Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Łucja Oleksy-Miszczyk
Protokolant:	sekretarz sądowy Wioleta Motyczka

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2020 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa M. H.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zapłatę, ewentualnie ustalenie

1)  oddala powództwo główne;

2)  oddala powództwo ewentualne o zapłatę;

3)  ustala odpowiedzialność pozwanego (...) w W. za szkodę wyrządzoną powódce M. H. poprzez nienależyte wykonywanie przez pozwanego obowiązków informacyjnych w związku z nabyciem przez powódkę certyfikatów inwestycyjnych (...);

4)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 15.391 (piętnaście tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt jeden) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Sygnatura akt I C 650/19

UZASADNIENIE

Pozwem z 17 grudnia 2019 r. złożonym przeciwko (...) w W. powódka M. H. wniosła o zasądzenie na jej rzecz 199 463,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Pismem z 28 lipca 2020 r. powódka zmodyfikowała powództwo w ten sposób, że wniosła:

1.  o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki 199 463,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu,

ewentualnie

2.  o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki 199 463,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez (...) S.A. (poprzednio (...) S.A.), (...) lub (...) w kwocie 199 463,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty z tytułu zapłaty ceny wykupu certyfikatów wskazanych pozwem z 17 grudnia 2019 r. lub ich umorzenia poprzez wypłatę uzyskanych środków pieniężnych zwalnia pozwanego od zapłaty na rzecz powódki kwoty 199 463,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie

3.  o ustalenie odpowiedzialności (...) za szkodę spowodowaną nienależytym wykonaniem obowiązków informacyjnych przez (...) wobec powódki oraz nienależytym wykonywaniem umów o świadczenie usług przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia certyfikatów inwestycyjnych funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez (...) S.A. (poprzednio (...) S.A.), (...) lub (...)

Na rozprawie 28 lipca 2020 r. pełnomocnik powódki sprecyzował żądanie z punktu 2 w ten sposób, że spełnienie świadczenia przez wskazanych tam zobowiązanych w części zwolni pozwanego w tej części.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego, w tym również oddalenie również powództwa ewentualnego oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Sąd ustalił następujące fakty:

W dniu 24 listopada 2008 r. powódka M. H. zawarła z (...) w W. umowę o świadczenie usług oferowanych przez pozwaną, która stanowiła podstawę do zawarcia dalszych umów o świadczenie przez pozwanego na rzecz powódki usług bankowych. W tym samym dniu tożsamą umowę zawarł umowę mąż powódki Ł. H.. Obie umowy został zawarte w miejscu zamieszkania powódki i w ich zawarciu pośredniczył kuzyn powódki K. D. - pracownik (...) Na przestrzeni lat w podobny sposób podpisywana była większość dokumentów dotyczących środków powódki i jej małżonka ulokowanych w pozwanym banku. K. D. przynosił dokumenty do podpisania, czasem nawet wpłacał środki na rachunek bankowy w imieniu powódki i jej męża. Powódka darzyła K. D. dużym zaufaniem.

dowody - umowy wraz z pełnomocnictwem (k. 23-34), zeznania świadka Ł. H. (k. 276-280), zeznania powódki M. H. (k. 317-319)

W dniu 7 października 2015 r. K. D. przejechał do domu powódki i przedstawił jej propozycję nabycia certyfikatów inwestycyjnych (...) serii (...). Zapewnił powódkę, że oferta jest dla niej znacznie bardziej korzystna niż lokata bankowa, a jednocześnie zapewnił powódkę o bezpieczeństwie inwestycji. Ta ostatnia okoliczność została szczególnie podkreślona, powódka wyraźnie o nią dopytywała, nie była bowiem zainteresowana jakimikolwiek inwestycjami obarczonymi ryzykiem. Wypowiedzi pracownika banku wywołały u powódki przekonanie, że oferowany jej produkt finansowy pochodzi od pozwanego banku.

