Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko
Protokolant:	protokolant sądowy Karolina Kot

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2024 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P., P. P.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności umowy kredytu oraz zapłatę

ewentualnie

o ustalenie bezskuteczności niektórych postanowień umowy oraz zapłatę

1.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...)/(...)/ (...) zawarta w dniu 25 czerwca 2009r. pomiędzy powodami P. P. i M. P. a pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 283.557,16 (dwieście osiemdziesiąt trzy tysiące pięćset pięćdziesiąt siedem 16/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 października 2023r.;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 11.834,00 (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery) złote wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 454/24

UZASADNIENIE

Powodowie M. P. i P. P. domagali się ustalenia, że umowa kredytu hipotecznego nr (...)/(...)/ (...) z dnia 25 czerwca 2009r., zawarta pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. jest nieważna oraz zasądzenia od pozwanego na ich rzecz łącznie kwoty 283.557,16 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 28 października 2023r. do dnia zapłaty.

Zgłosili także żądanie ewentualne domagając się ustalenia, że uznania przez Sąd, że postanowienia(...) umowy nr(...) z dnia 25 czerwca 2009r. oraz postanowienia 3 - 6 załącznika nr 1 do umowy, tzw. (...) (stanowiący załącznik do umowy kredytu) stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powodów oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 53.425,60 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 28 października 2023r. do dnia zapłaty.

Nadto wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

W uzasadnieniu wskazali, że umowa jest waloryzowana kursem do USD. Zobowiązanie od początku było zobowiązaniem, które strona pozwana waloryzowała według ustalonego przez siebie wzorca, skutkiem tego pozwany uzyskał możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązania powodów poprzez arbitralne wyznaczenie kursu po jakim przeliczenie jest dokonywane, a także arbitralną możliwość kształtowania tzw. spreadu walutowego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zaprzeczył aby umowa była nieważna lub aby poszczególne jej postanowienia miały charakter abuzywny, a także że umowa kredytu nie zawiera określenia kwoty i waluty kredytu i jest sprzeczna z przepisami prawa bankowego; pozwanemu przyznano jednostronne prawo kształtowania kursów kupna i sprzedaży USD i tym samym pozwany ustalał ostateczną kwotę kredytu przeznaczoną do wypłaty; strona powodowa nie miała wpływu na treść postanowień umowy kredytu i nie miała możliwości negocjowania treści umowy; postanowienia umowy nie zostały ze stroną powodowa indywidualnie uzgodnione; postanowienia umowy rażąco naruszają interesy powodów oraz są sprzeczne z dobrymi obyczajami; umowa rażąco narusza zasadę równości stron, zapewniając pozwanemu możliwość w sposób jednostronny kształtować wysokość świadczeń powodów; w umowie pozwany przyznał sobie uprawnienie do jednostronnego i dowolnego kształtowania kursu USD i naruszył równowagę kontraktową stron; postanowienia umowy kredytu nie są przejrzyste; pozwany nie udzielił szczegółowych i wyczerpujących informacji związanych udzielonym kredytem, sposób ukształtowania klauzul denominacyjnych w umowie spowodował całkowite przerzucenie niczym nieograniczonego ryzyka kursowego (walutowego) na powodów.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 28 kwietnia 2009r. powodowie złożyli u pozwanego wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 245.000 zł denominowanego w USD, który miał zostać spłacony w 360 miesięcznych ratach. Kredyt miał zostać przeznaczony na zakup nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...). dowód: wniosek kredytowy k. 34

W dniu 28 kwietnia 2008r. powodowie złożyli oświadczenie, z którego wynika, że pozwany przedstawił im ofertę kredytu hipotecznego w złotych oraz, że wybierają kredyty hipoteczny indeksowany do waluty CHF/USD/EUR, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami, pożyczkami i innymi produktami zaciągniętymi w walucie obcej lub indeksowanymi do waluty obcej. dowód: oświadczenie k. 97 -98

W dniu 25 czerwca 2009r. w S. została zawarta przez strony umowa kredytu hipotecznego nr (...)/(...)/ (...) denominowanego do USD.

Integralną częścią umowy są:

1.  (...) w zakresie udzielania kredytów hipotecznych (dalej (...)),

2.  Oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego oraz wpływie spreadu walutowego /lub ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych,

3.  informacja o ryzyku stopy procentowej,

4.  informacja o ryzyku kursowym,

5.  wyciąg z Taryfy opłat i prowizji Banku (...) za czynności bankowe w obrocie krajowym i zagranicznym dla klientów indywidualnych.

Kredytobiorcy oświadczyli, iż przed podpisaniem umowy zostały im doręczone wskazane wyżej dokumenty, zapoznali się z ich treścią i uznali ich charakter za wiążący.

Przedmiotem umowy było udzielenie przez bank kredytu hipotecznego denominowanego, którego kwota (zgodnie z § 2 umowy kredytu) wynosi 77.649,59 USD, jednak nie więcej niż równowartość 245.000 zł.

