Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Wojciech Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2025 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...)

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.800(dziesięć tysięcy osiemset złotych) kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku

SSO Wojciech Hajduk

IC 645/24 UZASADNIENIE

Powód (...), domagała się zasądzenia od pozwanego (...) kwoty 226.302,44zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6.03.2024r.

Uzasadniła, że na skutek umowy cesji nabył wierzytelność od K. T. (1), K. T. (2), T. W. i D. Z. wierzytelności względem pozwanego z tytułu z tytułu umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) z dnia 17.05.2007r. nr (...).

K. T. (1), W. W. i K. T. (2) zawarli w dniu 17.05.2007r. ww. umowę o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej CHF na kwotę 110.700zł zł na okres 300 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR. W umowie wskazano, że kwota wypłacona zostanie przeliczona zgodnie z kursem kupna franków szwajcarskich wg Tabeli Kursów obowiązującej w Banku. Spłata kredytu miała następować w PLN, przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF w dniu płatności każdej raty wg kursów ustalanego przez bank w Tabeli Kursów Banku z posiadanego w banku rachunku. Umowa nie zawierała żadnych postanowień dotyczących ustalania kursów przez pozwany bank. Nie ustalono żadnych obiektywnych mierników lub warunków ustalania kursów walut, pozostawiając całkowitą dowolność kredytodawcy. Pozwany przeliczył kwotę kredytu na walutę szwajcarską po ustalonym przez siebie kursie franka szwajcarskiego. Tytułem spłaty w okresie od 21.01.2008r. do 20.01.2020r uiścili kwotę określoną w żądaniu.. Umowa nie tylko nie określa wysokości kredytu w złotych polskich, ale także nie precyzuje mechanizmu dokonania przeliczenia, co daje bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania co powoduje, że jest sprzeczna z art. 353 ¹kc i 358 ¹ kc. Stosunek umowny został tak ukształtowany, że ryzyko walutowe zostało przerzucone w całości na konsumenta i w tym zakresie naruszono obowiązek informacyjny banku. Powoduje to nieważność umowy i uzasadnia żądanie ustalenia nieważności oraz zasądzenie nienależnie spełnionego świadczenia. W sytuacji gdyby Sąd uznał, że umowa jest ważna żądają zasądzenia różnicy pomiędzy uiszczonymi kwotami, a należnymi przy pominięciu niedozwolonych klauzul umownych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zarzucił nieważność umowy cesji i brak legitymacji czynnej powoda z uwagi na ścisły związek wierzytelności z osobą wierzyciela. Zaprzeczył, aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy. Na wypadek uwzględnienia żądania złożył zarzut potrącenia i zatrzymania.

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 17.05.2007 K. T. (1), K. T. (2) i W. W. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...) indeksowany do waluty obcej CHF na kwotę 110.700 zł na okres 300 miesięcy, oprocentowany stawką LIBOR. Celem kredytu było sfinansowanie zakupu i remontu lokalu mieszkalnego.

Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu jest denominowana- waloryzowana do CHF, kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona wg kursu kupna dewiz zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy, o wysokości wykorzystanego kredytu wyrażonej w CHF, wysokości odsetek w okresie karencji, wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w ww. walucie bank poinformuje kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w OWKM. Kredyt wykorzystywany jest w PLN, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu wg kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu [§2pkt2i3, §3ust1-3, §4ust1a k-28]. Podobne odesłanie do Tabeli Kursów banku, dla potrzeb wyliczenia prowizji, zawierał (...) (...)” [§5pkt4 OWKM k-30v]. W §9pkt2 umowy wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu z odsetkami w 300 miesięcznych ratach od 18.06.2007r. Wysokość rat jest wyrażona w CHF. Spłata rat dokonywana jest po uprzednim przeliczeniu wg kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą Kursów” obowiązującą w dniu spłaty [umowa §9 pkt 2 k-29]. W §11pkt4 umowy powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumieją wynikające z tego konsekwencje [umowa §11pkt4 k-29].

Wszystkie formalności zostały przeprowadzone przez pracownika firmy pośredniczącej w załatwianiu kredytów (...). Kredyt był potrzebny na zakup mieszkania dla K. i K. T. (2). Z uwagi na brak zdolności kredytowej poprosili rodziców K. T. (2) tj W. i T. W. o uczestniczenie w umowie. W rozmowach z doradcą pracownikiem (...) uczestniczył jedynie powód K. T. (1). Pracownik ten przedstawił ofertę kredytu indeksowanego jako najkorzystniejszą, o zdecydowanie niższej racie kapitałowo-odsetkowej. Poinformował, że bank stosuje dwa kursy waluty, że je samodzielnie ustala. K. T. (3) miał świadomość skutków wzrostu kursu waluty został o tym poinformowany. Akceptował taki stan rzeczy. Pozostali kredytobiorcy nie angażowali się w procedurę związaną z zawarciem umowy, ani nie interesowali się jej treścią. Podpisanie umowy miało miejsce w oddziale (...) w Z.. W trakcie spotkania K. T. (1) zapoznał się z umową, pozostali kredytobiorcy ją podpisali. T. W. podpisała ją na polecenie męża.

