Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Katarzyna Sznajder
Protokolant:	protokolant sądowy Karolina Kot

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 stycznia 2025 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa J. R., D. S.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) z siedzibą w W.

o ustalenie nieistnienia umowy kredytu

1.  ustala, że umowa kredytu hipotecznego nr. (...) indeksowanego do CHF z dnia 12 czerwca 2007 roku zawarta pomiędzy powodami a (...) w K. jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.834 zł ( jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Katarzyna Sznajder

Sygnatura akt I C 1016/24

UZASADNIENIE

Powodowie J. R. i D. S. wnieśli o stwierdzenie nieważności Umowy Kredytu Hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, z dnia 12 czerwca 2007 roku, zawartej miedzy (...) w K. (...) w Ł. z siedzibą w K. a powodami oraz zasądzenie kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko powodowie powoływali się na zawarcie w umowie postanowień abuzywnych, które to postanowienia prowadzą do jej nieważności.

Pozwany Syndyk Masy upadłości (...) wniósł o oddalenie powództwa kwestionując roszczenia strony powodowej co do zasady .Podniósł, że umowa nie pozostaje w sprzeczności z prawem, a jej postanowienia były indywidualnie uzgodnione i nie naruszają interesów konsumenta; kwestionowane przez powodów klauzule jako precyzyjne i jednoznaczne oraz zgodne z powołanymi przepisami nie stanowią niedozwolonych postanowień umownych, a nawet w wypadku takiego uznania – istnieje możliwość dalszego obowiązywania umowy. Nadto wskazał, że powodowie nie mają interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy. Syndyk masy upadłości (...) wniósł o zawieszenie w całości postepowania do czasu prawomocnego wyczerpania trybu związanego z ustaleniem listy wierzytelności w postepowaniu upadłościowym (...) wskazując, iż roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytowej dotyczą i mają wpływ na masę upadłości (...) w upadłości oraz zaspokojenie wierzycieli. Wniósł o odrzucenie pozwu.

Sąd ustalił co następuje:

Powodowie poszukiwali środków na zakup mieszkania. Sprawdzali oferty w kilku bankach , ale nigdzie nie mieli zdolności kredytowej i jedynie (...) zaoferował im możliwość uzyskania kredytu ale jedynie indeksowanego do franka szwajcarskiego. Zapewniano powodów, że frank szwajcarski jest walutą stabilną. Dodatkowo poinformowano powodów, że wszystkie rozliczenia będą dokonywane w PLN, z uwzględnieniem przeliczenia na CHF. Powodowie rozumieli, że wysokość rat i zadłużenia będzie uzależniona od kursu CHF. Postanowienia dotyczące sposobu indeksacji i zastosowanych do niej kursów waluty, a także postanowienia dotyczące wypłaty (uruchomienia) kredytu i sposobu jego spłaty nie były uzgadniane indywidualnie. Zasady dokonywania przeliczeń wartości wyrażonych w złotych na CHF oraz wartości wyrażonych w CHF na PLN przy zawieraniu umowy nie zostały dostatecznie wyjaśnione. Umowę w imieniu powód podpisywał ich pełnomocnik – ojciec powódki. Powodowie zapoznali się z jej treścią kilka dni po jej podpisaniu nie zwracali się o dodatkowe wyjaśnienia. (zeznania powodów k.216 .).

Dnia 12 czerwca 2007 pomiędzy powodami, a (...) w K. - (...) w Ł. zawarta została Umowa Kredytu Hipotecznego Nr (...) indeksowanego do CHF (umowa k.37 i nast.). Umowa została sporządzona na wzorcu. Na mocy tej umowy bank zobowiązał się do udzielenia powodom kredytu w kwocie 489724,45 zł indeksowanego kursem CHF. Z umowy wynika, że przy założeniu, iż uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 217558,62 CHF, a rzeczywista równowartość kredytu miała zostać określona po wypłacie kredytu. Kredytobiorcy oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko (§ 1 ust. 1 umowy).

