Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko
Protokolant:	Aleksandra Strumiłowska

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2025 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K., E. K.

przeciwko (...) (...) w W. prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem Oddziału (...) (...) (...)

o zapłatę

ewentualnie

o zapłatę

ewentualnie

o zapłatę

1.  oddala powództwo główne,

2.  zasądza od pozwanego (...) na rzecz powodów E. K. i K. K. łącznie kwotę 111.183,65 (sto jedenaście tysięcy sto osiemdziesiąt trzy 65/100) złote wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 maja 2023r.;

3.  oddala powództwo ewentualne w pozostałym zakresie;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 8.409,79 (osiem tysięcy czterysta dziewięć 78/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 640/23

UZASADNIENIE

Powodowie K. K. i E. K. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) łącznie na ich rzecz:

1.  kwoty 168.719,68 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem świadczeń nienależnych tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości na skutek abuzywności części postanowień umowy kredytu w brzmieniu nadanym aneksem wprowadzającym mechanizm indeksacji kredytu walutą CHF, w okresie od dnia 16 maja 2008r. do 17 listopada 2022r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 13 maja 2023r.,

ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd, że abuzywność postanowień Aneksu dotyczących indeksacji kredytu do waluty CHF prowadzi do nieważności tego Aneksu w całości i powrotu do zapisów umowy w jej pierwotnym brzmieniu, tj. umowy kredytu złotowego oprocentowanego w oparciu o stawkę referencyjną Wibor wnieśli o zasądzenie od pozwanego łącznie na ich rzecz:

2.  kwoty 111.183,65 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem świadczeń nienależnych tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości na skutek nieważności postanowień umowy kredytu w brzmieniu nadanym aneksem wprowadzającym mechanizm indeksacji kredytu walutą CHF, w okresie od dnia 16 maja 2008r. do 17 listopada 2022r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 13 maja 2023r.,

ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd za nieważne w całości Aneksu dotyczącego indeksacji kredytu do waluty CHF oraz nieważności umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 190 października 2007r. (sporządzonej w dniu 2 października 2007r.) wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz:

3.  kwoty 331.989,01 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z nieważnością umowy kredytu wraz z aneksem wprowadzającym mechanizm indeksacji kredytu walutą CHF i pobraniem świadczeń nienależnych w okresie od dnia 3 grudnia 2007r. do 17 listopada 2022r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 13 maja 2023r.

Nadto wnieśli o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu wskazali, że z poprzednikiem prawnym pozwanego zawarli umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych, udzielony w PLN. Następnie strony zawarły aneks do powyższej umowy wprowadzający do niej mechanizm indeksacji kredytu odniesieniem do waluty obcej oraz zmieniający zasady obliczania wysokości zmiennego oprocentowania. Od tego momentu zobowiązanie było zobowiązaniem, które strona pozwana indeksowała według ustalonego przez siebie wzorca, skutkiem tego pozwany uzyskał możliwość jednostronnego kształtowania zobowiązania powodów poprzez arbitralne wyznaczenie kursu po jakim przeliczenie było dokonywane a także arbitralną możliwość kształtowania tzw. spreadu walutowego. W dniu 17 listopada 2022r. doszło do całkowitej spłaty kredytu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Zaprzeczył aby Aneks nr (...) zawierał klauzule niedozwolone lub aby był nieważny. Zaprzeczył również aby naruszył spoczywający na nim obowiązek informacyjny i aby miał możliwość dowolnego kształtowania wysokości kursów waluty, a umowa była sprzeczna z dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego. Nadto wniósł o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

Na rozprawie w dniu 4 grudnia 2023r. (00:53:07) pełnomocnik pozwanego złożył oświadczenie o skorzystaniu przez bank z prawa zatrzymania i podniósł procesowy zarzut zatrzymania świadczenia w postaci kwoty wypłaconego powodom kapitału, tj. kwoty 137.900,00 zł.

Pełnomocnik powodów wniósł o nieuwzględnienie powyższego zarzutu (00:54:32).

Sąd ustalił co następuje:

W dniu 20 sierpnia 2007r. powodowie złożyli wniosek o kredyt hipoteczny wnioskując o przyznanie im kredytu w kwocie 194.000 zł. Kredyt miał być przeznaczony na zakup domu na rynku wtórnym oraz koszty dodatkowe. Okres kredytowania miał wynosić 420 miesięcy. dowód: wniosek kredytowy k.106 – 108

Po rozpoznaniu wniosku kredytowego poprzednik prawny pozwanego wydał decyzję kredytową wskazując w niej warunki, na jakich jest gotów udzielić kredytu. dowód: decyzja kredytowa k.110

