Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lipca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko
Protokolant:	protokolant sądowy Karolina Kot

po rozpoznaniu w dniu 22 lipca 2024 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K., I. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie istnienia stosunku prawnego oraz zapłatę

1.  oddala powództwo główne;

2.  oddala powództwo ewentualne;

3.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 173/24

UZASADNIENIE

Powodowie I. K. i M. K. wnieśli o ustalenie istnienia pomiędzy powodami a pozwanym (...) Spółką Akcyjną w W. (następcą prawnym (...)), stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z dnia 11 maja 2010r., na podstawie którego powodom został udzielony kredyt, z oprocentowaniem równym marży określonej w umowie w wysokości 3,42%, która może ulec zmianie jedynie w przypadkach opisanych w treści umowy, wobec bezskuteczności postanowień zawartych w pkt (...), jednakże tylko w tej części, w której określa, że jednym ze składników oprocentowania kredytu jest wskaźnik referencyjny WIBOR 3M. Nadto wnieśli o zasądzenie od pozwanego:

a)  na rzecz powódki kwoty 35.087,04 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 sierpnia 2023r. tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem od powódki tytułem spłat kredytu środków pieniężnych w zawyżonej wysokości w okresie od dnia 20 maja 2010r. do 7 grudnia 2018r.,

b)  na rzecz powoda kwoty 65.552,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 sierpnia 2023r. tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem od powoda tytułem spłat kredytu środków pieniężnych w zawyżonej wysokości w okresie od dnia 20 maja 2010r. do 5 maja 2023r.

Powodowie zgłosili także żądanie ewentualne domagając się ustalenia istnienia pomiędzy powodami a pozwanym (...) Spółką Akcyjną w W. (następcą prawnym (...)), stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu hipotecznego (...) nr (...) z dnia 11 maja 2010r., na podstawie którego powodowie zwracają pozwanemu udzielony kredyt, bez odsetek i innych kosztów kredytu, wobec bezskuteczności postanowień zawartych w (...)umowy. Nadto w ramach powództwa ewentualnego wnieśli o zasądzenie od pozwanego:

a)  na rzecz powódki kwoty 76.954,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 sierpnia 2023r. tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem od powódki tytułem spłat kredytu środków pieniężnych w zawyżonej wysokości w okresie od dnia 20 maja 2010r. do 7 grudnia 2018r.,

b)  na rzecz powoda kwoty 145.373,46 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 sierpnia 2023r. tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem od powoda tytułem spłat kredytu środków pieniężnych w zawyżonej wysokości w okresie od dnia 20 maja 2010r. do 5 maja 2023r.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej wynikającej z norm prawem przepisanych.

Uzasadniając żądanie powodowie wskazali, że bank nie udzielił rzetelnej i precyzyjnej informacji o ekonomicznych konsekwencjach zastosowania w umowie zmiennej stopy procentowej oraz o faktycznej skali ryzyka związanego ze zmienną stopą procentową. W konsekwencji całe ryzyko związane z ewentualnym wzrostem wskaźnika referencyjnego WIBOR zostało przerzucone na powodów, co nie zostało z nimi uzgodnione, a nawet nie zostali o tym poinformowani. Powodowie wskazali, że wprowadzenie do umowy niedozwolonych postanowień dotyczących wskaźnika referencyjnego WIBOR nie wiąże powodów i winny one zostać wyeliminowane z umowy, a sama umowa nadal może obowiązywać w obrocie prawnym w oparciu o oprocentowanie w postaci stałej marży banku.

Pozwany bank wniósł o oddalenie powództwa głównego i ewentualnego podkreślając, że powództwo jest bezzasadne. Nadto pozwany wniósł o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej wynikającej z norm prawem przepisanych.