Spłata kredytu następowała poprzez obciążanie rachunku K. i K. T. (2), prowadzonego w Banku i tylko oni uczestniczyli w spłacie.

W dniu 18.11.2011r. Kredytobiorca W. W. zmarł. Spadek po nim nabyli T. W., K. T. (2) i D. Z.. W dniu 5.06.2015r. strony umowy zawarły aneks nr(...), w którym zmieniono brzmienie §8ust6 umowy dotyczący maksymalnych dopuszczalnych odsetek [zeznania świadków: K. T. (1) k-228-229, K. T. (2) k-229-230, T. W. k-231; §9pkt4 umowy k-27v, aneks k- 33, protokół dziedziczenia k-58-59, protokół oświadczenia o przyjęciu spadku k-60-62 ]. Kredyt został spłacony w dniu 17.11.2020r., gdyż K. i K. T. (2) postanowili sprzedać kupione z kredytu mieszkanie. Uiścili bankowi łącznie 226.302,44zł [zaświadczenie k-35-38].

Kredytobiorcy nie kwestionowali ważności umowy, nie kontaktowali się z bankiem w tej sprawie, co więcej w ocenie K. T. (1) umowa była prawidłowa, jedyne co mu nie odpowiadało, że przy wcześniejszej spłacie kredytu bank nie zrezygnował z prowizji i nie obniżył oprocentowania kredytu [zeznania powoda K. T. (1) k-].

W styczniu 2024r. z powodem K. T. (1) skontaktował się przedstawiciel powodowej spółki. Wskazał na potencjalną wadliwość umowy kredytu z 17.05.2007r. zaproponował cesję wierzytelności z tego tytułu. Wyjaśnił, że wysokość bezpodstawnego wzbogacenia banku z tytułu potencjalnie nieważnej umowy nie przekracza 70.000-80.000zł, zaproponował około 18.000zł za cesję wierzytelności. Wyjaśnił dalej, że kredyt jest spłacony, spółka będzie dochodziła jedynie nadwyżki ponad spłacony kapitał, maksymalnie 70.000-80.000zł, nie będą mieli żadnego kontaktu z bankiem, który nie będzie miał do nich żadnych regresowych roszczeń. T. W. i D. Z. w ogóle nie wiedziały nic o warunkach umowy cesji. Pod wpływem nacisku K. T. (4) w dniu 23.01.2024r. wszyscy zawarli z powodem pisemną umowę przelewu wierzytelności obejmującą wszelkie wierzytelności względem pozwanego banku z tytułu umowy kredytu (...) z dnia 17.05.2007r. nr (...) [39-41]. Podpisali przygotowane przez powodową spółkę oświadczenia o świadomości uznania postanowień umownych za abuzywne [k-42-43], wzór zawiadomienia o cesji [k-44], ankietę dotyczącą warunków i zrozumienia postanowień umowy cesji [k-45], informację o prawie odstąpienia od umowy od umowy cesji [k-47].

Pozostawali jednak przekonani o prawdziwości informacji udzielonej przez przedstawiciela powoda [zeznania świadków: K. T. (1) k-228-229, K. T. (2) k-229-230, T. W. k-231]

Powyższy stan faktyczny ustalono przede wszystkim w oparciu o powołane wyżej dokumenty, a także zeznania świadków K. T. (1) ,K. T. (2) i T. W..

Zeznania świadków M. M. i M. K. pominięto na zasadzie art. 235 ² §1pkt2kpc, gdyż nie brały przy zawieraniu umowy kredytu, zeznania zawnioskowano na okoliczności związane z procedurami bankowymi.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Okoliczność, że pozwany jest następcą prawnym (...) w W. pozostaje poza sporem. Zarzut braku legitymacji czynnej powoda jest bezzasadny. Powód jest spółką amerykańską, ocenę zdolności sądowej dokonuje się zgodnie z art. 1117§1i2kpc i 17ppm tj wg prawa państwa, gdzie ma siedzibę. Przedłożone dokumenty [apostille sekretarza stanu Teksas k-25-27] potwierdzają zdolność sądową i procesową powoda.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyt indeksowany do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ kc. W umowie kwota kredytu została określona w PLN, a waluta CHF jest miernikiem ustalenia wysokości zobowiązania w PLN, odmiennie niż w kredytach denominowanych, których Istotą jest wyrażenie kwoty zobowiązania w walucie obcej i jej następcze przeliczenie na złote polskie (lub inną walutę). Tym samym sporna umowa kredytu jest umową indeksowaną, a analiza przez pryzmat art. 385 ¹ §1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron.

