Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko
Protokolant:	stażysta Karolina Kot

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2023 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. B., B. P.

przeciwko (...)
z siedzibą w W.

o zapłatę

oddala powództwo główne;

oddala powództwo ewentualne;

nie obciąża powodów kosztami procesu.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 669/22

UZASADNIENIE

Powodowie W. B. i B. P. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) w W. kwoty 246.395,53 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego i pobrania świadczeń nienależnych w okresie od 16 sierpnia 2007r. do 15 listopada 2021r. w ten sposób, że:

na rzecz powoda W. B. - kwoty 227.526,33 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 lutego 2022r.,

na rzecz powódki B. P. kwoty 18.869,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 lutego 2022r.

Zgłosili również żądanie ewentualne zasądzenia kwoty 87.356,30 zł w ten sposób, że:

na rzecz powoda W. B. – kwoty 83.761,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 lutego 2022r.

na rzecz powódki B. P. - kwoty 3.594,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 lutego 2022r.

Wnieśli ponadto o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazali, że umowa jest waloryzowana kursem do CHF. Zobowiązanie od początku było zobowiązaniem, które strona pozwana indeksowała według ustalonego przez siebie wzorca, skutkiem tego pozwany uzyskał możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązania powodów poprzez arbitralne wyznaczenie kursu po jakim przeliczenie jest dokonywane, a także arbitralną możliwość kształtowania tzw. spreadu walutowego. Powodowie podali, że wnoszą o zasądzenie dochodzonej pozwem kwoty na rzecz każdego z nich w częściach odpowiadających ich udziałowi w świadczeniach pobranych przez bank. Powodowie zawarli umowę kredytu dnia 27 lipca 2007r. pozostając wówczas w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, która trwała do dnia 17 kwietnia 2010r., tj. do dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Na rzecz powodów za wskazany okres dochodzona jest kwota 18.869,20 zł, natomiast pozostała kwota dochodzona jest na rzecz powoda W. B., gdyż po dniu ustania między powodami ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej spłaty dalszych rat kredytu dokonywane były wyłącznie przez niego. Powyższe dotyczy również roszczenia ewentualnego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Zaprzeczył aby umowa zawierała klauzule niedozwolone lub aby była nieważna. Zaprzeczył również aby naruszył spoczywający na nim obowiązek informacyjny i aby miał możliwość dowolnego kształtowania wysokości kursów waluty, a umowa była sprzeczna z dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego. Na wypadek gdyby Sąd uznał jednak, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy są niedozwolone zaznaczył, że obowiązuje przepis dyspozytywny w postaci art. 358 § 2 k.c. pozwalający na zastąpienie przyjętych w umowie zasad przeliczenia średnim kursem NBP. Podniósł także, iż roszczenie powodów uległo przedawnieniu.

W piśmie procesowym z dnia 16 grudnia 2022r. powodowie rozszerzyli żądanie pozwu wnosząc o zasądzenie na rzecz powoda W. B.:

tytułem żądania głównego dalszej kwoty 14.280,59 zł pobranej od tego powoda w okresie od 16 listopada 2021r. do 15 lipca 2022r.,

tytułem żądania ewentualnego dalszej kwoty 7.141,42 zł pobranej od tego powoda w okresie od 16 listopada 2021r. do 15 lipca 2022r.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, zarówno wyartykułowanego jako żądanie główne, jak i zadanie ewentualne oraz zasądzenie kosztów procesu.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 23 lipca 2007r. powodowie złożyli u pozwanego wniosek kredytowy o udzielenie kredytu w kwocie 140.000 zł na zakup zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości K.. Okres kredytowania miał wynosić 15 lat. Jako wnioskowaną walutę kredytu zaznaczono CHF spośród czterech walut PLN, USD, CHF, EUR (k.83). Kurs kupna CHF w dniu złożenia wniosku wynosił 2,2221 CHF. W treści wniosków znajdują się oświadczenia kredytobiorców, iż nie skorzystali z przedstawionej im w pierwszej kolejności oferty w walucie polskiej i dokonali wyboru oferty w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciąganymi w walucie wymienialnej, polegającego na tym, że: a) w przypadku wzrostu kursów walut podwyższeniu ulega zarówno rata jak i kwota zadłużenia wyrażone w walucie polskiej, b) w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej kredyt wypłacany jest po ustalonym przez (...) SA kursie kupna dla dewiz (kursy zamieszczane są w Tabeli kursów (...) SA), c) w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest spłacany po ustalonym przez (...) SA kursie sprzedaży dewiz (kursy zamieszczane są w Tabeli kursów (...) SA (k.84 verte, k.89). Wniosek zawiera także oświadczenia dotyczące ryzyka zmiany stopy procentowej, a także oświadczenie, że kredytobiorca poniesie ryzyko zmiany kursów walutowych i został poinformowany, że do rozliczeń między bankiem i klientem w obrocie dewizowym stosuje się ustalone przez bank kursy walut obcych w złotych, które zamieszczane są w Tabeli kursów (k. 84 verte, k.89). dowód: wniosek kredytowy wraz z załącznikiem k.83 – 89