Strona pozwana zaprzeczyła by wpływała lub miała możliwość wpływania na wysokość zobowiązania powodów poprzez manipulowanie wskaźnikiem WIBOR; oprocentowanie zmienne oparte o indeks WIBOR stanowiło źródło ukrytych dochodów pozwanego. Pozwany bank podkreślił, że powodowie zostali prawidłowo poinformowani o ryzykach związanych ze zmienną stopą procentową kredytu i je zaakceptowali; mieli możliwość negocjacji warunków umowy, jak również mieli możliwość wyboru kredytu spośród różnych ofert mu zaproponowanych.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 22 marca 2010r. powodowie złożyli w (...), poprzenika prawnego pozwanego wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 323.236,76 zł z przeznaczeniem na zakup nieruchomości, remont nieruchomości, spłatę innych kredytów. dowód: wniosek kredytowy k. 105 – 113

W dniu 11 maja 2010r. powodowie zawarli z (...) z siedzibą w W. umowę kredytu hipotecznego (...) nr (...). Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 298.794,21 zł, a kredytobiorcy zaciągnęli kredyt i zobowiązali się do jego wykorzystania zgodnie z warunkami umowy. Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie nabycie nieruchomości na rynku wtórnym, remont nieruchomości oraz spłatę innych kredytów.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu były między innymi hipoteka zwykła na kwotę 298.794,21 zł oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 209.155,95 zł na nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy w Zabrzu prowadzi księgi wieczyste KW nr (...).

Jednym z warunków uruchomienia kredytu było podpisanie przez kredytobiorcę oświadczenia o ryzyku stopy procentowej.

Zgodnie z § (...) Części Ogólnej Umowy oprocentowanie kredytu stanowi sumę marży kredytowej i stawki referencyjnej 3M WIBOR dla waluty kredytu, która jest wskazana w Części Szczególnej Umowy. Stawka referencyjna 3M WIBOR ulega zmianie w 3 – miesięcznych okresach pod warunkiem zmiany o przynajmniej 10 punków bazowych w stosunku do stawki referencyjnej poprzednio obowiązującej. Nowa stawka obowiązuje od 9 dnia najbliższego miesiąca będącego początkiem nowego kwartału rozliczeniowego. Stawka referencyjna 3M WIBOR obliczana jest do dwóch miejsc po przecinku jako średnia ze stawki 3M WIBOR z pierwszych pięciu dni roboczych miesiąca poprzedzającego 3 – miesięczny okres obowiązywania stawki. Każdorazowa zmiana wysokości oprocentowania kredytu nie może jednak powodować wzrostu tego oprocentowania ponad obowiązujące bieżąco oprocentowanie maksymalne, określone w art. 359 §2 ¹ k.c. Wszelkie zmiany oprocentowania kredytu przez bank sprzeczne z wcześniejszym postanowieniem mogą prowadzić jedynie do wzrostu stopy oprocentowania do wysokości odpowiadającej wspomnianej stopy oprocentowania maksymalnego.

W § 9 ust. 3. c. III. powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka związanego ze zmianą stopy procentowej (jako czynnika determinującego wysokość zadłużenia oraz wysokość rat spłaty) w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

W dniu 13 maja 2010r. powodowie złożyli oświadczenie o ryzyku stopy procentowej do umowy kredytu hipotecznego nr (...). Z treści tego dokumentu wynika, że powodowie zapoznali się z modelowymi symulacjami wariantów spłat kredytu dla różnych poziomów stóp procentowych, zostali poinformowani przez (...) o ryzyku zmiennej stopy procentowej. Są świadomi, że zmiana wysokości stawek referencyjnych ma bezpośredni wpływ na wysokość oprocentowania kredytu oraz wysokość raty odsetkowej. Z dokumentu tego wynika także, że ryzyko zmiennej stopy procentowej jest następstwem oprocentowania zmiennego udzielonego kredytu. Oprocentowanie zmienne jest sumą stałej marży banku oraz zmiennego wskaźnika danej stawki referencyjnej (Wibor 3m, Wibor 12m). Zmiana wskaźnika powoduje zmianę wielkości raty odsetkowej kredytu. Zamiana wielkości raty odsetkowej może być zarówno na korzyść kredytobiorcy, powodując zmniejszenie raty odsetkowej, jak i na jego niekorzyść powodując zwiększenie raty odsetkowej. (k. 133 -134) dowód: umowa kredytu hipotecznego (...) nr (...) wraz z załącznikami k. 116 - 154