Dnia 14 października 2015 r. w powódka nabyła 119 certyfikatów serii (...) za łączną kwotę 195 552,70 zł. Opłata manipulacyjna wyniosła 3911,05 zł. Podpisanie dokumentów z tym związanych nastąpiło w miejscu zamieszkania powódki. Dokumenty te przywiózł K. D.. Były to: warunki emisji certyfikatów, statut (...) (...), oświadczenie o akceptacji ryzyka, umowa o świadczenie usługi przyjmowania i przekazywana zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa przez (...), formularz informacji o kliencie (k. 48) i badanie profilu inwestycyjnego klienta. Zarówno formularz informacji o kliencie jak i badanie profilu inwestycyjnego klienta były już uprzednio wypełnione komputerowo. Powódka podpisała dokumenty bez dokładnego zapoznania się z ich treścią. Działała w przekonaniu ze ich treść pokrywa się z informacjami udzielonymi jej przez pracownika banku. Podpisując dokument powódka była pewna, z nabywa produkt (...) i że ulokowane w ten sposób środki są całkowicie bezpieczne. Dokumenty po ich podpisaniu zostały zabrane przez K. D.. Jedynymi dokumentami jakie powódka otrzymała były propozycja nabycia certyfikatów i formularza zapisu na certyfikaty.

dowody - dokumentacja (k. 35-52), w szczególności formularz (k. 48-49) i badanie (k. 50-52), zeznania świadka Ł. H. (k. 276-280), zeznania świadka D. H. (k. 280), zeznania powódki M. H. (k. 317-319)

Fundusz Inwestycyjny, którego certyfikaty wykupiła powódka stał się niewypłacalny. Zarząd funduszem sprawował (...) S.A. W dniu 22 listopada 2017 r. (...) ukarała go karą pieniężną 5 000 000 zł z tytułu nieprawidłowości w zarządzaniu funduszem i naruszeń przepisów prawa oraz cofnęła pozwolenie na prowadzenie działalności związanej z tworzeniem i zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi. Od tej chwili Funduszem zarządzał depozytariusz (...)

Termin wykupu certyfikatów przypadał na 31 grudnia 2017 r. Jesienią 2017r. K. D. po raz pierwszy przekazał powódce informację, że mogą pojawić się komplikacje dotyczące wykupu certyfikatów, ale nie przekazywał jej szczegółów. Zapewniał, że odzyska zainwestowanie środki, a (...) podejmie w tym celu odpowiednie kroki prawne, a nawet pokryje ewentualną różnicę w wartości certyfikatów.

dowód - żądanie (k. 53-55), dokumenty (...) (k. 59-85), zeznania świadka Ł. H. (k. 276-280), zeznania powódki M. H. (k. 317-319)

W dniu 11 października 2019 r. powódka złożyła w pozwanym banku reklamację dotyczącą nabycia przez oferowanych przez pozwanego certyfikatów inwestycyjnych, Pismem z 13 listopada 2019 r. pozwany odmówił uwzględnienia reklamacji. Powódka odwołała się od tej decyzji.

dowody - reklamacja (k. 86-88), odmowa (k. 89-91), odwołanie (k. 92-94)

W dniu 20 lutego 2018 r. zgromadzenie inwestorów podjęło uchwałę o rozwiązaniu funduszu - likwidatorem stał się dotychczasowy depozytariusz.

Na dzień 20 lutego 2020 r. wartość jednego certyfikatu wynosiła 650,70 zł. Wartość ta nie jest stała i może ulegać zmianom do chwili wykupu w zależności od kondycji finansowej likwidowanego funduszu. Do chwili orzekania nie doszło do wykupu certyfikatów należących do powódki.

dowód - informacja (k. 291-292)

Sąd ustalił powyższe fakty w oparciu o powołane dowody.