W dniu 10 października 2007r. powodowie wraz z poprzednikiem prawnym pozwanego,(...)z siedzibą w W. zawarli umowę kredytu hipotecznego nr (...) sporządzoną w dniu 2 października 2007r. Integralną część umowy stanowił załączony do niej Regulamin kredytu hipotecznego udzielonego przez (...). Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę 137.900 zł. Kredyt był przeznaczony na zakup domu na rynku wtórnym. Okres kredytowania miał wynosić 420 miesięcy. Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 6,44 % w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania. Zmienna stopa procentowa ustalana była jako suma stopy referencyjnej WIBOR 3M oraz stałej marży banku w wysokości 1,35p.p. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej WIBOR 3M. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była między innymi hipotek kaucyjna do kwoty 179.270 zł na kredytowanej nieruchomości położonej w miejscowości R., dla której Sąd Rejonowy w Żywcu prowadzi księgę wieczystą o numerze KW nr (...). dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) k. 20 – 22, k. 112 – 114

W dniu 17 kwietnia 2008r. powodowie złożyli oświadczenia związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej i oświadczyli, że:

1.  zostali zapoznani przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

2.  będąc w pełni świadomym ryzyka kursowego, rezygnują z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonują wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

3.  znane im są postanowienia umowy o kredyt hipoteczny oraz „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...)" w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej;

4.  zostali poinformowani, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach banku;

5.  są świadomy, że:

a)  ponoszą ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt;

b)  ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu;

c)  kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie;

d)  W związku z wypłatą kredytu w złotych mogą pojawić się różnice kursowe, a w przypadku niedoboru wypłaconych środków sa zobowiązani do ich pokrycia, zgodnie z postanowieniami powyższej umowy;

e)  saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej;

f)  raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie,

g)  prowizja od udzielenia kredytu, obliczana na podstawie kwoty kredytu w walucie obcej na zasadach opisanych w Regulaminie wyrażona jest docelowo w złotych.

W powyższym dokumencie zawarte jest także oświadczenie powodów, że:

1)  zostali zapoznani przez pracownika banku z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej,

2)  są świadomi ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej w związku z umową, która ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu. dowód: oświadczenie k. 123

W dniu 17 kwietnia 2008r. powodowie wraz z poprzednikiem prawnym pozwanego, (...) Spółką Akcyjną (...)w W. zawarli sporządzony w dniu 15 kwietnia 2008r. Aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...). W powyższym aneksie strony zgodnie oświadczyły, iż na dzień 15 kwietnia 2008r. stan zadłużenia kredytobiorców z tytułu kapitału wynosi 137.568,65 zł. Strony zgodnie postanowiły, iż kwota kapitału zostanie z dniem 17 kwietnia 2008r. przewalutowana na CHF na podstawie kursu kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą na dwa dni robocze przed dniem realizacji zmiany waluty kredytu i po przewalutowaniu kapitał będzie wynosił 65.347,07 CHF. W związku ze zmianą waluty marża banku nie ulegnie zmianie i będzie wynosiła 1,35p.p., natomiast stopa referencyjna WIBOR 3M zostanie zastąpiona na LIBOR 3M (CHF). Zmienna stopa procentowa ustalana miała być jako suma stawki referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz marży banku. Oprocentowanie kredytu miało ulegać zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF). Szczegółowe zasady naliczania odsetek, ustalania wysokości oprocentowania oraz zasady zmiany oprocentowania znajdowały się w Regulaminie. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była między innymi hipotek kaucyjna do kwoty 287.932,26 zł na kredytowanej nieruchomości. dowód: Aneks nr (...) z dnia 15 kwietnia 2008r. k. 21, k. 121

Ze stanowiącego integralną część umowy Regulaminu wynikało, że uruchomienie kredytu miało nastąpić na rachunek bankowy wskazany w dyspozycji wypłaty środków z kredytu, składanej w placówce banku przez kredytobiorcę. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu kredytobiorca otrzymuje listownie na podstawie postanowień § 11 Regulaminu (§ 7 Regulaminu).

Raty spłaty kredytu pobierane są z rachunku bankowego kredytobiorcy, prowadzonego w złotych, wskazanego w umowie. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej:

- raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu;

- jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§9 Regulaminu).

Kredytobiorca miał prawo wcześniejszej (częściowej lub całkowitej) spłaty kredytu, z wyłączeniem okresu karencji. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wcześniejsza spłata dokonywana jest w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązująca w banku w momencie realizacji dyspozycji (§ 13 Regulaminu). dowód: Regulamin k. 24 – 28, k.115 - 119

W wykonaniu umowy o kredyt bank oddał do dyspozycji powodów kwotę 137.900 zł. Kredyt został spłacony w dniu 17 listopada 2022r. dowód: zaświadczenie z dnia 20 marca 2023r. k. 29 -37

Pismem z dnia 28 kwietnia 2023r. powodowie zgłosili pozwanemu reklamację domagając się zapłaty kwot dochodzonych w rozpoznawanej sprawie. Pozwany pismem z dnia 12 maja 2023r. odmówił uznania reklamacji. dowód: reklamacja powodów, pismo pozwanego z dnia 12 maja 2023r. k. 38 – 40