Pismem z 23 czerwca 2023r. powodowie zgłosili pozwanemu reklamację z wezwania do zapłaty. Pozwany bank nie uwzględnił reklamacji powodów. k. 59 – 62

Ustaleń w zakresie przedstawionego powyżej stanu faktycznego, przyjętego za podstawę do przeprowadzonych w dalszej części rozważań prawnych, Sąd dokonał w oparciu o wszechstronną analizę całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w zakresie w pełni realizującym inicjatywę dowodową stron, kierując się przy tym dyrektywami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c. Kwestią zawarcia umowy zajmował się powód M. K.. Z jego zeznań wynika, że doradca prawdopodobnie pouczył strony o ryzyku zmiennego oprocentowania, jednakże strony nie miały możliwości uzyskania innego kredytu dlatego zawarły umowę kredytową z pozwanym. Strony przeczytały umowę, jednakże nie całą. Powodowie nie mieli pytań do doradcy. Sąd nie dał wiary powodowi w części w jakiej zeznawał co do zakresu udzielonych mu przy zawieraniu umowy informacji i pouczeń. Powód wypowiadał się w tym zakresie nielogicznie, wypowiedzi te są niespójne i wzajemnie sprzeczne, a także sprzeczne z treścią samej umowy i wniosku kredytowego. Część zeznań podawana była w formie hipotetycznej, z zastrzeżeniami „wydaje mi się”, „nie pamiętam”, „być może”. To powoduje, że zeznania powoda co do przebiegu czynności związanych z zawarciem umowy, udzielonych mu informacji i pouczeń są w znacznym zakresie niewiarygodne. W konsekwencji Sąd w tym zakresie oparł się na dokumentach. Dodać należy, że obowiązek informacyjny jaki spoczywa na bankach w ramach zawierania umów z konsumentami nie zwalnia tych ostatnich z obowiązku działania z należytą starannością. Sąd w oparciu o przepis art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął wniosek powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, albowiem okoliczności, na jakie miał być przeprowadzony zgodnie ze sformułowaną tezą dowodową nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a przeprowadzenie tego dowodu skutkowałoby przedłużeniem procesu. Na podstawie art. 235 ²§ 1 pkt 4 k.p.c. w związku z art. art. 242 ¹ k.p.c. Sąd pominął dowód zeznań świadka M. B., gdyż strona pozwana zobowiązana do spowodowania obecności tego świadka nie wykonała tego zobowiązania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne i ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w ustaleniu treści stosunku prawnego łączącego ją z pozwanym bankiem w zakresie w jakim domaga się uznania, że umowa kredytu jest w części nieważna, lub w zakresie, w jakim domaga się ustalenia bezskuteczności części klauzul umownych. Wprawdzie kredytobiorca jest uprawniony do wystąpienia przeciwko bankowi z roszczeniem o zapłatę kwoty z tytułu nienależnego świadczenia spełnionego w wykonaniu nieważnej czynności prawnej i tak też powodowie postąpili. Jednak brak ustalenia na przyszłość faktu niezwiązania kredytobiorców poszczególnymi postanowieniami umowy spowoduje, że w świetle stanowiska banku istnieje bardzo znaczne ryzyko, że musieliby w dalszym ciągu ponosić koszt kredytu wskazany w umowie. Dopiero stwierdzenie w wyroku, że postanowienia umowne kredytu są nieważne lub bezskuteczne, gwarantuje zwolnienie strony powodowej od obowiązku regulowania rat kredytu w przyszłości w wysokości zawyżonej. Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe ze strony konsumenta wytoczenie żadnego innego powództwa, które zwalniałoby go z obowiązku dalszego płacenia rat kredytu w zawyżonej jego zdaniem wysokości. Zatem po stronie powodowej występuje obecnie obiektywnie stan niepewności, co do kształtu stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, zaś wydanie rozstrzygnięcia o ustaleniu zgodnie z wnioskiem kredytobiorców, doprowadziłoby do usunięcia tej niepewności i zapewniło im ochronę prawnie uzasadnionych interesów.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy pomiędzy powodami a pozwanym, przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy,

2) kwotę i walutę kredytu,

3) cel, na który kredyt został udzielony,

4) zasady i termin spłaty kredytu,

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Przepis art. 58 k.c. stanowi, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, ale także z natury zobowiązania. W takim przypadku czynność prawna jest nieważna od początku (ab initio) i z mocy prawa (ipso iure) - bez konieczności powoływania się na ten fakt, a orzeczenie sądu stwierdzające nieważność czynności prawnej ma charakter deklaratywny. Ponadto, nieważna czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków prawnych, które miały się z nią wiązać.

Zarówno fakt zawarcia umowy, jak i zakres praw i obowiązków umownych, w sposób jednoznaczny wynikają z dokumentów zaoferowanych jako dowody w sprawie. Podpisana przez strony umowa kredytu spełnia wszystkie ustawowe wymogi wynikające z treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe, w szczególności spełniała wymogi z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 5 Prawa bankowego. Strony określiły w umowie kredytu kwotę kredytu, walutę kredytu, jego przeznaczenie, okres kredytowania, terminy i zasady jego zwrotu przez powodów, a także wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany.

Nie sposób również wywodzić, aby będąca przedmiotem sporu umowa kredytu była niezgodna z zasadami współżycia społecznego. W świetle okoliczności sprawy, tj. pozyskania przez stronę powodową kredytu w celu zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych, Sąd nie doszukał się żadnych okoliczności wskazujących na to, że pozwany bank wykorzystał w jakikolwiek sposób swoją pozycję w celu związania strony powodowej długoletnim zobowiązaniem mającym przynosić tylko jemu korzyści i aby zamieszczenie w umowie klauzuli zmiennego oprocentowania naruszało jakiekolwiek zasady współżycia społecznego. Świadczenia stron nie pozostają w żadnej rażącej dysproporcji, a oprocentowanie kredytu - zmienne w czasie - może przynosić korzyści również kredytobiorcom, np. w okresie wyższej inflacji, kiedy jej stopa przekracza wysokość oprocentowania kredytu, czy ujemnych stóp WIBOR, które jeszcze w jego historii nie miały miejsca, ale nie jest to wykluczone.

Powodowie powoływali się na abuzywność postanowień umownych, odnoszących się do zmiennej stopy procentowej ustalanej w oparciu o wskaźnik WIBOR, które jako naruszające art. 385 ¹ i 385 ³ k.c. (nieuzgodnione indywidualnie, niejednoznaczne, nieprecyzyjne i nieprzejrzyste, kształtujące prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interes kredytobiorcy) winny zostać wyeliminowane z umowy. Ponadto powoływali się na wadliwość wskaźnika WIBOR oraz brak rzetelnej i precyzyjnej informacji o konsekwencjach i skali ryzyka zmiennej stopy procentowej.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 - Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 - Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. § 4 - Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego), które spełnia (łącznie) wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 ¹ k.c.:

1) nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,

2) nie jest postanowieniem określającym główne świadczenia stron;

3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Zgodnie z art. 4 ust 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci, a postanowienia umowy w zakresie oprocentowania oparte były na wzorcu i nie były indywidualnie uzgadniane. Samo to jednak nie przesądza o bezskuteczności tych postanowień.

W pierwszym rzędzie bowiem podnieść należy, że postanowienie umowne dotyczące zmiennej stopy procentowej opisanej jako suma wysokości wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M oraz wysokości marży wskazanej w umowie kredytu reguluje wynagrodzenie banku - zarzuty powodów dotyczą zatem postanowień określających główne świadczenia stron w rozumieniu art. 358 ¹ § 1 k.c.

Trybunał Sprawiedliwości w licznych orzeczeniach stwierdził, że za główny przedmiot umowy należy uznawać postanowienia określające podstawowe świadczenia stron w ramach danego stosunku prawnego, które charakteryzują tę umowę. Test ten należy przeprowadzać nie tylko z perspektywy ogólnej charakterystyki całości umowy i jej poszczególnych postanowień, lecz także z uwzględnieniem kontekstu prawnego i faktycznego danego stosunku prawnego (por. wyrok C-26/13, Kásler i Káslerné Rábai, pkt 51–52, i wyrok C-143/13, Matei, pkt 54). Mając na względzie powyższe wskazówki wynikające z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, wydaje się, że klauzula zmiennego oprocentowania stanowi główny przedmiot umowy stron w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG. Klauzula zmiennego oprocentowania odnosi się wprost do podstawowego świadczenia kredytobiorcy, ponieważ umowa kredytu jest zawsze czynnością prawną odpłatną. Zgodnie bowiem z art. 69 ust. 1 pr. bank. kredytobiorca ma obowiązek zwrotu sumy wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji za udzielony kredyt. Analizowana klauzula kształtuje bowiem wysokość poszczególnych rat odsetkowych, wpływając bezpośrednio na wynagrodzenie dla banku za korzystanie z kapitału. Uzależnienie wysokości odsetek od wahań wskaźnika referencyjnego WIBOR w oczywisty sposób charakteryzuje również umowę kredytu o zmiennej stopie procentowej, wyznaczając jej specyfikę. Za pomocą klauzuli odwołującej się do wskaźnika WIBOR wprowadza się rynkowy element ryzyka zmiany stopy procentowej, które oddziałuje na prawa i obowiązki kredytobiorcy.

Z uwagi na charakter normatywny klauzuli zmiennego oprocentowania może ona podlegać kontroli pod kątem jej niedozwolonego charakteru wyłącznie w bardzo ograniczonym zakresie. Dzieje się tak niezależnie od tego, czy wskaźnik referencyjny WIBOR stanowi jedynie kryterium zmiany oprocentowania, czy jest on elementem większej całości (np. WIBOR + dodatkowy wskaźnik korygujący). Niemniej w sytuacji, gdy na zmienną stopę procentową składa się kilka elementów, wówczas każdy z nich podlega odrębnemu badaniu pod kątem niedozwolonego charakteru, ponieważ pełni w umowie samodzielną funkcję, z uwzględnieniem jednak art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG. Tego rodzaju elementy dodatkowe niezależne od kryteriów obiektywnych uznaje się bowiem za formę dodatkowego wynagrodzenia dla banku.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. niedozwolonymi postanowieniami umownymi nie są postanowienia umowy, które określają wynagrodzenie, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny – a to wyłączenie zachodzi w niniejszej sprawie.

Przez pojęcie jednoznaczności należy rozumieć brak wątpliwości co do znaczenia postanowień umowy, a stan taki jest osiągnięty, gdy interpretacja nie umożliwia nadaniu postanowieniu różnych znaczeń.

Oprocentowanie kredytu może być stałe lub zmienne. Zastrzeżenie przez bank zmiennej stopy procentowej kredytu nie jest obwarowane koniecznością jednoczesnego przedstawienia oferty obejmującej oprocentowanie stałe - mieści się w granicach swobody umów i samo w sobie nie stanowi niedozwolonej klauzuli umownej w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., natomiast ocenie z punktu widzenia konsumenta podlega sposób określenia przez bank podstaw wysokości oprocentowania i warunków jego zmiany.

W spornej umowie jednoznacznie wskazano oprocentowanie zmienne oraz równie jednoznacznie podano podstawę ustalania zmiennej stopy procentowej (§ 5 ust.1) jako sumę stawki indeksu 3M WIBOR oraz marży banku (...)). Ustawowy wymóg określenia w umowie warunków oprocentowania zgodnie z utrwalonym stanowiskiem w przypadku przyjęcia zmiennej stopy oprocentowania kredytu hipotecznego jest spełniony, jeżeli w umowie oznaczono wskaźnik referencyjny, który zastosowano. Może być on określony powszechnie rozpoznawanym, jednoznacznym skrótem. Nie ma potrzeby, aby szczegółowo opisywać warunki, na jakich zmienia się ten wskaźnik.

Zauważyć wypada, że takie postanowienie w pełni wyczerpuje normę aktualnie obowiązującego art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym oraz nadzorze na pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami - jeśli strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania to sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie. wskaźnikiem referencyjnym Zgodnie z art. 4 pkt 28 tej ustawy wskaźnikiem referencyjnym jest wskaźnik opisany w art. 3 ust. 1 pkt 3 w/w rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne (…) - tj. dowolny indeks stanowiący odniesienie do określenia kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu instrumentu finansowego lub umowy finansowej lub do określenia wartości instrumentu finansowego bądź indeks stosowany do pomiaru wyników funduszu inwestycyjnego w celu śledzenia stopy zwrotu takiego indeksu lub określenia alokacji aktywów z portfela, lub obliczania opłat za wyniki. Parametry takiego wskaźnika spełnia właśnie wskaźnik WIBOR 3M/6M. Co więcej został on wskazany wprost jako kluczowy wskaźnik referencyjny w załączniku do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2016/1368 z dnia 11.08.2016r. ustanawiającego wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych.

Tak określona wysokość oprocentowania nie może zatem być uznana za niejednoznaczną, nietransparentną i niejasną, co wyłącza zastosowanie art. 385ˡ k.c. Także postanowienia dotyczące zmian wysokości oprocentowania (§ 5 umowy) – zostały precyzyjnie i kategorycznie określone zarówno co do zasady i sposobu, jak i terminów.

Podsumowując - skoro kwestionowane postanowienia dotyczą świadczeń głównych stron i zostały one sformułowane jednoznacznie, tym samym nie mogą być uznane za klauzule niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c., art. 4 ust 2 dyrektywy ).

Niezależnie od powyższego nie można podzielić poglądu, iż postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M jest nieuczciwe, sprzeczne z prawem czy też rażąco narusza interes konsumenta.

WIBOR od wielu lat jest powszechnie dostępnym, uznanym i stosowanym wskaźnikiem referencyjnym stanowiącym podstawę wyznaczania oprocentowania dla większości kredytów o zmiennym oprocentowaniu udzielanych przez polskie banki, a także stawką bazową dla obligacji i instrumentów pochodnych. Wyznaczany jest jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych przez największe banki działające w Polsce, które są uczestnikami panelu WIBOR, po odrzuceniu wielkości skrajnych. WIBOR nie jest oparty na rzeczywistych transakcjach pomiędzy bankami, ale na przybliżeniach, które wynikają z modeli matematycznych, a które jednak nie mają charakteru abstrakcyjnego. WIBOR 6M odpowiada na pytanie jaka jest możliwa cena po jakiej jeden bank mógłby zaoferować drugiemu bankowi założenie depozytu na określony termin 6 miesięcy. Jest też ściśle powiązany ze stopą procentową NBP. Proces wyznaczania WIBOR-u jest szczegółowo regulowany przez Regulamin Fixingu. Do 29 czerwca 2017 r. Administratorem stawek WIBID i WIBOR było Stowarzyszenie Rynków Finansowych ACI Polska, obecnie - GPW Benchmark S.A. Samo uwzględnienie przy wyznaczaniu tego wskaźnika danych gospodarczych podawanych przez pozwany bank - jako jednego z wielu innych czynników (w tym przede wszystkim stopy procentowej NBP) w żadnym razie nie może być uznane za ukierunkowany wpływ pozwanego na wysokość tego wskaźnika. Zauważyć wypada, że powszechnie obowiązujące wskaźniki, jak kursy NBP, stopy procentowe NBP /czyli ogólnie rzecz biorąc polityka monetarna NBP/ zawsze oparte są na danych rynkowych pochodzących od uczestników obrotu i ten fakt jest oczywisty i nie jest podważany. WIBOR był i w świetle załącznika do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2016/1368 z dnia 11.08.2016r. jest nadal uznawany za obiektywne odzwierciedlenie zmiany cen pozyskiwania środków finansowych na rynku pieniężnym. Innymi słowy – nie ma podstaw do uznania, że pozwany ma możliwość arbitralnego kształtowania stopy WIBOR, zatem mechanizm zmiany stawki WIBOR nie był zależny od strony powodowej. W tej sytuacji odwołanie się do stawki WIBOR trudno uznać za nierzetelne traktowanie konsumenta.