Kredyt przeznaczony był na zakup lokalu mieszkalnego oraz zapłatę składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości, składek ubezpieczeniowych, o których mowa w § 4 ust.1 ,opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu k kosztów wyceny nieruchomości. .

W Części Ogólnej Umowy w § 6 zdefiniowana została Bankowa Tabela Kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabela Kursów- jako sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP; tabela sporządzana jest o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy (k.39)

W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 pkt 2 umowy).

Zgodnie z § 10 ust. 1 Umowy Kredytobiorca zobowiązywał się dokonać w okresie objętym umowa spłaty rat kapitałowo – odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie spłat. Harmonogram ten Kredytobiorca otrzymywał w szczególności po wypłacie kredytu, każdej transzy kredytu zmianie oprocentowania każdorazowo na okres 24 – miesięczny.

Wysokość zobowiązania (w domyśle raty odsetkowej lub kapitałowo odsetkowej) zgodnie z § 10 pkt 3 umowy miała być ustalona jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

W § 2 Regulaminu Kredytu Hipotecznego(...) (k.33 i nast.) wskazano, że Bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut sporządzana jest przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

Kredyt został wypłacony w całości 21 sierpnia 2007 roku w wysokości 489.724,45 zł, co po kursie z dnia 21 sierpnia 2007 roku (1 CHF = 2,2090 PLN), stanowiło kwotę 221695,09 CHF (zaświadczenie k.58 i nast.). Powodowie spłacali go w złotych polskich aż do 2023 roku , kiedy to zaprzestali spłaty. Pismem z dnia 11 lipca 2023 roku powodowie podnosząc nieważność umowy , wezwali (...) do zapłaty kwoty 531435,06 zł jako świadczenia nienależnego uiszczonego z tytułu rat w okresie od 12 czerwca 2007 roku do 5 lutego 2023 roku, a następnie pismem z dnia 26 lipca 2023 roku złożyli oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności tj. wymagalnej wierzytelności powodów w kwocie 531435,06 zł z wierzytelnością banku w kwocie 470.000 zł . oświadczenie to bank odebrał w dniu 26 lipca 2023 roku. ( wezwanie do zapłaty, oświadczenie o potrąceniu k- 96-101. )

Opisany wyżej stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dokumenty, a także zeznania powodów.

Sąd zważył co następuje:

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2023r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie Wydział XVIII Gospodarczy w sprawie (...) ogłosił upadłość pozwanego (...) w W. i na syndyka wyznaczył M. K..

Ogłoszenie upadłości (...) skutkowało pojawieniem się wątpliwości co do dopuszczalności prowadzenia postępowań cywilnych przeciwko syndykowi, zakresu obowiązku zawieszania toczących się postępowań i wzajemnych relacji przepisów art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c., art. 180 § 1 pkt 5 b k.p.c. i art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego.

Przepis art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego stanowi, iż postępowanie sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności.

Opierając się o analizę w/w przepisów syndyk wywodził, iż prowadzenie postępowania w niniejszej sprawie nie jest dopuszczalne i wnosił o jego zawieszenie ewntualne odrzucenie pozwu.

Niewątpliwie zgłoszone w niniejszej sprawie żądania ustalenia nieważności umowy, ma charakter majątkowy i dotyczą masy upadłości. Istotnym zagadnieniem prawnym jest dopuszczalność prowadzenia w świetle art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego postępowania o ustalenie. Z wywodów przedstawionych przez syndyka zdaje się wynikać, że przepis art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. wyklucza możliwość prowadzenia przeciwko syndykowi sprawy o ustalenie nieważności umowy, ewentualnie ustalenie jej bezskuteczności czy też ewentualnie ustalenie nieistnienia stosunku prawnego. Argumentacja syndyka sprowadza się do zarzutu, iż jest to roszczenie majątkowe (choć niepieniężne) i dotyczy masy upadłości. Jednocześnie w ocenę syndyka roszczenia te mieszczą się w zakresie regulacji art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego, a zatem przepis art. 180 § 1 pkt 5 b k.p.c. nie znajduje zastosowania, a postepowanie może toczyć się przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności. Wierzytelnością podlegającą wpisowi na listę jest przy tym wierzytelność o zwrot świadczenia nienależnego wykonanego w ramach spornej umowy, a podstawą wpisu na listę będzie przesłankowa ocena ważności i skuteczności umowy i istnienia stosunku prawnego wynikającego z tej umowy.

