Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Tadeusz Trojanowski
Protokolant:	stażysta Monika Atałap

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2025 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w G.

przeciwko P. J., G. T., A. J.

o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 15 000 (piętnaście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku.

SSO Tadeusz Trojanowski

Sygn. akt I C 182/23

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 24 kwietnia 2025 r.

(...). w G. – wniósł o uznanie za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości dwóch czynności prawnych:

1.  oświadczenia z dnia 14 listopada 2017 r. o ustanowieniu hipoteki na rzecz pozwanych G. T. oraz P. J. na kwotę 1.500.000 zł, obciążającej nieruchomość objętą księgą wieczystą nr (...), tytułem zabezpieczenia zwrotu pożyczki (wraz ze świadczeniami ubocznymi) udzielonej przez wskazanych pozwanych na rzecz R. P.,

2.  umowy sprzedaży z dnia 8 sierpnia 2019 r., na mocy której spółka (...) Sp. z o.o. zbyła na rzecz pozwanych: P. J., A. J. i G. T. nieruchomość gruntową położoną w G., objętą księgą wieczystą (...), oraz udział 2/20 w prawie własności nieruchomości objętej księgą (...).

Poza powyższym żądaniem wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W uzasadnieniu podniósł, że wskazane czynności zostały dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli i jako takie winny zostać uznane za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Pierwsze znane powodowi długi Spółki istniały już co najmniej w pierwszej połowie 2017 roku, czyli jeszcze przed dokonaniem pierwszej zaskarżonej czynności (hipoteka), dzięki której pozwani uzyskali prawo prowadzenia egzekucji z pierwszeństwem przed wierzycielami Spółki, poprzez drugą uzyskali nieruchomość, z której środki mogły by zostać przeznaczone na spłatę innych wierzycieli Spółki.

Pozwani P. J., A. J. oraz G. T. wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu wskazując, że czynności te miały charakter ekwiwalentny, wynikały z udzielonej pożyczki, a ich wiedza nie obejmowała sytuacji finansowej dłużnika w zakresie, który uzasadniałby przypisanie im świadomości pokrzywdzenia wierzycieli.

W toku postępowania powód wniósł o udzielenie zabezpieczenia roszczenia przez zakaz zbywania i obciążania nieruchomości objętej powództwem. Postanowieniem z dnia 24 listopada 2022 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach udzielił zabezpieczenia, jednak postanowieniem z dnia 13 listopada 2023 r. (sygn. akt V ACz 310/23) Sąd Apelacyjny w Katowicach uchylił to postanowienie i oddalił wniosek o zabezpieczenie.

Sąd ustalił:

W dniu 14 listopada 2017 r. spółka (...) sp. z o.o., będąca wówczas właścicielem nieruchomości położonej w G. przy ul. (...) (...), objętej księgą wieczystą (...), ustanowiła hipotekę umowną w kwocie 1.500.000 zł na rzecz G. T. i P. J.. Zabezpieczenie miało dotyczyć roszczeń z tytułu zwrotu pożyczki, jakiej obaj pozwani udzielili osobie trzeciej – R. P.. R. P. był w tym czasie prokurentem w (...) Sp. z o.o., zaś członkiem zarządu spółki była jego żona. Do ogłoszenia upadłości spółki doszło postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 8 kwietnia 2022 r. (sygn. akt V GU 4/22). Jak wynika z informacji ujawnionych w toku postępowania, R. P. otrzymał od pozwanych działających jako osoby fizyczne G. T. – a pośrednio także od P. J. – kilka pożyczek w okresie od 2014 do 2019 r., w tym jedną, która została zabezpieczona wskazaną wyżej hipoteką. Pozwany G. T. przyznał, że relacja z R. P. miała wyłącznie charakter biznesowy, a kontakt został nawiązany w roku 2014 lub 2015, przy okazji meczu (...). G. T. został wówczas zaproszony do loży VIP, gdzie obecny był również R. P. - znany, majętny i szanowany biznesmen w G.. Sam pozwany przyznał, że nie pamięta dokładnie, kto ich sobie przedstawił, jednakże już sama obecność w takiej przestrzeni sprzyjała nawiązywaniu kontaktów. Pozwany podkreślał, że nie utrzymywał z R. P. relacji towarzyskich, nie znał szczegółów jego działalności gospodarczej ani sytuacji finansowej spółki (...), a wszelkie decyzje o udzieleniu pożyczek podejmował na podstawie wiarygodności dłużnika oraz wcześniejszej terminowości spłat.

