Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Tadeusz Trojanowski
Protokolant:	Tomasz Chmiel

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2022 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa P. K., L. K.

przeciwko(...) z siedzibą w W.

o ustalenie ewentualnie o zapłatę

1.  oddala powództwa;

2.  odstępuje od obciążania powodów kosztami.

SSO Tadeusz Trojanowski

Sygn. akt I C 66/20

UZASADNIENIE

Powodowie P. K. i L. K. wnieśli o ustalenie nieważności umowy kredytu z 2.06.2008 roku albo o unieważnienie tej umowy ewentualnie o zasądzenie od pozwanego (...) z siedzibą w W. kwoty 43.696,90 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazali iż żądanej kwoty dochodzą tytułem świadczenia nienależnego pobranego z tytułu umowy kredytu hipotecznego powiązanego z kursem CHF. W ocenie powodów umowa jest wadliwa od samego jej początku z uwagi na narzucony przez pozwanego sposób ustalania wysokości kwoty podlegającej wypłacie oraz zwrotu w postaci rat a zatem istotnych przedmiotowo postanowień umowy.

Pozwany w odpowiedzi (k.57) wniósł o oddalenie powództwa oraz obciążenie powodów kosztami postępowania. W uzasadnieniu swego stanowiska zaprzeczał, by umowa była nieważna, by zawierała klauzule abuzywne, , by jednostronnie ustalał kursy kupna i sprzedaży CHF, by mógł w sposób dowolny i niekontrolowany ingerować w wysokość tego kursu a co za tym idzie w wysokości przyznanego powodom kredytu, by postanowienia umowy zmierzały do naruszenia równorzędności jej stron, by mechanizm przewalutowania kredytu prowadził do nieuzasadnionego zwiększenia świadczenia pieniężnego obciążającego powodów; by waloryzacja była sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco naruszała interesy powodów jako konsumentów a co za tym idzie by świadczenie uzyskiwane przez pozwanego stanowiło świadczenie nienależne.

Sąd ustalił:

Powodowie w związku z zamiarem zakupu lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym, refinansowanie poniesionych wydatków na cele mieszkaniowe i modernizację złożyli wniosek o udzielenie kredytu. W dniu 2 czerwca 2008 roku powodowie zawarli z (...) SA (poprzednik pozwanego) umowę kredytu hipotecznego nr (...). Zgodnie z par. 15 umowy w zakresie nieuregulowanym umową zastosowanie mają postanowienia regulaminu stanowiącego załącznik do umowy(regulamin k.35).

Na mocy umowy (k.32) bank zobowiązał się do postawienia do dyspozycji powodów kwoty 140.000 zł z przeznaczeniem na finansowanie zakupu nieruchomości. Kredyt jaki udzielono powodom był kredytem indeksowanym do waluty CHF (par.2 umowy). Wg par.7 regulaminu wypłata kredytu miała nastąpić w złotych wg kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu; saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażane w walucie obcej i obliczane było wg kursu stosownego przy uruchomieniu kredytu .Środki zostały wypłacone zgodnie z umową, przy czym uruchomienie (wypłata) kredytu nastąpiło po spełnieniu ściśle określonych w decyzji kredytowej przekazanej kredytobiorcom warunków o charakterze formalno – organizacyjnym (par.5 ust.2 umowy). Stopa oprocentowania kredytu była zmienna (par. 3). W chwili zawarcia umowy wynosiło ono 4,12750% w stosunku rocznym (par. 3 ust. 1).Raty kredytów były płatne w złotych w kwocie stanowiącej równowartość CHF na oznaczony rachunek bankowy na zasadzie zlecenia przelewu (par.9 regulaminu). Kwota wpłaty raty w złotych przeliczana była na CHF wg kursu sprzedaży obowiązującego w Banku w dniu wpływu środków do pozwanego (par. 9 ust.2 pkt 1 regulaminu ). Zabezpieczeniem umowy były hipoteka określona (§ 16 umowy).

Powodowie nie wzywali pozwanego do zapłaty wskazanej kwoty podając, że pozew złożony w niniejszej sprawie należy traktować jako wezwanie do zapłaty(k.23).

Klienci, którzy wyrażali chęć ubiegania się o kredyt powiązany z CHF byli informowani, że w przypadku tych kredytów występuje ryzyko zmiany kursów walut , przedstawiane były kalkulacje kosztów w kilku wariantach , korzystano z kalkulatora kredytowego, sporządzano wydruki symulacji. Doradca klienta w pierwszej kolejności oferował kredyt w złotych. W każdym momencie procesu kredytowego klient mógł zadawać pytania, bank kontrolował przestrzeganie tych procedur. Informowano klientów o stosowaniu kursów kupna i kursów sprzedaży w banku oraz o tym, że bank stosuje swoje tabele kursowe. Gdyby klient dopytywał jak są one tworzone, uzyskałby odpowiedź. Była możliwość negocjacji wszystkich postanowień kredytu. Tabele kursowe banku były tworzone w oparciu o kursy rynkowe i były one ogólnodostępne (zeznania świadka A. S. k.248-252).