W dniu 25 lipca 2007r. pozwany wydał decyzję kredytową nr (...) wyrażającą zgodę na udzielenie kredytu. dowód: decyzja k. 91 - 94

W dniu 27 lipca 2007r. pomiędzy (...) w W. a powodami W. B. i B. B. obecnie P. została zawarta umowa kredytu mieszkaniowego(...) (...) – (...). Na mocy umowy pozwany zobowiązał się do postawienia do dyspozycji powodów kwoty 64.289,25 CHF z przeznaczeniem na zakup nieruchomości zabudowanej domem dwu rodzinnym w K. gmina T., dla której Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) oraz prowizję. (§ 2 umowy). Środki miały być wypłacone po spełnieniu określonych w umowie warunków ich wypłaty (§ 4 umowy).

Kredyt mógł być wypłacany:

w walucie wymienialnej - na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego,

w walucie polskiej - na finansowanie zobowiązań w kraju.

W przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Natomiast w przypadku wypłaty kredytu w walucie wymienialnej stosuje się, kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego ( § 5 ust. 3 – 5 umowy).\

Zgodnie z § 6 umowy (...) SA pobiera odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. Pierwszy okres obowiązywania stawki referencyjnej może być krótszy i rozpoczyna się w dniu wypłaty pierwszej transzy. Koniec pierwszego okresu obowiązywania stawki referencyjnej przypada w dniu poprzedzającym ostatni dzień wymagalności kredytu i odsetek przed upływem pierwszego trzymiesięcznego okresu obowiązywania stawki referencyjnej. Kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej kończą się w dniu poprzedzającym dzień, który datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczął się poprzedni trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej, z uwzględnieniem zasad liczenia terminów oznaczonych w miesiącach, przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego. (ust.1) Zmiany stawki referencyjnej następują w dniu wymagalności raty spłaty kredytu i odsetek. (ust.2) Dla celów ustalenia stawki referencyjnej - (...) SA będzie się posługiwać stawką LIBOR publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 GMT lub 11.00 na stronie informacyjnej Reuters, w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku. W przypadku braku notowań stawki referencyjnej LIBOR dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej stosuje się odpowiednio notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR. Za dzień braku notowań stawki LIBOR uznaje się ponadto dzień uznany na terenie Rzeczypospolitej Polskiej za dzień wolny od pracy. (ust. 3) W całym okresie kredytowania kredytobiorca może złożyć dyspozycję zmiany stawki referencyjnej, najpóźniej 7 dni przed końcem okresu obowiązywania stawki referencyjnej. (ust. 4) Wzrost stawki referencyjnej wpływa na podwyższenie oprocentowania kredytu, które spowoduje wzrost raty spłaty. (ust.5).

W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosiła 2,72917% , marża wynosiła 1,43 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosiło 4,15917 %, w stosunku rocznym. Zmiana wysokości stawki referencyjnej powodowała zmianę wysokości oprocentowania kredytu o taką samą liczbę punktów procentowych. (...) SA powiadamiało kredytobiorcę w formie pisemnej, o każdej zmianie wysokości oprocentowania kredytu z podaniem terminu, od którego zmiana ta obowiązuje. Rzeczywista roczna stopa procentowa kredytu wynosiła 5,71 %. Stopa procentowa została wyliczona w oparciu o wielkości wyrażone w walucie kredytu. Koszty wyrażone w walucie polskiej, do obliczenia stopy procentowej, o której mowa w ust. 4, zostały przeliczone na równowartość kwoty wyrażonej w walucie przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym. Odsetki będą obliczane miesięcznie od kwoty zadłużenia z tytułu kredytu według obowiązującej w tym okresie zmiennej stopy procentowej dla kredytu, począwszy od dnia wypłaty kredytu, do dnia poprzedzającego spłatę kredytu włącznie (§7 umowy) .

Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest:

hipoteka zwykła w kwocie 64.289,25 CHF oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 15.429,42 CHF ustanowione na kredytowanej nieruchomości,

weksle własne in blanco wraz z deklaracjami wekslowymi,

cesja praw z polisy ubezpieczenia kredytowanej nieruchomości lokalowej /od ognia i innych żywiołów/ na rzecz (...) SA Oddział (...) w G.,

oświadczenie o poddaniu się egzekucji bankowej i z tytułu wystawienia weksla in blanco na rzecz (...) SA.

Do czasu ustanowienia zabezpieczenia kredytu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 kredytobiorca dokona zabezpieczenia w formie przejściowego ubezpieczenia kredytu w (...) SA - miesięczny koszt ubezpieczenia wynosił 82,00 (0,0542% kwoty kredytu) (§ 11 ust. 1 i 2 umowy).

Zgodnie z § 12 umowy spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek rozpoczyna się w:

miesiącu kalendarzowym, następującym po miesiącu, w którym wystąpiła wypłata kredytu jeżeli wypłata ta nastąpiła na 15 lub więcej dni kalendarzowych przed dniem, o którym mowa w § 13 ust. 3,

w drugim miesiącu, następującym po miesiącu, w którym wystąpiła wypłata kredytu jeżeli wypłata ta nastąpiła na mniej niż 15 dni kalendarzowych przed dniem, o którym mowa w § 13 ust. 3.

Kredytobiorca spłacał zadłużenie z tytułu kredytu i odsetek w wysokości podanej w zawiadomieniu o wysokości spłaty do dnia 15.07.2022r. w ratach annuitetowych. W przypadku spłaty kredytu w ratach annuitetowych pierwsza i ostatnia rata były ratami wyrównującymi. Spłata zadłużenia kredytobiorcy z tytułu kredytu i odsetek następuje w drodze potrącania przez (...) SA swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego kredytobiorcy nr (...) (§ 13 ust. 1)

Zgodnie z § 30 umowy kredytobiorca oświadczył, że:

został poinformowany o ryzyku:

z miany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu,

stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej.

ponosi ryzyko/a, o którym/ch mowa w pkt 1.

dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) k. 19 - 23

Z zaświadczenia (...) z dnia 29 czerwca 2022r. wynika, że środki z kredytu zostały wypłacone w dniu 30 lipca 2007r. w wysokości 64.289,25 CHF, po kursie 2,2607, przy czym kwota 1.285,78 zł została pobrana tytułem prowizji za udzielenie kredytu. dowód: zaświadczenie k. 24 -29, dyspozycja wypłaty k. 96 - 97

Praktyką w pozwanym banku było oferowanie konsumentom w pierwszej kolejności kredytów złotowych. Konsumentów pouczano o ryzku kursowym, obrazowano to ryzyko przy pomocy symulacji kredytowych, podkreślając że zmiana kursu waluty będzie miała wpływ nie tylko na wysokość rat, ale także na saldo kredytu przeliczone na PLN. Zwracano uwagę, że wskazane w umowie kursy przeliczeniowe pochodzą z tabel kursowych banku, a także na zastosowanie w umowie dwóch kursów, tj. kursu kupna i sprzedaży. Bank dopuszczał możliwość negocjowania kursów waluty zarówno na potrzeby uruchomienia kredytu, jak i na potrzeby spłaty znaczącej części (stosowano kwoty progowe dopuszczalności negocjacji, co powodowało, że raty w praktyce takim negocjacjom nie podległy). Uruchomienie kredytu odbywało się poprzez zaksięgowanie odpowiedniej kwoty we frankach na rachunku technicznym, a następnie dokonywano wypłaty na rachunek wskazany w dyspozycji wypłaty. Standardowo kredyt mógł być wpłacany w CHF na uregulowanie zobowiązań zaciągniętych w tej walucie. Spłata kredytu mogła następować wedle wyboru kredytobiorcy bądź w CHF, bądź w PLN dowód: zeznania świadków I. H., M. S. zapis audio – video przebiegu rozprawy z dnia 8 maja 2023r. k.234