W dniu 8 sierpnia 2019 r. doszło do zawarcia umowy sprzedaży tej samej nieruchomości – wraz z udziałem 2/20 w prawie współwłasności drogi dojazdowej (KW (...)) – przez (...) Sp. z o.o. na rzecz pozwanych: G. T., P. J. oraz A. J.. Zgodnie z treścią aktu notarialnego, cena sprzedaży została w części rozliczona przez kompensatę z istniejącym zobowiązaniem R. P. wobec pozwanych z tytułu udzielonej pożyczki, której rozliczenie nastąpiło za zgodą dłużnika oraz stron transakcji. W dokumencie notarialnym znalazł się zapis, że kwota należności z tytułu ceny sprzedaży w wysokości 936.000 zł zostaje zaliczona na poczet wierzytelności przysługującej pozwanym względem R. P..

Powyższe ustalenia faktyczne poczyniono w pierwszej kolejności na podstawie wyżej wskazanych dokumentów, które z mocy art. 243 ² kpc podlegały zaliczeniu w poczet materiału dowodowego bez odrębnej decyzji. Całość dokumentacji nie została w sposób skuteczny zakwestionowana przez żadną ze stron pod względem swojej prawdziwości oraz autentyczności. Ustalenia w zakresie dokumentów zostały uzupełnione zeznaniami świadków J. B. i T. G. oraz pozwanego G. T.. w szczególności na okoliczność tego czy zachodzą domniemania z art. 527 par. 3 i 4 kc tj. czy pozwany jako osoba trzecia miał świadomość zagrożenia wypłacalności spółki lub działał w celu pokrzywdzenia jej wierzycieli. Zeznania pozwanego G. T. korespondują z przedstawioną dokumentacją i nie zostały podważone skutecznym dowodem przeciwnym. Pozwany opisał dokładnie okoliczności poznania R. P., zakres udzielanych pożyczek oraz sposób ich spłaty, w tym także fakt wcześniejszego rozliczenia jednej z pożyczek poprzez przeniesienie własności lokalu mieszkalnego. Zeznał również, że brak było przesłanek do kwestionowania wypłacalności dłużnika, zwłaszcza w świetle ciążącej na nieruchomości i spłacanej wówczas hipoteki bankowej.

Ustalenia w zakresie ekwiwalentności świadczeń poczyniono na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy A. R., z której wynika, że wartość nieruchomości po przeprowadzonych remontach wynosiła 883.600 zł, zaś wartość nakładów wyniosła 68.200 zł. Prace remontowe były wykonywane przez pozwanych, co potwierdziły zeznania świadków. Nie stwierdzono, aby czynności te były nietransparentne lub odbiegały od rynkowych standardów.

Sąd zważył:

W ocenie Sądu roszczenie jest niezasadne. Zgodnie z art. 527 § 1 kc, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub – przy zachowaniu należytej staranności – mogła się dowiedzieć. Skarga pauliańska służy ochronie interesów wierzyciela, jednak ingeruje w stosunki majątkowe osób trzecich, dlatego ustawodawca przewidział rygorystyczne przesłanki jej uwzględnienia. Ciężar wykazania tych przesłanek, zgodnie z art. 6 kc oraz zasadą kontradyktoryjności postępowania cywilnego, spoczywa na stronie powodowej.

Dla uwzględnienia żądania konieczne jest spełnienie łącznie pięciu przesłanek:

1.  istnienie wierzytelności powoda wobec dłużnika;

2.  dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią;

3.  uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią;

4.  pokrzywdzenie wierzyciela przez dłużnika w wyniku tej czynności;

5.  działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela oraz wiedza lub możność dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