Okres kredytowania zgodnie z § 3 umowy kredytu miał trwać 360 miesięcy od dnia wypłaty pierwszej transzy, w tym okres karencji w spłacie kapitału 2 miesiące.

Kwota kredytu została wypłacona powodom w trzech transzach w PLN:

a)  I transza w kwocie 72.186,79 USD, po kursie 3,0871 została wypłacona powodom w dniu 30 czerwca 2009r. w PLN w kwocie 222.847,83 zł;

b)  II transza w łącznej kwocie 5.462,80 USD, po kursie 2, (...) została wypłacona powodom w dniu 28 sierpnia 2009r. w PLN w łącznej kwocie 15.167,46 zł;

c)  III transza w kwocie 7.188,56 USD, po kursie 2,7822 została wypłacona powodom dniu 29 września 2009r. w PLN w kwocie 20.000 zł.

Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie budowy lokalu mieszkalnego położonego w P..

Od kwoty udzielonego kredytu bank pobrał prowizję przygotowawczą w wysokości 1.5000% kwoty kredytu, tj. 1.164,74 USD. Prowizja przygotowawcza pobrana została z kwoty kredytu. Była płatna w złotych w dniu uruchomienia pierwszej transzy kredytu, po przeliczeniu kwoty prowizji po kursie kupna dewiz banku według Tabeli kursów z dnia wpłaty prowizji, obowiązującym w momencie wykonania operacji.

Kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy procentowej na zasadach określonych w § 10 (...). Oprocentowanie kredytu ustala się jako sumę stopy bazowej i stałej marży banku, która wynosi 3,5000 p.p. Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,6488 %. Stopa procentowa ulega zmianie w okresach 6 – miesięcznych, liczonych od dnia podpisania umowy według stawko LIBOR 6M.

Przedmiotem zabezpieczenia spłaty kredytu jest:

1.  weksel in blanco,

2.  hipoteka kaucyjna na kredytowanej nieruchomości do kwoty 501.072,83 zł

3.  cesja na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych kredytowanej nieruchomości,

4.  pełnomocnictwo do rachunku prowadzonego w (...) S.A.

5.  ubezpieczenie niskiego wkładu w (...) S.A. na okres nie dłuższy niż 108 miesięcy kalendarzowych od dnia wypłaty kredytu.

Aneksem nr (...) z dnia 25 czerwca 2009r. podwyższono kwotę kredytu do 84.862,78 USD nie więcej niż równowartość 265.000 zł.

Załącznikiem nr 1 do umowy kredytu hipotecznego nr (...)/(...)/ (...) z dnia 25 czerwca 2009r. jest Zbiór ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych. Zgodnie z § 1 ust. 3 umowy powodowie oświadczyli, że przed podpisaniem umowy został im doręczony powyższy dokument, zapoznali się z jego treścią i uznali jego charakter za wiążący. W § 18 powyższego Zbioru wskazano, że kredyt denominowany uruchamiany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę i określoną w umowie walutę, po kursie kupna dewiz według Tabeli kursów, tj. tabeli kursów walut Banku (...) obowiązującą w momencie wykonywania operacji. W przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu lub transzy kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcia aneksu do umowy. W przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu lub transzy kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcia aneksu do umowy. Spłata kredytu denominowanego wraz z odsetkami następuje w złotych, w ratach określonych w walucie kredytu z umowy kredytu, według przeliczenia z dnia wpływu środków na rachunek kredytowy kredytobiorcy, po ustalonym według Tabeli kursów kursie sprzedaży dewiz obowiązującym w banku w momencie dokonania powyższej operacji. Kredytobiorca może wybrać opcję spłaty kredytu w walucie kredytu, do której kredyt jest denominowany. dowód: Zbiór ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych k. 38 – 44

Powodowie w załączniku nr 2 do umowy podali, że została im przedstawiona w pierwszej kolejności oferta kredytu hipotecznego w złotych, a następnie denominowanego do waluty obcej. Wyjaśniono im ryzyko związane ze zmianą kursu oraz spreadu walutowego dla kredytu hipotecznego. Po zapoznaniu się z ofertą zdecydowali się wybrać ofertę kredytu hipotecznego denominowanego do kursu waluty USD mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytem zaciągniętym w walucie obcej oraz wpływu spreadu walutowego waluty na wielkość udostępnionego kredytu oraz poziom obciążenia jego spłatą. Podali także, że są świadomi, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy może ulec podwyższeniu w zawiązku ze wzrostem stopy bazowej kredytu (LIBOR 6M), co powoduje podwyższenie kwoty raty odsetkowej/ kapitałowo- odsetkowe przypadającej do spłaty. Mają pełną świadomość wpływu spreadu walutowego na wysokość udostępnionego im kredytu oraz na wysokość kwoty raty kapitałowo – odsetkowej. Potwierdzili, że otrzymali pisemną informację o kosztach obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty oraz informacji o kosztach obsługi kredytu w przypadku wzrostu spreadu walutowego. dowód: załącznik nr 2 k.45

