Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Arkadia Wyraz - Wieczorek

Sędzia SO Barbara Braziewicz (spr.)

Sędzia SR (del.) Ewa Buczek – Fidyka

Protokolant Wioletta Matysiok

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa S. G.

przeciwko J. B.

o uchylenie obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 2 kwietnia 2014 r., sygn. akt III RC 473/13

1.  z apelacji pozwanej zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo,

b)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.200 złotych (tysiąc dwieście) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala apelację powoda;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 900 złotych (dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

4.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim) kwotę 300 złotych (trzysta) tytułem opłaty od apelacji od uiszczenia której pozwana była zwolniona.

SSR (del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Arkadia Wyraz - Wieczorek SSO Barbara Braziewicz

UZASADNIENIE

Powód S. G. wniósł o uchylenie począwszy od 1 sierpnia 2013 r. alimentów zasądzonych wobec pozwanej J. G. w wysokości 500 zł w wyroku orzekającym rozwód w sprawie II RC 835/12 Sądu Okręgowego w Gliwicach, uzasadniając to diametralną zmianą okoliczności, a to podjęciem pracy przez byłą żonę w Holandii. Następnie powód wskazał, że jego sytuacja pogorszyła się z uwagi na to, że obecnie nie pracuje, jest zarejestrowany jako osoba bezrobotną w PUP w W. oraz posiada znaczne zaległości alimentacyjne wobec dwójki swoich dzieci. W jego ocenie sytuacja materialna stron w czasie małżeństwa była bardzo trudna co wynika z akt rozwodowych, nie było pieniędzy na regulowanie bieżących opłat, a wyrok rozwodowy nie opierał się o art. 60 § 1 k.r. i o., zaś dotyczył życia pozwanej w niedostatku.

Pozwana J. G. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasadzenie na jej rzecz kosztów procesu uzasadniając to treścią orzeczenia rozwodowego oraz faktem, że pomimo podjęcia pracy za granicą nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2014r. Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim w punkcie 1 uwzględnił powództwo i uchylił obowiązek alimentacyjny powoda wobec pozwanej ustalony w wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodek (...) w R. z dnia 20 listopada 2012r. w sprawie sygn. akt II RC 835/12 w kwocie po 500zł miesięcznie począwszy od dnia 2 kwietnia 2014r., w punkcie 2 w pozostałej części powództwo oddalił i w punkcie 3 odstąpił od obciążenia pozwanej kosztami procesu.

Rozstrzygnięcie zapadło po ustaleniu, że małżeństwo stron zostało zawarte 28 października 2011 r. Ze związku urodziła się (...) córka, która zmarła w marcu 2012r. Strony zamieszkiwały w mieszkaniu pozwanej. W czasie trwania małżeństwa małżonkowie utrzymywali się z okresowej pracy za granicą obojga małżonków, oszczędności z tego tytułu, okresowo pracy powoda w firmie budowlanej w R. (od 1 grudnia 2011 r. – do 15.06.2012 r.) gdzie zarabiał netto około 1500 zł. Pozwana przeważnie sama opłacała mieszkanie, powód przyczyniał się do tego, prowadził także remont mieszkania pozwanej. Pozwana pomagała pozwanemu spłacać zaległości alimentacyjne wobec dzieci z poprzedniego związku. Małżonkowie nadużywali alkoholu, pozwana z uwagi na zagrożoną ciążę i późniejszy stan zdrowia przez znaczną cześć małżeństwa przebywała w szpitalach. Sąd Okręgowy w Gliwicach orzeczeniem z 20 listopada 2012 r. rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód z winy S. G.. Jednocześnie zasądził od pozwanego na rzecz powódki alimenty w kwocie po 500 zł miesięcznie począwszy od uprawomocnieniu się wyroku. W tym czasie pozwana chorowała, była bezpośrednio po operacji ginekologicznej, w utrzymaniu pomagali jej rodzice, nie pracowała, nie była w stanie podjąć pracy zarobkowej. Powód w czasie orzekania o rozwodzie ponownie podjął pracę za granicą. Powód płacił alimenty na dzieci z poprzedniego związku w kwocie 900 zł miesięcznie, nadto posiadał zaległości alimentacyjne. Po rozwodzie do marca 2013 r. pozwana otrzymała świadczenia z pomocy społecznej w kwocie 300 zł. Obecnie pozwana podjęła zatrudnienie w Holandii od kwietnia 2013 r. Jest to praca sezonowa. Pozwana średnio zarabia miesięcznie około 3000 zł. Utrzymuje mieszkanie w Polsce, na co przeznacza 500-600 zł w zależności czy przebywa w Polsce czy Holandii, nadto utrzymuje się w Holandii. Pozwana ma na utrzymaniu córkę z poprzedniego związku, która przebywa w rodzinie zastępczej u dziadków. Córka pozwanej otrzymuje alimenty od swojego ojca. Powód obecnie nie pracuje, wygasła jego dotychczasowa umowa o pracę .Otrzymuje zasiłek dla bezrobotnych w wysokości 830 euro. W rozliczeniu pozwany otrzymał w grudniu 2013 r. ekwiwalent urlopowy oraz zwrot podatku. Wrócił do Polski ponieważ skończył mu się kontrakt w Holandii, a następnie nie znalazł innego zatrudnienia. Zamierza obecnie zamieszkać i pracować w Polsce i zająć się swoimi małoletnimi dzieci, ponieważ go potrzebują. Zarejestrował się jako bezrobotny w PUP. Ponosi koszty utrzymania swojego domu, w którym obecnie zamieszkuje w kwocie 500 zł miesięcznie. Płaci alimenty na dzieci z poprzedniego związku w kwocie łącznej 900 zł miesięcznie. Powód ma zaległości alimentacyjne wobec dzieci z małżeństwa w kwocie około 14.000 zł. Nadto leczy się na łuszczycę. Pozwana przed ciążą pracowała na stałe jaka kucharz w restauracji (...).

