Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Hajduk
Protokolant:	Sandra Conrad

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 lipca 2024 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa J. S., U. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę

1.  ustala, że umowa kredytu nr (...) z dnia 15 czerwca 2007 roku zawarta pomiędzy powodami J. S. i U. S. oraz (...)
w G. jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego (...) w G. na rzecz powodów kwotę 328.959,24 złotych ( trzysta dwadzieścia osiem tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt dziewięć złotych dwadzieścia cztery grosze) z następującymi ustawowymi odsetkami:

a.  od kwoty 324.071,24 złotych ( trzysta dwadzieścia cztery tysiące siedemdziesiąt jeden złotych dwadzieścia cztery grosze) od dnia 28 listopada 2023 roku;

b.  od kwoty 4.888 złotych ( cztery tysiące osiemset osiemdziesiąt osiem złotych) od dnia 19 czerwca 2024 roku;

2.  w pozostałym zakresie odsetek powództwo oddala;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.800 złotych ( jedenaście tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

SSO Wojciech Hajduk

IC 295/24 UZASADNIENIE

Powodowie J. S. i U. S. w ostatecznie ukształtowanym żądaniu domagali się:

-ustalenia, że umowa kredytu nr (...) z dnia 15.06.2007r. zawarta z (...) w G. jest nieważna ;

- zasądzenia od pozwanego (...) w G. na rzecz powodów kwot:

a/ 324.071,24zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28.11.2023r.

b/ 4.888zł z następującymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia:

-od kwoty 2.475 od dnia 15.02.2024

-od kwoty 2.413zł od dnia 10.03.2024

[pozew i pismo z 20.05.2024 k-239]

Uzasadnili, że zawarli z (...), poprzednikiem prawnym pozwanego (...) , na podstawie funkcjonującego wzorca, umowę kredytu (...). Celem kredytowania było pokrycie części kosztów budowy domu. Bank stosował własne kursy kupna i sprzedaży walut ustalane wg własnej Tabeli kursów walut, które ustalał w sposób dowolny.

Postanowienia umowne w §7ust2; §10ust6; §17 umowy nie zostały indywidualnie uzgodnione między stronami, a jednostronnie narzucone przez bank powodując dezorientację co do wysokości świadczeń mających zostać spełnionych w przyszłości. Nie mieli żadnego wpływu na treść i charakter wskazanych postanowień. Nie otrzymali prawdziwej i rzetelnej informacji na temat sposobu ustalania wysokości raty kapitałowo-odsetkowej, sposobu, warunków i przyczyn ustalania kursów wymiany walut mających wpływ na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Nie mieli wiedzy na temat mechanizmu indeksacji, nie negocjowano z nimi postanowień umowy, nie uzyskali informacji o specyfice mechanizmu indeksacji. Nie poinformowano ich o przyczynach i konsekwencjach ekonomicznych wiążących się lub mogących się wiązać z zawarciem umowy o kredyt indeksowany do kursu waluty obcej. Nie mieli wiedzy w jaki sposób ich zobowiązanie o będzie przeliczane w praktyce przez Bank: a co za tym idzie - nie wiedzieli i nie mogli się dowiedzieć w jakiej wysokości w przyszłości będą spłacać raty kapitałowo- odsetkowe z tytułu salda kredytowego. Prowadzi to do unieważnienia umowy w rozumieniu art. 353 ¹ kc i art. 58kc. Posiadają interes materialnoprawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., albowiem orzeczenie wydane w sprawie doprowadzi do zniwelowania skutków prawnych nieważnego stosunku prawnego.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. Zaprzeczył aby umowa była nieważna i aby zawierała klauzule abuzywne. Pozew ma na celu podważenie umowy sprzecznie z rolą i funkcją indywidualnej kontroli postanowień umownych, które zostały indywidualnie uzgodnione. Bank stosował rynkowe kursy waluty obcej. Powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy. W świetle wyroku TSUE z 2.09.2021r. wydanego w analogicznej sprawie C-932/19 dopuszczalne jest zastąpienie klauzuli indeksacyjnej określonej w §17 umowy oficjalnym kursem wymiany NBP. Przy uznaniu umowy za nieważną brak podstaw do przyjęcia wzbogacenia banku i zwrotu świadczenia zakwalifikowanego jako nienależne (art. 409kc). Zastosowanie będzie miał również przepis art. 411pkt1 i2kc wykluczający zwrot świadczenia. Pismem z dnia 6.05.2024 złożył zarzut zatrzymania świadczenia powodów do czasu zaoferowania zwrotu świadczenia wzajemnego 255.500,94 udzielonego kapitału [k-224-232]