Powód zarzucił, że zawarte w umowie i „Ogólnych Warunkach Kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...)” klauzule ryzyka walutowego są abuzywne. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ^{( 1 )}§1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego [ §2ust1-3; §4ust1a, §9ust2 umowy oraz §5pkt4 OWKM] zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową. Postanowienia umowne zastrzegają warunki indeksacji świadczenia do kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów obowiązującej w banku." Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powodowała swoistą nierówność informacyjną stron. Konsumenci, na podstawie treści umowy, w chwili jej zawarcia, nie byli w stanie oszacować całości kwoty, którą będą musieli spłacić w przyszłości, a o poziomie zadłużenia ratalnego [wysokości raty], dowiadywali się dopiero w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z rachunku. Jednakże akceptowali taki stan rzeczy mieli pełną świadomość i wyrazili na to zgodę. Nie kwestionowali abuzywnych postanowień nawet gdy podpisywali umowę cesji. K. T. (1), który jako jedyny zajmował się kredytem, był podirytowany jedynie zachowaniem banku przy wcześniejszej spłacie kredytu, w szczególności brakiem zgody na obniżenie prowizji i oprocentowania. Tym samym w świetle art. art. 385 ^{( 1)}kc należy uznać, że konsumenci prawidłowo poinformowani przez bank zaakceptowali świadomie jego propozycję, uznawali ja za dopuszczalną co oznacza indywidualne uzgodnienie postanowień umownych. Co więcej nawet na rozprawie 18.12.2024 nie kwestionowali umowy. W takiej sytuacji przyjęcie przez konsumenta propozycji umowy przygotowanej przez oznacza rezygnację z pertraktacji i akceptację umowy, a jej podpisanie jest równoznaczne z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umownych. Powyższe okoliczności powodują, że umowa wiąże bank i konsumentów.

Zgodnie z art.509§1kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść swoją wierzytelność na osobę trzecią, chyba że byłoby to sprzeczne z prawem, zastrzeżeniem umownym lub właściwością zobowiązania. Zgodnie z § 2 wraz z wierzytelnościami przechodzą wszelkie związane z nią prawa w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Podpisanie umowy cesji było pod naciskiem przedstawiciela powoda, który wprowadził kredytobiorców w błąd. Nie mogło więc dojść do skutecznego przeniesienia wierzytelności powodów o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia banku z tytułu uiszczonych rat kredytu. Nawet przy odmiennej ocenie prawnej umowy nie doszło do skutecznego przeniesienia wierzytelności powodów, a nawet jej powstania. Gdy umowa konsumenckiego kredytu indeksowanego/denominowanego do waluty obcej zawiera klauzule abuzywne, ustalenie jej nieważności i żądanie zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia z tytułu nienależnie uiszczonych rat, a tym samym powstanie wierzytelności, uzależnione jest od złożenia przez kredytobiorcę bankowi świadomego oświadczenia woli o braku zgody na utrzymanie umowy w mocy albo o sprzeciwieniu się utrzymaniu umowy w mocy gdy jej uzupełnienie jest możliwe. Może to nastąpić po należytym poinformowaniu o niedozwolonym charakterze postanowienia (bez którego umowa nie może wiązać) i jego konsekwencjach. Okoliczności takie nie miały miejsca, Kredytobiorcy nie złożyli takiego oświadczenia bankowi, a tym samym wierzytelność o zwrot nienależnego świadczenia nie powstała [min. uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21]. Umowa była ważna i została wykonana, kredytobiorcy do tej pory nie złożyli opisanego wyżej oświadczenia.

Co więcej zostali wprowadzeni w błąd i na rozprawie w dniu 18.12.2024 oświadczyli, że gdyby działali z rozeznaniem co do wysokości kwoty, której będzie żądać powód, byli pouczeni o skutkach związanych z procesem wytoczonym przez powoda przeciwko bankowi, potencjalnym ryzykiem roszczenia regresowego ze strony banku, nie wyraziliby zgody na umowę cesji. Zawarli ją jedynie wobec obietnicy braku jakichkolwiek związków z bankiem i kontaktu z Sądem.

W takiej sytuacji nawet przy odmiennej ocenie prawnej obejmującej powstanie wierzytelności i jej skuteczne przeniesieniu na rzecz powoda, roszczenie zgłoszone w niniejszej sprawie należałoby uznać jako nadużycie prawa, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Powodowa spółka uzyskała cesję wierzytelności wprowadzając kredytobiorców w błąd co do wysokości zgłoszonego żądania, potencjalnych ryzyk z tym związanych. Działanie takie jest niedopuszczalne i jak wyżej wskazano stanowi nadużycie prawa. Bez znaczenia dla oceny sprawy pozostaje zgłoszony przez pozwanego zarzut potrącenia.

W związku z powyższym na zasadzie art. 224§3kpc zamknięto rozprawę na posiedzeniu niejawnym w pkt 1 powództwo oddalono jako bezzasadne

W pkt 2 zasądzono od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.800zł kosztów zastępstwa procesowego.