Sąd Rejonowy powyższe ustalenia poczynił w oparciu o zeznania stron i zebrane w sprawie dokumenty, wymienione w uzasadnieniu, w szczególności akta Sądu Okręgowego w Gliwicach w sprawie sygn. akt II RC 835/12.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd ten stwierdził, iż obowiązek alimentacyjny małżonków rozwiedzionych kształtuje się na dwóch podstawach jako tzw. „zwykły” obowiązek alimentacyjny /art. 60§1 k.r. i o./ i tzw. „rozszerzony” /art. 60§2 k.r. i o./. W granicach zwykłego obowiązku alimentacyjnego małżonek może żądać alimentów od współmałżonka, jeśli znajduje się w niedostatku i nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Z kolei przepis art. 60§2 k.r. i o. statuuje tzw. „rozszerzony” obowiązek alimentacyjny, zgodnie z którym jeśli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, choćby ten nie znajdował się w niedostatku. Jednakże przesłanką, od której zależne jest powstanie obowiązku alimentacyjnego małżonka ponoszącego wyłączną winę rozkładu pożycia, jest spowodowanie przez rozwód istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego, nie mającego cech niedostatku. Dla oceny, czy przesłanka istotnego pogorszenia sytuacji materialnej występuje, przeprowadzić należy porównanie każdorazowej sytuacji małżonka niewinnego z położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie. Pogorszenie sytuacji materialnej byłego małżonka, domagającego się zasądzenia alimentów na podstawie art. 60§2 k.r. i o., może polegać na zmniejszeniu ilości środków stojących do dyspozycji małżonka niewinnego, jak również na zwiększeniu się jego usprawiedliwionych potrzeb. Pogorszenie to musi nastąpić wskutek rozwodu (wyrok SN z dnia 15.07.1999 r. I CKN 415/99, Lex Polonica nr 390715). Ujawnienie się skutków określonych w art. 60§2 k.r. i o., nawet po wielu latach, może uzasadniać uwzględnienie powództwa na podstawie tego przepisu, ale tylko w razie ustalenia, że skutki te są następstwem rozwodu, a nie zostały spowodowane innymi przyczynami (SN z dnia 15.07.1999 r. U CKN 356/99 niepubl.). Powód S. G. został na mocy wyroku orzekającego rozwód z jego wyłącznej winy zobowiązany do łożenia alimentów na rzecz pozwanej w wysokości 500 zł. Z powodu orzeczenia w rozwodzie wyłącznie z winy powoda pozwanej przysługiwało prawo domagania się alimentów w związku z koniecznością zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb pozwanej - po myśli art. 60§2 k.r. i o. Niemniej podstawę przysługujących stronie alimentów należy oceniać według ustalonego stanu faktycznego. Pozwana w czasie orzekania o rozwodzie znajdowała się w niedostatku. Jej stan zdrowia nie pozwalał jej pracować, nie posiadała innych źródeł dochodu, ani majątku. W czasie trwania małżeństwa pozwana sama w zasadniczej części utrzymywał siebie i mieszkanie. Pomagała powodowi spłacać zaległości alimentacyjne wobec dzieci z poprzedniego małżeństwa. Oboje mieli problemy aby zaspokoić swoje potrzeby. Małżonkowie nadużywali alkoholu Okresowo oboje pracowali za granicą. Tak sąd rozwodowy jak i obecnie rozpoznający sprawę ocenił ówczesną sytuacje stron. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa małżonek „niewinny” może żądać alimentów, jeżeli znajduje się w niedostatku (art. 60 §1 k.r. i o.) i wówczas nie musi wykazywać, że rozwód pogorszył jego sytuację materialną - tak SN w orzeczeniu z 10 maja 1966 r. III CR 65/66). W ocenie sądu rozwód nie pogorszył istotnie sytuacji materialnej pozwanej. Ponieważ w czasie małżeństwa utrzymywała się samodzielnie w dużym zakresie, a sytuacja materialna stron była trudna. Jak przyjmuje się powszechnie zasadą jest, że małżonkowie po rozwodzie co do zasady sami dbają o swoje sprawy i dążą do samodzielnego utrzymania skoro nie stanowią już rodziny, za wyjątkiem unormowań wynikających z przepisu art. 60 k.r. i o., który stanowi kontynuację obowiązku wzajemnego wspierania się mającą swoje źródła w małżeństwie. Strony były małżeństwem jedynie 1 rok, nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci. Okoliczność ta musi mieć wpływ na uregulowania alimentacyjne, co oczywiście co do zasady nie wyłącza odpowiedzialności powoda wynikającą z art. 60 k.r. i o . Obecnie sytuacja materialno bytowa stron uległa zasadniczej zmianie. Stan zdrowa pozwanej pozwala na podjęcie pracy; zatrudniła się ona za granicą, podejmuje tam dodatkowego zatrudnienia w zakresie wożenia innych pracowników do pracy. Sama utrzymuje siebie i mieszkanie. Powód obecnie nie pracuje, utrzymuje się z zasiłku dla bezrobotnych i zamierza z uwagi na dwójkę dorastających dzieci z małżeństwa zamieszkiwać i pracować w Polsce, do czego ma prawo. Uzyskują strony obecnie podobne dochody. Pozwana nie pozostaje w ocenie sądu w niedostatku, ponieważ potrafi zaspokoić swoje potrzeby własnymi środkami. Strona pozwana nie wykazała po myśli art. 6 k.c., aby obecnie lub w czasie orzekania o rozwodzie rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej J. G.. Do zastosowania art. 60 § 2 k.r. i o. nie wystarczy bowiem samo orzeczenie o wyłącznej winie drugiego małżonka, konieczne jest także wykazanie, że rozwód pogorszył sytuację małżonka niewinnego. Strony w czasie trwania małżeństwa prowadziły osobne konta, utrzymywały się co do zasady ze swoich środków, pozwana dłuższy okres spędziła w szpitalach i klinikach, posiadała środki z oszczędności z pracy w poprzednich okresach. Powód posiadał kilkunastotysięczne zadłużenie alimentacyjne i bieżące alimenty, które spłacał w okresie trwania małżeństwa. Skoro doszło do zmiany okoliczności polegającej na tym, że pozwana obecnie nie pozostaje w niedostatku, to na zasadzie art. 138 k.r. i o. w zw. z art. 60 k.r. i o. orzeczono o uchyleniu obowiązku alimentacyjnego powoda wynikającego z orzeczenia SO w Gliwicach w sprawie II RC 835/12. Sąd orzekł o zmianie począwszy od 2 kwietnia 2014 r. tj. od dnia wyroku sądu pierwszej instancji. Pozwana musi mieć czas na przygotowanie się do zmiany stosunków majątkowych. Jakkolwiek nie pozostaje w niedostatku, to jednak nie jest zatrudniona na podstawie stałej umowy o pracę, pracę podjęła kilka miesięcy temu co powoduje, że dopiero obecnie możemy mówić o zmianie sytuacji pozwanej i niepozostawaniu przez nią w niedostatku. Z drugiej strony sytuacja pozwanego jest dobra. Obecnie otrzymuje zasiłek dla bezrobotnych w kwocie ponad 800 euro. Z uwagi na sytuację materialną pozwanej i powoda, charakter obowiązku alimentacyjnego, nie obciążono jej kosztami postępowania po myśli art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł tak powód jak i pozwana.