Brak też podstaw do stwierdzenia naruszenia (i to rażącego) interesów konsumenta. Rażące naruszenie oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem. Uzależnienie zmiany oprocentowania od referencyjnej wysokości oprocentowania pożyczek udzielanych na rynku międzybankowym w Polsce, który w założeniu miał charakter obiektywnego odzwierciedlenia średnich cen udzielania kredytów przez największe banki w Polsce, niezależnego od żadnej ze stron umowy za takie nie może być uznane.

Dotyczy to także rozkładu ryzyka zmiany stopy procentowej pomiędzy stronami. Zmiany takie, niezależnie od woli i działań stron mogły mieć charakter dwukierunkowy, powód zgłaszając taki zarzut nie bierze pod uwagę ryzyka spadku stopy procentowej. Zresztą przy tego rodzaju umowach oczywiste i naturalne jest, że każda ze stron obarczona jest różnymi ryzykami, a ryzyko wzrostu kosztów kredytu jest immanentnie wpisane w charakter umów o kredyt. Ponadto o takim ryzyku i skutkach zmian oprocentowania powodowie zostali poinformowani. To, że informacji tych nie przyswoili, nie może obciążać banku.

Bank wypełnił w całości obowiązki informacyjne wobec powodów. Powodowie uzyskali informacje dotyczące zmiennego oprocentowania, ryzyka z nim związanego, wpływu zmian na koszty kredytu oraz zasad zmiany oprocentowania. Powodowie podpisali oświadczenie o ryzyku stopy zmiennej (k.133- 134).

Obowiązek informacyjny jaki spoczywa na bankach w ramach zawierania umów z konsumentami nie zwalnia tych ostatnich z obowiązku działania z należytą starannością. Jednocześnie obowiązkowi informacyjnemu banku odpowiada istniejący po stronie konsumenta obowiązek zapoznania się z udzielonymi informacjami i przyjęcia ich do wiadomości, a następnie rozważenia własnego interesu w kontekście posiadanej wiedzy. Bank natomiast nie ma żadnej możliwość sprawdzenia, czy informacje zostały przez konsumenta przyjęte do świadomości i zrozumiane. Brak inicjatywy konsumenta w razie niezrozumienia otrzymanych informacji nie może obciążać banku, który dodatkowo nie ma możliwości przymusić klienta do wysłuchania i przyjęcia niechcianych pouczeń. Odwoływanie się do braku informacji w sytuacji, gdy informacje te zarówno ustnie, jak i pisemnie zostały przekazane, tyle że na skutek braku staranności wymaganej od przeciętnego konsumenta nie zostały odebrane nie może skutkować uznaniem niedopełnienia obowiązku informacyjnego.

Stawki WIBOR publikowane są i były w serwisach internetowych takich jak Bloomberg, Reuters, rp.pl, czy samej GPW Benchmark, a więc są ogólnodostępne. Ogólnodostępną jest i była również informacja o tym, jak jest wyliczany. Ogólnodostępność tych informacji oznacza, że każdy kredytobiorca ma możliwość z łatwością zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy kredytu, w tym o jego historycznych poziomach, które mogą dać konsumentowi wyobrażenie o możliwym wzroście raty na skutek wzrostu tego wskaźnika (por. tezę 58 i 60 wyroku TSUE C-265/22).

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie Sąd oddalił powództwo główne i ewentualne. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego. Niniejsza sprawa nie ma charakteru precedensowego, a stopień jej zawiłości nie jest znaczny na tle innych spraw tego rodzaju. Rodzaj i zawiłość sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika strony pozwanej nie uzasadniają przyznania wynagrodzenia w wysokości wyższej niż stawka minimalna.

Gliwice, dnia 5 sierpnia 2024r.

SSO Katarzyna Banko

.