Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Wojciech Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 2 stycznia 2025 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) SA z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.800zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku

SSO Wojciech Hajduk

IC 629/24 UZASADNIENIE

Powód M. S. w pozwie przeciwko (...) SA w W. domagał się:

-ustalenia, że umowa pożyczki hipotecznej 206 (...) z dnia 17 stycznia 2008 r. jest nieważna

-zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 61.056,19zł oraz 237.188,70 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26.03.2024r.

Uzasadnił, że zawarł z pozwanym umowę pożyczki hipotecznej na kwotę 243.223,67CHF na okres 240 miesięcy. Nie miał możliwości negocjowania ani w zakresie wyboru sposobu uruchomienia pożyczki, sposobu spłat rat kapitałowo-odsetkowych, mógł jedynie zaakceptować propozycję pozwanego. Nie został należycie poinformowany o ryzyku walutowym. Nie wyjaśniono mu również mechanizmów ustalania kursu waluty przez bank, które powodowały jego dodatkowy zysk. Zarzucił abuzywność §5 ust.1, §5 ust.2, §15ust.1, §21ust 2 pkt1, pkt 2b oraz pkt 3 umowy. W efekcie nie znał faktycznej wysokości zobowiązania. Tak ukształtowana umowa jest nieważna z mocy art. 58 k.c. gdyż jest sprzeczna z art. 69 ust 1 i 2 ppkt2 prawa bankowego. Umowa nie określa kwoty kredytu gdyż wypłacono go w PLN, a sumę kredytu wyrażono w CHF. Niezależnie od tego ryzyko walutowe zostało przerzucone w całości na konsumenta i w tym zakresie doszło do naruszenia obowiązku informacyjnego banku, co implikuje zastosowanie art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 58 § 2 k.c.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zarzucił brak konsumenckiego charakteru umowy, powód przypuszczalnie wykorzystał środki na cele zawodowe, dokapitalizowanie (...) sp. z o.o. w G.. Zaprzeczył aby umowa była nieważna i aby umowa zawierała klauzule abuzywne. Powód sami wybrał pożyczkę w CHF, nie był namawiany do jej zawarcia, był poinformowany o ryzyku kursowym, mógł indywidualnie negocjować warunki wypłaty i spłaty kredytu. Mógł ją spłacać w CHF. Wysokość kursów waluty CHF ustalana przez bank odpowiadała kursom rynkowym i nie naruszały dobrych obyczajów.

USTALENIA FAKTYCZNE

W dniu 17.01.2008r.powód zawarł z pozwanym umowę pożyczki hipotecznej nr (...) na kwotę 243.223,67CHF na okres 240 miesięcy oprocentowany stawką LIBOR (§2 części szczegółowej umowy k-15),

Celem kredytowania było wykończenie budowanej od kilku lat nieruchomości [zeznania powoda k-108-109]. Umowa została sporządzona na podstawie wzorca banku, wskazano w niej min. że pożyczka wypłacana jest w walucie polskiej lub wymienialnej wg dyspozycji pożyczkobiorcy (§4 części ogólnej umowy k-19). W przypadku wypłaty pożyczki w walucie polskiej, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów (§5ust1 części ogólnej umowy k-19).

Spłata zadłużenia z tytułu pożyczki i odsetek następuje w drodze potrącania przez bank z rachunku ROR, rachunku walutowego, technicznego prowadzonego przez (...) S.A. (§20ust1 części ogólnej k-21, wniosek kredytowy k-83).

W przypadku dokonywania spłaty z rachunku ROR pobieranie środków z rachunku w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty raty w walucie wymienialnej wg obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz. Z rachunku walutowego (pkt2), rachunku technicznego (pkt3) środki pobierane będą w walucie pożyczki (§21ust2pkt1-3 k-21-22). Umowa odwoływała się do bankowych tabel kursowych do przeliczenia prowizji w sytuacji wypłaty pożyczki w PLN (§3pkt1 części szczegółowej k-15 i §15 części ogólnej k-21) .