Biegły sądowy A. K. wydał w rozpoznawanej sprawie opinię na okoliczność wysokości żądania ewentualnego, tj. wysokości rat kredytowych rzeczywiście należnych pozwanemu w okresie od dnia 16 maja 2008r. do dnia 17 listopada 2022r. na podstawie umowy kredytu w brzmieniu pierwotnym, tj. z pominięciem Aneksu nr (...). W uzupełniającej opinii wskazał warunki na jakich zgodnie z umową został udzielony kredyt. Uwzględniając zarzuty strony powodowej do opinii zasadniczej biegły wskazał, ze wartość kredytu na dzień 15 kwietnia 2008r. wynosiła 137.568,65 PLN, przy spłacie 5 rat z 420 czyli do spłaty pozostawało 415 rat. Biegły dokonał wyliczenia poszczególnych rat z rozbiciem na część kapitałową i odsetkową za okres od dnia 16 maja 2008r. do dnia 17 listopada 2022r. Wyliczone raty kapitałowe wynosiły 36.375,97 zł, wyliczone raty odsetkowe wynosiły 78.382,32 zł, niespłacony kapitał do dnia 17 listopada 2022r. wynosił 101.192,68 zł – łącznie 215.796,11 zł. Biegły stwierdził, że różnica pomiędzy wyliczoną wartością ewentualnego żądania a dokonanymi spłatami łącznie wynosi 111.424,79 zł – wartość wszystkich spłat pozwanych zgodnie z zaświadczeniem banku 327.220,90 zł, wartość wyliczonego żądania 215.796,11 zł – wyliczona różnica pomiędzy wyliczeniami a spłatami na dzień 17 listopada 2022r. – 111.424,79 zł. dowód: opinia biegłego sądowego A. K. k. 184 – 191, opinia uzupełniająca k. 220 - 227

Ustaleń w zakresie przedstawionego powyżej stanu faktycznego, przyjętego za podstawę do przeprowadzonych w dalszej części rozważań prawnych, Sąd dokonał w oparciu o wszechstronną analizę całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w zakresie w pełni realizującym inicjatywę dowodową stron, kierując się przy tym dyrektywami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c.

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o powołane wyżej wskazane dokumenty.

Wszelkie wykorzystane przez Sąd dokumenty mogły stanowić podstawę do dokonywania ustaleń, albowiem nie były kwestionowane ani w zakresie autentyczności, ani treści.

Zeznania świadka A. S. mają dla sprawy drugorzędne znaczenie, świadek nie miał kontaktu z powodami, nie brał udziału przy sporządzaniu umowy. Zeznania dotyczyły min. konstrukcji kredytów indeksowanych i denominowanych, zdolności kredytowej dla kredytów walutowych, ryzyka związanego ze zmianą wysokości kursu waluty, sposobu ustalania bankowego kursu waluty obcej, obowiązków pracowników banku w zakresie udzielania informacji klientom, w okresie gdy zawierana była umowa, w oderwaniu od konkretnej sytuacji powodów, sposobu przedstawienia im oferty i okoliczności zawarcia umowy. Dla rozstrzygnięcia sprawy istotne były jednak te zeznania świadka, z których wynika, że ekspert zatrudniony u pozwanego w oparciu o dane rynkowe oraz trzy bufory związane z charakterystyką tego kursu codziennie wyliczał kurs kupna i sprzedaży CHF. Świadek przyznał jednak, że nie posiada takiej wiedzy ani narzędzi, aby mógł wyliczyć taki kurs. Dlatego też w jego ocenie kredytobiorcy też nie byliby w stanie wyliczyć takiego kursu.

Zeznania powodów korelowały z dowodami z dokumentów i posłużyły ustaleniu okoliczności związanych z procesem podejmowania decyzji o zawarciu umowy, a później Aneksu nr (...) oraz stanem świadomości powodów co do treści i warunków umowy i Aneksu.

Opinia biegłego sądowego A. K. wraz z opinią uzupełniającą została przyjęta przez Sąd bez zastrzeżeń, gdyż została ona sporządzone zgodnie ze zleceniem Sądu, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych. Opinia biegłego jest spójna, zupełna, zrozumiała, stanowcza i weryfikowalna z uwagi na jasność zawartych w niej treści. Nie istniały też wątpliwości co do wiedzy, fachowości lub bezstronności biegłego. Wiedza i doświadczenie zawodowe opiniującego oraz stanowczy charakter opinii przekonują, że zasadnym było poczynienie ustaleń na podstawie tych opinii.

Sąd zważył, co następuje:

Pierwotnie umowa była umową o kredyt hipoteczny udzielony w złotych i oprocentowany przy zastosowaniu stawki referencyjnej WIBOR. Strona powodowa w toku niniejszego procesu nie powoływała się na nieważność umowy w jej pierwotnym brzmieniu, ani na abuzywność jej klauzul. Na skutek aneksu umowa nabrała charakteru umowy indeksowanej do waluty obcej i wszelkie zarzuty dotyczące nieważności umowy i samego aneksu oraz ewentualnej bezskuteczności postanowień umownych dotyczyły postanowień aneksu i umowy w wersji po zmianach tym aneksem wprowadzonych.

