Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk
Protokolant:	Aleksandra Strumiłowska

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2022 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa R. S., K. S.

przeciwko (...) w W.

o ustalenie nieistnienia umowy kredytu i zapłatę

1.  ustala, że stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego nr(...) (...) z dnia 30.06.2006r zawartej pomiędzy pozwanym (...) w W. a powodami K. S. i R. S. nie istnieje wobec nieważności tej umowy,

2.  zasądza od pozwanego (...) w W. na rzecz powodów R. S. i K. S. jako wierzycieli solidarnych kwotę 33.213,53 (trzydzieści trzy tysiące dwieście trzynaście 53/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 listopada 2022 r. oraz kwotę 10.179,62 (dziesięć tysięcy sto siedemdziesiąt dziewięć 62/100) CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 listopada 2022 r.,

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.800 (jedenaście tysięcy osiemset) tytułem kosztów procesu.

SSO Wojciech Hajduk

739/21 UZASADNIENIE

Powodowie R. S. i K. S. w żądaniu przeciwko (...) w W. domagali się:

-ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego z umowy kredytu nr (...) (...) z dnia 30.06.2006r,

-zasądzenia od pozwanego kwoty 33.213,53zł oraz 10.179,62CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 16.09.2020r

ewentualnie

zasądzenia kwoty 10.243,55zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 16.09.2020r. oraz 10.179,62CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od doręczenia odpisu pozwu.

Uzasadnili, że zawarli umowę o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej CHF na kwotę 130.000zł na okres 360 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR 3M. Celem kredytu było sfinansowanie budowy domu. W umowie wskazano, że kwota wypłacona zostanie przeliczona zgodnie z kursem kupna franków szwajcarskich wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku. Po wypłacie kredytu lub transzy bank miał wysłać pismo informujące o wysokości pierwszej raty, kwocie kredytu w CHF, jego równowartości w walucie polskiej zgodnie z kursem kupna waluty obcej według wymienionej tabeli ustalanej przez pozwany bank. Wskazano, że zmiany kursów walut w trakcie obowiązywania umowy mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej. Zabezpieczeniem spłaty kredytu miała być między innymi hipoteka na rzecz banku wyrażona w złotych polskich. Spłata kredytu miała następować w 360 ratach. Raty miały być płatne miesięcznie w PLN przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF w dniu płatności każdej raty wg kursów ustalanego przez bank w (...) W tym celu zostało założone dla powoda konto złotówkowe w pozwanym banku. Umowa nie zawierała żadnych postanowień dotyczących ustalania kursów przez pozwany bank. Nie ustalono żadnych obiektywnych mierników lub warunków ustalania kursów walut, pozostawiając całkowitą dowolność kredytodawcy. Integralną częścią umowy był Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w (...). Regulamin. Kredyt został wypłacony jednorazowo. Pozwany przeliczył kwotę kredytu na walutę szwajcarską po ustalonym przez siebie kursie. W konsekwencji wysokość kredytu została przez pozwanego ustalona arbitralnie. Do dnia daty pozwu powodowie spłacili w sumie kwotę 122.978,77zł. Powodowie zarzucili abuzywność § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 umowy kredytu oraz § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4, § 10 ust. 5, §11 ust. 4, § 11 ust. 5, § 12 ust. 3 oraz § 13 ust. 4 regulaminu, co powoduje naruszenie art. 69 ust. 1 i 2 pkt 3 prawa bankowego poprzez brak określenia kwoty i waluty kredytu. Umowa nie tylko nie określa wysokości kredytu w złotych polskich, ale także nie precyzuje mechanizmu dokonania przeliczenia, co daje bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania co powoduje, że jest sprzeczna z art. 353 ^{( 1)}kc i 358 ^{( 1)} kc. Powodowie podnieśli, że stosunek umowny został tak ukształtowany, że ryzyko walutowe zostało przerzucone w całości na konsumenta i w tym zakresie naruszono obowiązek informacyjny banku. Powoduje to nieważność umowy i uzasadnia żądanie ustalenia nieważności oraz zasądzenie nienależnie spełnionego świadczenia.