Powódka jest logistykiem. Powód prowadzi działalność gospodarczą , transportową, także w zakresie sprzedaży stali, w dacie zawierania umowy z Bankiem był pracownikiem fizycznym. Wybierając bank powodowie przeprowadzili rozeznanie rynku. Mieszkanie, na kupno którego zawarto umowę kredytu stanowiącą przedmiot niniejszego postępowania zakupiono w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, nie na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej. Zawarcie omawianej umowy kredytu poprzedziło jedno lub dwa spotkanie w trakcie których pracownik banku wyjaśniał powodom wszelkie wątpliwości. Ponieważ powodowie planowali wydatki na zakup w walucie polskiej powodom zaproponowano zawarcie umowy kredytu w złotych polskich; z uwagi na to, iż w tamtym czasie frank szwajcarski uchodził za stabilną walutę powodowie zdecydowali się na kredyt nominowany do CHF. Powodowie zawarli umowę z ratami równymi. Przed podpisaniem umowy powodom wyjaśniono, iż: bank udzielający kredytu ogłasza swój kurs CHF i według tego kursu zostanie im wypłacona kwota kredytu. Powodowie zapoznali się z umową kredytu. Do złożenia podpisów nikt ich z personelu kredytującego banku nie ponaglał (przesłuchanie stron k. 265 i i n. k.290). Powodowie zainteresowali się, jak są tworzone tabele kursowe banku, ale gdy pracownik placówki nie umiał im tego wyjaśnić, nie nalegali na uzyskanie wyjaśnień.

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o złożone do akt dowody w postaci dokumentów, zeznania świadka A. S. a w części również o przesłuchanie stron. Dokumenty podlegały zaliczeniu w poczet materiału dowodowego na zasadzie art. 243 ² kpc. Ich prawdziwość oraz autentyczność nie została zakwestionowana przez żadną ze stron; kwestia tak zwanej metryczki i pozostałych wątpliwości strony pozwanej (pkt11 odpowiedzi na pozew s.5 k. 59) została wyjaśniona w toku postępowania(pismo powodów z 12.06.2020 r., k. 220).Podważanie znaczenia dokumentów jak choćby oświadczenia powodów o pełnej świadomości ryzyka kursowego (oświadczenie z 9.04.2008 r., k. 107) dokonywane na rozprawach w toku zeznań powodów jest wyrazem taktyki procesowej . Oceniając zeznania stron Sąd przede wszystkim wziął je pod uwagę w zakresie takim , w jakim nie były sprzeczne z treścią dokumentów a w szczególności z treścią umowy kredytu oraz w tej części w jakiej ustalenia te uzupełniają. W pozostałym zakresie Sąd uznał zeznania te za niewiarygodne. W ocenie Sądu powodowie w części swoich wyraźnie starali się umniejszyć fakt, że nie dołożyli należytej staranności przy zawieraniu spornej umowy ( zapewniano nas ,że to są bezpieczne produkty), a skutki swoich zaniedbań próbują przerzucić na pozwanego. W świetle całokształtu ustalonych okoliczności, doświadczenia życiowego powodów poziomu ich wykształcenia w chwili zawierania umowy- twierdzenia powodów, że personel banku nie wytłumaczył im wszystkich istotnych okoliczności niezbędnych dla zawarcia umowy (dotyczy w szczególności twierdzenia powoda, że nie miał świadomości co do możliwości przewalutowania kredytu oraz co do ustalania kursu na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty) są niewiarygodne. Wiedza o funkcjonowaniu dwóch kursów kupna i sprzedaży- w kantorach- jest powszechna we współczesnym społeczeństwie, a powodowie z uwagi na wynikające z poziomu ich wykształcenia oraz profesji kompetencje społeczne nie mogą być uznani za osoby skrajnie nieporadne i nieprzystosowane społecznie. To powoduje, że zeznania powodów w wyżej przytoczonym zakresie są niewiarygodne. Oceniając zeznania świadka Sąd wziął pod uwagę iż był on pracownikiem Banku ale mogą być one podstawą do czynienia wyżej opisanych ustaleń, gdyż jego zeznania dotyczyły jedynie procedur obowiązujących w banku a nie procedowania przedmiotowej umowy. Opinia biegłej (k. 306)z uwagi na ustalenia Sądu opisane poniżej była jedynie częściowo przydatna- w zakresie w którym biegła podała, że pozwany Bank przeprowadził rozliczenie prawidłowo, zgodnie z zasadami i standardami rozliczeń a zatem nadpłata kredytu nie nastąpiła(s. 4 opinii , k.309).Niezasadność rozliczeń wg wariantów proponowanych przez powodów podnosił także pozwany w piśmie procesowym z 9 lutego 2022 r.(k.359).Sama biegła podała, rozliczenie bez klauzul indeksacyjnych , ale po stopie LIBOR jest niewłaściwe z punktu widzenia rachunku ekonomicznego(s.8 opinii , k.315). Wobec tezy do biegłego -zgłoszonej przez tylko powodów, którzy akcentowali nieważność umowy ,nie widząc możliwości jej sanowania - opinia biegłej nie zawierała porównania średniego kursu NBP do kursów stosowanych przez pozwany Bank.

Sąd wydał wyrok w oparciu o dokumenty, których prawdziwości strony nie zakwestionowały skutecznie oraz w części na podstawie przesłuchania stron. Ocena dowodów znajduje się w poprzedniej części uzasadnienia. Wskazać nadto należy, iż dokonując oceny zebranego materiału procesowego Sąd miał na uwadze, że od zawarcia umowy upłynęło ponad 14 lat w związku z czym nie jest możliwe odtworzenie szczegółowego przebiegu kontaktów powodów z osobami reprezentującymi Bank przy pomocy zeznań świadków, co daje powodom niemal nieograniczoną swobodę w przedstawianiu okoliczności sprawy w sposób spójny oraz zgodny z ich interesem procesowym. W związku z tym przy dokonywaniu analizy okoliczności sprawy istotne znaczenie musiały odgrywać domniemania faktyczne przewidziane w art. 231 k.p.c. Sąd ostatecznie nie dał wiary zeznaniom powodów w jakimkolwiek zakresie poza okolicznościami bezspornymi oraz wynikającymi wprost z dokumentów, oceniając w świetle całego materiału procesowego, że ich zeznania — ze względu na spowodowany upływem ponad 14 lat od zawarcia umowy brak możliwości przedstawienia kontrdowodów przez pozwany Bank - zostały w całości podporządkowane osiągnięciu zamierzonego celu procesowego polegającego na unieważnieniu umowy i uzyskaniu od Banku wpłaconych środków w żądanej przez siebie wysokości. W szczególności Sąd nie dał wiary powodom , że byli ponaglani do podpisania umowy, skoro zapoznawali się z umową przez trzy godziny i to jeszcze po zamknięciu placówki banku; twierdzenia pracownika banku, że karty bankowe wyda przy kolejnej wizycie nie było wyrazem ponaglania. Wskazuje na to w szczególności brak przedstawienia znanych powodom okoliczności faktycznych związanych z zawieraniem umowy w pozwie, tak żeby strona pozwana miała możliwość podjęcia próby ich zakwestionowania już w odpowiedzi na pozew. Konstrukcja pozwu polega na przedstawieniu w przeważającym zakresie tylko argumentacji prawnej i pominięciu okoliczności faktycznych związanych z zawieraniem tej konkretnej umowy, w oparciu o nieprawidłowe założenie, że sąd jest obowiązany stwierdzić niejako automatycznie nieważność każdej umowy o kredyt powiązany z kursem franka szwajcarskiego.

Sąd zważył:

Powództwa jako niezasadne podlegały oddaleniu.

Strony zawarły umowę kredytu nominowanego (indeksowanego) do waluty obcej w rozumieniu art. 69 ust 2 pkt 4a i ust 3 ustawy prawo bankowe. Istotą tego kredytu jest wydanie kredytobiorcy określonej sumy kredytowej w złotych, przy czym jej wysokość jest określana (indeksowana) według kursu innej waluty (tu: franki szwajcarskie) w dniu wydania (indeksowane do waluty obcej po cenie kupna). Bezspornym jest, iż powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę kredytu hipotecznego w walucie PLN indeksowanego kursem franka szwajcarskiego (CHF), którego spłata miała trwać 360 miesięcy). Powodowie- w ramach powództwa ewentualnego- domagali się zapłaty wymienionej na wstępie niniejszego uzasadnienia kwoty pieniężnej wskutek uznania niektórych postanowień umowy za abuzywne a zatem tytułem świadczenia spełnionego w wykonaniu nieważnej –częściowo wg powództwa ewentualnego -czynności prawnej. Podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowił art. 405 w zw. z art. 410 k.c.(s.40 pozwu; k. 322 verte akt).

W związku z podnoszoną przez powodów w pozwie argumentacją dotyczącą abuzywności niektórych postanowień umownych odwołujących się do kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego w tabeli kursów pozwanego Banku należy wskazać, iż dwa z tych postanowień umownych przewidują zasady przeliczania kwoty udzielanego kredytu czy kwoty wypłaconego kredytu : są to par. 7 ust.4 regulaminu oraz par.9 ust 2 pkt 1 regulaminu; przewidują one odwoływanie się do kursów kupna i sprzedaży dla CHF ustalanych przez poprzednika prawnego pozwanego; trzecia z klauzul –par. 13 ust.7 dotyczy wcześniejszej spłaty

O ile do tych klauzul –powołanych na str. 22 pozwu (k. 13 verte akt) można mieć zastrzeżenia z punktu widzenia abuzywności -umowa nie zawiera przejrzystego dla klienta algorytmu -o tyle w odniesieniu do pozostałych -enumeratywnie niewymienionych - klauzul zarzutu abuzywności postawić nie można . Wskazać należy, że w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 10 marca 2022 roku I C 600/21 zaznaczono, że dla stwierdzenia, iż klauzula umowna ma charakter niedozwolony nie wystarczy przyjęcie, że interesy konsumenta zostały naruszone; konieczne jest wykazanie naruszenia interesu konsumenta w rażącym stopniu.

Sąd orzekający podziela poglądy wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 9 marca 2022 roku, XXV C 391/20 że nie ma podstaw do przyznania konsumentowi tak uprzywilejowanej pozycji , w której byłby zwolniony z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści umowy, która zamierza zawrzeć; konsument to nie jest osoba nieświadoma, która zawsze trzeba chronić w kontaktach z profesjonalistą jakim jest bank.

Wbrew twierdzeniom powodów, istnienie wskazanych wyżej klauzul abuzywnych nie skutkuje jednak nieważnością całej umowy, która takie klauzule zawiera. W ocenie Sądu taki automatyzm nie występuje.

Sąd ma na uwadze, że przepisy art. 385 ¹ - 385 ⁴ k.c. - służą transpozycji do prawa polskiego postanowień dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE L 95 z dnia 21 kwietnia 1993 r., s. 29 ze zm.; polskie wydanie specjalne Dz. Urz. UE, rozdział 15, t. 2, s. 288 ze sprostowaniami z dnia 13 października 2016 r., Dz.Urz. UE L 2016, nr 276, s. 17, z dnia 19 czerwca 2018 r., Dz.Urz. UE L 2018, nr 155, s. 35 oraz z dnia 29 października 2020 r., Dz.Urz. UE L 2020, nr 359, s. 21). Przy jego wykładni, a także przy wykładni przepisów regulujących rozliczenia stron związane z nieskutecznością umowy wskutek zastrzeżenia w niej klauzuli abuzywnej - w szczególności art. 410 w związku z art. 405 k.c. - należy brać pod uwagę wskazówki wynikające z tej dyrektywy i z dotyczącego jej dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tak: Uchwała sądu Najwyższego z 7.05.2021 r., 111 CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56).

Istnienie w umowie klauzul abuzywnych nie skutkuje tym czego domagają się powodowie tj., że - na żądanie konsumenta - automatycznie cała umowa jest nieważna, co zostało najpełniej wyjaśnione w Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 kwietnia 2021 r., C-19/20, Bank BPH (ECLI :EU:C:2021:341). Powyższy wyrok został wydany w odpowiedzi na pytania prejudycjalne dotyczące wykładni powyższej dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. W związku z tym, należy wyraźnie podkreślić, że dyrektywa 93/13 nie przewiduje sankcji nieważności umowy, w której jedna z klauzul ma charakter niedozwolony. Celem dyrektywy nie jest unieważnienie wszystkich umów zawierających nieuczciwe klauzule, lecz zastąpienie równowagi formalnej między stronami równowagą rzeczywistą poprzez wyłączenie zastosowania klauzul uznanych za nieuczciwe przy jednoczesnym zachowaniu, co do zasady, ważności pozostałych warunków umowy (Bank BPH, pkt 72, 83). Ustalenie nieważności umowy może nastąpić dopiero wtedy, gdy bez zawartych w niej nieuczciwych klauzul wykonanie umowy nie jest możliwe (Bank BPH, pkt 85, 86).

Praktycznym problemem jest ustalenie kryteriów pozwalających na dokonanie oceny, czy dana umowa po wyłączeniu klauzul niedozwolonych może nadal obowiązywać. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że - z uwagi na wymóg bezpieczeństwa prawa regulującego prowadzenie działalności gospodarczej - przy dokonywaniu tej oceny wymagane jest zastosowanie kryteriów obiektywnych. Na potrzebę uwzględniania zasady pewności prowadzenia działalności gospodarczej w sprawach o unieważnienie umów kredytowych zawieranych z udziałem konsumentów jednoznacznie wskazuje orzecznictwo TSUE (Bank BPH, pkt 56; wyrok TSUE z 15 marca 2012 r., Pereničová i Perenič, C453/10, ECLI: ECLI:EU:C:2012:144, pkt 32. W rezultacie, przy dokonywaniu tej oceny jedynym kryterium branym pod uwagę nie może być żądanie konsumenta (Bank BPH, pkt 89), sytuacja konsumenta (Bank BPH, pkt 56) bądź ocena, że unieważnienie umowy w całości byłoby bardziej korzystne dla konsumenta (Bank BPH, pkt 57).

Powyższe stanowisko jest tylko powtórzeniem stanowiska zajętego przez Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 15 marca 2012 r., Pereničová i Perenič, C-453/10, w którym Trybunał wskazał, że cel realizowany przez prawodawcę unijnego w dyrektywie 93/13 nie polega na wyeliminowaniu z obrotu wszystkich zawierających nieuczciwe warunki umów, lecz na przywróceniu równowagi między stronami umowy, co do zasady przy jednoczesnym utrzymaniu w mocy umowy jako całości. Jeśli chodzi o kryteria umożliwiające dokonanie oceny tego, czy dana umowa może rzeczywiście nadal obowiązywać po wyłączeniu z niej owych nieuczciwych warunków, zarówno brzmienie art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, jak i wymogi pewności prawa przy prowadzeniu działalności gospodarczej przemawiają za przyjęciem przy wykładni tego przepisu podejścia obiektywnego, w ramach którego sytuacja jednej ze stron umowy, w tym przypadku konsumenta, nie może zostać uznana za decydujące kryterium rozstrzygające o dalszym losie tej umowy. Wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie można zatem dokonywać w ten sposób, że przy ocenie kwestii, czy zawierająca jeden lub więcej nieuczciwych warunków umowa może nadal obowiązywać po wyłączeniu z niej tych warunków, sąd rozpatrujący spór mógłby przyjąć jako podstawę rozstrzygnięcia jedynie to, iż unieważnienie owej umowy w całości byłoby ewentualnie bardziej korzystne dla konsumenta. Należy jednak podnieść, że w dyrektywie 93/13 dokonano jedynie częściowej i minimalnej harmonizacji przepisów krajowych dotyczących nieuczciwych warunków umownych, przyznając państwom członkowskim możliwość zapewnienia konsumentom wyższego stopnia ochrony niż ten przewidziany w tej dyrektywie. Artykuł 8 powyższej dyrektywy przewiduje bowiem wyraźnie, że „[w] celu zapewnienia wyższego stopnia ochrony konsumenta państwa członkowskie mogą przyjąć lub utrzymać bardziej rygorystyczne przepisy prawne zgodne z traktatem w dziedzinie objętej […] dyrektywą”. Dyrektywa 93/13 nie stoi zatem na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie ustanowiło, z poszanowaniem prawa Unii, przepisy krajowe pozwalające na stwierdzenie nieważności całości umowy, która została zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem i zawiera jeden lub więcej nieuczciwych warunków, jeśli takie rozwiązanie zapewnia konsumentowi lepszą ochronę (Pereničová i Perenič, pkt 31-35).

Należy dalej podkreślić, że wprawdzie sąd nie może zmienić niedozwolonej klauzuli umownej, to jednak w sytuacji, gdy dany element umowy stanowi odrębne zobowiązanie, które może być przedmiotem zindywidualizowanego badania, sąd może usunąć tylko to zobowiązanie ( Bank (...), pkt 71). Przy dokonywaniu oceny, czy mamy do czynienia z takim odrębnym zobowiązaniem nie jest istotny sposób jego redakcji, co w praktyce oznacza, że na przykład usunięcie klauzuli niedozwolonej polegającej na zawyżeniu odsetek za zwłokę może polegać na redukcji zawyżonych odsetek do wysokości odsetek zwykłych ( (...), pkt 74), tj. bez konieczności unieważnienia całej umowy bądź wyeliminowania z niej postanowień dotyczących obowiązku płacenia jakichkolwiek odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia.

Z powyższych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE wynika, że przeprowadzenie analizy w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie, kiedy mamy do czynienia z zobowiązaniem odrębnym wymaga podejścia funkcjonalnego i nie może się ograniczać do analizy gramatycznej umowy (por. BPH, pkt 74); to samo dotyczy odróżnienia sytuacji, w której sąd dokonuje usunięcia odrębnego zobowiązania umownego - co jest jak najbardziej dopuszczalne - od sytuacji, w której sąd zmienia treść tego zobowiązania poprzez zmianę jego istoty - co jest niedopuszczalne (por. Bank BPH, pkt 80 zd. ostatnie).

Powyższe orzeczenia wskazują, że przesłanką uznania umowy zawartej z konsumentem za nieważną jest ustalenie, że bez nieuczciwych klauzul wykonanie tej umowy nie jest możliwe ( Bank (...), pkt 85, 86). Powyższe stanowisko jest spójne ze stanowiskiem zawartym w pkt 2. uchwały Sądu Najwyższego (7) z 17 maja 2021 r., sygn. III CZP 6/21, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że konsumentowi i kredytobiorcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać.” Powyższe stanowisko jest także spójne ze stanowiskiem zajętym przez Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, Dziubak. W tym ostatnim wyroku Trybunał wskazał, że unieważnienie umowy zawierającej klauzulę abuzywną jest dopuszczalne dopiero, gdy utrzymanie umowy bez klauzul abuzywnych nie jest możliwe, a usunięcie takich klauzul spowodowałoby zmianę charakteru umowy (Dziubak, pkt 43, 45).

W ocenie Sądu mamy zatem do czynienia z wyraźnym podziałem dychotomicznym umów zawierających klauzule abuzywne na umowy, których wykonanie po usunięciu takiej klauzuli jest możliwe i które mogą obowiązywać oraz na umowy których wykonanie po usunięciu klauzuli abuzywnej nie jest możliwe i które nie mogą obowiązywać. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym ustalenie nieważności umowy jest dopuszczalne tylko w tym drugim przypadku. Z uwagi na wymóg bezpieczeństwa prawa regulującego prowadzenie działalności gospodarczej uznanie za nieważne na żądanie konsumenta automatycznie wszystkich umów zawierających klauzule abuzywne byłoby możliwe dopiero po przyjęciu stosownie do art. 8 i art. 8a dyrektywy 93/13 odpowiednich przepisów prawa polskiego pozwalających na zapewnienie wyższego standardu ochrony konsumentów (por. Pereničová i Perenič, pkt 34-35). Komisja powinna zostać poinformowana o przyjęciu takich przepisów oraz zapewnić, żeby były łatwo dostępne dla konsumentów i przedsiębiorców, między innymi na specjalnie do tego przeznaczonej stronie internetowej, co wynika z art. 8a dyrektywy 93/13.

W ocenie Sądu nawet po usunięciu klauzul wskazywanych przez powodów jako abuzywne pozwalających Bankowi na arbitralne ustalanie wysokości kursu franka szwajcarskiego umowa może nadal obowiązywać. Po takim usunięciu powstaje bowiem luka podobna do tej, jaka istnieje wówczas, gdy umowa kredytowa w ogóle nie wskazuje kursu według którego powinna następować spłata kredytu, a wcześniej jego uruchomienie. W razie istnienia takiej luki, stosownie do art. 358 par. 2 k.c. ma zastosowanie kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie było zatem przeszkód, żeby powodowie dokonywali spłaty kredytu po powyższym kursie bez konieczności unieważnienia całej umowy. Na zastosowanie powyższego rozwiązania pozwalają także przepisy dyrektywy 93/13, która w art. 1 ust. 2 stanowi, że warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe i wykonawcze nie będą podlegały przepisom dyrektywy. Z kolei w motywie trzynastym dyrektywa 93/13 wskazuje, że użyte w art. 1 ust. 2 sformułowanie „obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze”, obejmuje również zasady, które zgodnie z prawem będą stosowane między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień (wyrok TSUE z 2 września 2021 r. JZ przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt. i in., C-932/19, ECLI:EU:C:2021:673, pkt 28).

Art. 358 par. 2 k.c. zawiera właśnie taką zasadę, tj określa kurs, jaki będzie miał zastosowanie, gdy strony umowy nie dokonały w tym zakresie uzgodnień.Art.358 par.2 kc wszedł w życie 24 stycznia 2009 roku. Jednak okoliczność ta nie wyklucza jego zastosowania jako przepisu dyspozytywnego w miejsce stwierdzonych klauzul abuzywnych. Po pierwsze, na mocy obowiązujących w prawie krajowym reguł intertemporalnych przepis ten znajduje (wprost) zastosowanie do istniejących w dniu jego wejścia w życie stosunków zobowiązaniowych o charakterze ciągłym( vide art. L p.w.k.c). Po drugie, problem ten rozstrzygnął TSUE w wyroku wydanym w połączonych sprawach C 70/17 i C-179/17 Santos, akceptując stosownie w miejsce klauzuli abuzywnej przepisu dyspozytywnego, który wszedł w życie po zawarciu umowy, do której miałby on zostać zastosowany. Unijny system ochrony konsumenta nie funkcjonuje w oderwaniu od podstawowych zasada porządku prawnego ( zarówno unijnego, jak i krajowego), zatem konsekwencje abuzywności nie mogą prowadzić do skutków sprzecznych zasadą proporcjonalności oraz pewności prawa. Zaznaczyć można ,że w ocenie Sądu orzekającego strony umów kredytowych powiązanych z CHF miały pełną świadomość mechanizmu indeksacji i się na nią godziły oczekując stosowania urzędowego kursu waluty.

Dyspozytywna część przepisu art.368 par. 2 in fine k.c. w niniejszej sprawie jest nieaktualna – zastosowanie ma tylko wstępna część przepisu; mająca stanowcze brzmienie; nie ma innej ustawy, orzeczenie sądowe właśnie zostało wydane a czynność prawna w omawianym zakresie okazała się bezskuteczna. TSUE w ukształtowanej linii orzeczniczej pozostawił badanie wskazanych kwestii sądowi krajowemu.

Najnowsze orzecznictwo TSUE odbiegające od wyżej wskazanego nurtu jest niespójne z jego dotychczasowym dorobkiem(por. orzeczenie C-776/19 BNP Personal Finance z 10.06.2021r.z analizą czy ryzyko jest niedopuszczalne nawet gdyby informacja o nim była prawidłowa - inny pogląd wyraził TSUE w sprawie C-932/19 w wyroku z 2.09.2021 r ) co znajduje potwierdzenie w najnowszym orzecznictwie sądów powszechnych (por. wyrok SO w Szczecinie z 28.02.2022 r.; sygn. akt I C 1825/20).

Powodowie żądając zapłaty domagali się także ustalenia nieważności umowy w istocie ze względu na tzw. ryzyko kursowe, które skutkowało tym, że powodów obciążało ryzyko wzrostu kursu rynkowego franka szwajcarskiego, do którego indeksowany jest był kredyt. Bank jako przedsiębiorca był zobowiązany do zachowania zawodowej staranności zgodnie z zasadami współżycia społecznego a w szczególności z uwzględnieniem uzasadnionych interesów kredytobiorcy. Wobec uznania zeznań powodów –jako zainteresowanych unieważnieniem umowy- za niewiarygodne, należało uznać, iż w trakcie spotkań powodów z personelem banku powodom udzielano pouczeń o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut, a także ryzyku zmiennej stopy procentowej, przekazywano symulacje spłat, dodatkowych wyjaśnień gotowi byli udzielać doradcy kredytowi- taka procedurę opisał M. S. . Należało zatem domniemywać, iż na skutek tych pouczeń powodowie byli świadomi ryzyka kursowego związanego z zaciągniętym kredytem, kredytujący bank dostarczył powodom dokładnych i wystarczających informacji odnośnie ryzyka kursowego, które pozwalały im na dokonanie oceny ryzyka nawet potencjalnie znaczących skutków gospodarczych powiązania kredytu z kursem franka szwajcarskiego w trakcie wielu lat obowiązywania umowy. W szczególności przekazywane informacje nie były oparte na założeniu, że parytet złotego i franka szwajcarskiego przez okres obowiązywania umowy będzie stabilny. Tym samym spełnione zostały wymogi stawiane pouczeniom udzielanym konsumentom oceniane stosownie do art. 4 i art. 5 dyrektywy 93/13 zgodnie z interpretacją zawartą w postanowieniu TSUE z 6 grudnia 2021 r., EP i in. przeciwko ERSTE Bank Hungary Zrt., C-670/20.

W oparciu o cały zebrany materiał procesowy Sąd ocenia, że powodowie podejmując decyzję o zaciągnięciu kredytu kierowali się własnym interesem i postępując racjonalnie zdecydowali się na kredyt powiązany z kursem franka szwajcarskiego, ponieważ te kredyty były znacznie bardziej korzystniej oprocentowane. Dzięki temu raty, które powodowie musieli spłacać były znacząco niższe niż w przypadku typowych kredytów złotowych. Powodowie zaakceptowali ryzyko kursowe, którego byli świadomi, w zamian za korzystniejszą stopę oprocentowania niż stopa oferowana za typowy kredyt w złotych. W oparciu o zebrany materiał procesowy oceniony zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego Sąd nie znajduje podstaw do uznania, że powodowie zaciągnęli ten kredyt w oparciu o inne przesłanki niż korzystna wysokość oprocentowania, która wydawała się atrakcyjna nawet przy uwzględnieniu ryzyka kursowego. Powodowie z całą pewnością rozumieli działanie prostego mechanizmu indeksacji skutkującego powstaniem ryzyka kursowego w całym okresie obowiązywania umowy, chociaż nie mogli przewidzieć, bo taka jest istota ryzyka kursowego, jak będzie się kształtował kurs franka do złotego przez następne 30 lat( 360 miesięcy).

Pouczenia o ryzyku kursowym udzielane powodom były adekwatne do okresu, w jakim umowa była zawierana i nie mogły zawierać szczegółowych informacji o kursach walut w przyszłości. Powyższe pouczenia nie zawierały informacji o tym, jak będzie się kształtował kurs franka szwajcarskiego do złotego przez kolejne 30 lat spłaty kredytu, ponieważ pozwany Bank nie miał takiej wiedzy i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mógł jej uzyskać. Tego rodzaju pouczenia ze swojej istoty nie mogą zawierać 30 letnich prognoz parytetów złotego i franka szwajcarskiego, ponieważ nikt nie wie, jaki będzie szczegółowy przebieg kursów rynkowych walut w tak długim okresie czasu.

Powodowie zakładali, że przez najbliższe 30 lat frank szwajcarski nie ulegnie znacznemu wzmocnieniu w stosunku do złotówki, pomimo że relacje kursowe walut ze swojej istoty nie są możliwe do przewidywania ani trafnego prognozowania w tak długim okresie czasu. Wiedza ekspertów, co do tego, jak będzie się kształtował kurs złotego do franka szwajcarskiego lub dowolnej innej waluty bądź innego niż pieniądz miernika wartości w okresie 30 lat spłaty kredytu była taka sama, jak powodów. W celu uzyskania kredytu korzystniejszego w stosunku do kredytów złotowych powodowie podjęli jednak to ryzyko i w tym zakresie nie działali pod wpływem błędu w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego o wadach oświadczenia woli. Powodowie w szczególności, pomimo spoczywającego na nich ciężaru dowodu (art. 6 k.c.), nie dostarczyli wiarygodnego materiału dowodowego, że Bank wprowadził ich w błąd w rozumieniu art. 84 k.c. co do jakiejkolwiek okoliczności.

Dokonując oceny zakresu informacji możliwych do przekazania kredytobiorcom w dacie zawierania umowy Sąd nie może dokonywać tej oceny z perspektywy czasu, która jest obarczona typowym dla tego rodzaju ocen błędem, niekiedy kwalifikowanym także jako błąd poznawczy, że pozwany Bank w chwili zawarcia umowy posiadał wiedzę pozwalającą „przewidywać” i uprzedzać kredytobiorców o zdarzeniach, jakie będą miały miejsce na przestrzeni 30 lat spłaty kredytu i jaki te zdarzenia będą miały wpływ na obiektywną ocenę korzystności zawartej umowy oraz realną możliwość spłacania rat kredytowych. Testem dla oceny zasadności zarzutu niewłaściwych pouczeń o ryzyku kursowym, które były udzielane kredytobiorcom przy zawieraniu umowy jest możliwość skonstruowania takiego pouczenia, które pozwoliłby kredytobiorcom na ocenę ryzyka związanego z wahaniami kursów walut na rynkach walutowych przez kolejne 30 lat (360 miesięcy) i odmowę podpisania umowy z uwagi na to ryzyko. Chodzi tutaj o takie pouczenie, które byłoby możliwe do zredagowania w czasie i w oparciu o stan rzeczy istniejący na dzień podpisania umowy, a nie w oparciu o taki stan rzeczy, który stał się wiadomy później, na przykład w dacie wydawania wyroku. Sąd nie potrafi skonstruować takiego pouczenia i jest przekonany, że skonstruowanie takiego pouczenia nie jest możliwe; Sąd orzekający w tym miejscu podkreśla ,że podziela poglądy Sądu Okręgowego w Szczecinie wyrażone w uzasadnieniu wyroku dnia 28 lutego 2022 roku, I C 1825/20.

W tej sytuacji zarzut z art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym jest nieuzasadniony.

W związku z powyższym brak jest podstaw do ustalenia nieważności umowy kredytowej i zasądzenia zwrotu wpłaconych kwot na jakiejkolwiek z podstaw wskazywanych przez powodów. Oddalono zatem powództwo główne w zakresie żądania niepieniężnego i ewentualne w zakresie żądania pieniężnego. Zarzut przedawnienia ( nr 95-96,s.28 odpowiedzi na pozew k. 70 verte akt jest nieuzasadniony-Sąd rozstrzygnął sprawę merytorycznie. Zarzutu nadużycia prawa przez powodów nie zgłoszono i rozważanie tej kwestii jest bezprzedmiotowe wobec merytorycznego oddalenia powództwa aczkolwiek jawi się widoczna rażąca dysproporcja między zakresem ochrony prawnej żądanej przez powodów a zakresem stwierdzonej abuzywności. Wobec mnogości zarzutów podnoszonych w sprawie istotne jest aby odnieść do kluczowych argumentów , których rozważenie pozwala na rozstrzygniecie sporu. Pozwany zarzucał ,że powodowie nie mają interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc w zakresie żądania niepieniężnego, jednak wobec możliwych dalszych sporów miedzy stronami w ocenie Sądu powodowie takowy interes mają- ale swych żądań w tym zakresie nie wykazali.

Pierwsze powództwo -główne- opierające się o zarzut nieważności umowy- jest w całości nieuzasadnione. Nieuzasadnione okazało się także drugie powództwo -ewentualne. Sąd-uznając wyżej wskazane klauzule za abuzywne- wobec braku stosownej inicjatywy dowodowej- nie miał podstaw by wyliczać różnicę miedzy kwotami uiszczonymi przez powodów a kwotami należnymi wg średniego kursu NBP. Wyliczenie takie wymagałoby wiadomości specjalnych; z urzędu z innych spraw wiadomo Sądowi, że różnice są nieznaczne i sięgają kilku procent kwoty kredytu w skali całego okresu umownego. W tej sytuacji oba powództwa oddalono jako nie wykazane (art. 6 kc).

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 102 k.p.c. mając na uwadze iż orzecznictwo nie jest jednolite, a powodowie mogli być subiektywnie przekonaniu o zasadności swoich roszczeń, choćby o powszechne w internecie opinie odnośnie zasadności roszczeń w sprawach umów powiązanych z CHF a pozew sporządzili po „szumie medialnym”(k. 269).