Z treści załącznika nr 3 wynika, że pozwany poinformował powodów, iż:

1.  Kredyt oprocentowany jest wg stopy procentowej dla depozytów 6-miesięcznych zwanej dalej stopą bazową, ustalonej w oparciu o:

1)  stawkę LIBOR dla kredytów denominowanych w USD lub CHF — stawka LIBOR (London Interbank Offered Rate) stopa referencyjna dla krótkoterminowych pożyczek międzybankowych dla USD, CHF oraz innych walut, ustalana i publikowana przez British Bankers' Association (BBA) codziennie o godz. 11 czasu londyńskiego; stawka LIBOR jest kalkulowana dla USD i CHF w oparciu o bazę ACT/360 (faktyczna liczba dni dzielona przez 360), zaś rozliczenie ma miejsce po dwóch dniach roboczych od daty zawarcia transakcji,

2)  stawkę EURIBOR dla kredytów denominowanych w EUR - stawka EURIBOR (European Interbank Offered Rate) — stopa referencyjna ustalana dla krótkoterminowych pożyczek międzybankowych dla EUR i publikowaną o godz. 11 czasu brukselskiego; stawka EURIBOR jest kalkulowana w oparciu o bazę ACT/360 (faktyczna liczba dni dzielona przez 360), zaś rozliczenie ma miejsce po dwóch dniach roboczych od daty zawarcia transakcji,

3)  stawkę WIBOR dla kredytów złotowych — stawka WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) — stopa referencyjna ustalana dla pożyczek międzybankowych dla PLN, publikowana o godz. 1 1 czasu warszawskiego; stawka WIBOR jest kalkulowana w oparciu o bazę ACT/365 (faktyczna liczba dni dzielona przez 365) i powiększoną o stałą w okresie kredytowania marżę Banku.

2.  Wysokość marży bankowej określona jest w umowie i ustalona w oparciu o Uchwałę Zarządu Banku w sprawie oprocentowania środków pieniężnych, kredytów i pożyczek w Banku.

3.  Stopa procentowa ulega zmianie w okresach 6-miesięcznych, liczonych od dnia podpisania Umowy, przy czym:

a.  dla ustalenia stopy procentowej na pierwszy okres jako stopę bazową przyjmuje się stawkę LIBOR / EURIBOR / WIBOR 6M notowaną na 2 dni robocze przed podpisaniem Umowy, a zmiana stopy bazowej następuje po 6-ciu miesiącach od podpisania Umowy, ale nie wcześniej niż w dniu spłaty,

b.  dla ustalenia stopy procentowej na następne 6-miesięczne okresy jako stopę bazową przyjmuje się stawkę LIBOR / EURIBOR / WIBOR 6M notowaną na 2 dni robocze przed zakończeniem poprzedniego okresu.

2.  Odsetki naliczane są od kwoty wykorzystanego kredytu wyrażonego w walucie określonej w Umowie.

3.  W przypadku kredytu spłacanego w ratach malejących:

a.  odsetki naliczane są za rzeczywisty okres wykorzystania kredytu, od daty spłaty poprzedniej raty do dnia poprzedzającego datę spłaty następnej raty,

b.  przyjmuje się, że rok liczy 365 lub 366 dni.

4.  W przypadku kredytu spłacanego w ratach równych:

a.  za okres odsetkowy przyjmuje się miesiąc (30 dni),

b.  odsetki naliczane są od daty spłaty poprzedniej raty do dnia poprzedzającego o datę spłaty następnej raty,

c.  przyjmuje się, że rok liczy 360 dni.

5.  W okresie karencji w spłacie kredytu oraz w okresie realizacji kredytu odsetki naliczane są w sposób określony w ust. 5.

Powodowie oświadczyli, że w związku z zaciągnięciem kredytu hipotecznego zapoznali się z powyższą informacją oraz, że jest im w pełni znane oraz wyjaśnione przez bank ryzyko związane ze zmianą stopy procentowej według której oprocentowane jest zaciągnięte przez niego zobowiązanie kredytowe. Kredytobiorcy oświadczyli, że wyrażają zgodę na ponoszenie przez siebie w/w ryzyka i są świadomi jego ponoszenia. dowód: załącznik nr 3 k.45 verte

Powodowie złożyli również oświadczenie, że jest im w pełni znane oraz wyjaśnione przez bank ryzyko związane ze zmianą kursu waluty, w której zaciągnęli zobowiązanie kredytowe. Nadto oświadczyli, że wyrażają zgodę na ponoszenie powyższego ryzyka. Z treści załącznika nr 4 wynika miedzy innymi, że:

Zmiana kursu waluty kredytu oraz zmiana spreadu walutowego (różnica pomiędzy kursem kupna a kursem sprzedaży waluty kredytu) ma wpływ na wyrażoną w PLN wysokość uruchamianego kredytu w walucie kredytu oraz na wysokość rat kapitałowo – odsetkowych kredytu.