Sąd za niewykazany uznał fakt, że powódka została zapoznana z warunkami i ryzykiem związanym z zawieraną umową, a pozwany uczynił zadość obowiązkom informacyjnym. Świadek K. D. potwierdził okoliczności zawarcia umowy, jednakże w części w jakiej zeznawał o kwestiach związanych z przedstawieniem powódce informacji o ryzyku i treści samej inwestycji zasłaniał się niepamięcią. W tym zakresie przydatnych informacji nie dostarczyli również świadkowie M. P. i M. C. - wskazani świadkowie nie uczestniczyli w procedurze przygotowania i podpisania dokumentów przez powódkę, nie uczestniczyli w spotkaniu na którym powódka miała zostać poinformowana o warunkach umowy. Świadek M. D. przedstawiła z kolei ogólną procedurę oferowania instrumentów finansowych, których dotyczy sprawa, przy czym nie miała wiedzy, w jaki konkretny sposób odbywała się procedura zaoferowania tych instrumentów powódce.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenia wysuwane przez powódkę względem pozwanego opierają się na podstawie odpowiedzialności deliktowej za wyrządzoną szkodę. Powódka twierdzi, iż gdyby otrzymała rzetelną informację na temat proponowanego jej produktu finansowego do zawarcia umowy by nie doszło. Decyzja o zakupie certyfikatów była wynikiem bezprawnego i zawinionego działania pozwanego, którego pracownik nie udzielił jej wystarczających wyjaśnień co do oferowanego produktu, a nawet udzielił informacji mylących, doprowadzając w ten sposób do zawarcia umowy, do której nie doszłoby gdyby powódka była należycie poinformowana, a jednocześnie do nabycia produktu, który nie odpowiadał jej potrzebom. Działanie to spowodowało po stronie powódki szkodę w postaci środków utraconych na skutek ich ulokowania w funduszu inwestycyjnym, który okazał się niewypłacalny.

Twierdzenia powódki mają parcie w okolicznościach faktycznych sprawy.

Bezspornym jest, że w sprzedaży certyfikatów inwestycyjnych powódce pośredniczył pozwany bank i to na banku jako podmiocie wykonującym czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i bezpośrednio kontaktującym się z konsumentem ciążył obowiązek przedstawienia powódce szczegółowych informacji dotyczących zawieranej umowy, oferowanego produktu oraz ewentualnego ryzyka związanego z inwestycją. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu, natomiast ust. 2 tego przepisu wskazuje, że za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1. Wedle natomiast art. 5 ust. 1 ww. ustawy, praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe prowadzi do przyjęcia, iż gdyby powódka była należycie poinformowana o charakterze oferowanego jej produktu, a także o tym, że nie pochodzi on od (...) i nie jest przez (...) gwarantowany, do zawarcia umowy by nie doszło, a tym samym i nie doszłoby do szkody związanej z niewypłacalnością funduszu inwestycyjnego, w którym powódka nabyła certyfikaty. Podkreślić w tym miejscu należy, że produkt finansowy w postaci certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych zamkniętych stanowi konstrukcję skompilowaną, a dla zrozumienia zasad jego funkcjonowania na rynku, tak jak dla zrozumienia zasad funkcjonowania samych funduszy i sposobu zarządzania nimi, konieczna jest specjalistyczna wiedza prawnicza, a także w wiedza z zakresu ekonomii. Z całą pewnością nie jest to wiedza, której znajomość można przypisywać przeciętnemu konsumentowi. Do czynności skomplikowanych, których analiza wymaga wiedzy specjalistycznej należy także sam sposób emisji i sprzedaży certyfikatów (w niniejszym wypadku emitentem Funduszu (...) było (...)., które zleciło (...) S.A. pośrednictwo w przyjmowaniu zapisów na certyfikaty inwestycyjne. Ten ostatni zlecił natomiast prowadzenie tych zapisów (...), a w jego imieniu czynności te wykonywał pozwany Bank - oświadczenia zawarte w odpowiedzi na pozew k. 112). Okoliczności te powodują, że konsument nawet po dokonaniu analizy przedstawionych mu dokumentów może nie zorientować się w faktycznym charakterze oferowanego mu produktu, a nawet nie zorientować się kto faktycznie na rynku produkt oferuje. Z drugiej strony podmiot profesjonalny proponujący tego rodzaju produkt finansowy konsumentowi (w tym wypadku pozwany Bank) obowiązany jest w ramach działania zgodnie z zasadami uczciwości i dobrymi obyczajami przywołanymi w art. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, dołożyć należytej staranności w wypełnieniu obowiązku informacyjnego, a zaniechanie realizacji tego obowiązku spełnia przesłanki określone w art. 6 ust. 3 ustawy. Działanie takie jako bezprawne i zawinione stanowi podstawę odpowiedzialności wynikającej z art. 415 k.c., a jednocześnie w realiach niniejszej sprawy pozostaje w związku ze szkodą jakiej powódka doznała.