W niniejszej sprawie powód dochodził uznania za bezskuteczne dwóch czynności prawnych: ustanowienia hipoteki umownej na nieruchomości należącej do spółki (...) Sp. z o.o. w dniu 14 listopada 2017 r. oraz umowy sprzedaży z dnia 8 sierpnia 2019 r., w wyniku której nieruchomość została przeniesiona na rzecz pozwanych. Nie budziło wątpliwości, że powód jako syndyk masy upadłości chroni interesy wszystkich wierzytelności służących wierzycielom w stosunku do masy upadłości. Nie była również sporna druga z przesłanek – dłużnik dokonał dwóch czynności prawnych, których skutki majątkowe objęły osoby trzecie – pozwanych. Czynności te miały charakter rozporządzający i prowadziły do zmniejszenia majątku spółki. Sąd badał zatem przesłanki pokrzywdzenia wierzycieli oraz świadomość uczestników czynności. W odniesieniu do ustanowienia hipoteki w listopadzie 2017 r., powód opierał swoje twierdzenia na art. 528 k.c., który stanowi, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie, uznanie tej czynności za bezskuteczną nie wymaga wykazania wiedzy tej osoby o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jednak w świetle materiału dowodowego należało uznać, że w dacie tej czynności nie istniała jeszcze taka sytuacja majątkowa dłużnika, która pozwalałaby przypisać mu działanie ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Powód co prawda wskazywał, że długi spółki pojawiły się już w pierwszej połowie 2017 roku, ale nie sposób uznać, że już w tamtym czasie spółka działała w zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli zwłaszcza, że ustanowienie hipoteki nastąpiło w celu zabezpieczenia pożyczki, która faktycznie została udzielona. Zeznania pozwanego G. T. były w tej mierze spójne i logiczne. Wskazał on, że pożyczki udzielane były od 2014 / 2015 r., w liczbie około pięciu, a każda z nich została spłacona – w tym jedna przez przeniesienie własności nieruchomości. Sam R. P. był prokurentem spółki (...), natomiast jego żona zasiadała w jej zarządzie, co tłumaczyło relację majątkową pomiędzy nim a spółką. Pozwany zaznaczył również, że relacje pomiędzy nim, a R. P. miały wyłącznie charakter biznesowy, a znajomość była powierzchowna. Twierdzenia te nie zostały skutecznie zakwestionowane.

Odnośnie do drugiej czynności – sprzedaży nieruchomości z 8 sierpnia 2019 r. – powód wskazywał, że miała ona charakter pozorny i stanowiła sposób wyprowadzenia majątku ze spółki. Sąd nie podzielił tej argumentacji. Przede wszystkim czynność miała charakter odpłatny – cena została rozliczona przez zaliczenie na poczet wierzytelności przysługującej pozwanym względem R. P.. Okoliczność ta znajduje potwierdzenie w treści aktu notarialnego oraz w wycenie sporządzonej przez biegłą A. R., która oszacowała wartość nieruchomości na kwotę 883.600 zł, przy czym sama wartość nakładów poniesionych przez pozwanych została określona na 68.200 zł.

Nie zostało również wykazane, że pozwani posiadali wiedzę o sytuacji finansowej dłużnika, która uzasadniałaby przypisanie im świadomości działania z pokrzywdzeniem wierzycieli. Twierdzenia powoda w tym zakresie miały charakter czysto hipotetyczny – sprowadzały się do tezy, że “nikt nie pożycza milionów osobie nieznajomej”. Sąd ocenił tę linię argumentacyjną jako niewystarczającą wobec spójnych wyjaśnień pozwanego, który konsekwentnie wskazywał na stopniowe budowanie zaufania poprzez spłaty wcześniejszych pożyczek, a także na rozliczenie jednej z nich przez przeniesienie własności lokalu należącego do rodziny dłużnika. Tym samym nie została spełniona przesłanka z art. 527 § 1 kc ani domniemanie z art. 528 kc.

W konsekwencji należy stwierdzić, że powód nie udowodnił, iż którakolwiek z zakwestionowanych czynności prawnych została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, ani że pozwani mieli wiedzę lub możliwość jej posiadania o takim stanie majątkowym dłużnika, który uzasadniałby zastosowanie skargi pauliańskiej. W świetle całości zgromadzonego materiału dowodowego ustalono, że czynności objęte pozwem zostały przeprowadzone w ramach dopuszczalnej swobody kontraktowej, nie miały charakteru pozornego ani nie zostały dokonane ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Powyższe okoliczności uzasadniały oddalenie powództwa jako niewykazanego. O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 kpc § 1 i 3 kpc zasądzając od powoda, jako strony przegrywającej, na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 15.000 zł.

SSO Tadeusz Trojanowski