Żądanie ewentualne obejmuje nienależnie pobrane świadczenie tytułem spłaty rat kredytu przy założeniu, że umowa obowiązuje oraz po usunięciu niedozwolonych klauzul umownych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zarzucił przedawnienie roszczeń, zaprzeczył również aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Powód nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy. Zarzucił, że roszczenie jest bezzasadne w świetle art. 411kc

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 30.06.2006r. powodowie zawarli z pozwanym, umowę o kredyt hipoteczny nr (...) (...) indeksowany do waluty obcej CHF na kwotę 130.000zł na okres 360 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR 3M. Celem kredytu było sfinansowanie budowy domu. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu jest indeksowana do CHF, spłata nastąpi w równych miesięcznych ratach. W §2 pkt2 umowy wskazano, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF wg Tabeli Kursu Walut Obcych obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy.., bank wysyła kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna wg Tabeli Kursu Walut Obcych obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty kredytu i raty kapitałowo odsetkowej. W §7pkt1 umowy wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z §2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży obowiązującego w dniu płatności raty, zgodnie z Tabelą Kursu Walut Obcych [umowa §2 pkt 1-3; §6 pkt1-6, §7 pkt 1-4 k-24-25v]. Z §3pkt2, §8pkt3 „regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w (...)”, wynika, że kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w banku (...) walut obcych. W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczana jest wg kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku na podstawie Tabeli Kursów Walut Obcych. [§3pkt2, §8 pkt3 regulaminu k-29-32v]. Wszystkie formalności zostały przeprowadzone pracownika banku na umówionym spotkaniu poza siedzibą oddziału. Powodom przedstawiono ofertę kredytu indeksowanego pozwanego banku jako najkorzystniejszą na rynku. Doradca kredytowy przygotował dokumenty min: wniosek kredytowy, informację dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej. Powyższa „informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” wskazywała min., że cyt.: „ wybierając zadłużenie w walucie obcej kredytobiorcy korzystają z niższego oprocentowania w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu…, co wynika ze znacznej różnicy wysokości stawek referencyjnych……. kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmian kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata jak i wysokość zadłużenia przeliczana na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od kursu waluty. Ryzyko kursowe jest mniejsze gdy o kredyt walutowy ubiega się osoba osiągająca dochody w tej samej walucie”. Dokument ten zawierał również informację o ryzyku zmian stóp procentowych, zachęcał do zapoznania się z aktualnymi prognozami dotyczącymi kursu waluty sporządzanymi przez analityków i historycznymi danymi na temat zmian kursów [informacja dla wnioskodawców..k-153]. Warunkiem udzielenia kredytu, wg §3pkt3 i §9pkt3-5 umowy, było przystąpienie przez powodów do ubezpieczenia grupowego (...) w (...) SA na kwotę nie niższą niż 69.503zł w przypadku powoda i 60.497zł w przypadku powódki gdzie bank był wyłącznie uposażonym, ubezpieczenie przez bank kredytu do czasu ustanowienia hipoteki, nadto cesja praw z powyższych polis ubezpieczeniowych oraz ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych na rzecz banku. We wniosku kredytowym powodowie wnieśli o ich ubezpieczenie (...) w ramach generalnej umowy z (...) -ubezpieczenia grupowego kredytobiorców. [wniosek kredytowy k-151, umowa§3pkt3 i §9pkt3-5 k-24-25, decyzja kredytowa k-238]. Na kolejnym spotkaniu, po przeczytaniu dokumentów przez powodów, podpisano umowę [zeznania powódki K. S. k-581-582, powoda R. S. k582 i wniosek kredytowy k-148-152, informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” k-153, wniosek kredytowy k-165-167]. Kredyt wypłacono w transzach: 6.09.2006r., 10.07.2006 [decyzja kredytowa k-231-246, dyspozycje wypłaty k-247-248, zaświadczenie o udzieleniu kredytu k-43]. W dniach 11.06.2007r. i 17.02.2015r strony zawarły aneksy do umowy, W pierwszym zmieniono daty spłaty rat kredytu w drugim nadano nowe brzmienie §7 ust 1 i 3 umowy i umożliwiono bezpośrednie potrącanie rat kredytu przez bank z nowego rachunku kredytobiorców [wniosek o zmianę warunków umowy z 10.02.2015 k-170; aneksy nr (...) k-169 i 171]. Celem aneksu nr (...) było obniżenie kosztów spłaty. Do 15.06.2020 powodowie spłacili kwotę 66.049zł i 10.179,62CHF [zaświadczenia o wysokości spłat odsetek od kredytu k-49-53; historia spłat k-60-71].