Na obecnym etapie postępowania nie istnieje jednak możliwość ustalenia wysokości odszkodowania - jego wysokość będzie bowiem ostatecznie zależeć od wartości certyfikatów, za które powódka otrzyma spłatę po zakończeniu likwidacji funduszu. Do końca tego procesu nie jest więc możliwe ostateczne ustalenie wysokości szkody. Z tej przyczyny powództwo główne okazało się przedwczesne.

W ocenie Sądu nie mogło zostać również uwzględnione powództwo ewentualne o zapłatę. Odpowiedzialność pozwanego opierającą się o przepis art. 415 k.c. nie jest zobowiązaniem solidarnym ze zobowiązaniem likwidatora funduszu wynikającym z umowy zobowiązującej go do wykupu certyfikatów, nie jest także tzw. odpowiedzialnością in solidum, albowiem zapłata odszkodowania przez pozwanego nie zwolni likwidatora funduszu od obowiązku wykupu certyfikatów, choć oczywiście dokonanie wykupu certyfikatów będzie miało wpływ na wysokość szkody i w tym znaczeniu zwolni pozwanego z odpowiedzialności odszkodowawczej. W tej sytuacji uwzględnienie powództwa ewentualnego o zapłatę nie było możliwe z powodu nieokreślenia wysokości szkody.

Zasadne jednak w tej sytuacji okazało się powództwo ewentualne o ustalenie. Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Pojęcie interesu prawnego często sprowadza się do tego, czy w warunkach danej sprawy powodowi nie przysługuje dalej idące roszczenie. W warunkach niniejszej sprawy, zważywszy na zobrazowane wyżej trudności w ustaleniu wysokości odszkodowania, nie sposób przyjąć, że powódce przysługiwało skuteczne roszczenie o zapłatę. Powódka niewątpliwie ma interes prawny w dokonaniu ustalenia – znosi ono niepewność prawną co do odpowiedzialności deliktowej pozwanego przesadzając o jej istnieniu. Kwestia wysokości szkody będzie możliwa do oceny po zrealizowaniu wykupu certyfikatów i w zakresie szkody rzeczywistej będzie sprowadzała się do prostego wyliczenia matematycznego. Przesądzenie odpowiedzialności pozwanego w sposób oczywisty ułatwi powódce dochodzenie roszczenia odszkodowawczego. Z drugiej strony niepewność co do terminu w jakim wykup nastąpi powoduje, iż możliwość dochodzenia tego roszczenia jest odsunięta w czasie, a konieczność wystąpienia na do sądu z powództwem o zapłatę w sprawie, w której odpowiedzialność pozwanego miałaby być dopiero przestankowo ustalana, powodowałaby dalsze odsunięcie realizacji uzasadnionych roszczeń powódki. W tych warunkach Sąd uznał, iż powódka ma interes prawny w uzyskaniu wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej za szkodę wyrządzoną poprzez nienależyte wykonywanie przez pozwanego obowiązków informacyjnych w związku z nabyciem przez powódkę certyfikatów inwestycyjnych (...)

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą z art. 98 § 1 k.p.c. W ich poczet wliczono opłatę od pozwu 9974 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powódki ustalone w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk