Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I C 9/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Gliwicach z 2015-06-25

Sygn. akt: I C 9/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca:

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Protokolant:

starszy protokolant sądowy Agnieszka Wołoch

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2015 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa G. P., J. P.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. na rzecz powodów J. P. i G. P. solidarnie kwotę 129.278,16 (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem 16/100) złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 117.000 (sto siedemnaście tysięcy) złotych od dnia 15 września 2011 roku i od kwoty 12.278,16 (dwanaście tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem 16/100) złotych od dnia 25 marca 2014 roku;

2.  w pozostałej części powództwo oddala;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 4.117 (cztery tysiące sto siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 5.964 (pięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt cztery) złote tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 9/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 stycznia 2014 roku powodowie J. P. i G. P. domagali się zasądzenia solidarnie na ich rzecz od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) kwoty 129.278,16 zł wraz z odsetkami od kwoty 117.000 zł od dnia 15.09.2011 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 12.278,16 zł od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie wskazali, że powódka J. P. nabyła w drodze przetargu prawo pierwszeństwa do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w G. za kwotę 117.000 zł, a pozwana zapewniła o braku przeciwwskazań do założenia księgi wieczystej dla lokalu. Strony zawarły umowę o ustanowienie własnościowego prawa do lokalu, a powódka wpłaciła na rzecz pozwanej kwotę 117.000 zł. Wniosek powodów o założenie księgi wieczystej dla prawa do lokalu został oddalony, albowiem spółdzielnia nie może ustanawiać spółdzielczych własnościowych praw do lokali na gruncie, do którego przysługuje jej prawo własności lub użytkowania wieczystego, co czyni umowę nieważną. Powodowie ponieśli także szkodę w związku z wypowiedzeniem przez bank umowy kredytowej i koniecznością zaciągnięcia pożyczki celem spłacenia postawionej w stan natychmiastowej wymagalności niespłaconej kwoty kredytu.

W odpowiedzi na pozew, pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów solidarnie kosztów postępowania.

Pozwana podniosła, że ustanowiła własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego znajdującego się w budynku położonym na gruncie o nieuregulowanym staniem prawnym, co było możliwe poprzez analogiczne zastosowanie normy art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Podkreśliła, że wnioski o wpis w tego typu sprawach były w praktyce sądowej uwzględniane.

Pozwana wskazała, że podejmuje działania zmierzające do uregulowania stanu prawnego gruntu pod przedmiotowym budynkiem. Podniosła także, że powodowie mogli odstąpić od umowy zawartej z pozwaną, gdy dowiedzieli się o niemożliwości wpisu ich prawa do księgi wieczystej, a ponadto zaprzeczyła, by ponieśli jakąkolwiek szkodę, albowiem nadal mieszkają w lokalu.

Wobec zgodnego wniosku stron postępowanie zostało zawieszone i podjęto je postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2015 roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 13 marca J. P. nabyła w drodze przetargu prawo pierwszeństwa zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego przy ulicy (...) w G. za cenę 117.000 zł. Budynek przy ulicy (...), w którym znajduje się przedmiotowy lokal nr (...) usytuowany jest na działce numer (...) wchodzącej w skład nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) oraz na działce nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...). W dziale II księgi wieczystej (...) prawo własności ujawnione jest na rzecz Gminy G. natomiast prawo użytkowania wieczystego na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...), natomiast w księdze nr (...) w dziale II prawo własności wpisane jest na rzecz Skarbu Państwa.

Spółdzielnia mieszkaniowa (...) zobowiązała J. P. do wpłaty wskazanej kwoty wraz z opłatami dodatkowymi i zapewniła o braku przeciwwskazań do założenia księgi wieczystej. Powódka w dniu 13 marca 2008 roku uchwałą Spółdzielni Mieszkaniowej została przyjęta w poczet członków spółdzielni, a w dniu 12 maja 2008 roku członkiem został także G. P..

Dowód: zaświadczenie Spółdzielni Mieszkaniowej nr (...)/2008 k. 12, zaświadczenie Spółdzielni Mieszkaniowej z dnia 10.03.2008 roku k. 13, odpisy pism Spółdzielni Mieszkaniowej k. 14-15, odpisy z księgi wieczystej k. 30-55.

W dniu 28 marca 2008 roku J. i G. P. zawarli z Bankiem (...) S.A umowę nr (...) o mieszkaniowy kredyt hipoteczny. Na podstawie tej umowy zobowiązani byli do ustanowienia hipoteki na rzecz banku na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu.

W dniu 14 kwietnia 2008 roku pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy ustanowienia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. J. P. wpłaciła na rzecz Spółdzielni kwotę 117.000 zł.