Zarówno umowa pierwotna jak i aneks wprowadzający zmiany do umowy sporządzone zostały przy użyciu wzorca przygotowanego przez bank. Bez znaczenia jest przy tym, że do zawarcia aneksu doszło na wniosek powodów. Okoliczność ta nie przesądza o indywidualnym uzgodnieniu warunków umowy. Wszak zawsze do zawarcia umowy kredytu dochodzi na wniosek kredytobiorcy, a umowy te w praktyce każdorazowo zawierane są przy użyciu wzorców umownych. Podobnie aneks – mimo, że zawarty został na wniosek powodów, został sporządzony na wzorcu i wprowadzał do umowy zmiany odpowiadające treści wzorca umownego stosowanego przez bank dla umów o kredyty hipoteczne indeksowane do waluty obcej.

Istotą umów indeksowanych do waluty obcej jest określenie wysokości kapitału w chwili zawarcia umowy w złotych, a przeliczenie na walutę obcą następuje w chwili wypłaty środków, a więc czasem w terminie odległym od dnia zawarcia umowy. Wysokość kapitału jaki pozostaje do spłaty nie jest więc z góry znana ani w walucie indeksacji ani w PLN. W realiach niniejszej sprawy umowa zawierała klauzule indeksacyjne wprowadzone do jej treści na skutek aneksu. Przeliczenie kwoty kredytu udzielonego w złotych na walutę indeksacji nastąpiło zatem nie w chwili uruchomienia kredytu, ale w chwili jego przewalutowania. Okoliczność ta nie ma jednak znaczenia dla oceny charakteru umowy i skuteczności klauzul indeksacyjnych.

Zgodnie z konstrukcją przyjętą w spornej umowie po zawarciu aneksu, kwota kredytu wyrażona w złotych została przeliczona na CHF wedle kursu kupna stosowanego przez pozwany bank. Ustalony ostatecznie w ten sposób kapitał miał być spłacany w ratach kapitałowo odsetkowych, określonych w CHF, przy czym na potrzeby spłaty dokonywano powtórnego przeliczenia wysokości raty na PLN, albowiem w takiej walucie rata była pobierana przez pozwanego ze wskazanego w umowie rachunku, tym razem wedle kursu sprzedaży ustalanego przez bank.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy wraz z aneksem pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego banku, przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy,

2) kwotę i walutę kredytu,

3) cel, na który kredyt został udzielony,

4) zasady i termin spłaty kredytu,

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Przepis art. 58 k.c. stanowi, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, ale także z natury zobowiązania.

W stanie prawnym obowiązującym w dacie zawarcia Aneksu do spornej umowy możliwym było konstruowanie umów kredytu indeksowanego kursem waluty obcej – czyli takich, jak kwestionowany Aneks. Podstawę zawarcia tej umowy stanowił art. 3 ust. 1 ustawy z 27 lipca 2002r. Prawo dewizowe (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 679 z późn. zm.) w zw. z art. 358 § 2 k.c. a także ustawa Prawo bankowe. Ten typ umowy został wypracowany w oparciu o zasadę swobody umów, a następnie usankcjonowany ustawowo – ustawą z dnia 29 lipca 2011r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe wprowadzono art. 69 ust. 2 pkt 4a wprost przewidujący umowy o kredyty walutowe denominowane i indeksowane do waluty innej niż waluta polska. Zgodnie z art. 4 powołanej ustawy w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art.69 ust.2 pkt 4a oraz art. 75b Prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Przepis ten wprost potwierdza stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą do umów zawartych wcześniej, zatem niezasadnym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego były nieważne jako niedopuszczalne w dacie ich zawierania. Sąd Najwyższy również uznał za dopuszczalne zawieranie umów kredytu indeksowanego i denominowanego, nie widząc podstaw do uznania, iż konstrukcja ta narusza obowiązujące przepisy prawa, czy zasadę walutowości. (m.in. wyroki z 25 marca 2011r. sygn. IV CSK 377/10, z 22 stycznia 2016r. sygn. I CSK 1049/14, z 19 marca 2015r. sygn. IV CSK 362/14, z 8 września 2016r. sygn. II CSK 750/15, z 1 marca 2017r. sygn. IV CSK 285/16, z 14 lipca 2017r. sygn. II CSK 803/16, z 27 lutego 2019r. sygn. II CSK 19/18, z 4 kwietnia 2019r. sygn. III CSK 159/17).

Zwrócić trzeba nadto uwagę, że obowiązująca obecnie ustawa z 23 marca 2017r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz. U. z 2017 r. poz. 819) jednoznacznie dopuszcza - choć z pewnymi ograniczeniami - zawieranie umów kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej (art. 6 i art. 10 pkt 7 tejże ustawy) wraz ze wszystkimi konsekwencjami, jakie może to mieć dla ustalenia wysokości zobowiązania konsumenta. Oczywiście przepisy tej ustawy nie znajdują zastosowania do umowy zawartej przez strony w rozpatrywanej sprawie, jednakże pozwalają na ocenę dopuszczalności określonej konstrukcji w systemie prawa.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego essentialia negotii umowy kredytu stanowią: zobowiązanie banku do wydania kredytobiorcy określonej sumy pieniężnej oraz zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu wykorzystanej sumy kredytu i zapłacenia odsetek kapitałowych. Zawarta przez strony umowa kredytu oraz późniejszy Aneks określa wszystkie przedmiotowo istotne elementy tego rodzaju umowy, o których mowa w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego.

W ocenie Sądu, umowy kredytu i Aneksu zawartych przez strony nie sposób również uznać za nieważną ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Powodowie nie wykazali, by podczas zawierania umowy znajdowali się w nietypowej sytuacji, w szczególności by działali w warunkach konieczności ekonomicznej. Właściwości osobiste powodów również nie wskazują na wykorzystanie wyjątkowej przewagi banku: powodowie nie powoływali się na szczególne utrudnienia w rozumieniu umowy kredytu i jej warunków ekonomicznych, zaś z racji posiadanego doświadczenia życiowego kwestia zmian kursu waluty nie mogła być im obca.

Należy wskazać, że w świetle utrwalonego poglądu w orzecznictwie i doktrynie, umowy kredyt indeksowany do waluty obcej były w czasie zawarcia umowy oraz późniejszego Aneksu dopuszczalne w świetle zasady swobody zawierania umów z art. 353 ¹ k.c.

Powodowie powoływali się na niedozwolony charakter klauzul przeliczeniowych w Aneksie – zarówno w kontekście zasad współżycia społecznego, jak i nieważności Aneksu w całości (ewentualnie poszczególnych jej postanowień) oraz brak możliwości uzupełnienia luki powstałej po usunięciu postanowień abuzywnych.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 - Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 - Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. § 4 - Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego), które spełnia (łącznie) wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 ¹ k.c.:

1)  nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,

2)  nie jest postanowieniem w określającym główne świadczenia stron;

3)  kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Przepis art. 22 ¹ k.c. stanowi, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O statusie konsumenta decyduje brak bezpośredniego związku dokonywanej przez osobę fizyczną czynności prawnej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a oceny tej dokonywać należy na moment dokonywania czynności prawnej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 kwietnia 2015r. wydanym w sprawie VI ACa 775/14 „definicja konsumenta dająca się wyinterpretować z art. 22 ¹ k.c. zawiera cztery elementy. Po pierwsze, konsumentem może być tylko osoba fizyczna, po drugie, musi ona dokonywać czynności prawnej, po trzecie, czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby, a po czwarte, adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca". Najistotniejsza jest ocena określonego przez strony postępowania bezpośredniego celu umowy. Związek z działalnością gospodarczą poboczny, incydentalny czy późniejszy nie może zostać uznany za bezpośredni. Co więcej, osoba fizyczna nie powinna być pozbawiona ochrony (przymiotu konsumenta) nawet gdy w momencie zawarcia umowy kredytu prowadzi działalność gospodarczą. Powodowie zarówno w chwili zawierania umowy, jak i w czasie zawierania Aneksu działali jako konsumenci. Kredyt został zaciągnięty na zakup domu, w którym powodowie zamieszkali, a który następnie sprzedali.

Aneks w zakresie warunków spłaty nie był przedmiotem indywidualnych uzgodnień. Samo wskazanie (wybór) waluty indeksacji przez kredytobiorcę obejmuje jedynie tę walutę, a nie wynikający z wzorca niejasny sposób przeliczenia świadczeń, który bez wątpienia nie był indywidualnie uzgodniony (ani nawet objęty informacją). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. O ile zatem sam wybór oferty kredytu walutowego (indeksowanego do CHF) objęty był wolą i decyzją kredytobiorców, to nie dotyczyło to już konsekwencji tego wyboru w postaci stosowania własnych stawek kursowych banku. Automatycznie bowiem wchodziły wówczas w grę zasady przeliczeń z wzorca i pozostawało to poza zakresem wpływu kredytobiorcy. Przedmiotem zobowiązania wynikającego z zawartego przez strony aneksu była suma pieniężna wyrażona w złotych polskich, podlegająca przeliczaniu na walutę obcą. Sytuacja, w której kredyt indeksowany był do CHF powodowała, że jego kwota (saldo) była zmienna – w szczególności ulegała zmianom (w tym przypadku wzrostowi) wraz z zmianą kursu tej waluty do złotego, a co za tym idzie – powodowała wzrost poszczególnych rat kredytu. Przeliczanie to /zarówno w fazie przewalutowania kredytu – przeliczenie do CHF celem określenia salda kredytu/, jak i w czasie trwania umowy /powrotne przeliczanie CHF na PLN przy ustalaniu każdorazowej wysokości raty podlegającej spłacie - odsetek i wykorzystanego kapitału/ następuje w sposób ciągły przez cały okres trwania umowy i rzutuje bezpośrednio na wysokość świadczenia kredytobiorców, tj. odsetek i podlegającego spłacie wykorzystanego kapitału oraz finalnie - kwoty podlegającej zwrotowi w razie wcześniejszego rozwiązania umowy. Tylko poprzez zastosowanie przeliczenia możliwe jest określenie wysokości zarówno kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, jak i obu części jego świadczenia – zarówno zwrotu wykorzystanego kapitału, jak i zapłaty odsetek. Tymczasem w Aneksie ustalono, że kwota wykorzystanego kredytu zostanie określona według kursu kupna dla CHF zgodnie z tabelą kursową banku, wysokość rat kapitałowo – odsetkowych zależy od wysokości kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej na dzień spłaty .