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody w postaci dokumentów i zeznań świadków, a w części również o przesłuchanie stron. Zeznania świadków Sąd uznał za całkowicie wiarygodne, choć oczywistym jest że na skutek upływu czasu pewne szczegóły zatarły się już w ich pamięci. Niemniej zeznania te korespondują z przedstawionymi w sprawie dokumentami, przede wszystkim procedurą dotyczącą zawierania umów kredytowych, wzorcem umowy stosowanym przez pozwanego, a także treścią złożonego przez powodów wniosku i treścią zawartej umowy. Sąd pominął wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., albowiem nie zmierzały one do ustalenia istotnych elementów stanu faktycznego i nie miałby znaczenia dla oceny żądania powodów, a ich przeprowadzenie spowodowałoby jedynie zbędną zwłokę w rozpoznaniu sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sporna umowa jest umową o kredyt denominowany do CHF w rozumieniu art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust 3 ustawy prawo bankowe w jego obecnym brzmieniu. Istotą umów denominowanych do waluty obcej jest wyrażenie kwoty zobowiązania w walucie obcej i jej następcze przeliczenie na złote polskie (lub inną walutę). Analiza treści spornej umowy i okoliczności towarzyszących jej zawarciu wskazuje jednak w ocenie Sądu, iż przeliczenie wartości kredytu na złote polskie nie było elementem przedmiotowo istotnym umowy. Świadczenia stron od początku mogły być wykonane w CHF, przy czym w przypadku wypłaty kapitału nastąpić to mogło pod warunkami związanymi z celem kredytowania. Niezależnie od tego wybór sposobu uruchomienia kredytu leżał po stronie kredytobiorcy i to powodowie zdecydowali o wypłacie środków kredytu w PLN na rachunek przez nich wskazany. Wybór sposobu uruchomienia kredytu warunkowany był oczywiście celem kredytu tj. sfinansowaniem zobowiązań w kraju. Nie zmienia to jednak faktu, że wybór ten dokonany został przez powodów, albowiem to powodowie decydując się na zaciągniecie kredytu u pozwanego określili jego cel i wskazali rachunek bankowy na który pozwany miał przelać środki uzyskane przez powodów z kredytu. Zarówno cel kredytowania jak i numer rachunku bankowego, na które środki przelano zostały z powodami indywidualnie uzgodnione i oczywistym jest, że nie mogły zostać powodom narzucone przez pozwanego.

Co do zobowiązania kredytobiorcy, to powodowie już w chwili zawierania umowy mogli wybrać spłatę z rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego (w PLN), rachunku walutowego (w walucie innej niż CHF) i w walucie kredytu tj. w CHF. Powodowie zawierając umowę mieli zatem do wyboru w zasadzie wszystkie istniejące możliwości i mogli wybrać na potrzeby regulowania swojego zobowiązania w zasadzie każdą walutę. Wybór waluty w jakiej następowała spłata rat był zatem przedmiotem indywidualnego uzgodnienia między stronami, a powodowie wybierając spłatę w walucie innej niż ta, w której zobowiązanie było wyrażone zdecydowali się na spłatę w złotych polskich przy wykorzystaniu kursów tabelarycznych stosowanych przez pozwanego z dnia spłaty, co w praktyce oznaczało, że zdecydowali się korzystać z usługi kantorowej świadczonej przez pozwanego. Podkreślenia wymaga w tym miejscu, że powodowie zostali pouczeni o stosowaniu w tego rodzaju rozliczeniach kursów ustalanych przez pozwanego, a nadto praktyką stosowaną u pozwanego było zwracane konsumentom uwagi na stosowanie różnego kursu przy wypłacie środków z kredytu i przy spłacie rat kapitałowo – odsetkowych. Powodowie mogli wybrać opcję spłaty w innej walucie, co również wiązałoby się z korzystaniem z usługi kantorowej, ale mogli również wybrać spłatę w CHF, a wtedy w ogóle nie dochodziłoby do jakiegokolwiek przeliczenia ich wpłat. W przypadku spłat rat kapitałowo-odsetkowych powodowie wybierali zatem pomiędzy rozwiązaniem gwarantującym im przeliczenie franka po cenie rynkowej, tj. spłatę bezpośrednio w CHF, co wiąże się z koniecznością samodzielnego nabywania waluty na rynku, a opcją wygodniejszą (choć być może droższą) jaką jest przeliczenie złotówki na franka po kursie stosowanym przez bank. Powodowie zatem świadomie zdecydowali się na nabywanie franka w banku, w miejsce poszukiwania i nabywania go na rynku celem spłaty zobowiązania zaciągniętego u pozwanego i wyrażonego w CHF.