Prowizja przygotowawcza płatna jest w złotych w dniu podpisania umowy, po przeliczeniu kwoty prowizji po kursie sprzedaży dewiz Banku wg Tabeli kursów z dnia wpłaty prowizji.

Kredyt uruchamiany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę i określoną w umowie walutę, po kursie kupna dewiz obowiązującym w Banku wg Tabeli kursów z dnia uruchomienia transzy kredytu.

W przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy, a dniem uruchomienia transz kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcia aneksu do umowy.

W przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia transz kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze spadkiem kursu wymaga zawarcia aneksu do umowy.

Wpłacone do Banku przed terminem środki przeliczane są na walutę wskazaną w umowie w dniu spłaty określonym w umowy, nie dotyczy przypadku wcześniejszej spłaty z powiadomieniem banku w trybie określonym w (...).

Bank jest uprawniony do dokonania przewalutowania kredytu denominowanego na kredyt złotowy w przypadku postawienia kredytu w stan wymagalności

Bank dokonuje przeliczenia wierzytelności banku na złote po kursie sprzedaży dewiz danej waluty według Tabeli kursów banku, na dzień dokonania czynności przewalutowania. dowód: załącznik nr 4 k.47

Ustaleń w zakresie przedstawionego powyżej stanu faktycznego, przyjętego za podstawę do przeprowadzonych w dalszej części rozważań prawnych, Sąd dokonał w oparciu o wszechstronną analizę całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w zakresie w pełni realizującym inicjatywę dowodową stron, kierując się przy tym dyrektywami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c.

Zeznania powodów posłużyły głównie ustaleniu sfery motywacyjnej i okoliczności w jakich znajdowali się zamierzając uzyskać kredyty, a także sposobu wykonywania umowy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie.

W okolicznościach niniejszej sprawy mamy do czynienia z kredytem denominowanym, którym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a została wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś spłata kredytu następowała w walucie krajowej. W spornej umowie, pomimo określenia wysokość kredytu w walucie obcej (USD), jej realizacja (wypłata i spłata) miała następować w walucie krajowej. Zatem powodowie nie otrzymali i zgodnie z umową nie mieli otrzymać świadczenia w walucie obcej. Świadczenie kredytodawcy miało bowiem zgodnie z umową nastąpić w PLN, a odwołanie się do wartości tego świadczenia w USD miało jedynie służyć wyliczeniu wysokości rat kredytowych należnych od kredytobiorców i ustaleniu oprocentowania kredytu przy wykorzystaniu zmiennej stopy LIBOR 6M. Brak zatem podstaw do przyjęcia by umowę będącą przedmiotem sporu kwalifikować jako kredyt walutowy. Nie budzi wątpliwości, iż powodowie nie dążyli do pozyskania od kredytodawcy świadczenia w walucie obcej, a ich celem, znanym bankowi co wynika wyraźnie z treści umowy, było uzyskanie kredytu na wymieniony cel. Zgoda powodów na kredyt odwołujący się do LIBOR wynikała z oferowanych przez bank korzystniejszych warunków, zarówno jeśli chodzi o wymagania co do zdolności kredytowej jak i wysokość oprocentowania, które wpływało na wysokość raty. Brak natomiast przesłanek do uznania, by celem banku było zawarcie umowy, mocą której zobowiązywałby się do świadczenia w walucie obcej. Z treści umowy wynika bowiem, że od początku dla stron było jasne, iż świadczenie banku nastąpi w złotówkach.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy pomiędzy stronami przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy,

2) kwotę i walutę kredytu,

3) cel, na który kredyt został udzielony,

4) zasady i termin spłaty kredytu,

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W stanie prawnym obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy możliwym było konstruowanie umów kredytu indeksowanego/ denominowanego kursem waluty obcej – czyli takich, jak kwestionowana umowa. Podstawę zawarcia tej umowy stanowił art. 3 ust. 1 ustawy z 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 679 z późn. zm.) w zw. z art. 358 § 2 k.c., a także ustawa Prawo bankowe. Ten typ umowy został wypracowany w oparciu o zasadę swobody umów, a następnie usankcjonowany ustawowo – ustawą z dnia 29 lipca 2011r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe wprowadzono art. 69 ust. 2 pkt 4a wprost przewidujący umowy o kredyty denominowane lub indeksowane do waluty innej niż waluta polska, o ile taka umowa wskazuje szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest w szczególności kwota kredytu, wysokość transz i rat kapitałowo-odsetkowych, oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu na walutę obcą. Nadto zmiana ustawy Prawo bankowe dokonana ustawą antyspreadową poprzez dodanie do art. 69 ustępu 3 spowodowała, że w przypadku umowy o kredyt indeksowany lub denominowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. Przy czym w tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku. Do czasu wejścia w życie wskazanej wyżej nowelizacji kredytobiorca nie mógł dokonywać spłat w walucie, do której kredyt był indeksowany lub w której był denominowany, chyba że przewidywała to umowa stron. Należy zaznaczyć, że opisane wyżej zmiany nie oznaczają, iż umowy kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej, które zostały zawarte przed dniem 26 sierpnia 2011r., są nieważne ex lege, co zostało wyczerpująco objaśnione w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob.: wyroki SN z dn. 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18; z dn. 1 marca 2017r., IV CSK 285/16; z dn. 22 stycznia 2016r., I CSK 1049/14).

Umowa kredytu łącząca strony wskazywała wszystkie essentialia negotii warunkujące jej ważność, w szczególności wysokość kredytu (77.649,59 USD, jednak nie więcej niż równowartość 245.000 zł), walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, oprocentowanie kredytu, zasady zwrotu i mechanizm naliczania odsetek. Co do zasady można w umowie określić kwotę kredytu w sposób taki, jak określony w § 2 rozpatrywanej umowy, a to poprzez odwołanie się do waluty obcej jako miernika wartości stanowiącego podstawę wyliczenia kwoty kredytu w złotówkach - jednakże tylko i wyłącznie pod warunkiem istnienia możliwości precyzyjnego określenia wysokości kwoty kredytu. W powołanym wyżej paragrafie wskazano, że kwota kredytu wynosi 77.649,59 USD i nie może wynosić więcej niż równowartość 245.000 zł. Skoro w umowie określono warunki przedmiotowo istotne umowy kredytowej to zarzut nieważności umowy z tej przyczyny jest nieuzasadniony.

Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredytu denominowanego do waluty obcej były w czasie zawarcia spornej umowy dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ k.c.

Powodowie zawierając umowę kredytu mieli status konsumentów, zgodnie z art. 22 ¹ k.c., który stanowi, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O statusie konsumenta decyduje brak bezpośredniego związku dokonywanej przez osobę fizyczną czynności prawnej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a oceny tej dokonywać należy na moment dokonywania czynności prawnej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 kwietnia 2015r. wydanym w sprawie VI ACa 775/14 „definicja konsumenta dająca się wyinterpretować z art. 22 ¹ k.c. zawiera cztery elementy. Po pierwsze, konsumentem może być tylko osoba fizyczna, po drugie, musi ona dokonywać czynności prawnej, po trzecie, czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby, a po czwarte, adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca". Najistotniejsza jest ocena określonego przez strony postępowania bezpośredniego celu umowy. Związek z działalnością gospodarczą poboczny, incydentalny czy późniejszy nie może zostać uznany za bezpośredni. Co więcej, osoba fizyczna nie powinna być pozbawiona ochrony (przymiotu konsumenta) nawet gdy w momencie zawarcia umowy kredytu prowadzi działalność gospodarczą, jeżeli sama umowa kredytu została zawarta w celu zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych. Powodowie zaciągnęli kredyt na zakup lokalu mieszkalnego, w którym zamieszkiwali do 2014r. Obecnie zamieszkują w zakupionym domu, zaś wcześniej kupione mieszkanie wynajmują. Tak więc w chwili zawierania umowy powodowie posiadali status konsumentów.

Powodowie kwestionowali postanowienia umowy odnoszące się denominacji kwoty kredytu oraz rat kapitało - odsetkowych, które były zawarte w umowie. Zgodnie z tymi postanowieniami umowy w przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów obowiązującą w banku. (§ 18 ust. 1 Zbioru). Raty spłaty kredytu wyrażone są w walucie obcej, ale spłacane w złotych według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązująca w banku w momencie dokonywanie tej operacji (§18 ust. 4 Zbioru). Istota wynikającego z powyższych postanowień umowy mechanizmu denominacji (waloryzacji) sprowadzała się do tego, że przeliczanie kwoty wypłacanego w złotych kredytu i wysokości uiszczanych w złotych rat kapitałowo-odsetkowych i następowała według dwóch różnych kursów walut - tzw. spread walutowy oraz kursów ustalanych jednostronnie i dowolnie przez bank, bez zawarcia w umowie znanych powodom obiektywnych kryteriów, według których miało następować to ustalenie.

Powodowie powoływali się na niedozwolony charakter klauzul przeliczeniowych w umowie – zarówno w kontekście zasad współżycia społecznego, jak i nieważności umowy w całości (ewentualnie poszczególnych jej postanowień) oraz brak możliwości uzupełnienia luki powstałej po usunięciu postanowień abuzywnych.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 - Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 - Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. § 4 - Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego), które spełnia (łącznie) wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 ¹ k.c.:

1) nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,

2) nie jest postanowieniem w określającym główne świadczenia stron;