Wszystkie formalności przeprowadzane były w oddziale banku. Składając wniosek kredytowy 28.12.2007r., podpisał zawarte w nim oświadczenie, wg którego cyt.: „...nie skorzystał z przedstawionej w pierwszej kolejności oferty w walucie polskiej, dokonał wyboru oferty w walucie wymienialnej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami w walucie wymienialnej, w przypadku wzrostu kursu walut podwyższeniu podlega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia wyrażona w walucie polskiej, … został poinformowany o ryzyku zmiany stóp procentowych w razie wzrostu stopy referencyjnej ulega podwyższeniu oprocentowanie, które powoduje wzrost raty, przyjmują ryzyko zmiany kursów walutowych i zmiany stóp procentowych” (wniosek kredytowy pkt9 ppkt1-3 k-84). W pkt4 ww. oświadczenia zawarto również pouczenie, że „w rozliczeniach między klientami, a bankiem w obrocie dewizowym stosuje się ustalone przez Bank kursy walut obcych w złotych, a kursy walut zamieszczane są w tabeli kursów (...) SA, w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej kredyt wypłacany jest po kursie kupna dla dewiz, a w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest spłacany po kursie sprzedaży dla dewiz, w przypadku wzrostu kursów walut podwyższeniu ulega rata spłaty i kwota zadłużenia wyrażone w walucie polskiej” [wniosek kredytowy z oświadczeniem k-84]. W okresie do stycznia 2024 spłacił kwotę objętą żądaniem.

Powód zdecydował się na wypłatę pożyczki w CHF początkowo ją spłacał w PLN później w CHF [zaświadczenie banku k-29-33, wniosek kredytowy k-85].

W chwili zawierania umowy był udziałowcem spółki (...) sp. z o.o. w G.. Od 2011r. prezesem jej zarządu [zeznania powoda k-108-109].

Powyższy stan faktyczny ustalono przede wszystkim w oparciu o powołane wyżej dokumenty. Zeznania powoda okazały się drugorzędne. Na skutek upływu czasu nie pamiętał okoliczności zawarcia umowy. Zarzut pozwanego, że środki pożyczki zostały przeznaczone na dokapitalizowanie spółki nie został wykazany. Powód nie dysponuje żadnymi dokumentami z tego okresu. Inne dowody na tę okoliczność nie zostały zgłoszone.

ROZWAŻANIA PRAWNE

Sporna umowa jest umową o pożyczkę denominowaną do CHF w rozumieniu art. 69 ust 2 pkt 4a i ust 3 ustawy prawo bankowe w jego obecnym brzmieniu. W czasie jej zawierania mieściła się w zasadzie swobody zawierania umów określonej w art. 353 ¹kc. Istotą umów denominowanych do waluty obcej jest wyrażenie kwoty zobowiązania w walucie obcej i jej następcze przeliczenie na złote polskie (lub inną walutę).

Odnosząc się do zarzutu braku konsumenckiego charakteru umowy, gdyż środki miały być przeznaczone na działalność spółki, w której powód był udziałowcem, nie został wykazany. Brak jakichkolwiek dowodów, by przyjąć, że taki był cel pożyczki. Powód nie pamięta dokładnie tych okoliczności, z jego zeznań wynika, że przeznaczył pożyczkę na dokończenie budowy domu. Brak jakichkolwiek dokumentów, które potwierdzałyby zarzut pozwanego.

Analiza treści umowy i okoliczności towarzyszących jej zawarciu wskazuje, że świadczenia stron od początku mogły być wykonane w CHF bez żadnych ograniczeń. Wypłata środków nastąpiła w CHF, wg wyboru powoda. Powód znał wysokość przyznanej pożyczki w CHF, sam wnosił o taką wysokość. Już w chwili zawierania umowy mógł wybrać spłatę z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (w PLN), rachunku walutowego (w walucie CHF lub innej) lub rachunku technicznego dla spłaty pożyczki w walucie kredytu tj. w CHF. Zawierając umowę miał zatem do wyboru w zasadzie wszystkie istniejące możliwości i mógł wybrać na potrzeby regulowania swojego zobowiązania w zasadzie każdą walutę. Wybór waluty w jakiej następowała spłata rat był zatem przedmiotem indywidualnego uzgodnienia między stronami, a wybierając spłatę w walucie innej niż ta, w której zobowiązanie było wyrażone, zdecydował się na spłatę w złotych polskich przy wykorzystaniu kursów tabelarycznych stosowanych przez pozwanego z dnia spłaty, co w praktyce oznaczało, że zdecydował się korzystać z usługi kantorowej świadczonej przez pozwanego. Gdy doszedł do przekonania, że korzystniej będzie dokonywać spłat w CHF, samodzielnie dokonał zmiany waluty spłaty. Podkreślenia wymaga, że został szczegółowo pouczony o stosowaniu w tego rodzaju rozliczeniach kursów ustalanych przez pozwanego, a także został szczegółowo pouczony o ryzyku walutowym i zmiennej stopy procentowej. Informacja została zawarta w pkt 9 ppkt 1-4 wniosku kredytowego. Gdyby od początku do końca wybrał opcję spłaty w CHF, wtedy w ogóle nie dochodziłoby do jakiegokolwiek przeliczenia ich wpłat, lecz musiałby samodzielnie nabywać walutę obcą. Czasowo wybrał opcję wygodniejszą (choć być może droższą) jaką jest skorzystanie z usługi kantorowej banku. Świadomie zdecydował się na nabywanie franka w Banku, w miejsce poszukiwania i nabywania go na rynku celem spłaty zobowiązania zaciągniętego u pozwanego i wyrażonego w CHF. Powód miał świadomość zmienności kursu, co wynika wprost z pouczenia, ponadto powód uczestniczył w działalności (...) sp. z o.o. w G. jako jej wspólnik, miał więc świadomość mechanizmów rynkowych.

Na gruncie niniejszej sprawy nie podzielono prezentowanego czasem poglądu, że wybór poszczególnych wariantów z wzorca umowy nie stanowi indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych. Pogląd ten w niektórych konkretnych sytuacjach może okazać się trafny, niemniej nie ma podstaw do dokonywania w tym zakresie jakichkolwiek generalizacji. Oczywistym jest, że w każdym wypadku możliwość negocjowania warunków umowy ograniczona jest ofertą banku, a prawo konsumenta do indywidualnego uzgadniania postanowień umownych doznaje ograniczenia interesami banku, który wszak jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą ukierunkowaną na osiąganie zysków. Obowiązkiem banku jako podmiotu profesjonalnie działającego w obrocie jest natomiast działanie w taki sposób aby, nie doprowadzić do rażącego naruszenia interesów konsumenta. W realiach spornej umowy wybór jakiego mógł dokonać powód był szeroki i obejmował całe spektrum akceptowanych przez bank rozwiązań, z których mógł wybrać dla siebie najkorzystniejsze. W zakresie sposobu wypłaty i spłaty pożyczki wzorzec przewidywał wszystkie dostępne możliwości, w tym takie, w których w ogóle nie dochodziłoby do zastosowania kwestionowanych w pozwie klauzul przeliczeniowych, co przesądza o tym, że dokonanie wyboru spośród oferowanych przez pozwanego wariantów spełniało przesłanki indywidualnego uzgodnienia warunków umownych.

Brak podstaw do przyjęcia sprzeczności umowy z prawem (art. 58 k.c.). Chybione też są wywody co braku oznaczenia kwoty i waluty udzielonego kredytu. Cechą pożyczek denominowanych (inaczej niż indeksowanych) jest ich wyrażenie w walucie, do której nastąpiła denominacja. Wbrew twierdzeniom powoda zarówno kwota jak i waluta pożyczki była znana i jednoznacznie określone od chwili zawarcia umowy. Kwota pożyczki stanowiła jednocześnie kapitał zadłużenia, który nie podlegał żadnym zmianom poza tymi, które wynikały ze spłaty rat. Okoliczność, że po przeliczeniu na złotówki jest to kwota wyższa niż w chwili zawierania umowy jest skutkiem wyboru powoda i niezależnych od pozwanego zamian kursowych, a negatywne konsekwencje tych zmian rekompensowane były częściowo spadkiem oprocentowania wynikającym z zastosowania stawki LIBOR. Sposób spłaty został jednakże indywidualnie uzgodniony.