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 15.06.2007r. poprzednik prawny powoda (...) Bank zawarł z powodami umowę kredytu nr (...) na kwotę 263.115,30zł, indeksowanego do CHF, na okres 336 miesięcy procentowanego stawką LIBOR 3. Celem kredytu było sfinansowanie kosztów budowy domu oraz pokrycie kosztów ubezpieczenia ryzyka utraty pracy opisanego w §13 w wysokości 5.625,40zł oraz opłaty od sądowej za wpis hipoteki w kwocie 200zł, oraz ubezpieczenia na życie oraz na wypadek całkowitej niezdolności do pracy w kwocie 1.7890,90zł. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że kwota kredytu jest indeksowana do CHF, spłata nastąpi w równych miesięcznych ratach (§1 pkt 1,2 k-38, wniosek kredytowy k-177-178). W §1ust1 umowy wskazano, że w dniu wypłaty kredytu saldo jest wyrażone w walucie, do której indeksowany jest kredyt, według kursu kupna waluty podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...), opisanej w §17 umowy, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie wg kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów. Według §7ust2 umowy każdorazowo wypłacana kwota polskich złotych zostanie przeliczona na walutę, do której indeksowany jest kredyt, według kursu kupna waluty podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez bank [§7ust2 umowy k-30]. W §10ust6 wskazano, że rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę, będzie następować według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) obowiązującego w dniu dokonania wpływu środków do banku. Według §17ust 1-4 umowy do rozliczania wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże (...) [§17ust 1-4 umowy k-35].

Do zawarcia umowy doszło gdy powodowie szukali możliwości sfinansowania budowy domu. Wszystkie formalności zostały przeprowadzone w oddziale banku w Z.. Powodowie byli zdecydowani na kredyt indeksowany do CHF, podobny zaciągnęli ich znajomi. Oferta kredytu indeksowanego była znacznie korzystniejsza, o niższej racie, ponadto nie posiadali zdolności kredytowej na kredyt w PLN w oczekiwanej wysokości 200.000zł. Według doradcy kredytowego waluta CHF była stabilna, a kredyt bezpieczny. Wypełnili wniosek kredytowy i jednocześnie podpisali oświadczenie, że wybrali kredyt w walucie obcej po uprzednim poinformowaniu o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Oświadczyli, że zostali pouczeni o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej [k-180 i 180v]. Nie przekazano im jednak szczegółowej informacji o ryzyku kursowym i nie wyjaśniono wpływu wahań kursowych na wysokość kapitału do spłaty i raty kredytowej, nie przedstawiono symulacji obrazujących takie zmiany, nie poinformowano o możliwości spłaty w walucie kredytu. Powodowie nie mieli świadomości, o możliwości jakiegokolwiek negocjowania warunków umowy, nie zostali o tym poinformowani. Nie wiedzieli, że bank samodzielnie ustala kursy walut obcych, a na potrzeby umów kredytu stosuje dwa odrębne kursy. Żadne postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgadniane z wyjątkiem tych, które dotyczyły wysokości kredytu i czasu spłaty Poinformowano ich, że otrzymają kredyt w złotówkach i będą spłacali w złotówkach. Z umową zapoznali się pobieżnie przed jej podpisaniem, nie zadawali pytań. następnie umowę podpisano.