Sąd na gruncie niniejszej sprawy nie podzielił prezentowanego czasem w orzecznictwie poglądu, iż wybór poszczególnych wariantów z wzorca umowy nie stanowi indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych. Pogląd ten w niektórych konkretnych sytuacjach może okazać się trafny, niemniej nie ma podstaw do dokonywania w tym zakresie jakichkolwiek generalizacji. Oczywistym jest, że w każdym wypadku możliwość negocjowania warunków umowy ograniczona jest ofertą banku, a prawo konsumenta do indywidualnego uzgadniania postanowień umownych doznaje ograniczenia interesami banku, który wszak jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą ukierunkowaną na osiąganie zysków. Obowiązkiem banku jako podmiotu profesjonalnie działającego w obrocie jest natomiast działanie w taki sposób aby nie doprowadzało ono do rażącego naruszenia interesów konsumenta. W realiach dotyczących zawierania niniejszej umowy wybór jakiego mogli dokonać powodowie był szeroki i obejmował całe spektrum akceptowanych przez bank rozwiązań, z których powodowie mogli wybrać dla siebie najkorzystniejsze. W zakresie sposobu spłaty kredytu wzorzec przewidywał różne możliwości, w tym takie w wypadku których w ogóle nie dochodziłoby do zastosowania kwestionowanych w pozwie klauzul przeliczeniowych, co przesądza o tym, że dokonanie wyboru spośród oferowanych przez pozwanego wariantów spełniało przesłanki indywidualnego uzgodnienia warunków umownych.

W tych warunkach Sąd nie podzielił prezentowanych przez stronę powodową zarzutów co do sprzeczności umowy z prawem (art. 58 k.c.). Chybione też są wywody co do braku oznaczenia kwoty i waluty udzielonego kredytu. Cechą kredytów denominowanych (inaczej niż indeksowanych) jest ich wyrażenie w walucie, do której nastąpiła denominacja. Zarówno kwota jak i waluta kredytu była znana i jednoznacznie określona od chwili zawarcia umowy. Stanowiła ona jednocześnie kapitał zadłużenia, który nie podlegał i nie podlega żadnym zmianom poza tymi, które wynikają ze spłaty rat. Okoliczność, że po przeliczeniu na złotówki jest to kwota wyższa lub niższa niż w chwili zawierania umowy jest skutkiem niezależnych od pozwanego zamian kursowych, a negatywne konsekwencje tych zmian rekompensowane są częściowo spadkiem oprocentowania wynikającym z zastosowania stawki LIBOR.

Indywidualne uzgodnienie warunków umownych, udzielenie powodom informacji na temat ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty, a także udzielenie informacji co do sposobów przeliczania waluty powoduje, że postanowień umownych dotyczących tych kwestii nie można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przyjęte przez strony rozwiązania nie stanowią nadużycia dominującej pozycji pozwanego, a są wyrazem zgodnej woli stron. Powodowie dokonali wyboru kredytu denominowanego do CHF spośród innych możliwości przedstawianych im w ramach oferty pozwanego banku. Wybór ten motywowany był prawdopodobnie ograniczoną zdolnością kredytową powodów i korzystną wysokością rat, a także nieuzasadnionym przekonaniem powodów, co do stabilności kursu franka w relacji do złotego. Wyboru tego powodowie dokonali po uzyskaniu od pracowników banku informacji pozwalających im na ocenę skutków tej decyzji i pouczeniu o ryzyku związanym z zaciąganiem długoterminowych zobowiązań w walucie innej niż pobierane dochody. Zawarcie kredytu denominowanego do CHF objęte było zatem wolą powodów, bo właśnie to odniesienie gwarantowało niższą ratę kredytu, a to z uwagi na zastosowanie do oprocentowania stawki referencyjnej LIBOR. Żadne okoliczności sprawy nie wskazują aby powodowie zostali nakłonieni do zawarcia umowy kredytu denominowanego poprzez jakiekolwiek nierzetelne praktyki banku. Powodowie posiadając informacje dotyczące ryzyka związanego z zawarciem umowy o kredyt denominowany do innej waluty mieli obowiązek dochowania należytej staranności przy zawieraniu umowy i rozważenia konsekwencji wynikających z zaciągnięcia zobowiązania o określonej treści. Obowiązek informacyjny jaki spoczywa na bankach w ramach zawierania umów z konsumentami nie zwalnia tych ostatnich z obowiązku działania z należytą starannością. Jednocześnie obowiązkowi informacyjnemu banku odpowiada istniejący po stronie konsumenta obowiązek zapoznania się z udzielonymi informacjami i przyjęcia ich do wiadomości, a następnie rozważenia własnego interesu w kontekście posiadanej wiedzy. Okoliczność, że obecnie powodowie uznają, że dokonany przez nich wybór co do rodzaju umowy i sposobu jej spłaty nie był korzystny, nie ma wpływu na ważność umowy.

Za niezasadne uznał Sąd wywody powodów co do przerzucenia całości ryzyka kursowego na konsumenta. Ryzyko walutowe jest oczywistym elementem umowy, w której wysokość świadczenie powiązania jest z inną walutą, a jego istotą jest nieprzewidywalność w dłuższym okresie czasu zachowań rynkowych i związanych z nimi kursów powiązanych walut. Umowa zawarta została na wiele lat i na chwilę jej zawarcia nie można było przewidzieć czy i w jaki sposób ryzyko to ostatecznie się rozłoży.

Nietrafne są też zarzuty powodów dotyczące abuzywności klauzul przeliczeniowych dotyczących wypłaty kwoty kredytu w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłaconej kwoty z CHF według kursu kupna walut dla CHF ustalanego przez pozwanego i przy jednoczesnym przeliczaniu wpłat pozwanej po odmiennym kursie sprzedaży CHF ustalanego przez pozwanego w dniu spłaty.

Zgodnie z art. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich warunki umowy, które nie były indywidualnie uzgadniane mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikająca z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Na gruncie przepisów kodeksu cywilnego istotę klauzul niedozwolonych określa art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Art. 385 ¹ § 3 k.c. precyzuje, iż nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał żadnego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Dokonując oceny spornej umowy należy zauważyć, że ustalenie umowne polegające na wyrażeniu kwoty kredytu we franku szwajcarskim stanowi postanowienie określające główne świadczenia stron. Zostały one sformułowane jednoznacznie, a tym samym nie mogą być uznane za klauzule niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c., art. 4 ust 2 dyrektywy ). Umowa jest umową denominowaną do CHF, co oznacza, że wysokość świadczeń stron od początku była wyrażona w CHF i nie uległa żadnym zmianom (inaczej niż przy umowach indeksowanych, gdzie wysokość zobowiązania wyrażona jest w PLN, a następnie odniesiona do kursu CHF, co może powodować wątpliwości co do wysokości zobowiązania). Dalsze zarzuty powodów dotyczyły abuzywności klauzul umownych zawierających klauzule przeliczeniowe. Postanowienia te zostały już szczegółowo ocenione przy rozważaniu przesłanek nieważności umowy i nie mogą zostać uznane za abuzywne z uwagi na to, że zostały indywidualnie uzgodnione.

Nawet gdyby uznać, że zapisy umowy w zakresie sposobu wypłaty kredytu nie były przedmiotem negocjacji stron, a to z uwagi na fakt, że waluta wypłaty kredytu determinowana była celem kredytu, a zatem powodowie zaciągając zobowiązanie na zakup nieruchomości w Polsce nie mieli możliwości dokonania wyboru wypłaty kredytu w CHF, a co za tym idzie wypłata kapitału kredytu przy zastosowaniu przeliczenia na złote polskie wedle tabeli kursów kupna dewiz obowiązującej w pozwanym banku została im narzucona wzorcem umownym, to w warunkach tej konkretnej umowy okoliczność ta nie może być podstawą do jej nieważności. W orzecznictwie jednoznacznie ukształtował się pogląd, iż abuzywność klauzul umownych oceniać należy wedle brzmienia zapisów umowy, a nie wedle sposobu jej wykonania. Pogląd ten co do zasady Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela. Niemniej oceniając konkretne okoliczności stosunku prawnego łączącego strony w tej sprawie nie można nie zauważyć, że zobowiązanie banku w zakresie w jakim powodowie kwestionują obecnie skuteczność umowy, wykonane zostało w całości w ramach jednorazowego świadczenia w dniu 30 lipca 2007r. Powodowie nie formułowali wówczas zarzutów co do treści umowy i zmiany wysokości kursu waluty. W tej sytuacji powoływanie się obecnie – po 16 latach od świadczenia banku - na abuzywność zapisów o sposobie wypłaty kredytu i zastosowanej do niego klauzuli przeliczeniowej i konstruowanie w oparciu o te zarzuty, jako jedyne znajdujące pokrycie w rzeczywistej treści umowy (wszelkie inne zarzuty powodów okazały się niezasadne), powództwa zmierzającego do ustalenia nieważności umowy z powodu pokrzywdzenia konsumenta, jest nadużyciem prawa w rozumieniu art. 5 k.c.

Nie znajdując podstaw do stwierdzenia nieważności umowy ani uznania jej postanowień za niedozwolone Sąd uznał, że umowa z dnia 27 lipca 2007r. jest dla stron wiążąca, co skutkowało oddaleniem powództwa głównego oraz powództwa ewentualnego.

Pomimo oddalenia powództwa Sąd odstąpił od obciążania powodów kosztami procesu. Zgodnie z art.102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Regulacja art. 102 k.p.c. stanowi wyjątek od wynikającej z treści art. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności stron za wynik procesu, zgodnie z którą powodowie zobowiązani byliby do zwrotu kosztów procesu poniesionych przez pozwanemu. Powyższe koszty obejmowałyby koszty zastępstwa procesowego pozwanych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że kwestia zastosowania art. 102 k.p.c. pozostawiona jest sądowi orzekającemu, z odwołaniem się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia i poczucia sprawiedliwości. Ocena w tym zakresie ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowany własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności i może być podważona przez sąd wyższej instancji jedynie wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012 r., sygn. akt I CZ 66/12, nie publ.). Nie ulega wątpliwości, że do wypadków szczególnie uzasadnionych należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich sytuację majątkową i życiową strony. Oczywistym jest przy tym, że dla zastosowania omawianej normy nie jest wystarczające powołanie się jedynie na ostatnią z tych okoliczności, nawet jeżeli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2012 r., sygn. akt I CZ 34/12 nie publ.). W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie zaistniały okoliczności uzasadniające przyjęcie, że wystąpił szczególnie uzasadniony przypadek pozwalający na odstąpienie od obciążenia powodów kosztami procesu. Faktem jest, że ryzyko kursowe związane z zawartą umową ziściło się na niekorzyść konsumentów, co spowodowało dla wielu gospodarstw domowych znaczną uciążliwość w realizacji zobowiązania kredytowego. Zważywszy na nagłośnienie medialne jakie towarzyszy obecnie tzw. sprawom frankowym i powszechne forsowanie poglądu o pokrzywdzeniu kredytobiorców wszelkimi umowami kredytowymi powiązanym z frankiem oraz rzekomym nieuzasadnionym wzbogaceniu jakie banki osiągają kosztem kredytobiorców w związku z zawieraniem takich umów, a także na prezentowanie w mediach informacji o wynikach procesów sądowych w takich sprawach, co może wywoływać u konsumentów wątpliwości co do rzetelności w działaniach banku i przekonanie o słuszności zgłaszanych przez nich żądań, Sąd uznał, że zasadnym będzie zastosowanie art. 102 k.p.c.

Gliwice, 27 lipca 2023r. SSO Katarzyna Banko

.