Bank na podstawie wskazanej umowy oraz zaświadczenia o braku przeciwwskazań do wpisu prawa do księgi wieczystej wypłacił powodom kwotę kredytu.

Dowód: umowa z dnia 14.04.2008 roku k.16-19, 197-200, zaświadczenie nr (...) k. 20, zeznania powódki – e-protokół z dnia 25.06.2015 roku 03:03-30:44, zeznania powoda – e-protokół z dnia 25.06.2015 roku 30:44-44:17.

W dniu 7 maja 2008 roku J. i G. P. złożyli do sądu wniosek o założenie księgi wieczystej dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu oraz wpis na tym prawie umownych hipotek zwykłej i kaucyjnej. Postanowieniem z dnia 16 lipca 2008 roku, wydanym przez Referendarza Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach oraz postanowieniem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 20 listopada 2008 roku, wniosek został oddalony.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, po dniu 31 lipca 2007 roku spółdzielnia mieszkaniowa nie może ustanawiać własnościowych praw do lokali na gruncie, do którego spółdzielni przysługuje prawo własności lub użytkowania wieczystego, w związku z czym umowa taka jest nieważna.

Dowód: postanowienie referendarza sądowego z dnia 16 lipca 2008 roku k. 21-23, postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 20.11.2008 roku k. 24-26, skarga wnioskodawczyni k. 27-29, odpisy z księgi wieczystej k. 30-55, zeznania powódki – e-protokół z dnia 25.06.2015 roku 03:03-30:44.

W związku z niedotrzymaniem postanowień umowy kredytowej – nieprzedłożenia prawomocnego odpisu z księgi wieczystej - bank (...) S.A. w dniu 23 lutego 2011 roku wypowiedział powodom umowę kredytu nr (...). Celem spłaty kwoty udzielonego kredytu powodowie byli zmuszeni zawrzeć umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 12.000 zł, której koszty wyniosły 1.159,07 zł. Łączna kwota spłaconych odsetek z tytułu umowy kredytu wyniosła natomiast 11.119,09 zł.

Dowód: wypowiedzenie umowy k. 56, zaświadczenie k. 62-63, zeznania powoda – e-protokół z dnia 25.06.2015 roku 30:44-44:17.

Pomiędzy stronami doszło do wymiany korespondencji, w tym pismem z dnia 31.08.2011 roku pełnomocnik powodów wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 117.000 zł tytułem nienależnego świadczenia. Spółdzielnia nie uwzględniła roszczeń powodów, proponując jedynie zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

Dowód: odpisy pism k. 57-61, 105, 107-116, 147-150, zeznania powódki – e-protokół z dnia 25.06.2015 roku 03:03-30:44.

Spółdzielnia Mieszkaniowa podjęła kroki celem uregulowania stanu prawnego gruntu pod budynkiem. Postanowieniem z dnia 6 marca 2014 roku Prezydent Miasta G. zaopiniował pozytywnie projekt podziału nieruchomości położonej w G. przy ulicy (...).

Dowód: postanowienie z dnia 6 marca 2014 roku k. 103-104

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody, w tym dokumenty złożone do niniejszych akt, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd oparł się także na zeznaniach stron, gdyż były one spójne, logiczne i wzajemnie ze sobą korelowały - w kwestiach kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy były one zbieżne i stanowiły podstawę ustaleń faktycznych Sądu.

Sąd zważył, co następuje.

Stan faktyczny sprawy – zwłaszcza w zakresie okoliczności przedmiotowo istotnych – był co do zasady bezsporny. Strony zawarły umowę o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (brak formy aktu notarialnego), a powodowie celem jej wykonania wpłacili na rzecz pozwanej kwotę 117.000 zł. Strona pozwana nie kwestionowała, że budynek w którym miało dojść do ustanowienia prawa do lokalu posadowiony jest na dwóch nieruchomościach – co do jednej pozwana legitymuje się prawem użytkowania wieczystego, natomiast właścicielem drugiej jest Skarb Państwa. Nie był też kwestionowany fakt zaciągnięcia przez powodów kredytu celem uiszczenia wskazanej należności, następnie wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank i konieczność jego natychmiastowej spłaty poprzez zaciągnięcie kolejnego kredytu. Odsetki od kredytu oraz koszty pożyczki gotówkowej wyniosły łącznie 12.278,16 zł.