Spłacili łącznie 328.959,24zł [zeznania powoda k-248-249, zeznania powódki k-249, wniosek o udzielenie kredytu z 23.04.2007r k-177-178, oświadczenia z 17.05.2007 k-181 i k-181v, zaświadczenie banku k-71-77, przelewy rat k-241 i 242].

Powyższy stan faktyczny oparto przede wszystkim za dokumentach i zeznaniach powodów. Przedłożone przez pozwanego pisemne oświadczenia M. C. [k-196] mają drugorzędne znaczenie bowiem te nie miał kontaktu z powodami, nie brał udziału w rozmowach. Oświadczenia dotyczą min. mechanizmów finansowych oraz obowiązków pracowników banku w zakresie udzielania informacji klientom w oderwaniu od konkretnej sytuacji powodów, sposobu przedstawienia im oferty i okoliczności zawarcia umowy. Pozostałe dokumenty dołączone do akt nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Przedstawiona przez pozwanego informacja dla klientów ubiegających się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej [k-155-156], nie zawiera daty, nie wiadomo czy bank nią dysponował w czasie gdy umowa stron była zawierana i udostępniał klientom. Zarządzenie Prezesa Zarządu (...) (...) z 23.06.2006r. w sprawie wprowadzenia procedury informowania klientów o ryzykach związanych z zaciąganiem kredytów hipotecznych indeksowanych do waluty obcej [k-190-191], uchwała zarządu banku (...) [k-193] i decyzja Komitetu (...) (...) z 11.12.2009r. nr 29.2009 oraz dołączone opinie prawne pozostają bez znaczenia, pozostają w oderwaniu od okoliczności udzielenia kredytu powodom. Opinie prawne generalnie przedstawiają korzystne dla pozwanego poglądy związane z interpretacją kredytów denominowanych i indeksowanych.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Następstwo prawne pozwanego w odniesieniu do (...) pozostaje poza sporem. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy o kredyty indeksowane do waluty obcej były, w czasie zawarcia spornej umowy, dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ^{( 1 )}kc. Analiza spornej umowy kredytu przez pryzmat art. 385 ^{( 1 )}§1kc prowadzi do wniosku, że w nie doszło do jej skutecznego zawarcia z uwagi na rażące naruszenie interesów powodów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków. Zgodnie z art. 385 ^{( 1 )}§1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W pierwszym rzędzie należy dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia umowne, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe (kredytu indeksowanego, denominowanego lub wprost kredytu walutowego). W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W wyroku z 20 września 2017r. C-186/16 dokonał wykładni art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13 z 5.04.1993r. W uzasadnieniu wyroku C- 260/18 (pkt 44 wyroku)Trybunał ponownie potwierdził swoje stanowisko w odniesieniu do kredytu indeksowanego, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy. Orzeczenia te są wiążące dla Sądu Polskiego. Stosując prounijną wykładnię art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 4 i 6 art. dyrektywy 93/13 przyjęto więc, że kwestionowane przez pozwanych postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron ( essentialia negotii). Tym samym w dalszym etapie rozważań, w świetle art. 385 ^{( 1 )}§1kc, konieczna jest ocena czy określone w spornej umowie i stanowiące główne świadczenia stron klauzule ryzyka walutowego (§1pkt1, §7pkt2, §10pkt6, §17pkt1-4 umowy) zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co skutkowałoby związaniem stron umową.

Umowa kredytowa w §1pkt1, §7pkt2, §10pkt6, §17pkt1-4 uzależnia warunki waloryzacji świadczenia od kompetencji banku odsyłając do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów" obowiązującej w banku. Prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznaje żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Bank swobodnie ustalał, według tylko sobie znanych zasad, kursy walut, mając nieograniczone prawo kształtowania raty. Jest to równoznaczne z prawem dowolnego kształtowania wysokości świadczeń głównych (wysokości raty i całej należności) w czasie trwania stosunku prawnego. Tym samym nie można mówić o jednoznacznym określeniu głównego świadczenia. Umowa powoduje swoistą nierówność informacyjną stron, na skutek której konsument dowiaduje się o poziomie zadłużenia ratalnego, już spłaconego w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z jego rachunku. Jest to nie do zaakceptowania w świetle art. 385 ¹kc.

Dodatkowym naruszeniem dobrych obyczajów i rażącym naruszeniem usprawiedliwionych interesów pozwanych jako konsumentów jest zastrzeżenie dwóch różnych kursów wymiany: kursu kupna dla przeliczenia wypłaconego przez bank kredytu, zaś kursu sprzedaży dla obliczania rat spłacanego kredytu. Powoduje to nieuzasadnione korzyści kosztem konsumenta i narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Przede wszystkim bank naruszył obowiązek rzetelnego poinformowania konsumentów o ryzyku walutowym. Podpisane przez powodów oświadczenie z dnia 17.05.2007r.o zapoznaniu z ryzykami związanymi z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej i ryzyku zmiennej stopy procentowej jest blankietowe, nie wynika z niego jakie informacje przekazano. Bank powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahana kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby płynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia dla konsumenta w przypadku dewaluacji waluty. Okoliczności te nie miały miejsca. Powodowie nie mieli realnej możliwości oddziaływania na treść postanowień umownych, nie zostały indywidualnie uzgodnione. Argumentacja pozwanego odwołując się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających w wysokości od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych, ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy.

Stanowi to naruszenie dobrych obyczajów rozumianych jako normy polegającej na nienadużywaniu w stosunku do słabszego uczestnika obrotu posiadanej przewagi ekonomicznej. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem przez działanie wbrew dobrym obyczajom należy rozumieć wprowadzenie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron, zaś rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję na jego niekorzyść praw i obowiązków wynikających z umowy (tak m.in. sn w wyrokach: z 19 marca 2007 r., III CSK 21/06, z 29 sierpnia 2013r., I CSK 660/12 i z 13 sierpnia 2015 r., I CSK 611/14). Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Bank traktujący konsumenta go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron. powoduje to rażące naruszenie interesów powódki (wyrok sądu najwyższego z 15 stycznia 2016 roku, I CSK 125/15). Argumentacja odwołująca się do faktycznego stosowania kursów nie odbiegających w wysokości od rynkowych nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umownych, ocena jest niezależna od sposobu wykonywania umowy. jak wynika zarówno z brzmienia art. 4 ust. 1 dyrektywy, jak i treści art. 385 ² k.c., oceny postanowień umownych należy dokonywać w świetle całokształtu umowy według stanu z chwili jej zawarcia. Powoduje to, że umowa stron nie wiąże. Skutek nieważności nie został również zniwelowany przez nowelę art. 69 Pr. bank wprowadzająca z dniem 26 sierpnia 2011 roku regulację wyrażoną w ust. 2 pkt 4a tej ustawy. Ustawa weszła w życie po zawarciu umowy.

Okoliczność, że klauzula indeksacyjna zawarta w §17 umowy odwołuje się do kursu NBP powiększonego o marżę banku, w niniejszej sprawie pozostaje bez znaczenia.

W wyroku z dnia 29.04.2021 IC 19/20 Europejski Trybunał Sprawiedliwości odniósł się do możliwości usunięcia elementu klauzuli indeksacyjnej kredytu hipotecznego dotyczącego marży. Trybunał wskazał, że wykładni art.6ust1 i art.7ust1 dyrektywy 93/13 należy dokonywać w ten sposób, że :

-z jednej strony nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, w wypadku gdy odstraszający cel tej dyrektywy jest realizowany przez krajowe przepisy ustawowe regulujące korzystanie z niego, o ile element ten stanowi odrębne zobowiązanie umowne, które może być przedmiotem indywidualnej kontroli pod kątem nieuczciwego charakteru.

- z drugiej strony przepisy te stoją na przeszkodzie temu, by sąd odsyłający usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku poprzez zmianę jego istoty, czego zbadanie należy do tego sądu.

Dopuszczalność usunięcia elementu klauzuli dotyczącego marży nie ma znaczenia.