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o powołane wyżej dokumenty i zeznania powodów. Zeznania świadków L. K. [k-551-553], I. R. [k-518] M. M. [k498-500], Ł. N. [k-506-510] mają dla sprawy drugorzędne znaczenie. Świadkowie nie mieli kontaktu z powodami nie brali udziału przy sporządzaniu umowy. Zeznania dotyczyły min. mechanizmów ustalania wysokości kursów walut, charakteru umowy kredytu indeksowanej do waluty obcej, obowiązków doradców bankowych w zakresie udzielania klientom informacji i pouczeń, sposobu przedstawienia im oferty w okresie gdy zawierana była umowa, jednakże w oderwaniu od konkretnej sytuacji powodów, poza tym świadkowie na skutek upływu czasu nie pamiętali wielu okoliczności związanych z zawieraniem umów. Zeznania L. K. potwierdziły, że powodowie nie mieli możliwości negocjowania postanowień umownych. Zeznania świadka R. W. [k-580-581] również nie wniosły do sprawy istotnych okoliczności, świadek nie pamiętał powodów, ani okoliczności podpisania umowy. Wskazał, że pouczenie o ryzyku następowało poprzez zapoznanie z formularzem, przy braku pytań nie omawiano dokładniej zagadnienia. Potwierdził, że umowy nie podlegały negocjacjom, nie pamiętał w ogóle czy była możliwość spłaty kredytu w walucie kredytu. Ponadto zeznania dotyczyły obowiązków w zakresie udzielania pozostałych informacji i pouczeń. Pozostałe dokumenty nie związane bezpośrednio z umową nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia, generalnie przedstawiają poglądy i opinie związane z interpretacją kredytów denominowanych i indeksowanych.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyt indeksowany do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc.

Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

Powodowie w pierwszej kolejności zarzucili, że zawarte w umowie klauzule ryzyka walutowego są abuzywne. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ^{( 1 )}§1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie oraz „regulaminie kredytowania osób fizycznych…” i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową [§ 2pkt 2, § 7pkt 1 umowy kredytu k- 23-25 oraz §8pkt3, §9pkt4, §10pkt4i5, §11pkt4, § 11 ust. 5, §12pkt 3 oraz § 13pkt4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w (...)]. Umowa kredytowa zastrzega warunki indeksacji świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku." Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron. Powodowie jako konsumenci, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywali się dopiero z pisma banku informującego o wysokości pierwszej raty, kwocie kredytu w CHF i jego równowartości w PLN oraz następnie w związku z podjęciem odpowiedniej sumy kolejnych rat z rachunku [§2 pkt 2 umowy].

Jest to nie do zaakceptowania, w tym zakresie umowa kształtuje prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza ich interesy w rozumieniu art. 385 ^{( 1)}kc. Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych ich interesów jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy wskazać również, że nie jest wystarczające określenie w umowie, że „ zmiana kursów walut w trakcie trwania umowy mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej [§2 pkt 2 umowy] oraz w „informacji dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” [k-153] , że kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmian kursów walutowych, co sprawia że zarówno rata jak i wysokość zadłużenia przeliczana na PLN. Bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumentów. Powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahana kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, co nie miało miejsca. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione, podpisali umowę przygotowaną zgodnie z wzorcem banku, byli zapewnieni o atrakcyjności kredytu. Stanowisko, że przyjęcie przez konsumenta propozycji banku, wnioskowanie o kredyt w CHF poprzez zaznaczenie we wniosku kredytowym odpowiedniej rubryki przy możliwości wyboru innej waluty, oznacza rezygnację z pertraktacji i akceptację umowy, a jej podpisanie jest równoznaczne z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umownych, nie zasługuje na uwzględnienie. Art. 385 ^{( 1)} § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez rzeczywisty wpływ należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i nawet rozumiał je, nie może przesądzać o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Uzgodnionymi indywidualnie są tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. W niniejszej sprawie powodowie nie mieli realnego wpływu na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę nawet nie zdawał sobie z tego sprawy. Przyjął propozycję kredytu jako najkorzystniejszą, podpisali przygotowaną przez bank umowę. O braku indywidualnych negocjacji postanowień umownych świadczy również, że klauzule indeksacyjne zostały zawarte również w regulaminie, a więc dokumencie, który nie podlega indywidualnym uzgodnieniom, a ponadto może być w każdej chwili zmieniony przez pozwanego. Również argumentacja pozwanego odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nieodbiegających od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych. Ocena abuzywności postanowień umownych jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. Okoliczność, że §8ust4 regulaminu warunkowo przewidywał możliwość spłaty kredytu w walucie kredytu w niniejszej sprawie jest bez znaczenia. Pozwany nie wykazał by powodów poinformowano o tej okoliczności i zaproponowano im spłatę w CHF, nie wykazał by bank udostępniał konsumentom w kwietniu 2007 rachunki walutowe w CHF [§8ust4 regulaminu k-32v]. Ponadto w kredytach indeksowanych do waluty obcej spłata kredytu w walucie kredytu ma drugorzędne znaczenie dla oceny umowy. Konsumenci, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, skoro kwota wskazana w umowie w PLN była przeliczana na podstawie dowolnie ustalanego przez bank kursu na CHF już po podpisaniu umowy –tj. w chwili wypłaty kredytu.

Do sprawy nie będzie miał zastosowania przepis art. 411 pkt 1 kc według którego nie można żądać zwrot świadczenia nienależnego jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Kredyt był spłacany w przekonaniu, że umowa jest prawidłowa i nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, powód nie wiedział więc, że nie był zobowiązany do spełnienia, a w efekcie spełnił świadczenie z warunkowo bezskutecznej czynności prawnej, która miała charakter umowy ważnej. Również art. 411pkt 4 kc nie ma zastosowania. Według tego przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia nienależnego, jeżeli zostało spełnione zanim wierzytelność stała się wymagalna. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych (min. SN postanowienie z 6.07.2021 IIICZP 41/20; SA w Gdańsku w wyroku z 30.11.2021 IACa 625/21). Powyższe okoliczności powodują, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy. Oceny prawnej umowy nie zmienia zawarcie przez strony aneksów. Co prawda nieuczciwy charakter warunku indeksacji, został usunięty i powodowie od podpisania Aneksu nr (...) z 17.02.2015r. spłacają kredyt w CHF. Odpadła więc od tego momentu niepewność co do wysokości zobowiązania. Jednakże w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, sąd krajowy jest zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, nawet jeśli warunek ten został zmieniony przez te strony w drodze umowy. Takie stwierdzenie pociąga za sobą przywrócenie sytuacji, w jakiej znajdowałby się konsument w braku warunku, którego nieuczciwy charakter zostałby stwierdzony, chyba że konsument poprzez zmianę nieuczciwego warunku zrezygnował z takiego przywrócenia w drodze wolnej i świadomej zgody [min. pkt 61 wyroku trybunału Sprawiedliwości z 29.04.2021 C-19/20]. Z aneksu nie wynika, by powodowie poprzez zmianę tego nieuczciwego warunku świadomie zrezygnowali z przywrócenia sytuacji, w jakiej znajdowaliby się w braku tego warunku. Tym samym nie zrzekli się możliwości powołania się na jego abuzywny charakter. Z ich punktu widzenia celem aneksu było jedynie zmniejszenie kosztów raty.

Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniu 9.11.2022r. o obowiązkach i możliwych negatywnych dla nich konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczył, że nie chce jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie ustalenia nieważności umowy jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowa została zawarta na 30 lat, okres ten nie upłynął. Żądanie ustalenia jej nieważności, niezależnie od żądania zapłaty tytułem wzbogacenia, gwarantuje pewność swojej sytuacji prawnej na przyszłość. Samo żądanie zapłaty nie gwarantowałoby takiej pewności prawnej. Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Powodowie domagali się zasądzenia kwoty 33.213,53zł oraz 10.179,62CHF. Żądanie zapłaty obejmuje świadczenia uiszczone przez powodów przed wytoczeniem procesu i w zakresie świadczenia głównego jest uzasadnione w tym również w zakresie kredytowanych i uiszczonych składek ubezpieczenia, które było warunkiem udzielenia kredytu. Było to świadczenie przekazane pozwanemu, który był beneficjentem ubezpieczenia podlega więc zwrotowi. Zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia jest bezzasadny. W świetle art. 120 §1 kc bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne lub gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Możliwość taką otworzyły orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości. Pierwszymi były wyroki z 30.04.2014r C-26/13, z 20.09.2017 r. C-186/16, z 20.09.2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z 3.10 2019 r. C-260/18. Dla kredytobiorcy obecnie jest to termin 6 letni [art. 120§kc w zw. z art. 5 ust 1 ustawy z dnia 13.04.2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw] , okres ten należy liczyć od 21.09.2017r. [wyrok Trybunału Sprawiedliwości 20 września 2017 r. C-186/16 jednoznacznie określający sytuację prawną konsumenta]. Pozew złożono 09.07.2020r. tym samym termin przedawnienia został przerwany. W sprawie nie będzie miał zastosowania przepis art. 411 pkt 1 kc według nie można żądać zwrot świadczenia nienależnego jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Kredyt był spłacany w przekonaniu, że umowa jest prawidłowa i nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, powód nie wiedział więc, że nie był zobowiązany do spełnienia, a w efekcie spełnił świadczenie z nieważnej czynności prawnej. Również art. 411pkt 4 kc nie ma zastosowania. Według tego przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia nienależnego, jeżeli zostało spełnione zanim wierzytelność stała się wymagalna. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych (min. SN postanowienie z 6.07.2021 IIICZP 41/20; SA w Gdańsku w wyroku z 30.11.2021 IACa 625/21).

Na zasadzie art. 235 ² §1 pkt 2kpc pominięto dowód z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości. Wniosek ten jest bezzasadny wobec ustalenia związania stron umową.

W świetle powyższego a mocy art. 189kpc w pkt 1 ustalono, że stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 30.06.2006r zawartej pomiędzy stronami nie istnieje wobec nieważności tej umowy, w pkt 2 na zasadzie art. 405kc uwzględniono żądanie zapłaty w zakresie żądania głównego. O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481kc, zasądzono je od dnia wyrokowania. Całkowita bezskuteczność umowy kredytu staje się trwała (definitywna) wtedy, gdy należycie poinformowany o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach konsument nie wyraził świadomej i wolnej zgody na postanowienie, a jeżeli utrzymanie umowy jest możliwe po jej uzupełnieniu - sprzeciwił się temu uzupełnieniu [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. W pkt 3 powództwo oddalono w pozostały zakresie co do odsetek jako bezzasadne, w pkt4 na zasadzie art. 98 kpc zasądzono koszty postepowania opłatę od pozwu i wynagrodzenie pełnomocnika wg minimalnej stawki