Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

POSTANOWIENIE

Dnia 17 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek

Sędziowie: SO Lucyna Morys – Magiera (spr.)

SR del. Ewa Buczek - Fidyka

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2015 r. na rozprawie sprawy

z wniosku D. K.

z udziałem G. K., I. G., F. B., B. B., M. W., T. K., M. B., S. B.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika postępowania G. K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 25 lipca 2014 r., sygn. akt II Ns 150/11

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie w punktach: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 i w tej części przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rybniku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys - Magiera

Sygn. akt III Ca 5/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawca D. K. wniósł o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w R. - N. , o powierzchni 0.86.35 ha , dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi Księgę Wieczystą KW Nr (...), w ten sposób że : wydziela się z powyższej nieruchomości parcele katastralne nr (...), (...) oraz część parceli nr (...) i część parceli (...)- przyznając ich własność na rzecz I. G., na pozostałej części nieruchomości stanowiącej resztę parceli nr (...) oraz resztę parceli (...) oraz parcelę (...), (...), (...) i (...) ustanawia sie odrębną własność lokali w ten sposób, że : w budynku mieszkalnym położonym od ulicy (...) ustanawia się dwa lokale mieszkalne : lokal mieszkalny nr (...) stanowiący lewą część budynku , a składający się z pomieszczenia sklepowego na parterze oraz 4 pokoi, łazienki na piętrze oraz strychu i piwnic, który przyznaje się na wyłączną własność wnioskodawcy D. K. oraz lokal mieszkalny nr (...) stanowiący prawą część budynku a składający się z pomieszczenia sklepowego na parterze i 6 pokoi , 2 łazienek, 2 kuchni na piętrze oraz strychu i piwnic, który przyznaje się na własność uczestnika postępowania G. K., przy czym korytarz dzielący obie części wraz ze schodami stanowić będzie współwłasność właścicieli lokali nr (...). Wnioskował, by w budynku mieszkalnym położonym na parceli nr (...) z tyłu budynku wyżej opisanego ustanowić lokal nr (...) , który przyznaje się na wyłączną własność uczestnikowi postępowania G. K.; w zabudowaniach gospodarczych na tyłach parceli nr (...) ustanowić lokale użytkowe: lokal nr (...) stanowiący garaż na własność uczestnika postępowania , G. K., lokal nr (...) stanowiący resztę zabudowań gospodarczych - na własność wnioskodawcy D. K., przy czym właściciele lokali nr (...) będą współwłaścicielami powyższej nieruchomości w częściach ustalonych zgodnie z wartością przydzielonych lokali i będą zobowiązani względem siebie do spłat zgodnie z wyliczeniem biegłego , co do wartości przyznanych im lokali.

Wnioskodawca wnosił także o ustanowienie służebności drogowej przez parcelę nr (...) i (...) na rzecz każdoczesnego właściciela parceli nr (...).

W uzasadnieniu wniosku wskazywał, że właścicielami nieruchomości położonej w R. - N. przy ul (...), o powierzchni 0.86,35 ha , a zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Rybniku pod oznaczeniem KW (...).326 są : wnioskodawca D. K. i I. G. po 1/4 części oraz uczestnik postępowania G. K. w 1/2 części. Na powyższej nieruchomości od ul. (...) znajduje się budynek mieszkalny, który został podzielony pomiędzy wnioskodawcą a uczestnikiem postępowania do użytkowania w ten sposób ,że lewą stronę użytkuje wnioskodawca, zaś prawą uczestnik postępowania; za nim znajduje się drugi budynek mieszkalny aktualnie zajmowany przez lokatorów oraz zabudowania gospodarcze: garaż zajmowany przez uczestnika postępowania - G. K. i magazyn - przez wnioskodawcę.

Podawał, że za zabudowaniami gospodarczymi na parceli nr (...) znajduje się budynek mieszkalny wybudowany przez rodziców wnioskodawcy i uczestniczki postępowania, który zajmuje uczestniczka postępowania I. G.. Wnioskodawca podnosił, że zmierza do zniesienia współwłasności tejże nieruchomości w sposób sankcjonujący istniejący stan użytkowania.

Uczestnicy postępowania i wnioskodawca w trakcie trwania postępowania wielokrotnie zmieniali zdanie co do sposobu zniesienia współwłasności i podziału działek wchodzących w skład nieruchomości KW Nr (...). Ostatecznie wnioskodawca D. K. uzyskał pełnomocnictwo swojej siostry I. G. do reprezentowania jej w tym postępowaniu i wniósł o zniesienie współwłasności w taki sposób, aby część nieruchomości przyznać na własność G. K., a część na współwłasność po połowie I. G. i D. K..

Sposób podziału nieruchomości, w szczególności poszczególnych działek wchodzących w skład nieruchomości został w zasadzie ostatecznie zgodnie ustalony pomiędzy wnioskodawcą, a uczestnikiem postępowania G. K. na rozprawach w dniach 23 października 2013r., 06 maja 2014r. oraz 15 lipca 2014r.

Uczestnik G. K. w toku postępowania zgłosił nadto wniosek o rozliczenie w niniejszym postępowaniu nakładów poniesionych przez niego na nieruchomość wspólną, podając, że pokrył koszty naprawy dachu na szopie w wysokości 8200zł, wymiany poddasza i pokrycia dachu na budynku mieszkalno-handlowym w wysokości 58000zł, z czego wnioskodawca zwrócił mu jedynie 10000zł. Jego zdaniem zatem winien uzyskać zwrot kwot 4100zł i 8000zł. Sąd Rejonowy nie wezwał uczestnika do usunięcia braków formalnych tegoż wniosku poprzez sprecyzowanie zakresu żądania rozliczenia nakładów na nieruchomość wspólną między poszczególnymi współwłaścicielami, ich źródła oraz ostatecznej wysokości zgłoszonego roszczenia wraz z jego podstawą faktyczną i wniosku, od kogo chciałby uzyskać zwrot nakładów i na jakich warunkach.

Co do wnioskodawcy, nie zgłosił on skutecznie wniosku o rozliczenie nakładów poniesionych przez niego na nieruchomość wspólną w toku postępowania.

W związku z podziałem nieruchomości i koniecznością ustanowienia do nowo wydzielonych działek służebności drogowych, wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestników postępowania właścicieli gruntów, po których droga miała przebiegać: F. B., B. B., M. W., T. K., M. B. i S. B..

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 lipca 2014r. Sąd Rejonowy w Rybniku w pkt 1 ustalił, że przedmiotem zniesienia współwłasności jest nieruchomość położona w R. – N. o łącznej powierzchni 0.86,35 ha , składająca się z ośmiu działek o numerach (...), z których część pozostaje zabudowana 2 budynkami mieszkalnymi i budynkami gospodarczymi, stanowiąca współwłasność G. K. w ½ części i D. K. i I. G. po ¼ części. Ustalił w pkt 2 postanowienia wartość działek o numerach (...) o powierzchni 0.02,46 ha, (...) o powierzchni 0.01.91 ha, (...) o powierzchni 0.32.11 ha, (...) o powierzchni 0.04.32 ha jako zerową, stwierdzając, że są one bez wartości. Wartość działki nr (...) o powierzchni 00.08.17ha określił na 49800zł, nr (...) o powierzchni 00.00.69ha na 1000zł.

W pkt 3 ustalono, że uczestnik G. K. poniósł na nieruchomość wspólną nakłady w wysokości 75700zł, wnioskodawca zaś – 29700zł.

W pkt 4 dokonano zniesienia współwłasności nieruchomości zapisanej w KW Nr (...) w ten sposób, że wyodrębniono:

a)  działkę o numerze (...) o powierzchni 1230m ², zabudowaną budynkiem mieszkalno – usługowym o wartości 423000zł,

b)  działkę o numerze (...), o powierzchni 591m ² niezabudowaną, o wartości 33100zł,

c)  działkę o numerze (...) , o powierzchni 470m ², niezabudowaną, o wartości 26300zł,

d)  działkę o numerze (...), o powierzchni 161m ², niezabudowaną, o wartości 9800zł,

e)  działkę o numerze (...), o powierzchni 991 m ², zabudowaną dwoma budynkami gospodarczymi o wartości 109400zł.

W pkt 5 dokonano zniesienia współwłasności działki nr (...) w ten sposób, że wyodrębniono dwa lokale dla:

a)  D. K. i L. G. na współwłasność po połowie lokal nr (...) położony na parterze i pierwszym piętrze budynku o powierzchni łącznej 286,30 m ², o wartości 161.000,- zł, składający się z:

- pomieszczenia sklepowego o powierzchni użytkowej 103,10 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 57,90 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 40,20 m ²,

- piwnicy jako pomieszczenia przynależnego oznaczonego numerami P1, P2 oraz P3 o łącznej powierzchni użytkowej 85,10 m ²,

b)  G. K. Sąd lokal nr (...) położony na parterze i piętrze budynku o powierzchni łącznej 470,50 m ², o wartości 262.000,- zł, składający się z:

- pomieszczenia sklepowego o powierzchni użytkowej 158,80 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 115,20 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 44,20 m ²,

- przedpokoju wspólnego dla obu lokali mieszkalnych o powierzchni 7,60 m ²,

- piwnicy jako pomieszczenia przynależnego oznaczonego numerami P5, P6, P7, P8, P9, P10, P11, P12, P13 o łącznej powierzchni użytkowej 144,70 m ².

W pkt 6 postanowienia ustalono, że z własnością lokali związany jest udział w elementach wspólnych budynku oraz działki nr (...) we wskazanych w nim częściach.

W pkt 7 dokonano zniesienia współwłasności nieruchomości zapisanej w KW Nr (...) przyznając działki nr (...) po połowie I. G. i D. K., zaś działki nr (...) G. K..

W pkt 8 postanowienia Sąd Rejonowy zasądził tytułem spłaty od uczestnika G. K. na rzecz wnioskodawcy i uczestniczki I. G. solidarnie kwotę 44400zł płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w terminie płatności.

W pkt 9-11 postanowienia ustanowiono służebności drogi o wskazanych szlakach dla każdoczesnych (...)/356, (...) i (...), czyniąc w pkt 12 i 13 integralną jego częścią opinię biegłego geodety A. J. z 4 maja 2013r. oraz opinię biegłego z zakresu budownictwa G. D. z 14 maja 2012r.

Sąd pierwszej instancji w pkt 14 oddalił wniosek uczestnika G. K. o ustanowienie służebności w zakresie prawa wejścia na działkę (...), w pkt 15 orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił, iż nieruchomość podlegająca podziałowi może zostać podzielona zgodnie z ostatecznymi wnioskami zainteresowanych i wyodrębnione części mogą zostać przyznane na własność G. K. oraz na współwłasność po połowie D. K. i I. G.. Kierując się zgodnym wnioskiem zainteresowanych przyjął, że nie stanowi przedmiotu współwłasności dom jednorodzinny wybudowany na działce o numerze (...), gdyż jest to nakład na nieruchomość poczyniony przez N. i L. K. - rodziców wnioskodawcy i uczestniczki postępowania, stąd respektował zgodny wniosek o przyznanie działki, na której stoi dom, na rzecz D. K. i I. G. po połowie.

Z części nieruchomości znajdującej się po prawej stronie rzeki N. wydzielono, zgodnie z wnioskiem uczestników postępowania, następujące działki : działkę o numerze (...) o powierzchni 1230m ², zabudowaną budynkiem mieszkalno – usługowym, działkę o numerze (...), o powierzchni 591m ² niezabudowaną , stanowiącą tereny zielone, działkę o numerze (...) , o powierzchni 470m ², niezabudowaną, stanowiącą tereny zielone, działkę o numerze (...), o powierzchni 161m ², stanowiącą drogę dojazdową do działki o numerze (...), działkę o numerze (...), o powierzchni 991 m ², zabudowaną dwoma budynkami gospodarczymi.

W wyniku ponownych pomiarów nieruchomości dokonanych przez biegłego geodetę ustalił Sąd Rejonowy, że nieruchomość podlegająca podziałowi ma powierzchnię o 0.01.85 ha większą niż powierzchnia ujęta w księdze wieczystej.

Zgodnie z wnioskiem uczestników postępowania w budynku mieszkalno – usługowym znajdującym się na działce o numerze (...) - KW (...) 326 Sąd Rejonowy wydzielił dwa lokale odrębne dla : D. K. i L. G. na współwłasność po połowie lokal nr (...) położony na parterze i pierwszym piętrze budynku o powierzchni łącznej 286,30 m ², o wartości 161.000zł oraz dla G. K. lokal nr (...) położony na parterze i piętrze budynku o powierzchni łącznej 470,50 m ², o wartości 262.000zł.

Wyodrębniając lokale w budynku mieszkalno - usługowym, mieszczącym się przy ul. (...), Sąd ten uwzględnił dotychczasowy podział budynku pomiędzy współwłaścicieli do użytkowania i ustalił, jakie nakłady na budynek poniósł każdy ze współwłaścicieli.

Nakłady dokonane przez G. K. w postaci między innymi : remontu dachu, remontu frontu budynku, wymiany okien, wykonania posadzki w korytarzu klatki schodowej, wykonania okładziny z paneli na schodach w klatce schodowej, wykonanie tynku mozaikowego na korytarzu klatki schodowej, remontu balustrady na klatce schodowej, obudowania tablicy elektrycznej na klatce schodowej, remontu tynków wewnętrznych w dwóch pokojach na piętrze zostały oszacowane przez Sąd za biegłym na 75.700zł, zaś nakłady na budynek mieszkalno-usługowy dokonane przez D. K. w postaci współuczestniczenia w remoncie dachu i wymianie okien - na 29.700zł.

Ustalono także, że wartość całej działki (...) wraz z budynkiem mieszkalno - usługowym wynosi 423.000zł, zgodnie z treścią opinii rzeczoznawcy majątkowego B. Ś.. Na żądanie uczestników postępowania oszacowano także wartość innych działek wchodzących w skład nieruchomości wspólnej podlegającej zniesieniu współwłasności, jednakże tylko tych , które w ocenie uczestników przedstawiały znaczną wartość, część działek bowiem uczestnicy zgodnie określili jako bezwartościowe (to jest działki nr: (...) o powierzchni 0.02,46 ha, (...) o powierzchni 0.01.91 ha, (...) o powierzchni 0.32.11 ha, (...) o powierzchni 0.04.32 ha) i Sąd pierwszej instancji taką zerową wartość zaakceptował bez wątpliwości.

Na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego ustalono, że nowowydzielone działki mają następującą wartość: działka numer (...) - 26.300,00 zł, działka numer (...)- 33.100,00 zł, działka numer (...)-9.800,00 zł, działka numer (...)- 49.800,00 zł, działka numer (...)- 1.000,00 zł, działka numer (...) - 109.400,00 zł.

Ustalając wartość rynkową działki o numerze (...) zabudowanej dwoma budynkami gospodarczymi Sąd Rejonowy uwzględnił ,że jeden z nich jest budynkiem ponad 100- letnim i nie ma żadnej wartości , a drugi budynek został wybudowany w latach 40-tych ubiegłego wieku. Ostatecznie wartość działki z budynkami gospodarczymi została ustalona w ten sposób, że od wartości odtworzeniowej nieruchomości ustalonej przez biegłą -130.000,00 zł odjęto 12.000,00 zł z tytułu obniżenia wartości budynku oraz odjęto 8.600,00 zł z tytułu nakładów poniesionych przez uczestnika G. K., dokonując w ten sposób ich rozliczenia.

Służebności drogowe, które zostały ustanowione dla każdoczesnych właścicieli działek, wydzielonych jako nowe z nieruchomości opisanej w Księdze Wieczystej KW Nr (...), o numerach (...), (...) i (...) , zostały ustanowione za zgodą właścicieli gruntów po których przebiegały, bez wynagrodzenia, szlakiem drogowym o szerokości 3,5 metra szczegółowo opisanym przez biegłego geodetę A. J..

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd pierwszej instancji oparł się na dokumentach złożonych do akt sprawy w postaci odpisów Ksiąg Wieczystych, wykazów ze zmian gruntowych z opisem i mapami oraz na opiniach biegłych z zakresu geodezji i rzeczoznawstwa majątkowego uznając, że zostały wykonane rzetelnie, zgodnie z fachową wiedzą oraz na wyjaśnieniach odebranych od biegłych.

Jeśli chodzi o treść przesłuchania wnioskodawcy i uczestników postępowania, oparł się o nie, jak wskazano w uzasadnieniu postanowienia, jedynie w celu ustalenia zakresu nakładów poczynionych na nieruchomość wspólną i ustalenia sposobu dokonania zniesienia współwłasności.

W tym stanie rzeczy Sąd pierwszej instancji zważył, iż należało dokonać zniesienia współwłasności nieruchomości wskazanej we wniosku stosownie do treści normy art. 211 k.c., podział fizyczny uznając za podstawowy sposób wyjścia ze współwłasności. Kierował się nadto treścią ostatecznych uzgodnień współwłaścicieli, zgodnie z którymi nieruchomość została podzielona w taki sposób ,że do części działek współwłasność po połowie zachowali D. K. i I. G.. Sąd uznał, że taki wybór współwłaścicieli należy zaakceptować z uwagi na fakt, że D. K. i I. G. łączą bliskie więzy rodzinne, są rodzeństwem, a wyłączenie ze współwłasności G. K. pozwoli uniknąć konfliktów z zarządzaniem nieruchomością w przyszłości.

Biorąc pod uwagę żądania zainteresowanych Sąd Rejonowy przyznał wydzielone z nieruchomości KW Nr (...) działki: o nr (...), (...), (...), (...), (...), (...) na współwłasność po połowie D. K. i I. G., a o nr (...), (...), (...), (...) na wyłączną własność G. K.. W ramach nowowydzielonej działki nr (...), zabudowanej budynkiem o charakterze mieszkalno-usługowym, położonym przy ul. (...) w R., dokonał wyodrębnienia dwóch lokali: lokalu nr (...) położonego na parterze i pierwszym piętrze budynku o powierzchni łącznej 286,30 m ², o wartości 161.000,- zł, składającego się z:

- pomieszczenia sklepowego o powierzchni użytkowej 103,10 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 57,90 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 40,20 m ²,

- piwnicy jako pomieszczenia przynależnego oznaczonego numerami P1, P2 oraz P3 o łącznej powierzchni użytkowej 85,10 m ², który to lokal przyznał na współwłasność po połowie D. K. i I. G., dzieciom N. i L. oraz lokalu nr (...) położonego na parterze i piętrze budynku o powierzchni łącznej 470,50 m ², o wartości 262.000,- zł, składającego się z:

- pomieszczenia sklepowego o powierzchni użytkowej 158,80 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 115,20 m ²,

- lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 44,20 m ²,

- przedpokoju wspólnego dla obu lokali mieszkalnych o powierzchni 7,60 m ²,

- piwnicy jako pomieszczenia przynależnego oznaczonego numerami P5, P6, P7, P8, P9, P10, P11, P12, P13 o łącznej powierzchni użytkowej 144,70 m ² który do lokal przyznał na wyłączną własność G. K., synowi R. i E.. Sąd ustalił także, iż z własnością lokali związany jest udział w elementach wspólnych budynku, takich jak: dach, elewacja, korytarz z klatką schodową, pomieszczenia komunikacji w piwnicy, poddasze i schody zewnętrzne oraz we własności działki o nr (...), który wynosi: dla lokalu nr (...) części, a dla lokalu nr (...) części.

Sąd Rejonowy zważył, iż w wyniku tak dokonanego podziału nieruchomości uczestnik postępowania G. K. otrzymał części nieruchomości o wartości 371.400,00 zł. Na wartość tą złożyły się : działka o numerze (...) o wartości 109.400,00 zł, lokal nr (...) o wartości 262.000 zł i działki o numerach (...), wszystkie bez wartości. Wnioskodawca D. K. i uczestniczka postępowania I. G. otrzymali zaś na współwłasność po połowie części nieruchomości wspólnej o wartości 281.000 zł, na którą składają się : działka o numerze (...) o wartości 26.300,00 zł, działka o numerze (...) o wartości 49.800,00 zł, działka o numerze (...) o wartości 1000,00 zł, działka o numerze (...) o wartości 33.100,00 zł, działka o numerze (...) o wartości 9.800,00 zł, działka o numerze (...) bez wartości i lokal nr (...) o wartości 161.000,00 zł.

Biorąc pod uwagę , że udziały tych dwóch grup uczestników w nieruchomości wspólnej są równe Sąd pierwszej instancji, na zasadzie wynikającej z regulacji art. 212 kc dokonał wyrównania udziałów przez zasądzenie od uczestnika postępowania G. K. na rzecz wnioskodawcy D. K. i uczestniczki postępowania I. G. solidarnie kwoty 44.400,00 zł. Zasądzając dopłatę w tej wysokości, określoną jako spłata, Sąd uwzględnił wysokość nakładów poczynionych na nieruchomość zarówno przez uczestnika G. K. (75.700zł) jak i przez wnioskodawcę D. K. (29.700zł). W obliczeniach tych Sąd uwzględnił także podnoszone przez uczestnika G. K. zarzuty do opinii biegłej B. Ś. , co do ustalenia wartości nieruchomości zabudowanej dwoma budynkami gospodarczymi tj. działki o numerze (...), której wartość Sąd pierwszej instancji jednak ustalił ostatecznie na 109.400 zł , a nie jak przyjęła biegła początkowo na 130.000 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z art. 618 § 1 kpc w postępowaniu o zniesienie współwłasności rozstrzyga się także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Stosując ten przepis Sąd rozliczył nakłady dokonywane na poszczególne części nieruchomości. Oddalił przy tym wniosek uczestnika postępowania G. K. o ustanowienie służebności w zakresie prawa wejścia na działkę nr (...), przyznaną na współwłasność po połowie D. K. i I. G., w celu dokonania napraw lub koniecznych remontów budynku znajdującego się na działce nr (...), gdyż dotyczy to ewentualnych roszczeń przyszłych G. K., a ponadto kwestię tą regulują przepisy o prawie sąsiedzkim.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc uznając ,że wszyscy współwłaściciele są tak samo zainteresowani wynikiem postępowania i powinni ponieść koszty w częściach równych.

Uczestnik G. K. złożył apelację od tego orzeczenia w zakresie wyrzeczenia zawartego w jego punkcie 8, w którym zasądzono od niego na rzecz wnioskodawcy i uczestniczki solidarnie dopłatę w wysokości 44000zł. Wnosił o jego zmianę przez zasądzenie od wnioskodawcy i uczestniczki solidarnie na rzecz skarżącego uczestnika 5100zł z ustawowymi odsetkami od daty prawomocności postanowienia kończącego postępowanie, a ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w Rybniku. Domagał się nadto zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego od wnioskodawcy.

Kwestionował skarżący prawidłowość ustalenia kwoty dopłaty, wskazując na nieprawidłowe wyliczenie wartości różnicy udziałów i błędne zasądzenie dopłaty na rzecz wnioskodawcy zamiast od wnioskodawcy i uczestniczki na rzecz apelującego. Wskazywał przy tym na rozmiar nakładów poniesionych na nieruchomość wspólną przez uczestnika, wynoszących 84300zł, przy czym połowa nieruchomości wspólnej wynosi 330500zł, a wartość nieruchomości D. K. wynosi 251300zł, stąd różnica na niekorzyść uczestnika G. K. wynosi 5100zł, co uzasadniało jego zdaniem wniosek apelacji o zmianę punktu 8 postanowienia.

Wnioskodawca imieniem własnym i uczestniczki postępowania wniósł o oddalenie apelacji uczestnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika musiała odnieś skutek, aczkolwiek w szerszym, niż domagał się tego skarżący, zakresie, co uzasadnione jest specyfiką rozstrzygnięć podejmowanych w ramach postępowania nieprocesowego o zniesienie współwłasności, którego intencją jest kompleksowa regulacja stosunków w tymże zakresie.

W pierwszej kolejności godzi się wskazać, iż w sytuacji, gdy uczestnik zaskarżył jedynie wskazaną wyżej część orzeczenia dotyczącego zniesienia współwłasności, Sąd Odwoławczy zobowiązany jest do rozpoznania sprawy całościowo. Postanowienie w przedmiocie zniesienia współwłasności jest bowiem tak zbudowane, że poszczególne rozstrzygnięcia w nich zawarte są od siebie zależne i wzajemnie uwarunkowane, przy czym nawet zakaz reformationis in peius nie obowiązuje (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2008r., V CSK 447/07, Lex nr 577238).

Tak też miało miejsce w niniejszej sprawie, gdzie mimo zaskarżenia przez uczestnika apelacją jedynie wyrzeczenia Sądu Rejonowego w zakresie punktu 8, należało rozpatrzeć całość sprawy, bowiem w istocie uczestnik kwestionował wysokość zasądzonej spłaty, podważając tym samym przyjętą przez Sąd jako bezsporną wartość nieruchomości podlegającej podziałowi wynikającą z opinii biegłej oraz stanowisk zainteresowanych, a tym samym również dotykał pośrednio sposób podziału podjęty przez Sąd pierwszej instancji.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w zakresie istotnym dla rozpoznania sprawy nie były w pełni prawidłowe i nie znajdowały pokrycia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Wątpliwości Sądu drugiej instancji wzbudziła przede wszystkim wartość nieruchomości objętej podziałem, oznaczonej prawidłowo w niewzruszonym pkt 1 sentencji postanowienia jako opisanej w Księdze Wieczystej KW Nr (...). Dotyczyły one w szczególności działek określonych jako „bez wartości” o numerach: (...) o powierzchni 0.02,46 ha, (...) o powierzchni 0.01.91 ha, (...) o powierzchni 0.32.11 ha, (...) o powierzchni 0.04.32 ha. (...) o powierzchni 0.02,46 ha, (...) o powierzchni 0.01.91 ha, (...) o powierzchni 0.32.11 ha, (...) o powierzchni 0.04.32 ha. Zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, mając na uwadze wartości pozostałych działek wchodzących w skład nieruchomości wspólnej o zbliżonym położeniu w N. i konkretnych powierzchniach, według Sądu Okręgowego, nie jest możliwym, by grunty te nie posiadały żadnej wartości. Przyjęcie zatem wartości zerowej tych działek, za zgodnym stanowiskiem zainteresowanych, przez Sąd pierwszej instancji, nie było dopuszczalne, jako sprzeczne z art. 229 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc. W tej kwestii zatem nie rozpoznano istoty sprawy, pomijając prawidłowe ustalenia faktyczne, rozważania prawne i orzeczenie w zakresie tej części nieruchomości objętej zniesieniem współwłasności. Podkreślenia wymaga, iż mimo zgodnego stanowiska zainteresowanych, Sąd w swoim orzeczeniu sankcjonuje określone okoliczności zawierając w sentencji ich stwierdzenie, co wymaga jednak pewnej wnikliwości w badaniu faktycznym, rozważaniu oraz orzekaniu.

Nieprawidłowości dopatrzył się tu także Sąd Okręgowy w zakresie ustalenia wartości pozostałych działek podlegających podziałowi, zwłaszcza zaś działki nr (...). Sąd Rejonowy w tej mierze kierował się w pewnym zakresie treścią opinii biegłej B. Ś., modyfikując dowolnie jej tezy stosownie do stanowisk zainteresowanych wyrażonych na rozprawie w dniu 6 maja 2014r. i dokonując w ramach wyceny rozliczenia nakładów skarżącego uczestnika w wysokości 8600zł. Te zgodne ustalenia zainteresowanych co do określenia wartości nieruchomości podlegającej zniesieniu współwłasności, określonej we wniosku stosownie do treści art. 617 kpc, zostały w istocie podważone przez skarżącego uczestnika w apelacji, tym samym obalając zasadność wyrzeczenia Sądu Rejonowego w tej mierze. Na marginesie godzi się wskazać, że opinia biegłej stała się już nieaktualna i nie może stanowić podstawy ustaleń Sądu.

Sąd Odwoławczy zważył, iż o roszczeniach współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy (art. 618 § 1 kpc) Sąd rozstrzyga na żądanie każdego z uczestników postępowania, nigdy zaśz urzędu (zob.: nadal aktualne postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1970r., III CRN 527/69, OSNCP 1970, 9, poz. 164). Tę regulację przywołał także Sąd pierwszej instancji, dokonując rozliczenia nakładów wnioskodawcy i skarżącego uczestnika na nieruchomość wspólną, bez wskazania, o jakiej treści wnioski w tej mierze były podstawą wyrzekania.

W przypadku braku należytego oznaczenia wysokości i podstawy faktycznej roszczenia, zastosowanie znajduje przepis art. 126 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc. Co do żądania rozliczenia nakładów przez wnioskodawcę, nie zgłoszono go skutecznie, zaś roszczenie rozliczenia nakładów przez uczestnika G. K. zgłoszono w piśmie obarczonym brakami formalnymi, które zdaniem Sądu Okręgowego uniemożliwiały rozstrzygnięcie co do tego wniosku z powodu niesprecyzowania żądania, abstrahując już od jego wykazania.

W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia nie wskazano, czyje i w jakim rozmiarze rozpatrywano wnioski o rozliczenie nakładów na rzecz wspólną, zaś zarówno w sentencji, jak i uzasadnieniu kwestionowanego postanowienia Sąd pierwszej instancji nie zawarł wyrzeczenia o ewentualnym oddaleniu wniosków w pozostałej części. Zakres i wartość nakładów poniesionych przez G. K., jak wynika to z treści opinii biegłej B. Ś., został przez nią samodzielnie ustalony w drodze rozmów telefonicznych z uczestnikiem. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego zawartemu w uzasadnieniu kwestionowanego orzeczenia także przesłuchanie stron nie zawiera stosownych danych.

W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu Okręgowego nie sposób stwierdzić, iż doszło do rozpoznania istoty sprawy, skoro podjęto orzeczenie o rozliczeniu nakładów ze strony wnioskodawcy i uczestnika w odniesieniu do niezgłoszonych i niesprecyzowanych wniosków, obarczonych nadto brakami formalnymi. Nie jest możliwym ocenić zatem, jakie wnioski o rozliczenia nakładów rozpatrywał Sąd Rejonowy, w świetle treści sentencji i uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, nie sposób tym samym zweryfikować jego prawidłowości w kompleksowym aspekcie. Rozstrzygnięcie to rzutuje bowiem także na pozostałą część orzeczenia: na wysokość dopłat wyrównujących udziały (mylnie określanych przez Sąd Rejonowy jako spłaty), a tym samym także na prawidłowość rozstrzygnięcia o konkretnym sposobie zniesienia współwłasności i ustanowienia służebności drogowych czy służebności w zakresie wstępu na grunt; w sytuacji bowiem różnych wysokości powyższych wartości, stanowisko zainteresowanych co do sposobu zniesienia współwłasności może być odmienne, a tym samym różna może być ocena zasadności obranego sposobu podziału, z wszelkimi tego konsekwencjami.

Wobec powyższego także wyrzeczenie odnośnie włączenia w skład orzeczenia Sądu pierwszej instancji opinii biegłych i rozstrzygnięcie o kosztach sądowych nie mogły się ostać.

W tym stanie rzeczy uznał Sąd drugiej instancji, iż doszło do nierozpoznania istoty sprawy, skutkującego koniecznością uchylenia zaskarżonego postanowienia, za wyjątkiem jego punktu 1, przekazując sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rybniku, na zasadzie art. 386 § 4 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w związku z tym po myśli art. 108 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Zadaniem Sądu pierwszej instancji będzie, przy ponownym rozpatrywaniu sprawy, prawidłowe i aktualne określenie wartości nieruchomości podlegającej zniesieniu współwłasności, wskazanej jako przedmiot sprawy w pkt 1 sentencji postanowienia, w oparciu o miarodajne środki dowodowe i z zastosowaniem zasad ich oceny obowiązujących w cywilnym postępowaniu sądowym (art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc), przy przyjęciu, iż także zgodnie podawane przez zainteresowanych okoliczności winny być oceniane przez ich pryzmat, a zasadne wątpliwości Sądu winny znaleźć odzwierciedlenie w określonych czynnościach procesowych. Konieczne będzie przeprowadzenie także aktualizacji wyceny działek podlegających podziałowi, bowiem opinia biegłej z dnia 8 lutego 2014r. straciła już swój walor aktualności i miarodajności dla poczynienia wiążących ustaleń.

Sąd Rejonowy dokona także należytego określenia zakresu swojego rozstrzygania w odniesieniu do zgłoszonego żądania rozliczenia nakładów na nieruchomość wspólną, po nadaniu mu walorów przewidzianych normami prawnymi obowiązującymi w ramach procedury sądowej cywilnej oraz ewentualne dokonanie w tej mierze stosowych i niewadliwych procesowo ustaleń faktycznych, które zostaną ocenione pod względem obowiązujących norm prawnych.

W dalszej kolejności Sąd pierwszej instancji odbierze od zainteresowanych wiążące stanowiska odnośnie sposobu zniesienia współwłasności nieruchomości, w odniesieniu do dalszych wyników powyższego postępowania, kierując się regulacjami art. 211 kc i nast.

W razie zaistnienia takiej możliwości, w świetle wyników dalszego postępowania, wykorzystany zostanie materiał dowodowy zebrany dla potrzeb wydania zaskarżonego postanowienia, w szczególności w odniesieniu do opinii biegłych z zakresu geodezji i budownictwa; dowód z przesłuchania stron, aczkolwiek niezwykle pobieżnie przeprowadzony, może także częściowo okazać się przydatny, ewentualnie po jego koniecznym uzupełnieniu.

W oparciu o tak prawidłowo zebrany materiał dowodowy, mając na uwadze ostatecznie już sprecyzowany zakres orzekania w sprawie, Sąd pierwszej instancji wyda kompleksowe rozstrzygnięcie w sprawie.

SSR (del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys – Magiera