Przedstawione przez syndyka wywody nie są w ocenie Sądu przekonywujące. Przywoływane w nich argumenty dotyczące niedopuszczalności toczenia postępowań przeciwko syndykowi są oczywiście trafne w stosunku do roszczeń objętych dyspozycją art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego. Znajdują one również potwierdzenie w przytoczonym w przedłożonych przez syndyk opiniach prawnych orzecznictwie Sądu Najwyższego tj. uchwale z 9 grudnia 2021r. III CZP 96/20 oraz postanowieniu z 12 marca 2021r., II CZ 6/21. Oba te orzeczenia zapadły jednak w sprawach o zapłatę, a więc pozostają poza problematyką zagadnienia jakie pojawiło się w niniejszym postępowaniu. W ocenie Sądu zgłoszone w niniejszym postępowaniu żądanie ustalenia wynika z roszczeń majątkowych niepieniężnych, które nie są wierzytelnościami i nie podlegają wpisowi na listę wierzytelności, a zatem znajdują się poza zakresem regulacji art. 145 ust. 1 prawa upadłościowego. Jednocześnie żądań tych nie można utożsamiać ( jak czynni to syndyk i jak zdaje się wynikać z przedstawionych przez niego opinii prawnych) wyłącznie z roszczeniami o zwrot środków uiszczanych przez kredytobiorcę w wykonaniu umowy. Interes prawny powodów w żądaniu ustalenia nieważności umowy (bezskuteczności umowy, nieistnienia stosunku prawnego) nie sprowadza się bowiem wyłącznie do uzyskania zwrotu świadczeń już wykonanych, a więc żądania zapłaty, ale przejawia się także w innych obszarach funkcjonowania spornej umowy w obrocie prawnym, takich jak np. uregulowanie sytuacji prawnej powodów na przyszłość czy byt hipoteki zabezpieczającej roszczenia z umowy. Jak z tego wynika roszczenia o zwrot świadczenia nienależnego i ustalenie nieważności czy bezskuteczności umowy, ewentualnie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy, nie są tożsame i nie opierają się na tożsamej podstawie fatycznej i prawnej, choć oczywiście pozostają w związku faktycznym. Kwestia ta była już przedmiotem rozważań w orzecznictwie i literaturze na tle oceny interesu prawnego w dochodzeniu przez kredytobiorców jednocześnie ustalenia nieważności umowy i zapłaty dotychczas wykonanych świadczeń. Wypracowana linia orzecznicza nie pozostawia wątpliwości, że interes taki w przypadku umów, które nie zostały jeszcze w całości wykonane istnieje, a oba żądania nie są tożsame, a tym bardziej żądanie zapłaty nie jest dalej idącym. Przeciwne, to ustalenie nieważności umowy, jej bezskuteczności czy nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy, wywołuje skutki prawne dalej idące niż tylko obowiązek zwrotu dotychczas wykonanych świadczeń, a roszczenia z tym związane, pomimo swojego majątkowego charakteru nie podlegają wpisowi na listę wierzytelności. Złożone w niniejszym postępowaniu zdane ustalenia nie należy zatem do grupy roszczeń wskazanych w art. 145 ust. 1 p.u., a co za tym idzie postępowanie w tym zakresie po ogłoszeniu upadłości pozwanego powinno toczyć się z udziałem syndyka (art. 180 § 1pkt 5 b k.p.c.). takie tez stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 września 2024 roku III CZP 5/24. Z tych tez względów sąd odmówił odrzucenia pozwu , jak również zawieszenia postepowania.