Powodowie domagali się od pozwanej w pierwszej kolejności zwrotu kwoty 117.000 zł, jaką uiścili w wykonaniu umowy ustanowienia na ich rzecz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, wskazując że jest to świadczenie nienależne.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Sąd w pełni podzielił argumentację strony powodowej, uznając, że w istocie umowa zawarta pomiędzy stronami w dniu 14 kwietnia 2008 roku jest nieważna w świetle art. 58 § 1 k.c. jako czynność prawna sprzeczna z ustawą. Jak bowiem wykazało postępowanie dowodowe, budynek przy ulicy (...), w którym znajduje się przedmiotowy lokal nr (...) usytuowany jest na działce numer (...) wchodzącej w skład nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) oraz na działce nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...). W dziale II księgi wieczystej (...) prawo własności ujawnione jest na rzecz Gminy G. natomiast prawo użytkowania wieczystego na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...), natomiast w księdze nr (...) w dziale II prawo własności wpisane jest na rzecz Skarbu Państwa. Wobec powyższego oczywistym jest, że w zakresie jednej z nieruchomości pozwana jest użytkownikiem wieczystym gruntu, natomiast do drugiej nieruchomości nie ma żadnych praw. Do dnia wyrokowania, pomimo deklaracji w tym zakresie, nie zdołała uregulować stanu prawnego działek.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 14.06.2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, po dniu 31 lipca 2007 roku spółdzielnia mieszkaniowa nie może ustanawiać spółdzielczych własnościowych praw do lokali, ani praw do miejsc postojowych położonych w budynkach wybudowanych na gruncie, do którego spółdzielni przysługuje prawo własności lub użytkowania wieczystego. Wyjątki ustanawia art. 7 ust. 2, jednakże dotyczą one także sytuacji, w której spółdzielni nie przysługuje ani prawo własności ani prawo użytkowania wieczystego. Niedopuszczalne jest w kontekście tego przepisu założenie księgi wieczystej w celu ujawnienia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu ustanowionego na budynku położonym na gruncie do którego spółdzielni nie przysługuje własność albo użytkowanie wieczyste (tak Sąd Najwyższy w uchwale (7) z dnia 24 maja 2013 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 104/12, OSNC 2013/10/113).

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy wskazać należy, że wobec powyższego, a to faktu że budynek, w którym znajduje się lokal będący przedmiotem spornej umowy, posadowiony jest na gruncie częściowo oddanym spółdzielni w użytkowanie wieczyste, a częściowo będącym własnością Skarbu Państwa, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu było sprzeczne z ustawą, a tym samym umowa z dnia 14 kwietnia 2008 roku jest bezwzględnie nieważna (art. 58 §1 k.c.).

Za całkowicie nietrafną należy przy tym uznać argumentację strony pozwanej, iż art. 7 ustawy z dnia 18 grudnia 2009 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw stanowi, że czynności prawne, dokonane po 31 lipca 2007 roku bez zachowania formy aktu notarialnego są ważne, a zatem i umowa zawarta między stronami jest ważna. Kwestia formy sporządzonej umowy i jej wpływu na ważność umowy nie była kluczową dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, albowiem jak słusznie wskazali powodowie, o nieważności umowy przesądziły względy odmienne od zagadnienia formy umowy, a brak formy aktu notarialnego nie wpłynął w żaden sposób na ocenę ważności umowy dokonaną przez Sąd.

W związku z powyższym zasadne jest roszczenie strony powodowej o zwrot wpłaconej przez nią kwoty 117.000, tytułem ustanowienia własnościowego prawa do lokalu, albowiem zgodnie z brzmieniem art. 410 § 2 k.c. świadczenie to jest świadczeniem nienależnym.

Zasadne jest także żądanie powodów w zakresie zasądzenia na ich rzecz kwoty 12.278,16 zł, na którą składa się kwota odsetek wynikających z umowy kredytowej wypowiedzianej przez bank - 11.119,90 zł oraz koszty pożyczki gotówkowej nr (...) zaciągniętej na spłatę tegoż kredytu – 1.159,07 zł.

Wskazać należy jednak, iż oparcie ma ono nie w przepisie art. 410 § 2 k.c. lecz w art. 414 k.c. w zw. z art. 415 k.c. Podkreślić trzeba, że poniesione przez powodów koszty związane z kredytem i pożyczką nie są świadczeniem nienależnym, albowiem nie zostały przekazane pozwanej celem wykonania umowy.

Zgodnie z treścią art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Powołany artykuł normuje podstawową zasadę odpowiedzialności opartej na winie sprawcy szkody. Za szkodę odpowiada więc ten, kogo zawinione zachowanie jest źródłem powstania tej szkody. Zdarzeniem sprawczym, w rozumieniu art. 415 k.c., jest zarówno działanie, jak i zaniechanie. Zachowanie bierne sprawcy czynu zostaje uznane za „czyn” wówczas, gdy wiąże się z ciążącym na sprawcy obowiązkiem czynnego działania i niewykonania tego obowiązku lub wykonania go w sposób niewystarczający.

