Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

UZASADNIENIE

Decyzją z 4 lipca 2024r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. odmówił ubezpieczonemu J. M. (1) prawa do emerytury pomostowej
na podstawie art.114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył nowych dowodów oraz
nie istnieją nowe okoliczności mające wpływ na decyzję odmowną z 6 maja 2024r.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany przez przyznanie
prawa do emerytury pomostowej na podstawie art.49 ustawy o emeryturach pomostowych, począwszy od miesiąca stycznia 2024r. oraz wniósł o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu ubezpieczony podniósł, że spełnia warunki do emerytury pomostowej z powołanego uregulowania, bo wprawdzie po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze według wykazu zawartego
w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych, to jednak pracę taką świadczył wcześniej, bo zarówno w okresie od 1 marca 1989r. do 30 września 2000r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o., co zostało uznane przez ZUS,
a następnie w (...) S.A. w Z. ( obecnie (...) Sp. z o.o. ) w okresie
od 2 października 2000r. do 31 grudnia 2008r., gdy firma (...) powstała wskutek przekształcenia Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w Z.. Ubezpieczony wskazał, że w obu tych okresach wykonywał pracę wymienioną
w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, tj. „ Prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze,
z utrudnioną wentylacją ( podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp. ) ”, bo zajmował
się spawaniem łukowym ( łukiem elektrycznym ) różnego rodzaju wagonów. Praca ta była wykonywana wewnątrz wagonów i także wykonywana była w kanale, czyli od spodu wagonów.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w decyzji skarżonej. Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2025r. pełnomocnik organu rentowego złożył wniosek o zasądzenie od ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego J. M. (1) ( ur. (...) )
z 3 kwietnia 2024r. organ rentowy decyzją z 6 maja 2024r. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art.4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, gdyż ubezpieczony: nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat oraz nie udowodnił po dniu
31 grudnia 2008r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że ubezpieczony udowodnił staż pracy w wymiarze łącznym okresów składkowych
i nieskładkowych: 46 lat, 2 miesiące i 22 dni, w tym 11 lat, 4 miesiące i 20 dni pracy
w warunkach szczególnych, do której organ rentowy zaliczył okres zatrudnienia ubezpieczonego od 1 marca 1989r. do 30 września 2000r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości na stanowisku ślusarza napraw wagonów – spawacza elektrycznego. Odnośnie tego okresu (...) S.A. w Z., będące następcą prawnym ww. Zakładu, sporządziło dla ubezpieczonego w dniu 14 marca 2024r. świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazało,
że ubezpieczony w podanym powyżej okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A dziale XIV poz.16 i 12.

Jednocześnie organ rentowy wskazał, że do pracy w warunkach szczególnych
nie uwzględnił okresu od 2 października 2000r. do 31 grudnia 2008r., ponieważ ubezpieczony przedłożył na ten okres dwa rozbieżne świadectwa pracy w warunkach szczególnych - jedno
z (...) Sp. z o.o. i drugie z (...) S.A.

Decyzji tej ubezpieczony nie kwestionował, natomiast w dniu 23 maja 2024r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury załączając do niego m.in. pismo (...) S.A. o anulowaniu świadectwa pracy w warunkach szczególnych z 14 marca 2024r., gdy Spółka ta nie jest następcą prawnym (...) S.A. W rozpoznaniu tego wniosku organ rentowy decyzją z 13 czerwca 2024r. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury wcześniejszej na podstawie art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W dniu 28 czerwca 2024r. ubezpieczony wystąpił z nowym wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury pomostowej i w rozpoznaniu tego wniosku organ rentowy wydał decyzję

skarżoną, omówioną na wstępie.