Przechodząc do oceny umowy stwierdzić należy, że ma charakter umowy indeksowanej do waluty obcej, co oznacza, że wysokość kapitału w chwili zawarcia umowy określona jest w złotych, a przeliczenie na walutę obcą następuje w chwili wypłaty środków, a więc czasem w terminie odległym od dnia zawarcia umowy. Wysokość kapitału jaki pozostaje do spłaty nie jest więc z góry znana ani w walucie indeksacji ani w PLN.

Świadczenie Banku wypłacone było przy dokonaniu przeliczenia kwoty wyrażonej w złotych na CHF wedle kursu kupna stosowanego przez Bank. Ustalony ostatecznie w ten sposób kapitał miał być spłacany w ratach kapitałowo odsetkowych, przy czym dokonywano powtórnego przeliczenia wysokości raty na PLN, tym razem wedle kursu sprzedaży ustalanego przez Bank.

Zgodnie z art.69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Za zasadny w tej sytuacji Sąd uznał zarzut dotyczący przyjętej w umowie klauzuli przeliczeniowej tj. oparcie jej na własnych kursach kupna i sprzedaży CHF, określanych dowolnie przez bank w tabelach kursów, skutkiem czego umowa na skutek indeksacji nie zawierała określenia głównego świadczenia kredytobiorcy, a konkretnie nie określała kapitału kredytu. Jednocześnie na skutek zastosowania ponownego przeliczenia rat na PLN, znowu przy zastosowaniu kursów (tym razem kursów sprzedaży) dowolnie ustalanych przez Bank, nie określała również w sposób jednoznaczny sposobu wyliczenia rat kapitałowo – odsetkowych .

Zgodnie z art. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich warunki umowy, które nie były indywidualnie uzgadniane mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikająca z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Zgodnie z art. 4 ust 2 dyrektywy ocenia nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Z kolei zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Klauzula przeliczeniowa wpływająca bezpośrednio na wysokość świadczeń kredytobiorców stanowiła element określający wysokość tych świadczeń. Biorąc pod uwagę, że art. 69 prawa bankowego jako elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu wskazuje obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami stwierdzić należy, że klauzula ta wprost określała świadczenie główne kredytobiorców.

Możliwość uznania postanowień umownych za niedozwolone w pierwszej kolejności wymaga ich zakwalifikowania albo jako postanowień, które nie określają głównych świadczeń stron, albo jako postanowień określających główne świadczenia stron (w tym cenę lub wynagrodzenie), które nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W niniejszej sprawie postanowienia umowy, odwołujące się do bliżej nieokreślonych kursów obowiązujących w banku począwszy od uruchomienia kredytu, poprzez okres spłat poszczególnych rat nie określały stałego i jednoznacznego, obiektywnie weryfikowalnego kryterium przeliczeniowego stanowiły scedowanie na rzecz banku prawa do kształtowania kryteriów przeliczeniowych (kursu waluty obcej w procesie wypłaty kredytu i jego spłaty) w taki sposób, że nie były one ani jasne (transparentne) ani zrozumiałe dla konsumenta. Tym samym postanowienie umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie było jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art.4 ust. 2 Dyrektywy 93/13 z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Otwiera to drogę do oceny kwestionowanych postanowień umownych pod kątem art. 385 ¹ § 1 zd.1 k.c. oraz art. 3 ust.1 Dyrektywy 93/13, który stanowi, że warunki umowy mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Dobre obyczaje to także normy postępowania polecające nienadużywanie w stosunku do słabszego uczestnika obrotu posiadanej przewagi ekonomicznej. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem przez działanie wbrew dobrym obyczajom należy rozumieć wprowadzenie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron, zaś rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję na jego niekorzyść praw i obowiązków wynikających z umowy (tak m.in. SN w wyrokach: z 19 marca 2007 r., III SK 21/06, z 29 sierpnia 2013r., I CSK 660/12 i z 13 sierpnia 2015 r., I CSK 611/14).

Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron (wyrok Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15). Klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej w istocie wysokości jego zobowiązania, jest klauzulą niedozwoloną.(wyrok SN z 4.04.2019r. III CSK 159/17). Taki też wniosek przyjął TSUE w wyroku C 26/13 (Kasler) pkt 2: Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku warunku umownego takiego jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne.

Podsumowując - ponieważ treść kwestionowanych postanowień umowy umożliwia pozwanemu jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku, zakłócona zostaje równowaga pomiędzy stronami umowy, a takie postanowienie staje się sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz dodatkowo w sposób rażący narusza interesy konsumentów. Zostały więc spełnione wszystkie przesłanki określone w art. 385 ¹ § 1 k.c., nakazujące uznać to postanowienie za niedozwoloną klauzulę umowną.

Konsekwencją abuzywności postanowień umownych jest brak związania nimi powodów, co determinuje konieczność pominięcia kursów walut obcych ustalanych jednostronnie przez bank. W umowie powstaje zatem luka, powodująca brak możliwości przeliczenia zobowiązania pozwanych do CHF i wysokości zadłużenia w poszczególnych okresach po waloryzacji, jak i powrotnego przeliczenia na złote. Tym samym dochodzi do niemożności określenia zarówno wysokości wykorzystanego kapitału, jak i poszczególnych rat. Ponieważ klauzula indeksacyjna stanowiła przedmiotowo istotny element umowy, stanowiący podstawę do zastosowania oprocentowania stawki referencyjnej dla waluty obcej, co niewątpliwie było głównym celem takiego, jak w przedmiotowej sprawie ukształtowania umowy, pominięcie tej klauzuli prowadzi do wynaturzenia całego stosunku prawnego i definitywnej zmiany charakteru umowy.

Zdaniem sądu w niniejszym przypadku brak jest podstaw, aby w miejsce abuzywnych klauzul waloryzacyjnych wprowadzać inny miernik wartości. Dopuszczalność zastąpienia klauzul niedozwolonych zgodnie z orzecznictwem TSUE, ze względu na cel „odstraszający” Dyrektywy 93/13, który w razie naruszenia równowagi stron umowy to stronie słabszej daje możliwości decyzyjne, uzależniona jest od woli konsumenta. W orzeczeniu Kasler (C-26/13) Trybunał dopuścił zastąpienie nieuczciwego warunku dyspozytywnym przepisem krajowym jedynie wówczas, gdy wyeliminowanie nieuczciwego warunku oznacza na mocy prawa krajowego unieważnienie całej umowy (co zdaniem sądu ma miejsce w niniejszej sprawie) oraz kumulatywnie jeżeli unieważnienie to naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje (co jak wynika z jednoznacznego stanowiska powodów w niniejszej sprawie nie występuje).

Ponieważ w chwili zawarcia umowy nie obowiązywały przepisy dyspozytywne, które mogłyby znaleźć zastosowanie w miejsce bezskutecznych klauzul abuzywanych nie istnieje możliwość zastąpienia tych klauzul rozwiązaniami wynikającymi z ustawy. Z kolei ponieważ wyeliminowanie wadliwej klauzuli indeksacyjnej całkowicie zmieniłoby charakter umowy stron, a w szczególności charakter świadczenia głównego kredytobiorców, to uznać należało, że nie jest możliwe dalsze jej utrzymanie. Jak wynika z orzeczenia TSUE w sprawie Dziubak (C-260/18: 1) artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy.

Ostatecznie zatem - skoro w niniejszej sprawie po wyłączeniu nieuczciwych warunków, ze względu na zmianę charakteru umowy nie jest możliwe jej obowiązywanie, a nie istnieje możliwość ich zastąpienia przepisem dyspozytywnym, należało uznać, że umowa nie może obowiązywać, co skutkowało ustaleniem jej nieważności.

Kosztach orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. z zw. z § 2 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na koszty składała się opłata od pozwu i koszty zastępstwa procesowego.

SSO Katarzyna Sznajder