3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Kwestionowane postanowienia - klauzule denominacyjne (waloryzacyjne) określały główne świadczenia stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 2 zd. drugie k.c. Pojęcie głównych świadczeń stron wiązać należy z ustawowo określonymi elementami przedmiotowo istotnymi wyróżniającymi dany typ umowy nazwanej (essentialia negotii). W przypadku umowy o kredyt z art. 69 prawa bankowego wynika, że tak rozumianymi głównymi świadczeniami stron są: po stronie kredytodawcy - oddanie do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej na oznaczony czas z przeznaczeniem na oznaczony w umowie cel, a po stronie kredytobiorcy - wykorzystanie udostępnionej mu kwoty kredytu zgodnie z umówionym celem, zwrot kwoty kredytu, zapłata odsetek kapitałowych i prowizji. W przypadku umów o kredyt denominowany do waluty obcej, zawarte w tych umowach klauzule waloryzacyjne, takie jak te, które kwestionowali powodowie, służą oznaczeniu w pierwszej kolejności wysokości wypłaconego kapitału w PLN ustalanego według kursu kupna, a w następnej kolejności - wysokości poszczególnych rat ustalanych według kursu sprzedaży USD, a w rezultacie służą ustaleniu kwoty, którą kredytobiorca ma zwrócić bankowi. Określają więc one - i to w sposób bezpośredni - główne świadczenie kredytobiorcy wynikające z umowy kredytu, czyli kwotę podlegającą zwrotowi tytułem spłaty kredytu.

Z utrwalonego już orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego wynika przy tym, że za postanowienia umowne mieszczące się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18, LEX nr 2771344 i tam powołane orzecznictwo). Za takie uznawane są m.in. postanowienia, które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy - konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18, LEX nr 2771344 i tam powołane orzecznictwo, w tym wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, pkt 44).

Postanowienia umowne określające główne świadczenia stron mogą stanowić postanowienia niedozwolone, jeżeli nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W niniejszej sprawie postanowienia umowy, odwołujące się do bliżej nieokreślonych kursów obowiązujących w banku począwszy od uruchomienia kredytu, poprzez okres spłat poszczególnych rat nie określały stałego i jednoznacznego obiektywnie weryfikowalnego kryterium przeliczeniowego. Treść umowy i zbioru wskazuje jednoznacznie na brak określenia sposobu wyliczenia kursów wpływających na wysokość bieżących rat i wysokości zobowiązania kredytobiorców z tytułu kapitału kredytu. Jeżeli nawet pozwany posiadał jakieś wewnętrzne zasady określające mechanizm tych przeliczeń, to zasady te nie tylko mogły być zmienne zależności od potrzeb banku, ale nie zostały ujęte w umowie i podane do wiadomości strony powodowej – nie zostały zatem uzgodnione. Samo podanie, że kursy ustala bank nie jest wystarczające i nie daje konsumentowi żadnych konkretnych danych, pozwalających na ocenę rzeczywistych możliwych skutków ekonomicznych przez cały okres trwania umowy. Bez znaczenia jest przy tym, czy kwestia ta na etapie zawierania umowy była przedmiotem zainteresowania powodów – obowiązek informacyjny oraz obowiązek jasnego i jednoznacznego sformułowania postanowień umownych jest obowiązkiem bezwzględnym przedsiębiorcy.

Tym samym postanowienie umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie było jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13 z 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Otwiera to drogę do oceny kwestionowanych postanowień umownych pod kątem art. 385 ¹ § 1 zd.1 k.c. oraz art. 3 ust.1 Dyrektywy 93/13, który stanowi, że warunki umowy mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Naruszenie interesów konsumenta wynikające ze sprzeczności z dobrymi obyczajami musi być zarazem rażące, a więc szczególnie doniosłe. Pojęcie interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako niekorzystne ukształtowanie jego sytuacji ekonomicznej. Należy tu uwzględnić także takie aspekty, jak niewygodę organizacyjną, stratę czasu, nierzetelne traktowanie, czy naruszenie prywatności konsumenta (por. wyrok SN z dnia 8 czerwca 2004r., I CK 635/03, LEX nr 846537, wyrok SA w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2011r., VI ACa 262/11, LEX nr 951724; por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 768- 769; E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, s. 341).

Postanowienia umowy i zbioru nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości udzielonego kredytu po przeliczeniu do waluty obcej a także świadczeń kredytobiorcy, w sposób możliwy do ustalenia w oparciu o czynniki obiektywne, niezależne od kredytodawcy. W momencie podpisania umowy przeciętny, rozsądny konsument nie był w stanie stwierdzić, jak zostanie wyznaczony kurs USD będący podstawą przeliczenia wypłaconej kwoty kredytu, a następnie wysokości spłacanych rat co uniemożliwiono konsumentom prawidłowe i jednoznaczne określenie wysokości uzyskanego kredytu i raty, jaką powinni zapłacić bankowi, bądź jednoznacznych podstaw do jej ustalenia. Zatem na podstawie zapisów umowy i zbioru, powodowie nie byli w stanie w sposób racjonalnie uzasadniony określić wysokości własnego zobowiązania, a tym samym ocenić skutków ekonomicznych wynikających z zawartej umowy kredytowej, a także ryzyka związanego z podpisaniem umowy. Denominacja kredytu do waluty obcej nie może się jednak wiązać z przyznaniem jednej ze stron umowy kredytu (bankowi) uprawnienia do dowolnego, jednostronnego, nieograniczonego postanowieniami umowy kształtowania wysokości zobowiązania drugiej strony umowy (kredytobiorcy). Umowa stron w tym zakresie nie była jednoznacznie określona w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., pozostając w sprzeczności z wymogiem prostoty i jasności zapisów umownych które winny spełniać kryteria umożliwiające kredytobiorcy zrozumienie w pełni zapisów umowy i oszacować konsekwencje finansowe zawartej umowy. Nie zmieniła tego okoliczność, że powodowie złożyli oświadczenie, w którym potwierdzili, że zostali zapoznani z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej i ryzyka kursowego, mającymi wpływ na wysokość zobowiązania z umowy oraz wysokość rat i są świadomi ich ponoszenia, skoro nie wykazano rzetelnego wyjaśnienia im tych okoliczności.

Aby uznać dane postanowienie umowne za abuzywne niezbędne jest aby kształtowały one prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść i okoliczności zawarcia (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2). Zapisy umowy odnosiły się do wskazanej Tabeli kursów walut obcych stosowanej u pozwanego, jednakże sytuacja, w której bank w sposób jednostronny i nieograniczony określa wysokość kursów kupna i sprzedaży walut, na podstawie których jest następnie ustalana wysokość wypłaconego kredytu i świadczenia konsumenta (raty), godzi w równowagę kontraktową stron wprowadzając daleko idącą dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Zatem kwestionowane przez powodów postanowienia umowy są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Pozwany nie mógłby bowiem racjonalnie spodziewać się, iż kredytobiorca zgodziłby się na powyższe postanowienia w drodze negocjacji indywidualnych, gdyby w sposób zrozumiały, prostym językiem przedstawiono mu wyżej wymienione konsekwencji i ryzyka dotyczące w istocie braku przewidywalności poziomu waluty indeksowanej w dłuższej perspektywie czasowej. Powyższe postanowienia umowy i zbioru uznać należy za godzące w równowagę kontraktową, nierównomiernie rozkładając prawa i obowiązki między stronami przedmiotowej umowy (por.. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, OSNC 2020/7-8/64). Przyznają bowiem pozwanemu uprawnienie do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron, poprzez stosowanie bliżej niesprecyzowanego mechanizmu przeliczenia waluty, zarówno kwoty kredytu, jak i raty kapitałowo - odsetkowych. Mechanizm ten kształtowany jest bowiem poprzez odesłanie do kursów walut ustalanych każdorazowo na podstawie tabeli sporządzanej przez bank, w oparciu o nieustalone z powodami kryteria, które nie są transparentne, nie spełniają wymogu wyrażenia ich prostym i zrozumiałym językiem.

Kwota kredytu w tej umowie określona została określona w USD. W praktyce kwota ta nigdy nie została wypłacona powodom, którzy otrzymali kwotę wyrażoną w złotych polskich. Nie mogli oni wnioskować o wypłatę bezpośrednio kwoty wskazanej w umowie. Funkcjonalnie kredyt ten nie różnił się od kredytu indeksowanego w walucie obcej.

Konsekwencją abuzywności postanowień umownych jest brak związania nimi powodów co determinuje konieczność pominięcia kursów walut obcych ustalanych jednostronnie przez bank. W umowie powstaje zatem luka, powodująca brak możliwości przeliczenia zobowiązania powodów do USD. Tym samym dochodzi do niemożności określenia zarówno wysokości wykorzystanego kapitału, jak i poszczególnych rat.

Skoro zatem w umowie powstaje luka, która uniemożliwia jej funkcjonowanie, konieczne jest ustalenie, czy istnieje możliwość jej uzupełnienia.

Zdaniem Sądu w niniejszym przypadku brak jest podstaw, aby w miejsce abuzywnych klauzul waloryzacyjnych wprowadzać inny miernik wartości.

W orzeczeniu Kasler (C 26/13) Trybunał dopuścił zastąpienie nieuczciwego warunku dyspozytywnym przepisem krajowym jedynie wówczas, gdy wyeliminowanie nieuczciwego warunku oznacza na mocy prawa krajowego unieważnienie całej umowy (co zdaniem Sądu ma miejsce w niniejszej sprawie) oraz kumulatywnie jeżeli unieważnienie to naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje (co jak wynika z jednoznacznego stanowiska kredytobiorców podtrzymanego po udzieleniu informacji o możliwych konsekwencjach w niniejszej sprawie nie zachodzi).

Z kolei z orzeczenia TSUE w sprawie Dziubak (c – 260/18) wynika, że:

a) w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy (którą implementowały do polskiego porządku prawnego przepisy art. 385 ¹ i nast. k.c.), skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje (...)),

b) w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym albo przepisem, który można by zastosować za zgodą stron, o ile brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi (pkt 48, 58 i nast. wyroku (...)),

c) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego, gdyż spowodowałoby to twórczą interwencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów zamierzoną przez strony, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów (dotyczy m.in. art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 k.c. - por. w szczególności pkt 57-62 wyroku (...)),

d) w przypadku ustalenia, że wyeliminowanie postanowień niedozwolonych powoduje zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy, nie ma przeszkód, aby przyjąć, zgodnie z prawem krajowym, że umowa taka nie może dalej obowiązywać (por. w szczególności pkt 41-45 wyroku (...)),

e) nawet jeżeli skutkiem wyeliminowania niedozwolonych postanowień miałoby być unieważnienie umowy i potencjalnie niekorzystne dla konsumenta następstwa, decyzja co do tego, czy niedozwolone postanowienia mają obowiązywać, czy też nie, zależy od konsumenta, który przed podjęciem ostatecznej decyzji winien być poinformowany o takich skutkach (por. w szczególności pkt 66-68 wyroku (...)).

Przenosząc zatem powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalały na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Nie ma przy tym możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Wspomniany przepis obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie z dniem 24 stycznia 2009r.), jednakże zastąpienie nieuczciwego warunku jest ograniczona do przepisów prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę (por. wyroki Dziubak (C-260/18 pkt 58 -59), Kasler (C 26/13), zaś powodowie nie wyrazili zgody na zastąpienie nieuczciwego warunku przepisem o charakterze dyspozytywnym, w szczególności na zastosowanie zasad przeliczeniowych wynikających z art. 358 § 2 k.c.

Ostatecznie zatem - skoro w niniejszej sprawie po wyłączeniu nieuczciwych warunków, ze względu na zmianę charakteru umowy nie jest możliwe jej obowiązywanie, a brak jest zgody na ich zastąpienie – umowę należało uznać za nieważną od początku.

W świetle art. 189 k.p.c. zasadniczą przesłanką zasadności powództwa o ustalenie jest istnienie interesu prawnego w zgłoszeniu żądania ustalenia. Zawarta pomiędzy stronami umowa kredytowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany w całości. Ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zapłatę (zwrot) należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie reguluje w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Tymczasem stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń, lecz również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie sądu znosi więc wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. Na tym zaś polega interes prawny powodów w rozumieniu art. 189 k.p.c.

W orzecznictwie i doktrynie trwa spór co do sposobu rozliczania roszczeń przysługujących kredytodawcy i kredytobiorcom w sytuacji gdy umowa kredytu okazała się nieważna. Pojawiły się w tym zakresie dwie dominujące teorie, a mianowicie teoria dwóch kondykcji i teoria salda. Teoria dwóch kondykcji opiera się na założeniu, że świadczenie nienależne stanowi szczególny rodzaj bezpodstawnego wzbogacenia uregulowany przez ustawodawcę odmiennie od zasad wynikających z art. 405 k.c. Jej zwolennicy przyjmują, że ustawodawca przesądził, iż samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu i nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło accipiensa ani czy na skutek tego świadczenia majątek solvensa uległ zmniejszeniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powoda, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego - przesłankę jego wzbogacenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku sygn. V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo, uchwała z dnia 16 lutego 2021r. sygn. III CZP 11/20, uchwała z dnia 7 maja 2021 roku sygn. III CZP 6/21).

Powodowie od dnia zawarcia umowy do dnia 10 sierpnia 2023r. uiścili na rzecz pozwanego tytułem rat kapitałowo – odsetkowych, składek na ubezpieczeni niskiego wkładu własnego oraz innych opłat kwotę w wysokości 279.764,18 złotych. Nadto tytułem prowizji uiścili 1.164,74 USD, przy czym zgodnie z § 8 umowy prowizja płatna była w złotych, po przeliczeniu kwoty prowizji po kursie sprzedaży dewiz banku według tabeli kursów z dnia wpłaty prowizji. Ponieważ tabele kursów walut obcych pozwanego są dostępne od dnia 6 czerwca 2012r. to powodowie na potrzeby przeliczenia przyjęli kurs sprzedaży NBP z dnia zawarcia umowy (3,2565) stąd tytułem prowizji domagali się kwoty 3.792,98 zł.

Żądanie w zakresie powyższych kwot mieści się w zakresie kwot wpłaconych przez powodów z tytułu nieważnej umowy i jako takie zostało uwzględnione przez Sąd na mocy art. 410 k.c.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Wezwanie do zapłaty zostało doręczone pozwanemu w dniu 13 października 2023r. (k. 61). W piśmie tym wyznaczono termin 14 dni na uregulowanie kwoty dochodzonej pozwem, zatem po upływie powyższego terminu pozwany, pozostawał w stanie opóźnienia co do świadczenia, które uznane zostało za nienależne. Mając powyższe na względzie o odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (10.800 zł stawka minimalna wynagrodzenia pełnomocnika, 34 zł opłaty skarbowe od pełnomocnictw oraz 1.000 zł opłata od pozwu). Niniejsza sprawa nie ma charakteru precedensowego, a stopień jej zawiłości nie jest znaczny na tle innych spraw tego rodzaju. Rodzaj i zawiłość sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika strony powodowej nie uzasadniają przyznania wynagrodzenia w wysokości wyższej niż stawka minimalna.

Gliwice, dnia 21 listopada 2024r.

SSO Katarzyna Banko

.