Ubezpieczony od 2 października 2000r. do 30 czerwca 2016r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. w Z., w tym: od 2 października 2000r.
do 31 maja 2010r. w Przedsiębiorstwie (...)
i (...) Sp. z o.o. w P. ( następnie przejęcie w trybie art.23(1) k.p. ) na stanowisku spawacza elektrycznego, ślusarza napraw wagonów, od 1 czerwca 2016r.
do 30 stycznia 2013r. w (...) S.A. R. i od 31 stycznia 2013r.
do 31 sierpnia 2013r. w (...) S.A. Z. ( przejęcie w trybie art.23(1) k.p.) – na stanowisku spawacza elektrycznego. W świadectwie pracy z 30 czerwca 2016r. zakład pracy wskazał, że pracę spawacza elektrycznego ubezpieczony wykonywał
do 30 czerwca 2016r. Jednocześnie w dniu 13 marca 2024r. zakład pracy sporządził
dla ubezpieczonego świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych, w którym
do pracy w warunkach szczególnych wymienionej w wykazie A dziale XIV poz.12 i 16 zaliczył okres zatrudnienia ubezpieczonego od 2 października 2000r. do 31 grudnia 2008r.

Ubezpieczony w latach 1989 – 2008 faktycznie wykonywał taką samą pracę i w tym samym miejscu, gdy zmieniał się tylko właściciel zakładu pracy. Ubezpieczony pracował jako spawacz elektryczny przy naprawie wagonów, na dużej hali w D., gdzie pracowało około 100 pracowników. Były to prace wykonywane w przeważającej większości w środku wagonów i pod spodem wagonów - w kanałach. Kanał taki miał szerokość 1,5 metra i trzeba było mieć w nim ręce wyrzucone do góry i trzymać maskę, zabezpieczać się nią i jednocześnie łączyć elementy metalowe. Wagony były różnego rodzaju, bo były to m.in. węglarki, czyli wagony w kształcie miski 12 m na 4 m, talboty, czyli wagony zamykane klapami, w których były cztery komory o wymiarach 6 m na 2 m, szutrówki o wymiarach 1,5 m na 2 m. Były wagony gruszki w kształcie lejów na wapno i cement o długości 12 metrów. Ubezpieczony spawał belki skrętowe, blachy do wagonów, skręty. Wewnątrz wagonów trzeba było spawać
w różnych pozycjach wymuszonych np. na klęczkach, czy na leżąco, bądź półleżąco, przy czym w wagonie mogło na raz pracować kilka osób. W kanale spawało się natomiast dno wagonów. Przy spawaniu było duże zapylenie i hałas, co było szczególnie uciążliwe przy spawaniu wewnątrz wagonów, bo w wagonach nie było żadnej wentylacji, były to bowiem w większości wagony starsze z lat 60 – tych i zużyte. Także szczególnie szkodliwe było spawanie w kanałach, bowiem wagony były pokryte blachą i spawając od dołu, dym zatrzymywał się pod takim parasolem. W marginalnym zakresie ubezpieczony wykonywał także inne prace np. drobne szlifowanie po spawaniu, przykręcenie uchwytu, co zajmowało mu około 2% czasu pracy.

Ubezpieczony do pracy otrzymał specjalny kombinezon, kask, buty, maskę i rękawice spawalnicze.

Pracę taką ubezpieczony wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie zmianowym, przeważnie pracował na rano od godziny 6:00 do 14:00.

Razem z ubezpieczonym pracowali P. K., J. M. (2), C. S.
i K. W..

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego, aktach osobowych ubezpieczonego dotyczących jego zatrudnienia w okresie spornym, zeznań świadków P. K., J. M. (2), C. S. i K. W., a także zeznań ubezpieczonego ( protokół elektroniczny z rozprawy z 8 stycznia 2025r. czas 00:14:49 – 01:31:26 ).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego, gdyż były one rzeczowe, spójne, logiczne, korespondujące z treścią zgromadzonej dokumentacji i stąd przekonujące.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. M. (1) zasługuje na uwzględnienie w zasadniczej części.

W rozpoznawanej sprawie ubezpieczony domagał się przyznania prawa do emerytury pomostowej z art.49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych
( tekst jednolity Dz.U. z 2023r., poz.164 ), podnosząc, że spełnia warunki do tego świadczenia, bo do końca 2008r. posiada 15 – letni okres pracy w warunkach szczególnych z art.3 ust.1 i 3 powołanej ustawy, bowiem pracę taką wykonywał w latach 1989 – 2008.

Zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych w brzmieniu obowiązującym
od 1 stycznia 2024r., prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1.  po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, o ile osoba ta:

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1- 4, czyli:

- urodził się po dniu 31 grudnia 1948r.;

- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący
co najmniej 15 lat;

- osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

- ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa
w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3,

Odwołujący J. M. (1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku, osiągnął
w dniu(...) wiek emerytalny 60 lat oraz udowodnił wymagany co najmniej
25 – letni okres składkowy i nieskładkowy.

Jednocześnie wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego pozwoliły
na ustalenie, że ubezpieczony legitymuje się także koniecznym do przyznania świadczenia
na podstawie powyższego uregulowania prawnego 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, na dzień
31 grudnia 2008r. W ocenie Sądu ubezpieczony zarówno w okresie zatrudnienia od 1 marca 1989r. do 30 września 2000r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w upadłości uwzględnionym przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych z dotychczasowych przepisów ( wykaz A dział XIV poz.12 i 16 ),
jak i w późniejszym – spornym okresie od 2 października 2000r. do 31 grudnia 2008r. zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) S.A., wykonywał taką samą pracę, którą można zakwalifikować do pracy w szczególnych warunkach z załącznika nr 1 do ustawy
o emeryturach pomostowych, poz.28: „ Prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją ( podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp. ) ”.

W ocenie Sądu w przepisie tym ustawodawca tylko przykładowo wymienił miejsca,
w których wykonywaną pracę spawalniczą można zakwalifikować do prac w warunkach szczególnych według tego uregulowania, co nie przeszkadza uwzględnieniu także prac wykonywanych w innych miejscach, które spełniają warunki wynikające z tego przepisu.

Takie stanowisko znajduje uzasadnienie w dotychczasowych orzecznictwie. I tak Sąd Najwyższy w wyroku z 22 listopada 2022r. sygn. III USKP 136/21 ( OSNP 2023/5/58 ) stwierdził, że w przepisie powyższym ustawodawca nie wskazał konkretnego stanowiska pracy, ale posłużył się określeniem rodzaju prac, tj. "prace przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym" oraz określił miejsce wykonywania tych prac, tj. "w pomieszczeniach
o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.)." Stosownie do dotychczasowego orzecznictwa, za "pomieszczenie o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją" uznaje się pracę przy naprawie kutra (mieszalnika) garbarskiego w kształcie gruszki do betonu, o średnicy 2,5 metra i długość 8-9 metrów (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 września 2018r., III AUa 1380/18, LEX
nr 2571057), spawanie od środka turbin wodnych i silosów (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z 1 grudnia 2016r., III AUa 1803/16, LEX nr 2229157), remont turbin
o wymiarach 4 na 2 metry oraz zbiorników olejowych o kubaturze około 4 m3 (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 28 marca 2019r., III AUa 756/18, LEX nr 3269990), prace
na statku przy spawaniu podwójnego dna/podwójnej burty (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 5 sierpnia 2020r., II UK 97/19 LEX nr 3225123), czy w tzw. koferdamach
o wymiarach od 1,6 do 3 metrów na 5 metrów (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z 12 stycznia 2021r., III USK 2/21, LEX nr 3147351). Rodzaj prac, o których mowa
w załączniku nr 1 poz. 28 do ustawy o emeryturach pomostowych, nie został zatem szczegółowo określony i każdorazowo wymaga konkretyzacji przez dokonanie stosownych ustaleń faktycznych w sprawie przy uwzględnieniu następujących przesłanek:

1) spawanie łukowe lub termiczne,

2) w pomieszczeniach o małej kubaturze,

3) o utrudnionej wentylacji,

przy czym w ww. wyroku z 22 listopada 2022r. Sąd Najwyższy wskazał, że prace wewnątrz wagonów kolejowych, które z całą pewnością są pomieszczeniami o małej kubaturze, można zaliczyć do prac w warunkach szczególnych według nowego wykazu.

Z kolei w wyroku z 20 sierpnia 2020r., III UK 54/19 (LEX nr 3225137), Sąd Najwyższy wskazał, że choć miejscem pracy ubezpieczonego były chodniki i szyby kopalniane,
to okoliczność ta nie przesądza, że nie jest to praca wykonywana w pomieszczeniach o małej kubaturze, gdyż może się okazać, że uwarunkowania konkretnych miejsc wykonywanych czynności (praca we wnękach o kubaturze 3 x 3 m z utrudnioną wentylacją, a nie tylko w lejach zsypowych) odpowiadają wskazanym w ustawie czynnikom ryzyka.

Przechodząc na grunt rozpoznawanej sprawy, to z zeznań świadków i ubezpieczonego wynika, że ubezpieczony w latach 1989 – 2008 faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał taką samą pracę i w tym samym miejscu. Zajmował się czynnościami spawalniczymi - spawaniem elektrycznym, przy naprawie wagonów. Były to prace wykonywane generalnie wewnątrz różnego rodzaju wagonów, jak również od spodu wagonów - z kanału, który był pomieszczeniem o małej kubaturze, bo o szerokości 1,5. Ubezpieczony często był zmuszony spawać w wymuszonej pozycji ciała, był też narażony bezpośrednio
na duże zapylenie i hałas. Prace wewnątrz wagonów, są bez wątpienia pracami
w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze. Za takie prace można także uznać prace wykonywane przez ubezpieczonego w kanałach, w warunkach wynikających z zeznań słuchanych w sprawie osób. Kanał taki był o niewielkiej szerokości, bo zaledwie 1,5 m
i ubezpieczony spawając w nim dno wagonów był szczególnie narażony na zapylenie biorąc pod uwagę, że brak było tam wentylacji, co skutkowało zatrzymywaniem się oparów
ze spawania. W marginalnym tylko zakresie, bo około 2% ubezpieczony wykonywał inne prace niż spawalnicze, lecz nierozerwalnie z nimi złączone, co nie przeszkadza uwzględnieniu spornego okresu do pracy w warunkach szczególnych.

Uwzględnienie do pracy w warunkach szczególnych według załącznika do ustawy
o emeryturach pomostowych, zatrudnienia ubezpieczonego w latach 1989 – 2008 powoduje,
że ubezpieczony legitymuje się także wymaganym 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, co umożliwia przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej z art.49 ustawy
o emeryturach pomostowych.

W konsekwencji powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej, poczynając od (...), czyli od miesiąca zgłoszenia wniosku, zgodnie z art.129 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, mającym zastosowanie w sprawie z mocy art.26 ust.1 ustawy
o emeryturach pomostowych. W pozostałym zaś zakresie, a to odnoście przyznania emerytury za okres wcześniejszy, Sąd odwołanie oddalił, o czym orzekł w pkt 2 wyroku
z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu istniały podstawy do merytorycznego rozpoznania sprawy pod kątem spełnienia przez ubezpieczonego przesłanek prawa do emerytury pomostowej, mimo że organ rentowy odmówił prawa do tego świadczenia na podstawie art.114 ustawy emerytalnej
z powodu braku nowych dowodów. Ubezpieczony bowiem w toku postępowania sądowego takie nowe dowody przedstawił, a były to dowody w postaci zeznań świadków. W judykaturze przyjmuje się, że w razie złożenia odwołania od decyzji organu rentowego wydanej w trybie art.114 ust.1 ustawy emerytalnej, nie obowiązuje prekluzja dowodowa, ograniczająca możliwość zgłaszania wniosków dowodowych do etapu postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie tejże decyzji. Ubezpieczony może zatem także w postępowaniu sądowym powoływać się na nowe okoliczności i dowody uzasadniające wznowienie postępowanie w trybie tego przepisu i rzutujące na jego prawo do wnioskowanego świadczenia ( por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 marca 2014r. III UK 115/13 Lex nr 1554419,
z 18 kwietnia 2018r. III UK 53/17 Lex nr 2515713 ).

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.100 k.p.c. i w związku z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( tj. Dz.U. z 2023r., poz.1935 ). Mając na uwadze, że ubezpieczony wygrał proces
w zasadniczej części, Sąd obciążył obowiązkiem zwrotu kosztów w całości organ rentowy.

(-) Sędzia Grażyna Łazowska