Aneks, podobnie jak regulamin, nie przewidywał sposobu ani żadnych kryteriów, mogących stanowić podstawę i mechanizm określania kursów tabelarycznych, a więc uprawnienie pozwanego do ustalania wysokości tych kursów nie doznawało żadnych ograniczeń. Takie postanowienie umowne dawało bankowi jednostronną i nieuzależnioną od żadnego obiektywnego kryterium możliwość zmiennego w czasie wykonywania umowy kształtowania wysokości zarówno całości zobowiązania powodów (wykorzystanego kredytu), jak i poszczególnych jego części (rat kapitałowo-odsetkowych). W tym kontekście nie może budzić wątpliwości, że klauzula przeliczeniowa wpływająca bezpośrednio na wysokość świadczeń kredytobiorców stanowiła element określający wysokość tych świadczeń. Biorąc pod uwagę, że art. 69 prawa bankowego jako elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu wskazuje obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami stwierdzić należy, że klauzula ta wprost określała świadczenie główne kredytobiorców.

Postanowienia umowne określające główne świadczenia stron mogą stanowić postanowienia niedozwolone, jeżeli nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W niniejszej sprawie postanowienia aneksu, odwołujące się do bliżej nieokreślonych kursów obowiązujących w banku począwszy od przewalutowania kredytu, poprzez okres spłat poszczególnych rat nie określały stałego i jednoznacznego obiektywnie weryfikowalnego kryterium przeliczeniowego. Treść aneksu i regulaminu wskazuje jednoznacznie na brak określenia sposobu wyliczenia kursów wpływających na wysokość bieżących rat i wysokości zobowiązania kredytobiorców z tytułu kapitału kredytu. Jeżeli nawet pozwany posiadał jakieś wewnętrzne zasady określające mechanizm tych przeliczeń, to zasady te nie tylko mogły być zmienne zależności od potrzeb banku, ale nie zostały ujęte w aneksie i podane do wiadomości strony powodowej – nie zostały zatem uzgodnione. Samo podanie, że kursy ustala bank nie jest wystarczające i nie daje konsumentowi żadnych konkretnych danych, pozwalających na ocenę rzeczywistych możliwych skutków ekonomicznych przez cały okres trwania umowy. Bez znaczenia jest przy tym, czy kwestia ta na etapie zawierania aneksu była przedmiotem zainteresowania powodów – obowiązek informacyjny oraz obowiązek jasnego i jednoznacznego sformułowania postanowień umownych jest obowiązkiem bezwzględnym przedsiębiorcy.

Tym samym postanowienie umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie było jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13 z 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Z utrwalonego już orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego wynika przy tym, że za postanowienia umowne mieszczące się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18, LEX nr 2771344 i tam powołane orzecznictwo). Za takie uznawane są m.in. postanowienia, które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18, LEX nr 2771344 i tam powołane orzecznictwo, w tym wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, pkt 44).

Otwiera to drogę do oceny kwestionowanych postanowień umownych pod kątem art. 385 ¹ § 1 zd.1 k.c. oraz art. 3 ust.1 Dyrektywy 93/13, który stanowi, że warunki umowy mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Naruszenie interesów konsumenta wynikające ze sprzeczności z dobrymi obyczajami musi być zarazem rażące, a więc szczególnie doniosłe. Pojęcie interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako niekorzystne ukształtowanie jego sytuacji ekonomicznej. Należy tu uwzględnić także takie aspekty, jak niewygodę organizacyjną, stratę czasu, nierzetelne traktowanie, czy naruszenie prywatności konsumenta (por. wyrok SN z dnia 8 czerwca 2004r., I CK 635/03, LEX nr 846537, wyrok SA w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2011r., VI ACa 262/11, LEX nr 951724; por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 768- 769; E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, s. 341).