Aby czyn sprawcy pociągał za sobą odpowiedzialność cywilną musi wykazywać pewne cechy (znamiona) odnoszące się do strony przedmiotowej, co określa się mianem bezprawności czynu, i od strony podmiotowej, co określa się jako winę w znaczeniu subiektywnym. Bezprawność czynu w pojęciu art. 415 k.c. pojmowana jest bardzo szeroko. Za bezprawne są uznawane więc nie tylko czyny zakazane przez przepisy prawne (w szerokim tego słowa znaczeniu), ale również zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albo dobrymi obyczajami. Bezprawność zaniechania następuje wówczas, gdy istniał nakaz działania (współdziałania), zakaz zaniechania, czy też zakaz sprowadzenia skutku, jaki przez zaniechanie może nastąpić (wyrok SN z 19 lipca 2003 r., V CKN 1681/2000, LexPolonica nr 418828, niepubl.).

Przepis art. 415 k.c., dla przypisania odpowiedzialności deliktowej, wymaga nie tylko ustalenia bezprawności zachowania sprawcy, ale także jego winy. W wyroku z 26 września 2003 r., IV CK 32/2002, LexPolonica nr 363384 Sąd Najwyższy stwierdził, że na podstawie prawa cywilnego winę można przypisać podmiotowi prawa, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego (tzw. zarzucalność postępowania).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy i analizując zgromadzony materiał dowodowy należy stwierdzić, że odpowiedzialność pozwanej za szkodę powodów w zakresie kwoty 12.278,16 zł została wykazana.

Powódka udowodniła powstanie szkody i jej wysokość. Wykazała również, że przyczyną szkody było zawinione zachowanie pozwanej. Pozwana była świadoma, że stan gruntu pod przedmiotowym budynkiem jest sporny, miała wątpliwości co do regulacji prawnych w tym zakresie, a mimo to zorganizowała przetarg, nie informując powodów o możliwych problemach z ustanowieniem na ich rzecz własnościowego prawa do lokalu. Co więcej, wystawiła na ich rzecz zaświadczenie, z którego wynikał brak przeciwwskazań do wpisu do księgi wieczystej. Nie usprawiedliwia działań pozwanej powołanie się na praktykę sądów wieczysto księgowych. Bezsprzecznie jej zachowanie uznać należy za zawinione.

Pomiędzy szkodą, a zachowaniem pozwanej bez wątpienia występuje związek przyczynowy. Powodowie, będąc przekonanymi o skutecznie zawartej umowie ustanowienia odrębnej własności lokalu, uzyskali kredyt w banku (...) S.A. Wobec niespełnienia warunków umowy kredytowej, a to niemożliwości wpisania do księgi wieczystej hipoteki na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, umowa ta została wypowiedziana, a powodowie musieli ponieść koszty kolejnej pożyczki, która posłużyła im na spłatę kredytu. Zarówno kwota odsetek od kredytu jak i koszty pożyczki są szkodą po stronie powodów, albowiem w przypadku niezawarcia przedmiotowej umowy z całą pewnością nie doszłoby po ich stronie do takich wydatków.

Mając powyższe na względzie zasądzono na rzecz powodów, na podstawie art. 415 k.c. także kwotę 12.278,16 zł.

W przedmiocie odsetek orzeczono po myśli art. 481 § 1 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Opóźnienie zachodzi, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 476 k.c.). Ponieważ powódka na etapie przesądowym wzywała pozwaną do zapłaty jedynie kwoty 117.000 zł, Sąd oddalił roszczenie powodów odnośnie odsetek od kwoty 12.278,16 za okres od 21 stycznia 2014 roku, zasądzając odsetki ustawowe od tejże kwoty od dnia 25 marca 2014, a więc od dnia następnego po otrzymaniu przez pozwaną odpisu pozwu, natomiast od kwoty 117.000 zł zasądzono odsetki zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 100 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwaną, ponieważ powodowie ulegli jedynie co do nieznacznej części swojego żądania – jedynie w zakresie początkowej daty odsetek. Na koszty te składa się wynagrodzenie reprezentującego powodów radcy prawnego w wysokości wynikającej z § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – 3600 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł oraz uiszczona przez powodów część opłaty od pozwu – 500 zł.

O nieopłaconych kosztach sądowych orzeczono w oparciu o art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazując pobranie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwoty 5.964 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Aneta Fornalczyk
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Gliwicach
Osoba, która wytworzyła informację:  Łucja Oleksy-Miszczyk
Data wytworzenia informacji: