu CHF, gdy ciężar spłaty rat kredytowo-odsetkowych był dla powodów zbyt duży. Nie można więc mówić o osiągnięciu celu do którego zmierzała umowa. Sytuacja taka nie może wykluczać ustalenia nieważności umowy, stawiałaby w gorszej sytuacji konsumentów, którzy w takiej trudnej sytuacji spłacili świadczenia z nieważnej umowy. Można przytoczyć stanowisko ETS, że w przypadku braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków danej umowy nie można zagwarantować poszanowania praw przyznanych przez dyrektywę 93/13 (wyrok TS z dnia 13 września 2018 r., Profi Credit Polska, C-176/17, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo). Szczególną rolę pełnią sądy, które jako podmiot trzeci, niezależny od stron umowy, mogą zrównoważyć nierówność między konsumentem, a przedsiębiorcą poprzez przez aktywną interwencję (por. wyrok TS z 4 czerwca 2020 r., Kancelaria Medius, C-495/19, pkt 36). Należy więc stwierdzić, że kontrola może również nastąpić po spełnieniu umowy. W sprawie nie będzie miał zastosowania przepis art. 411 pkt 1 kc według którego nie można żądać zwrot świadczenia nienależnego jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Kredyt był spłacany w przekonaniu, że umowa jest prawidłowa i nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, powodowie nie wiedzieli więc, że nie byli zobowiązani do spełnienia, a w efekcie spełnił świadczenie z nieważnej czynności prawnej, chcąc sprzedać nieruchomość bez obciążeń hipotecznych. Również art. 411pkt 4 kc nie ma zastosowania. Według tego przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia nienależnego, jeżeli zostało spełnione zanim wierzytelność stała się wymagalna. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych (min. SN postanowienie z 6.07.2021 IIICZP 41/20; SA w Gdańsku w wyroku z 30.11.2021 IACa 625/21). Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniach 13.04.2022r. oraz 23.06.2022 o obowiązkach i możliwych negatywnych dla nich konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy (również przesłankowo) oświadczyli, że nie chcą jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ^{( 1 )}§1kc żądanie zwrotu spełnionych świadczeń jest uzasadnione.

Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Powodowie domagali się zasądzenia kwot po 151.010,99 zł oraz po 6.424,17 CHF na rzecz S. i E. N. (1) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27.01.2020r., Kwoty te obejmują spłaty do 12.12.2018r. Żądanie jest uzasadnione, powodowie pozostają w separacji, tym samym w rozdzielności majątkowej i uzasadnione jest zasądzenie na rzecz każdego z nich spłaconych pozwanemu świadczeń.

Na zasadzie art. 235 ² §1 pkt 2kpc pominięto zawnioskowane przez strony dowody z opinii biegłych z zakresu rachunkowości finansowej, jako zbędne wobec ustalenia nieważności umowy w świetle art. 385 ¹ §1kc. Na mocy art. 15zzs ² ustawy z 2.03.2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych rozprawę zamknięto na posiedzeniu niejawnym.

W świetle powyższego w pkt 1 wyroku na mocy art. 405kc uwzględniono żądanie zapłaty. O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481kc, zasądzono je od dnia wyrokowania. Całkowita bezskuteczność umowy kredytu staje się trwała (definitywna) wtedy, gdy należycie poinformowany o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach konsument nie wyraził świadomej i wolnej zgody na postanowienie, a jeżeli utrzymanie umowy jest możliwe po jej uzupełnieniu - sprzeciwił się temu uzupełnieniu [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Powodów poinformowano na ostatnim terminie rozprawy. Tym samym odsetki należą się od wyrokowania. W pkt 2 oddalono powództwo do odsetek w pozostałym zakresie. W pkt 3 na zasadzie art. 98 kpc zasądzono koszty postepowania opłatę od pozwu i wynagrodzenie pełnomocnika