Postanowienia aneksu i regulaminu nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości świadczeń kredytobiorcy, w sposób możliwy do ustalenia w oparciu o czynniki obiektywne, niezależne od kredytodawcy. W momencie podpisania aneksu przeciętny, rozsądny konsument nie był w stanie stwierdzić, jak zostanie wyznaczony kurs CHF będący podstawą przeliczenia wysokości spłacanych rat co uniemożliwiono konsumentom prawidłowe i jednoznaczne określenie wysokości raty, jaką powinni zapłacić bankowi, bądź jednoznacznych podstaw do jej ustalenia. Zatem na podstawie zapisów aneksu i regulaminu, powodowie nie byli w stanie w sposób racjonalnie uzasadniony określić wysokości własnego zobowiązania, a tym samym ocenić skutków ekonomicznych wynikających z zawartego aneksu, a także ryzyka związanego z jego podpisaniem. Aneks w tym zakresie nie był jednoznacznie sformułowany w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., pozostając w sprzeczności z wymogiem prostoty i jasności zapisów umownych, które winny spełniać kryteria umożliwiające kredytobiorcy zrozumienie w pełni zapisów umowy i oszacować konsekwencje finansowe zawartej umowy. Nie zmieniła tego okoliczność, że powodowie złożyli oświadczenie, w którym potwierdzili, że zostali zapoznani z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej i ryzyka kursowego, mającymi wpływ na wysokość zobowiązania z umowy oraz wysokość rat i są świadomi ich ponoszenia, skoro nie wykazano rzetelnego wyjaśnienia im tych okoliczności.

Aby uznać dane postanowienie umowne za abuzywne niezbędne jest aby kształtowały one prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść i okoliczności zawarcia (por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2). Zapisy aneksu odnosiły się do wskazanej Tabeli kursów walut obcych stosowanej u pozwanego, jednakże sytuacja, w której bank w sposób jednostronny i nieograniczony określa wysokość kursów kupna i sprzedaży walut, na podstawie których jest następnie ustalana wysokość wypłaconego kredytu i świadczenia konsumenta (raty), godzi w równowagę kontraktową stron wprowadzając daleko idącą dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Zatem kwestionowane przez powodów postanowienia aneksu są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Pozwany bank nie mógłby bowiem racjonalnie spodziewać się, iż kredytobiorca zgodziłby się na powyższe postanowienia w drodze negocjacji indywidualnych, gdyby w sposób zrozumiały, prostym językiem przedstawiono mu wyżej wymienione konsekwencji i ryzyka dotyczące w istocie braku przewidywalności poziomu waluty indeksowanej w dłuższej perspektywie czasowej. Powyższe postanowienia aneksu i regulaminu uznać należy za godzące w równowagę kontraktową, nierównomiernie rozkładając prawa i obowiązki między stronami przedmiotowej umowy (por.. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r., IV CSK 309/18, OSNC 2020/7-8/64). Przyznają bowiem pozwanemu uprawnienie do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron, poprzez stosowanie bliżej niesprecyzowanego mechanizmu przeliczenia waluty, zarówno kwoty kredytu, jak i raty kapitałowo - odsetkowych. Mechanizm ten kształtowany jest bowiem poprzez odesłanie do kursów walut ustalanych każdorazowo na podstawie tabeli sporządzanej przez bank, w oparciu o nieustalone z powodami kryteria, które nie są transparentne, nie spełniają wymogu wyrażenia ich prostym i zrozumiałym językiem.

Konsekwencją abuzywności postanowień umownych jest brak związania nimi powodów, co determinuje konieczność pominięcia kursów walut obcych ustalanych jednostronnie przez bank. W umowie powstaje zatem luka, powodująca brak możliwości przeliczenia zobowiązania powodów do CHF i wysokości zadłużenia w poszczególnych okresach po waloryzacji, jak i powrotnego przeliczenia na złote. Tym samym dochodzi do niemożności określenia zarówno wysokości wykorzystanego kapitału, jak i poszczególnych rat. Ponieważ klauzula indeksacyjna stanowiła przedmiotowo istotny element aneksu, stanowiący podstawę do zastosowania oprocentowania LIBOR właściwego dla waluty obcej, co niewątpliwie było głównym celem takiego, jak w przedmiotowej sprawie ukształtowania umowy, pominięcie tej klauzuli prowadzi do wynaturzenia całego stosunku prawnego i definitywnej zmiany charakteru umowy. Tym samym za niezasadne należy uznać żądanie główne pozwu zmierzające do eliminacji niedozwolonych klauzul umownych i utrzymania umowy w kształcie takim jakby kredyt udzielony został w złotych i oprocentowany wedle stawki referencyjnej powiązanej z CHF. Jak już wskazano wyżej, powiązanie aneksu z walutą indeksacji wynikało ze zgodnego zamiaru stron zmierzającego do zastosowania dla oprocentowania kredytu korzystnej stawki referencyjnej. Uwzględnienie powództwa głównego w tej sytuacji prowadziłoby do ukształtowania umowy w oderwaniu od zgodnego zamiaru stron jaki istniał w chwili jej zawierania, niezgodnie z naturą stosunku prawnego zdeterminowanego regulacjami dotyczącymi instrumentów finansowych i zasad ich stosowania, w tym Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016r. (tzw. Rozporządzenie BMR). W tych warunkach powództwo główne podlegało oddaleniu. Podobne stanowisko zajął też TSUE w sprawie Dziubak (C-260/18: 1) artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy.

Zasadnym natomiast okazało się pierwsze z żądań ewentualnych.

Zdaniem Sądu w niniejszym przypadku brak jest podstaw, aby w miejsce abuzywnych klauzul waloryzacyjnych wprowadzać inny miernik wartości. Dopuszczalność zastąpienia klauzul niedozwolonych zgodnie z orzecznictwem TSUE, ze względu na cel „odstraszający” Dyrektywy 93/13, który w razie naruszenia równowagi stron umowy to stronie słabszej daje możliwości decyzyjne, uzależniona jest od woli konsumenta. W orzeczeniu Kasler (C-26/13) Trybunał dopuścił zastąpienie nieuczciwego warunku dyspozytywnym przepisem krajowym jedynie wówczas, gdy wyeliminowanie nieuczciwego warunku oznacza na mocy prawa krajowego unieważnienie całej umowy (co zdaniem sądu ma miejsce w niniejszej sprawie) oraz kumulatywnie jeżeli unieważnienie to naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje (co jak wynika z jednoznacznego stanowiska powodów w niniejszej sprawie nie występuje). W tej sytuacji Sąd uznał, że nie jest możliwym dalsze utrzymanie umowy w brzmieniu ustalonym spornym aneksem. Ostatecznie zatem - skoro w niniejszej sprawie po wyłączeniu nieuczciwych warunków wynikających z aneksu, ze względu na zmianę charakteru umowy nie jest możliwe obowiązywanie w kształcie w kształcie z tego aneksu wynikającym, a brak jest zgody na ich zastąpienie nieuczciwych warunków, należało uznać zmiany wprowadzone nim do umowy za nieważne.

Nie oznacza to, iż stron nie łączy żaden stosunek prawny. Przeciwnie – po wyeliminowaniu z umowy zmian wprowadzonych aneksem, umowa w brzmieniu pierwotnym tj. w brzmieniu ustalonym w dniu 2 października 2008r. istniała i wiązała strony. W świetle art. 189 k.p.c. zasadniczą przesłanką zasadności powództwa o ustalenie jest istnienie interesu prawnego w zgłoszeniu żądania ustalenia. Zawarta pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego umowa kredytowa wraz z aneksem wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który został już wykonany w całości i z tego względu powodowie nie mają już interesu prawnego w ustaleniu nieważności aneksu czy umowy kredytowej wraz z aneksem, Dodać jednak należy, że dla oceny zasadności żądania w zakresie zapłaty Sąd przesłankowo analizował postanowienia umowy kredytowej i aneksu.

W związku z tym, że powodowie począwszy od chwili zawarcia aneksu do dnia 17 listopada 2022r. świadczyli na rzecz pozwanego zgodnie z treścią umowy w brzmieniu ustalonym aneksem, domagali się zwrotu dokonanej „nadpłaty” tj. świadczenia nienależnego w wysokości 111.183,64 zł jako różnicy między sumą rat jakie byłyby wymagalne gdyby umowa wykonywana była zgodnie z jej brzmieniem pierwotnym, a sumą rat uiszczonych faktycznie od chwili podpisania aneksu do całkowitej spłaty kredytu. Zasadność powyższego żądania wynika z treści sporządzonej opinii biegłego, a więc Sąd powództwo uwzględnił w oparciu o przepis art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. uznając, że pozwany pozostaje w opóźnieniu od dnia następującego pod dniu udzielenia odpowiedzi na reklamację, co nastąpiło w piśmie z dnia 12 maja 2023r.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu przepis art. 100 zd. 2 k.p.c. Mając na względzie, iż powodowie utrzymali się z żądaniem ewentualnym w całości, a wyrokiem ustalono nieważność zmian wprowadzonych do umowy kwestionowanym aneksem, co stanowiło zasadę powództwa zarówno głównego, jak i ewentualnego, Sąd całością kosztów obciążył pozwany bank. Na zasądzoną na rzecz powodów kwotę złożyły się opłata od pozwu w kwocie 1000 zł, koszty zastępstwa procesowego powodów w kwocie 5.400 zł, opłaty skarbowe od pełnomocnictw 34 zł oraz wydatki na opinie biegłego sądowego w kwocie 1.975,79 zł.

Niniejsza sprawa nie ma charakteru precedensowego, a stopień jej zawiłości nie jest znaczny na tle innych spraw tego rodzaju. Rodzaj i zawiłość sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika strony powodowej nie uzasadniają przyznania wynagrodzenia w wysokości wyższej niż stawka minimalna.

Gliwice, dnia 29 kwietnia 2025r.

SSO Katarzyna Banko

.