Pozwana zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła Sądowi sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, iż pozwana nie wykazała, że rozwód pociągnął pogorszenie jej sytuacji materialnej oraz ,że podejmując pracę uzyskuje obecnie dochody, na tym samym poziomie co powód, pozwana zaś nie jest w niedostatku, ponieważ potrafi zaspokoić swoje potrzeby własnymi środkami. Zdaniem skarżącej Sąd Rejonowy uchylił obowiązek alimentacyjny względem pozwanej w oderwaniu od przyjęcia przez Sąd Okręgowy zawinienia powoda w rozkładzie pożycia małżeńskiego, co zwalnia pozwaną od wykazywania swojego niedostatku, a jedynie ustalenia praw do równej stopy życiowej. We wniosku wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie żądania pozwu i zasadzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów za obie instancje.

Z kolei powód w złożonej apelacji zaskarżyła wyrok w części tj. co do jego punktu 2, w zakresie oddalenia żądania o uchylenie alimentów za okres od dnia wniesienia powództwa do dnia wydania wyroku, zatem od 19 sierpnia 2013r. do 1 kwietnia 2014r. i co do punktu 3 w całości. Zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art.138 k.r. i o. w zw. z art. 60 k.r. i o. poprzez błędne zastosowanie polegające na oddaleniu żądania o uchylenie alimentów za okres od dnia wniesienia powództwa do dnia wydania wyroku, albowiem pozwana musi mieć czas na przygotowanie się do zmiany stosunków majątkowych podczas, gdy oddalenie w/w żądania jest nieprawidłowe albowiem pozwana powinna być przygotowana na zmiany stosunków majątkowych co najmniej od dnia pójścia do pracy, a najpóźniej od pierwszego terminu rozprawy, po którym mógł zapaść wyrok, inne uchybienia procesowe tj. art. 102 k.p.c. polegające na nieobciążeniu kosztami postępowania strony przegrywającej, albowiem sytuacja materialna powoda jest lepsza od sytuacji pozwanej podczas gdy, gdy sąd ustalił, iż pozwana nie znajduje się w niedostatku, zaś pozwany nie ma pracy i ma bardzo wysokie zaległości alimentacyjne wobec dzieci, zatem nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek nie obciążania w ogóle kosztami strony przegrywającej. We wnioskach wniósł o zmianę wyroku i uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej ustalonego w wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 20 listopada 2012r. w sprawie o sygn. akt IIRC 835/12 w kwocie 500zł miesięcznie począwszy od 19 sierpnia 2013r. do 1 kwietnia 2014r.; zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Powód i pozwana wnosili o oddalenie apelacji złożonej przez przeciwnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest nieuzasadniona, równocześnie apelacja pozwanej odniosła skutek, gdyż zaskarżonego wyroku nie można było uznać za trafny.

Zarzuty podniesione w apelacji powoda, a dotyczące naruszenia prawa materialnego i prawa procesowego należało uznać za chybione.

Natomiast zarzuty podniesione w apelacji pozwanej odniosły częściowy skutek, albowiem, zdaniem Sądu Okręgowego, nie było dostatecznych podstaw do przyjęcia, iż Sąd Okręgowy uprzednio zasadził alimenty od małżonka wyłącznie winnego na rzecz małżonka niewinnego w oparciu o zasady ogólne przewidziane art.60 §1 k.r. i o. ( zwykły obowiązek alimentacyjny), zatem w oparciu o kryterium niedostatku małżonka uprawnionego. Co niezasadnie skutkowało przyjęciem przez Sąd meriti, iż doszło do zmiany stosunków majątkowych pomiędzy byłymi małżonkami G., zgodnie z art.138 k.r. i o., czego efektem było uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanej.

Należy zauważyć, iż nie zostało sporządzone uzasadnienie przez Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt IIRC 835/12, w której został orzeczony rozwód między małżonkami G. z wyłącznej winy S. G. i zasądzone na rzecz J. G. od jej małżonka alimenty w kwocie po 500zł miesięcznie. Zatem Sąd Rejonowy na potrzeby niniejszej sprawy samodzielnie przyjął, iż w okolicznościach sprawy rozwodowej małżonków G., z powodu orzeczenia rozwodu wyłącznie z winy S. G. pozwanej przysługiwało prawo domagania się alimentów w związku z koniecznością zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb - po myśli art. 60§2 k.r. i o., zatem rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego. W porównaniu ze zwykłym obowiązkiem alimentacyjnym określonym w art. 60 § 1 k.r. i o., rozszerzony obowiązek alimentacyjny unormowany w art. 60 § 2 k.r. i o. jest „generalnie szerszy co do zakresu potrzeb alimentowanego", co wynika z wyraźnego wskazania, że przyznanie alimentów nie jest uzależnione od „stanu niedostatku" małżonka niewinnego (por. wyrok o sygn. akt I CKN 498/97; z tego właśnie powodu jest on nazywany "rozszerzonym" lub "uprzywilejowanym"). Art. 60 § 2 k.r. i o. nie daje jednak małżonkowi niewinnemu prawa do „równej stopy życiowej z małżonkiem zobowiązanym", choć małżonek niewinny ma prawo do bardziej dostatniego poziomu życia niż tylko minimalnie przekraczającego poziom niedostatku (por. wyrok SN o sygn. akt III CKN 186/98).

Niemniej Sąd Rejonowy uznał, iż podstawą przysługujących alimentów J. G. ostatecznie stanowiło pozostawanie przez nią w niedostatku. Jej stan zdrowia nie pozwalał bowiem w tym czasie na podjęcie pracy, nie posiadała ona w tym czasie także innych źródeł dochodu, ani majątku. Sąd meriti przyjął zatem, iż małżonek „niewinny” zażądał alimentów, znajdując się w niedostatku (art. 60 §1 k.r. i o.), w związku z tym nie musiał wykazywać, że rozwód pogorszył jego sytuację materialną. W ocenie Sądu Rejonowego rozwód nie pogorszył istotnie sytuacji materialnej pozwanej.

Sąd Okręgowy powyższego wniosku nie podziela, albowiem Sąd Rejonowy dokonując oceny pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego nie wziął pod uwagę, iż dokonując takiej oceny należało brać pod uwagę warunki materialne tego małżonka, jakie miałby, gdyby drugi z małżonków spełniał należycie swoje obowiązki i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie ( tak teza XIII wytycznych alimentacyjnych Sądu Najwyższego z 1987r.). Nadto oceniając zasadność roszczenia o alimenty od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia (art.60§2 k.r. i o.) sąd orzekający winien brać pod rozwagę także utratę możliwości strony powodowej, wynikających z art.27 k.r. i o., a nie tylko środki utrzymania uzyskane rzeczywiście w czasie istnienia związku małżeńskiego (wyrok SN z 27.11.1998r,IIICKN 880/98, nie publ.). Wykładnia przesłanki „istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego" powinna polegać na porównywaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie (por. wyroki SN np. III CKN 186/98, II CKN 391/00). Co ważne, punktem odniesienia powinno być „prawidłowo funkcjonujące małżeństwo" (por. wyrok SN o sygn. akt III CRN 222/80), ponieważ często przyjęcie za podstawę ustalania obowiązku alimentacyjnego stanu rzeczywistego „preferowałoby w istocie postępowanie naganne, skoro brak dbałości o rodzinę, w okresie istnienia małżeństwa zmniejszałby w przyszłości obciążenia osoby winnej" (wyrok SN o sygn. akt III CKN 880/98). Należy podkreślić, iż Sąd Najwyższy w wyroku o sygn. akt I CKN 498/97 wskazał, że należy w szczególności ignorować postępowanie małżonka, który świadomie „ograniczał swoje realne możliwości zarobkowe albo skąpił środków na zaspokojenie potrzeb rodziny". Tymczasem właśnie tak postępował powód w okresie poprzedzającym orzeczenie rozwodu. Tym samym Sąd orzekający nie może poprzestać na ustaleniu faktów, lecz musi skonstruować pewien hipotetyczny wzorzec. Zdaniem Sądu Okręgowego w okolicznościach sprawy rozwodowej, przy uwzględnieniu powyższych uwag, należało przyjąć, iż doszło do pogorszenie sytuacji materialnej byłego małżonka, domagającego się zasądzenia alimentów na podstawie art. 60§2 k.r. i o., bowiem przede wszystkim zmniejszeniu uległa ilości środków pozostających do dyspozycji małżonka niewinnego, również zwiększyły się usprawiedliwione potrzeb uprawnionej w związku z koniecznością przez nią samodzielnego się utrzymania i to wskutek orzeczenia rozwodu (wyrok SN z dnia 15.07.1999 r. I CKN 415/99, Lex Polonica nr 390715). Natomiast gdyby pozwany spełniał wobec uprawnionej należycie swoje obowiązki wynikające z art. 27 k.r. i o. i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie, to uprawniona mogła by korzystać także z uzyskiwanych przez zobowiązanego środków w wyniku podejmowania przez niego prac w Holandii i Polsce, a także liczyć na jego wsparcie finansowe w utrzymaniu, zarówno wówczas gdy była osobą zdrową jak i chorą, także wówczas gdy była w ciąży jak i po stracie dziecka. W ocenie Sądu Okręgowego rozwód pogorszył istotnie sytuację materialną pozowanej, co orzekając na jej rzecz alimenty Sąd Okręgowy miał na uwadze. Nadto trudno także przyjąć za Sądem meriti, iż pozwana była osobą żyjącą w niedostatku, skoro w czasie trwania małżeństwa, gdy pracowała, będąc z powodem, potrafiła utrzymać siebie i mieszkanie, co więcej pomagała powodowi spłacać zaległości alimentacyjne wobec dzieci.

Orzeczenie w sprawie alimentów wydane na podstawie art. 60 § 2 k.r. i o. może być zmienione na zasadach przewidzianych w art.138 k.r. i o. - Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I CKN 945/00 stwierdził, iż "W sprawach tego rodzaju powaga rzeczy osądzonej nie stoi na przeszkodzie ponownemu orzekaniu, skoro wyrok dokonujący zmiany ukształtowanego poprzednio stosunku prawnego nie godzi w treść wcześniejszego wyroku, lecz z upoważnienia ustawowego (a raczej z istoty rzeczy) potwierdza nową treść tego stosunku, jednak nie wolno zapominać o tzw. prekluzji materiału zebranego w sprawach poprzednich będącego podstawą tamtych orzeczeń. Chodzi o to, aby strona nie mogła powoływać się w różnych sprawach na te same okoliczności faktyczne dla wyciągnięcia odmiennych wniosków". W ramach postępowania sądowego w takim wypadku należało mieć na względzie zarówno art. 60 § 2 k.r. i o., jak i inne przepisy kodeksu dotyczące obowiązku alimentacyjnego, zwłaszcza art. 135k.r. i o . w zw. z art. 61 k.r. i o. Pierwszy z nich nakazuje określić sytuację materialną małżonka niewinnego w relacji do stanu sprzed rozwodu oraz rozważyć, czy żądanie alimentacji jest nadal usprawiedliwione. Natomiast drugi wymaga ustalania usprawiedliwionych potrzeb zobowiązanego i uprawnionego oraz możliwości zobowiązanego.

Zgodnie z utrwalonym sposobem rozumienia art. 60 § 2 k.r. i o. w orzecznictwie (por. w szczególności uchwałę SN o sygn. akt III CZP 91/86 oraz wyroki SN o sygn. akt I CKN 498/97, II CKN 391/00), sąd, orzekając o obowiązku alimentacyjnym, bierze pod uwagę wskazane elementy sytuacji zobowiązanego i uprawnionego w ramach oceny przesłanek przyczyniania się jedynie „w odpowiednim zakresie" do zaspokajania tylko „usprawiedliwionych potrzeb" małżonka niewinnego. W ramach tych klauzul generalnych brane pod uwagę jest to, czy małżonek niewinny ma możliwość samodzielnego wyrównania negatywnych skutków rozwodu dla swojej sytuacji materialnej, a w szczególności, czy pozwala na to jego wiek, stan zdrowia, wykształcenie, doświadczenie zawodowe i sytuacja rodzinna. Pułap żądań małżonka niewinnego jest również dostosowywany do możliwości majątkowych i zarobkowych małżonka winnego - teoretycznych, a nie aktualnych - żeby nie promować zachowań zmierzających do ograniczenia dochodów w celu zmniejszenia wysokości świadczeń ( zob. szeroko w omawianej kwestii wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25.10.2012r. SK 27/12, LEX).

Sąd Okręgowy zatem częściowo podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, dotyczące usprawiedliwionych potrzeb zobowiązanego i uprawnionego oraz możliwości zobowiązanego, uznając, iż w tym zakresie nie ma potrzeby powielania ustaleń Sądu meriti. Równocześnie jednak Sąd Okręgowy nie podzielił wniosków wywiedzionych przez Sądu Rejonowy z zebranego w sprawie materiału dowodowego, albowiem pozostawały one w opozycji do powyższych rozważań Sądu Okręgowego.

Tak więc Sąd Okręgowy nie zgodził się z Sądem Rejonowym, iż w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki wynikające z art.138 k.r. i o. prowadzące do uchylenia zasądzonych uprzednio alimentów od powoda na rzecz pozwanej, bowiem zdaniem Sądu Okręgowego nie doszło do istotnej zmiany stosunków tak po stronie zobowiązanego jak i uprawnionej, pozwalających na ich uchylenie. Nie doszło do zmiany – obniżenia możliwości zarobkowych powoda, na co wyraźnie wskazuje oświadczenie powoda, złożone na rozprawie w dniu 12 lutego 2014r., z którego wynika, iż jego sytuacja materialna jest taka sama jak podczas rozwodu, równocześnie samo uzyskanie zdolności do pracy przez pozwaną i fakt podjęcia przez nią pracy sezonowej i chwilowej, nadal nie niweluje stanu wywołanego przez rozwód istotnego pogorszenia jej sytuacji materialnej. Nadto należało zgodzić się z pozwaną, iż w okolicznościach sprawy, nie istniał obowiązek po jej stronie udowodnienia pozostawania nadal w niedostatku. Co oznacza także brak rygoryzmu w ustalaniu jej możliwości zarobkowych, które pozwana w pełnym zakresie stara się wykorzystywać przy uwzględnieniu obecnych możliwości na rynku pracy dla kobiet w jej wieku, z jej wykształceniem, doświadczeniem zawodowym i w sytuacji rodzinnej w jaki się aktualnie znajduje. Tym samym Sąd Okręgowy uznał, iż aktualna sytuacja materialna małżonka niewinnego nadal przemawia za utrzymaniem alimentacji na jego rzecz ze strony małżonka winnego.

Z drugiej strony mając na uwadze możliwości zarobkowe powoda, także wysokość ciążących na nim zobowiązań alimentacyjnych wobec jego dzieci, wysokość ponoszonych przez niego wydatków na swoje utrzymanie, należało uznać, iż kwota 500zł alimentów na rzecz pozwanej nadal leży w granicach możliwości zarobkowych i majątkowych powoda.

Z powyższych względów podnoszone przez powoda zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art.138 k.r. i o. w zw. z art. 60 k.r. i o. i prawa procesowego tj.art.102 k.p.c. nie można było uznać za zasadne.

Reasumując, orzeczono jak w sentencji wyroku i z apelacji pozwanej zmieniono zaskarżony wyrok, oddalając powództwo, na podstawie art.386§1k.p.c. O kosztach postępowania w tej części Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. art. 98 k.p.c. oraz §2 w zw. z i § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461) , obciążając powoda jako stronę przegrywającą sprawę w całości kosztami postępowania. Równocześnie Sąd Okręgowy w oparciu o art. 385 k.p.c. apelację powoda oddalił. O kosztach postępowania odwoławczego orzekł na mocy art. 98 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz §2 w zw. z § 6 pkt 4 i 3 i § 13 ust. 1 pkt 1 cytowanego powyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

SSR (del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Arkadia Wyraz - Wieczorek SSO Barbara Braziewicz