W niniejszej sprawie decydujące dla oceny ważności umowy jest naruszenie obowiązku informacyjnego banku. Na etapie zawierania umowy powodowie nie zostali w ogóle pouczeni o ryzyku kursowym, blankietowe oświadczenie z 17.05.2007r. nie spełnia żadnego wymogu informacyjnego. Powodowało to rażące naruszenie ich interesów jako konsumentów poprzez niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej na skutek nieusprawiedliwionej i niekorzystnej dysproporcji praw i obowiązków z art. 385 ¹kc. Powodowie nie mieli rozeznania i na skutek zaniechania banku nie przewidywali konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy.

Bank powinien przedstawić pełną informację umożliwiającą podjęcie racjonalnej decyzji o długofalowych skutkach, w tym przedstawić wahana kursów wymiany i ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, klarownie wyjaśnić, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby płynęłaby silna deprecjacja kursu waluty krajowej, a także wyjaśnić, że ryzyko kursowe z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia dla konsumenta w przypadku wzrostu wartości waluty. Okoliczności te nie miały miejsca..

Klauzula indeksacyjna, do której bezpośrednio odnosi się obowiązek informacyjny banku, określa główne świadczenia stron. Zgodnie z art. 385 ¹ §1kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Abuzywność postanowień umownych dotyczących głównych świadczeń stron, gdy nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny skutkuje niezwiązaniem tą umową. Wobec niespełnienia obowiązku informacyjnego przez banku obecnie nie ma podstaw do ingerencji w klauzulę indeksacyjną poprzez usunięcie z niej marży banku. Nie zmieniłoby to okoliczności, że powodowie w chwili zawierania umowy nie mieli rozeznania i nie mogli przewidywać jej ekonomicznych konsekwencji. Powoduje niezwiązanie tą umową.

Powodowie poinformowani przez Sąd na rozprawie w dniu 3.07.2024r. o możliwych negatywnych dla nich konsekwencjach związanych z ustaleniem nieważności umowy oświadczyli, że nie chcą jej utrzymania w mocy. Skoro nie doszło do skutecznego zawarcia umowy z uwagi na naruszenie normy art. 385 ¹ §1kc żądanie zwrotu nienależnego świadczenia z tytułu uiszczonych rat jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w ustaleniu występuje tylko wówczas gdy istnieje obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Zgodnie z powszechnie przyjętym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, interes prawny nie istnieje, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa dalej idącego w swych skutkach. W niniejszej sprawie powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia. Umowa została zawarta na 360 miesięcy, okres ten nie upłynął. Żądanie ustalenia jej nieważności, niezależnie od żądania zapłaty tytułem wzbogacenia, gwarantuje im pewność swojej sytuacji prawnej na przyszłość. Samo żądanie zapłaty, pomimo że przesłankowo ustalałoby nieważność umowy, nie gwarantowałoby takiej pewności prawnej.

Do rozliczeń stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405-411k.c. regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z art. 405kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe zwrotu jej wartości. Obowiązkiem stron umowy kredytu jest wzajemne zwrócenie świadczeń. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. [uchwała SN z 7.05.2021 IIICZP 6/21].

Tym samym osoba wzbogacona zobowiązana jest do zwrotu korzyści. Żądanie dotyczy całości uiszczonych rat, które obejmowały również kredytowane koszty ubezpieczenia i opłaty banku. Jest uzasadnione. Należy wskazać, że było to nienależne świadczenie przekazane pozwanemu i w całości podlega zwrotowi. Z akt nie wynika czy i w jakiej wysokości zostało przekazane ubezpieczycielowi.

Do sprawy nie będzie miał zastosowania przepis art. 411pkt1kc według nie można żądać zwrot świadczenia nienależnego jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Kredyt był spłacany w przekonaniu, że umowa jest prawidłowa i nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, powodowie nie wiedzieli więc, że nie byli zobowiązani do spełnienia, a w efekcie spełnili świadczenie z warunkowo bezskutecznej czynności prawnej, więc miała charakter umowy ważnej. Gdy uzyskali pomoc prawną to wytoczyli powództwo.

Również art. 411pkt 4 kc nie ma zastosowania. Według tego przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia nienależnego, jeżeli zostało spełnione zanim wierzytelność stała się wymagalna. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych (min. SN postanowienie z 6.07.2021 IIICZP 41/20; SA w Gdańsku w wyroku z 30.11.2021 IACa 625/21). Również art. 411pkt2 nie ma zastosowania. Spełnienie nieważnego świadczenia na rzecz banku nie może być uznane za wypełnienie zasad współżycia społecznego, bank na skutek wykorzystania silniejszej pozycji czerpałby nieuzasadnione zyski względem powodów.

Zgłoszony zarzut zatrzymania jest bezzasadny. W ocenie sądu nie jest dopuszczalne automatyczne stosowania prawa zatrzymania w sytuacji, gdy oba świadczenia stron mają charakter pieniężny. W takiej sytuacji pozwanemu przysługuje dalej idące uprawnienie – dokonania potrącenia wzajemnych wierzytelności. W umowie wzajemnej wymiana dóbr zakłada różnorodzajowość przedmiotów świadczeń obu stron, co wyklucza potrącenie. Prawo zatrzymania, o którym mowa w art. 496 k.c. powinno być pojmowane jako środek zabezpieczenia roszczenia, które wymaga złożenia stosowanego oświadczenia prawo kształtującego. Skorzystanie z prawa zatrzymania ma zmierzać do zachowania faktycznej równowagi między osobami zobowiązanymi nawzajem do spełnienia świadczenia. Tym samym prawo zatrzymania co do zasady nie przysługuje w sytuacji, gdy uprawniony może doprowadzić do zaspokojenia swojej wierzytelności w wykonaniu przysługującego mu potrącenia. Prawo to winno być postrzegane jako instrument prawny, którego stosowanie aktualizuje się, gdy dłużnikowi nie przysługuje inny efektywny środek ochrony prawnej prawa podmiotowego. Takim środkiem niewątpliwie jest istnienie możliwości wykonania prawa potrącenia, gdzie skutek jest dalej idący – prowadzi do zaspokojenia własnego roszczenia.

W przypadku nieważności umowy kredytu podlegające zwrotowi świadczenia obu stron polegają wyłącznie na świadczeniu pieniędzy. Skoro zaś każdej ze stron służy wierzytelność pieniężna, to interes każdej z nich dostatecznie zabezpiecza potrącenie. Należy mieć również na uwadze cele dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L nr 95, s. 29), można przyjąć, że powołanie się na prawo zatrzymania utrudnia lub uniemożliwia konsumentom realizację ich uprawnień.

Na zasadzie art. 235 ² §1 pkt 2kpc pominięto dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości. Wniosek ten jest bezzasadny wobec ustalenia nieważności umowy w świetle art. 385 ¹ §1kc

W świetle powyższego

w pkt1 wyroku na mocy art. 189kpc ustalono, że umowa kredytu nr (...) z dnia 15.06.2007r. zawarta pomiędzy powodami oraz (...) w G. jest nieważna,

w pkt 2 uwzględniono żądanie zasądzenia kwoty 328.959,24zł. O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481kc, zasądzono je od kwoty 324.071,24zł od dnia 28.11.2023r. (wezwanie do zwrotu całości świadczenia z 25.10.2023 k-92) oraz od kwoty 4.888zł od dnia następnego po doręczeniu odpisu pisma rozszerzającego żądanie pozwu tj. 19.06.2024r. Od tego momentu bank pozostawał w opóźnieniu. Powodowie nie wykazali by wcześniej wezwali pozwanego do zapłaty tej kwoty.

W pkt 3 w pozostałej części powództwo co do odsetek oddalono jako bezzasadne. W pkt 4 na zasadzie art. 98 kpc zasądzono koszty postepowania opłatę od pozwu i wynagrodzenie pełnomocnika wg minimalnej stawki