Indywidualne uzgodnienie warunków umownych, udzielenie powodowi informacji na temat ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty, a także udzielenie informacji co do sposobów przeliczania waluty powoduje, że postanowień umownych dotyczących tych kwestii nie można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przyjęte przez strony rozwiązania nie stanowią nadużycia dominującej pozycji pozwanego, a są wyrazem zgodnej woli stron. Powód dokonał wyboru pożyczki denominowanej do CHF spośród innych możliwości przedstawianych im w ramach oferty pozwanego Banku. Wybór ten motywowany był korzystną wysokością raty i a także nieuzasadnionym przekonaniem, co do ograniczonej możliwości zmiany kursu franka. Wyboru dokonał po uzyskaniu od pracowników Banku informacji pozwalających im na ocenę skutków tej decyzji i szczegółowym pouczeniu o ryzyku związanym z zaciąganiem długoterminowych zobowiązań w walucie innej niż pobierane dochody. Zawarcie pożyczki denominowanej do CHF objęte było zatem wolą powoda, bo właśnie to odniesienie gwarantowało niższą ratę, a to z uwagi na zastosowanie do oprocentowania stawki referencyjnej LIBOR. Żadne okoliczności sprawy nie wskazują aby został nakłoniony do zawarcia umowy poprzez jakiekolwiek nierzetelne praktyki Banku. Posiadając informacje dotyczące ryzyka związanego z zawarciem umowy o pożyczkę denominowaną do innej waluty miał obowiązek dochowania należytej staranności przy zawieraniu umowy i rozważenia konsekwencji wynikających z zaciągnięcia zobowiązania o określonej treści. Obowiązek informacyjny jaki spoczywa na bankach w ramach zawierania umów z konsumentami nie zwalnia tych ostatnich z obowiązku działania z należytą starannością. Okoliczność, że obecnie powód uznaje, że dokonany przez niego wybór co do rodzaju umowy i sposobu jej spłaty nie był korzystny, nie ma wpływu na ważność umowy.

Można wspomnieć, że powód był osobą obeznaną z warunkami gospodarczymi, był udziałowcem spółki, później prezesem zarządu i bez wątpienia już z tej racji powinien dołożyć należytej staranności przy przewidywaniu skutków finansowych umowy.

Zgodnie z art. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich warunki umowy, które nie były indywidualnie uzgadniane mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikająca z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Zgodnie z art. 4 ust 2 dyrektywy ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Na gruncie przepisów kodeksu cywilnego istotę klauzul niedozwolonych określa art. 385 ¹§1k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Art. 385 ¹§3kc precyzuje, iż nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał żadnego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Należy więc dokonać oceny czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia, jaki miały charakter, czy określały główne świadczenia stron. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18. Orzeczenia te zapadły na tle umów kredytu zawartych z konsumentami i zawierających ryzyko walutowe. W ocenie TSUE nie jest możliwe odrywanie klauzuli ryzyka walutowego (wyrażonej czy to przez indeksację czy też denominację) od mechanizmu przeliczania waluty krajowej na walutę obcą i Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie kwalifikuje klauzule dotyczące ryzyka wymiany, do których zalicza także sposób ustalania kursu wymiany, jako klauzule określające główny przedmiot umowy kredytu. W tym względzie należy zwrócić uwagę na treść następujących wyroków Trybunału Sprawiedliwości: z 30 kwietnia 2014r C-26/13; z 20 września 2017 r. C-186/16; z 20 września 2018r. C-51/17; z 14 marca 2019 r. C-118/17 oraz z dnia 3 października 2019 r. C-260/18.

Dokonując zatem oceny spornej umowy należy zauważyć, że ustalenie umowne polegające na wyrażeniu kwoty kredytu we franku szwajcarskim stanowi postanowienie określające główne świadczenia stron. Jednakże zostało one sformułowane jednoznacznie, było objęte indywidualnymi uzgodnieniami, a tym samym nie może być uznane za klauzule niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c., art. 4 ust 2 dyrektywy ). Umowa jest umową denominowaną do CHF, co oznacza, że wysokość świadczeń stron od początku była wyrażona w CHF i nie uległa żadnym zmianom (inaczej niż przy umowach indeksowanych, gdzie wysokość zobowiązania wyrażona jest w PLN, a następnie odniesiona do kursu CHF, co może powodować wątpliwości co do wysokości zobowiązania). Dalsze zarzuty dotyczyły abuzywności klauzul umownych zawierających klauzule przeliczeniowe. Postanowienia te zostały już szczegółowo ocenione przy rozważaniu przesłanek nieważności umowy i nie mogą zostać uznane za abuzywne z uwagi na to, że zostały indywidualnie uzgodnione.

Na zasadzie art. 224§3kpc zamknięto rozprawę na posiedzeniu niejawnym. Nie znajdując podstaw do stwierdzenia nieważności umowy ani uznania jej postanowień za niedozwolone, Sąd uznał, że umowa jest dla stron wiążąca, co skutkowało oddaleniem powództwa w całości.

O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c., zasądzając od powodów na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego, obliczone w oparciu o wskazaną przez powodów wartości przedmiotu